1.

Qorti tar-Repubblika Ċeka tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kompatibbiltà tas-sistema nazzjonali ta’ reviżjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi mad-Direttiva 89/665/KEE ( 2 ) u mal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”).

2.

Din il-qorti għandha dubji, b’mod partikolari, dwar il-konformità mad-Direttiva 89/665 u mal-Artikolu 47 tal-Karta tar-regoli interni li jippermettu li jiġu konklużi kuntratti pubbliċi qabel ma qorti tiddeċiedi dwar ir-rikors, ippreżentat minn offerent, li permezz tiegħu dan jikkontesta l-esklużjoni tiegħu mill-proċedura u l-għoti tal-kuntratt lil wieħed mill-kompetituri tiegħu.

3.

L-Artikolu 1 (“Skop u disponibbiltà tal-proċeduri ta’ reviżjoni”) jipprovdi:

“1.   Din id-Direttiva tapplika għal kuntratti msemmija fid-Direttiva 2004/24/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill [tas‑26 ta’ Frar 2014, dwar l-akkwist pubbliku u li tħassar id-Direttiva 2004/18/KE (ĠU 2014, L 94, p. 65, rettifika fil-ĠU 2015, L 275, p. 68)] sakemm tali kuntratti ma jkunx esklużi skont l-Artikoli 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 17 u 37 ta’ dik id-Direttiva.

[…]

L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li, fir-rigward ta’ kuntratti li jaqgħu taħt id-Direttiva 2004/24/KE, id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġu riveduti b’mod effettiv u, b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun skond il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ din id-Direttiva, għar-raġuni li dawn id-deċiżjonijiet ikunu kisru l-liġi Komunitarja fil-qasam tal-appalti pubbliċi jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu dik il-liġi.

[…]

3.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli, taħt regoli dettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, lil kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess tikseb kuntratt partikolari u li jkun sarilha jew tkun tinsab fir-riskju li jsirilha dannu minħabba ksur allegat.”

4.

L-Artikolu 2 (“Ħtiġijiet għall-proċeduri ta’ reviżjoni”) jindika:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-miżuri meħuda fir-rigward tal-proċeduri ta’ reviżjoni speċifikati fl-Artikolu 1 ikunu jinkludu dispożizzjoni għas-setgħat li:

2.   Is-setgħat speċifikati fil-paragrafu 1 u l-Artikoli 2d u 2e jistgħu jingħataw lil korpi separati responsabbli minn aspetti differenti tal-proċedura ta’ reviżjoni.

3.   Meta korp tal-prim istanza, li hu indipendenti mill-awtorità kontraenti, jirrevedi deċiżjoni ta’ għoti ta’ kuntratt, l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-awtorità kontraenti ma tkunx tista’ tikkonkludi l-kuntratt qabel ma l-korp ta’ reviżjoni jkun ħa deċiżjoni dwar it-talba għal miżuri intermedjarji jew għal reviżjoni. Is-sospensjoni m’għandhiex tintemm qabel l-iskadenza tal-perijodu sospensiv imsemmi fl-Artikoli 2a(2) u 2d(4) u (5).

4.   Ħlief fejn previst fil-paragrafu 3 u l-Artikolu 1(5), il-proċeduri ta’ reviżjoni mhux neċessarjament ikollhom l-effett ta’ sospensjoni awtomatika fuq il-proċeduri ta’ l-għoti ta’ kuntratt li magħhom għandhom x’jaqsmu.

5.   L-Istati Membri jistgħu jipprovdu li l-korp responsabbli mill-proċeduri ta’ reviżjoni għandu jqis il-konsegwenzi probabbli tal-miżuri intermedjarji fl-interessi ta’ dawk kollha li jistgħu jsofru dannu, kif ukoll fl-interess pubbliku, u jista’ jiddeċiedi li ma jagħtix dawn il-miżuri meta l-konsegwenzi negattivi tagħhom jistgħu jkunu akbar mill-benefiċċji tagħhom.

[…]

6.   L-Istati Membri jistgħu jipprovdu li fil-każ fejn jiġu mitluba danni minħabba li deċiżjoni kienet meħuda illegalment, id-deċiżjoni kkontestata għandha l-ewwel titwarrab minn korp li jkollu s-setgħat neċessarji.

7.   Ħlief fejn previst fl-Artikoli 2d sa 2f, l-effetti ta’ l-eżerċitar tas-setgħat imsemmija fil-paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu fuq kuntratt konkluż wara li jkun ingħata għandhom ikunu stabbiliti mil-liġi nazzjonali.

Barra minn hekk, ħlief f’każ fejn deċiżjoni jkollha tiġi mwarrba qabel l-għoti tad-danni, Stat Membru jista’ jipprovdi li, wara l-konklużjoni ta’ kuntratt skond l-Artikolu 1(5), paragrafu 3 ta’ dan l-Artikolu jew l-Artikoli 2a sa 2f, is-setgħat tal-korp responsabbli mill-proċeduri ta’ reviżjoni għandhom ikunu limitati għall-ħlas tad-danni lil kull persuna li tkun sofriet minnħabba ksur tal-liġi.

[…]

9.   Fejn il-korpi responsabbli mill-proċeduri ta’ reviżjoni ma jkunux ta’ natura ġudizzjarja, għandhom dejjem jingħataw raġunijiet bil-miktub għad-deċiżjonijiet tagħhom. Barra minn hekk, f’każ bħal dan, għandha ssir dispożizzjoni biex ikunu garantiti proċeduri li bihom kwalunkwe miżura kontra l-liġi allegatament meħuda mill-korp ta’ reviżjoni, jew kwalunkwe difett allegat fl-eżerċizzju tas-setgħat mogħtija lilu, jkunu jistgħu jiġu soġġetti għal reviżjoni ġudizzjarja jew reviżjoni minn korp ieħor li jkun qorti jew tribunal fis-sens ta’ l-Artikolu 234 tat-Trattat, u indipendenti kemm mill-awtorità kontraenti kif ukoll mill-korp ta’ reviżjoni.

[…]”

5.

L-Artikolu 2a (“Perijodu sospensiv”) jipprovdi li:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni msemmija fl-Artikolu 1(3) ikollhom żmien biżżejjed għal reviżjoni effettiva tad-deċiżjonijiet ta’ l-għoti ta’ kuntratt meħuda mill-awtoritajiet kontraenti, billi jadottaw id-dispożizzjonijiet meħtieġa li jirrispettaw il-kondizzjonijiet minimi stabbiliti fil-paragrafu 2 ta’ dan l-Artikolu u fl-Artikolu 2ċ.

2.   Kuntratt ma jistax jiġi konkluż wara d-deċiżjoni li jingħata kuntratt li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva [2004/24/KE] qabel l-iskadenza ta’ perijodu ta’ mill-inqas għaxart ijiem kalendarju b’effett mill-jum wara d-data li fiha d-deċiżjoni ta’ l-għoti tal-kuntratt tintbagħat lill-offerenti u l-kandidati kkonċernati jekk jintuża faks jew mezzi elettroniċi jew, jekk jintużaw mezzi oħra ta’ komunikazzjoni, qabel l-iskadenza ta’ perijodu jew ta’ mill-inqas 15-il jum kalendarju b’effett mill-jum wara d-data li fiha d-deċiżjoni ta’ għoti ta’ kuntratt tiġi mibgħuta lill-offerenti u l-kandidati kkonċernati jew mill-inqas għaxart ijiem kalendarju b’effett mill-jum wara d-data ta’ meta tkun ġiet irċevuta d-deċiżjoni ta’ l-għoti tal-kuntratt.

L-offerenti għandhom jitqiesu li huma kkonċernati jekk ikun għadhom ma ġewx definittivament esklużi. Esklużjoni tkun definittiva jekk tkun ġiet notifikata lill-offerent ikkonċernat u tkun jew ġiet ikkunsidrata legali minn korp ta’ reviżjoni indipendenti jew ma tkunx għadha tista’ tiġi soġġetta għal proċedura ta’ reviżjoni.

Il-kandidati għandhom jitqiesu li huma kkonċernati jekk l-awtorità kontraenti ma tkunx għamlet disponibbli informazzjoni dwar ir-rifjut ta’ l-applikazzjoni tagħhom qabel in-notifika tad-deċiżjoni ta’ l-għoti tal-kuntratt lill-offerenti kkonċernati.

[…]”

6.

Skont l-Artikolu 246(1):

“L-awtorità kontraenti ma għandhiex tidħol f’kuntratt mal-kuntrattur: […]

7.

Skont l-Artikolu 257(j):

“L-ÚOHS għandha tagħlaq il-proċedura mibdija permezz ta’ deċiżjoni meta,

[…]

j) matul il-proċedura amministrattiva, l-awtorità kontraenti tkun ikkonkludiet kuntratt għall-eżekuzzjoni tas-suġġett tas-sejħa pubblika għal offerti inkwistjoni

[…]”

8.

L-Artikolu 61 jipprovdi li:

“1.   Fl-iżvolġiment tal-proċedura, l-awtorità amministrattiva tista’, fuq inizjattiva proprja jew fuq talba tal-parti, qabel ma jintemmu l-proċedimenti, tieħu miżura kawtelatorja, meta dan ikun neċessarju sabiex tiġi rregolata provviżorjament is-sitwazzjoni tal-parteċipanti fil-proċedura. […] Il-miżura kawtelatorja tista’ tordna lill-parteċipant jew lil persuna oħra sabiex jaġixxu, jastjenu milli jaġixxu jew jittolleraw azzjoni, kif ukoll jiksbu xi ħaġa li tista’ sservi ta’ prova jew xi ħaġa li tista’ tiġi eżegwita.

[…]

3.   Permezz ta’ deċiżjoni, l-awtorità amministrattiva għandha tannulla l-miżura kawtelatorja hekk kif ir-raġuni li għaliha tkun ġiet adottata ma tkunx għadha teżisti. Fin-nuqqas ta’ dan, il-miżura kawtelatorja tiskadi fil-jum li fih id-deċiżjoni fil-każ inkwistjoni tkun saret infurzabbli jew tkun saret finali b’mod ieħor.

[…]”

9.

L-Artikolu 38 jipprovdi li:

“1.   Meta jkun ġie ppreżentat rikors u meta jkun neċessarju li jiġu rregolati temporanjament is-sitwazzjoni tal-partijiet, minħabba riskju ta’ dannu serju, il-qorti tista’, permezz ta’ digriet, tordna miżura kawtelatorja billi tordna lill-partijiet jaġixxu, jastjenu milli jaġixxu jew jittolleraw azzjoni. Għal dawn l-istess raġunijiet, il-qorti tista’ wkoll timponi dan l-obbligu fuq terzi persuni, meta dan ikun leġittimament meħtieġ mingħandha.”

10.

Skont l-Artikolu 72(1):

“Ir-rikors amministrattiv jista’ jitressaq f’terminu ta’ xahrejn mid-data li fiha d-deċiżjoni tkun ġiet ikkomunikata lir-rikorrent permezz tan-notifika tax-xhieda tiegħu jew b’mod ieħor previst mil-liġi, sakemm liġi speċjali ma tipprevedix terminu ieħor.”

11.

Skont l-Artikolu 78:

“(1)   Meta r-reviżjoni amministrattiva tkun fondata, il-qorti tannulla d-deċiżjoni kkontestata minħabba li ma hijiex konformi mad-dritt jew li hija vvizzjata b’difetti proċedurali. Il-qorti tannulla d-deċiżjoni kkontestata minħabba li ma hijiex konformi mad-dritt, inkluż meta tikkonstata li l-awtorità amministrattiva kisret il-limiti li jirriżultaw mil-liġi, mis-setgħa diskrezzjonali amministrattiva jew abbużat minnha.

[…]

(4)   Meta tannulla d-deċiżjoni, il-qorti għandha tordna wkoll ir-rinviju tal-kawża quddiem il-konvenut għal ipproċessar ulterjuri.”

12.

Fis‑27 ta’ Settembru 2019, l-Istatutární město Brno (il-Belt ta’ Brno, ir-Repubblika Ċeka) nediet proċedura ta’ sejħa għal offerti għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku, dwar l-estensjoni tal-funzjonijiet tal-impjant għall-kontroll tat-traffiku tas-sistema ta’ dwal tat-traffiku ( 4 ).

13.

Il-kumpanniji CROSS Zlín, a.s. (iktar ’il quddiem “CROSS”), u Siemens Mobility, s.r.o., ipparteċipaw fil-proċedura billi kull waħda minnhom ippreżentat l-offerta tagħha.

14.

Fis‑6 ta’ April 2020, l-awtorità kontraenti eskludiet lill-CROSS mill-proċedura, minħabba n-nuqqas ta’ osservanza tal-kundizzjonijiet tas-sejħa għal offerti.

15.

Fis‑7 ta’ April 2020, l-awtorità kontraenti għażlet lil Siemens Mobility bħala kuntrattur.

16.

CROSS appellat mid-deċiżjoni tas‑6 ta’ April 2020 quddiem l-awtorità kontraenti stess, li ċaħdet l-ilment fl‑4 ta’ Mejju 2020.

17.

CROSS ressqet talba għal reviżjoni kontra d-deċiżjoni tal‑4 ta’ Mejju 2020 quddiem l-ÚOHS, fejn titlob l-annullament tal-esklużjoni tagħha u tal-għażla ta’ Siemens Mobility bħala kuntrattur.

18.

Fit‑3 ta’ Lulju 2020, l-ÚOHS adottat, fuq inizjattiva proprja, il-miżura kawtelatorja li tipprojbixxi lill-awtorità kontraenti milli tikkonkludi l-kuntratt sakemm tintemm il-proċedura ta’ reviżjoni.

19.

Fil‑5 ta’ Awwissu 2020, l-ÚOHS ċaħdet it-talba għal reviżjoni mressqa minn CROSS.

20.

CROSS ippreżentat appell ġerarkiku quddiem il-President tal-ÚOHS mid-deċiżjoni tal‑5 ta’ Awwissu 2020.

21.

Fid‑9 ta’ Novembru 2020, il-President tal-ÚOHS ċaħad dan l-appell ġerarkiku. Id-deċiżjoni tiegħu saret definittiva (permezz ta’ proċedura amministrattiva) ( 5 ) fit‑13 ta’ Novembru 2020.

22.

Fit‑18 ta’ Novembru 2020, l-awtorità kontraenti kkonkludiet il-kuntratt pubbliku ma’ Siemens Mobility.

23.

Fit‑13 ta’ Jannar 2021, CROSS ippreżentat rikors amministrattiv kontra d-deċiżjoni tal-President tal-ÚOHS tad‑9 ta’ Novembru 2020, quddiem il-Krajský soud v Brně (il-Qorti Reġjonali ta’ Brno, ir-Repubblika Ċeka).

24.

CROSS talbet lill-qorti tagħti effetti sospensivi lir-rikors, u b’mod kawtelatorju, li tipprojbixxi lill-awtorità kontraenti milli tikkonkludi l-kuntratt.

25.

Fil‑11 ta’ Frar 2021, il-Krajský soud v Brně (il-Qorti Reġjonali ta’ Brno) ċaħdet it-talbiet ta’ CROSS, billi qieset li:

26.

Fit‑28 ta’ Marzu 2022, il-Krajský soud v Brně (il-Qorti Reġjonali ta’ Brno) semgħet lill-partijiet fil-proċedura dwar ir-rilevanza ta’ tressiq ta’ talba għal deċiżjoni preliminari, fid-dawl tad-dubji dwar il-kompatibbiltà tar-regoli nazzjonali mad-Direttiva 89/665 u mal-Artikolu 47 tal-Karta.

27.

Fil-fehma tagħha, dawn ir-regoli nazzjonali, li jippermettu l-konklużjoni ta’ kuntratt pubbliku hekk kif id-deċiżjoni tal-President tal-ÚOHS tkun saret definittiva (permezz ta’ proċedura amministrattiva), jistgħu jiġu invokati kontra l-Artikolu 2(3) u l-Artikolu 2a(2) tad-Direttiva 89/665, peress li ma jiżgurawx protezzjoni ġudizzjarja effettiva lill-offerenti esklużi mill-proċedura ta’ selezzjoni.

28.

Wara s-smigħ tal-partijiet, il-Krajský soud v Brně (il-Qorti Reġjonali ta’ Brno) iddeċidiet li tagħmel din id-domanda preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja:

“Huwa kompatibbli mal-Artikolu 2(3) u mal-Artikolu 2a(2) tad-Direttiva [89/665], interpretati fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta […], jekk il-leġiżlazzjoni Ċeka tippermetti lill-awtorità kontraenti tikkonkludi kuntratt fil-forma ta’ kuntratt pubbliku qabel ma jkun ġie ppreżentat rikors quddiem qorti li hija kompetenti sabiex tistħarreġ il-legalità tad-deċiżjoni meħuda fit-tieni istanza mill-[ÚOHS] dwar l-esklużjoni ta’ offerent?”

29.

It-talba għal deċiżjoni preliminari ġiet irreġistrata fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fid‑9 ta’ Mejju 2022.

30.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub mill-ÚOHS, mill-Gvern Ċek u minn dak Ċiprijott kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea. Kollha kemm huma, kif ukoll CROSS, dehru fis-seduta li nżammet fil‑25 ta’ Mejju 2023.

31.

Skont id-digriet tar-rinviju, anki jekk id-dispożizzjonijiet legali Ċeki jikkunsidraw li l-ÚOHS hija “korp ta’ reviżjoni” fis-sens tad-Direttiva 89/665, hija ma tistax tiġi kklassifikata bħala qorti indipendenti u imparzjali, fis-sens tal-Artikolu 47 tal-Karta u tal-punt 73 tas-sentenza tal‑21 ta’ Diċembru 2021, Randstad Italia ( 6 ).

32.

Il-Qorti tal-Ġustizzja għandha żżomm mal-kuntest ġuridiku nazzjonali kif deskritt mill-qorti tar-rinviju, li hija l-interpretu awtorizzat tad-dritt nazzjonali tagħha ( 7 ). Għaldaqstant, għandu jiġi aċċettat dak li ssostni l-qorti tar-rinviju dwar in-natura ġuridika tal-ÚOHS.

33.

Fir-realtà, l-ÚOHS, fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, ma sostnietx in-natura ġudizzjarja ( 8 ) tagħha, iżda, sempliċement, il-kwalità tagħha ta’ “korp responsabbli mill-proċeduri ta’ reviżjoni”, fis-sens tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 89/665.

34.

Minkejja d-dubji espressi mill-Kummissjoni ( 9 ), il-kontestazzjoni ta’ CROSS kienet ukoll diretta kontra l-għoti tal-kuntratt lil Siemens Mobility. Dan jirriżulta mid-digriet tar-rinviju ( 10 ).

35.

Din iċ-ċirkustanza hija koerenti mal-kontenut tad-domanda preliminari, li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja hija mitluba tinterpreta l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665, jiġifieri r-regola li tirregola l-effetti sospensivi tar-“reviżjonijiet relatati ma’ deċiżjoni tal-għoti tal-kuntratt.”

36.

Fid-dawl tad-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti (meta jkun hemm, evidentement, kuntratti li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2014/24), l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni kkonċernati jkollhom mekkaniżmi ta’ reviżjoni xierqa sabiex jiddeċiedu, malajr u b’mod effikaċi, jekk dawn id-deċiżjonijiet kisrux id-dritt tal-Unjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu dan id-dritt. Dan huwa, fl-aħħar mill-aħħar, l-għan tad-Direttiva 89/665.

37.

L-Artikolu 1(5) ta’ din id-direttiva jawtorizza lill-Istati Membri jeżiġu li l-persuna li tixtieq tippreżenta appell mid-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti tagħmel dan, fl-ewwel lok, quddiem din l-istess awtorità kontraenti.

38.

L-awtonomija proċedurali tal-Istati Membri testendi għalhekk għat-tressiq – fakultattiv – ta’ appell (ilment) ( 11 ) inizjali quddiem l-awtorità kontraenti. It-tressiq tiegħu jwassal għas-sospensjoni tal-possibbiltà li jiġi konkluż il-kuntratt, kif kien il-każ fil-kawża ineżami.

39.

Minbarra dan l-ilment quddiem l-awtorità kontraenti, id-Direttiva 89/665 tipprevedi reviżjonijiet effettivi li huma ssostanzjati quddiem il-“korpi responsabbli għall-proċeduri ta’ reviżjoni.” Għal dawn il-korpi jirreferi l-Artikolu 2 tagħha, billi jippermetti li huma jista’ jkollhom “natura ġudizzjarja” jew ma jkollhomx tali natura, kif jikkonferma l-paragrafu 9 tagħha (li jipprevedi s-sistema applikabbli meta huma ma jkollhomx tali natura) ( 12 ).

40.

B’mod partikolari, l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665 jipprevedi “korp tal-prima istanza indipendenti mill-awtorità kontraenti” jwettaq reviżjoni kontra d-deċiżjoni tal-għoti tal-kuntratt. Kif ser nispjega iktar ’il quddiem, dan ir-rekwiżit la jeżiġi u lanqas jipprojbixxi li l-korp tal-prima istanza jkollu natura ġudizzjarja.

41.

Il-kunċett użat fl-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665 huwa wiesa’ ( 13 ). Huwa jista’ tinkludi:

42.

L-enfasi fuq l-espressjoni tal-Artikolu 2(3) tikkonċerna s-sintamma “korp tal-prima istanza” (u, eventwalment l-indipendenza tagħha mill-awtorità kontraenti), iżda mhux, nirrepeti, in-natura ġudizzjarja jew le ta’ tali korp.

43.

Qorti tista’ għalhekk, jekk ir-regola nazzjonali tipprevedi dan (li ma jidhirx li huwa l-każ fir-Repubblika Ċeka), taġixxi bħala korp tal-prima istanza skont l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665.

44.

Id-dritt tal-Istat Membru għandu jiggarantixxi, skont l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665, li l-awtorità kontraenti ma tikkonkludix il-kuntratt sakemm il-korp tal-prima istanza jiddeċiedi dwar it-talba għal miżuri provviżorji jew dwar ir-rikors fuq il-mertu. Din is-sospensjoni ma għandhiex tintemm qabel l-iskadenza tat-terminu previst minn dispożizzjonijiet oħra tad-Direttiva 89/665 ( 15 ).

45.

Skont l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665, it-terminu ta’ sospensjoni awtomatika japplika biss sakemm il-korp tal-prima istanza (f’dan il-każ, l-ÚOHS) ma jiddeċidix dwar it-talba għal miżuri kawtelatorji jew dwar il-mertu tar-rikors.

46.

Minbarra l-każ tal-Artikolu 2(3) (u tal-Artikolu 1(5)), id-Direttiva 89/665 ma teħtieġx li l-proċeduri l-oħra ta’ appell ikollhom neċessarjament effett sospensiv awtomatiku. Dan huwa dak li jipprovdi l-Artikolu 2(4) tagħha.

47.

L-effett sospensiv awtomatiku japplika għalhekk għal dawk li l-Artikolu 2(3) jikklassifika bħala reviżjonijiet quddiem korp tal-prima istanza. Hija din il-karatteristika (u l-indipendenza mill-awtorità kontraenti) li hija determinanti sabiex il-projbizzjoni kawtelatorja li jiġi konkluż il-kuntratt tkun tapplika.

48.

Id-Direttiva 89/665, ninsisti, ma testendix neċessarjament l-effett sospensiv awtomatiku għar-rikorsi ġudizzjarji ulterjuri ppreżentati kontra d-deċiżjoni tal-korp tal-prima istanza, jekk dan ikun amministrattiv. Fir-rigward ta’ dawn ir-rimedji ġudizzjarji, hija d-dispożizzjoni ġenerali tal-Artikolu 2(4) tad-Direttiva 89/665 li tapplika.

49.

Iktar ’il quddiem ser neżamina jekk l-Artikolu 47 tal-Karta jeżiġix li dawn ir-rimedji ġudizzjarji (posterjuri għad-deċiżjoni tal-“korp tal-prima istanza”) jingħataw l-istess effett sospensiv bħal dak irregolat mill-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665.

50.

Mill-informazzjoni pprovduta lill-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, fir-Repubblika Ċeka, il-persuni kkonċernati għandhom ir-rimedji li ġejjin (“reviżjonijiet” fis-sens wiesa’) kontra d-deċiżjonijiet tal-għoti tal-kuntratt:

51.

Għandu jiġi enfasizzat li, bħala prinċipju, ma hemm ebda ostakolu, li jirriżulta mid-Direttiva 89/665, sabiex il-kuntratt jiġi konkluż qabel jew matul l-iżvolġiment tar-rikors ġudizzjarju, meta dan l-aħħar rikors ikun ippreċedut minn reviżjoni ttrattata u deċiża quddiem l-ÚOHS.

52.

Fir-rigward tad-Direttiva 89/665, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li “[i]d-dritt għal rimedju effettiv u għal proċess imparzjali, stabbilit fl-ewwel u fit-tieni paragrafi tal-Artikolu 47 tal-Karta, huwa rilevanti, b’mod partikolari, meta l-Istati Membri jistabbilixxu, konformement ma’ dan l-obbligu, il-modalitajiet proċedurali tar-rimedji ġudizzjarji li jiżguraw is-salvagwardja tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni lill-kandidati u lill-offerenti leżi minn deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti” ( 16 ).

53.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665 jobbliga lill-Istati Membri jadottaw il-miżuri leġiżlattivi indispensabbli sabiex id-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġu rriveduti b’mod effettiv, fil-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ dik id-direttiva.

54.

Ir-rekwiżit ta’ effettività huwa estiż, loġikament, għar-rikorsi quddiem il-qrati, li għalihom japplika l-Artikolu 47 tal-Karta. Minn dan ir-rekwiżit jirriżultaw konsegwenzi li jikkonċernaw il-fażi kawtelatorja ta’ dawk ir-rikorsi.

55.

L-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665 jagħti, kif diġà enfasizzajt, effett sospensiv lir-reviżjonijiet quddiem il-korpi tal-prima istanza. Madankollu, is-sospensjoni ma testendix awtomatikament għar-rikorsi ġudizzjarji sussegwenti kontra d-deċiżjoni tal-korp (amministrattiv) tal-prima istanza. Id-dispożizzjoni tal-Artikolu 2(4) tad-Direttiva 89/665 tapplika għalihom.

56.

Issa, għandha titfakkar il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-protezzjoni kawtelatorja meħtieġa fil-proċeduri li jimplimentaw id-drittijiet li jirriżultaw mir-regoli tal-Unjoni:

57.

B’mod konsistenti mal-għan li “li tiżgura r-rispett sħiħ tad-dritt għal rimedju effettiv […],, bi qbil ma’ l-ewwel u t-tieni subparagrafi ta’ l-Artikolu 47 tal-Karta” ( 19 ), il-Qorti tal-Ġustizzja tassoċja dawn il-garanziji mal-protezzjoni tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni lill-kandidati u lill-offerenti leżi minn deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti ( 20 ). Huwa għalhekk li hija ddeċidiet li l-persuni kkonċernati kellhom jingħataw il-“possibbiltà li jressqu azzjoni, fosthom b’mod partikolari talba għal miżuri provviżorju” qabel il-konklużjoni tal-kuntratt ( 21 ).

58.

Jekk, bħal fil-kawża ineżami, il-korpi responsabbli mill-proċeduri ta’ reviżjoni ma humiex ta’ natura ġudizzjarja (jiġifieri ma jifformawx parti mis-sistema ta’ protezzjoni ġudizzjarja stricto sensu), il-ġurisprudenza li għadni kif iċċitajt teħtieġ li qorti tkun tista’ tiġi adita sabiex tiddeċiedi dwar id-deċiżjonijiet tagħhom.

59.

Dan huwa kkonfermat mill-Artikolu 2(9) tad-Direttiva 89/665 fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi: meta l-Istati Membri jagħżlu konfigurazzjoni amministrattiva tal-korpi tar-reviżjoni, id-deċiżjonijiet ta’ dawn il-korpi għandhom ikunu jistgħu “jkunu suġġett ta’ reviżjoni ġudizzjarja […]”.

60.

F’tali każijiet, l-Artikolu 2(9) tad-Direttiva 89/665 jeżiġi li l-azzjoni ġudizzjarja tkun miftuħa, bħala mezz sabiex tiġi kkontestata “kwalunkwe miżura kontra l-liġi allegatament meħuda mill-korp ta’ reviżjoni, jew kwalunkwe difett allegat fl-eżerċizzju tas-setgħat mogħtija lilu”.

61.

Għaldaqstant, dan l-istħarriġ ġudizzjarju għandu jinkludi l-possibbiltà għall-qorti li tieħu miżuri kawtelatorji (jew li teżamina mill-ġdid dawk diġà mogħtija mill-istanzi preċedenti) sabiex ma trendix irriversibbli l-ksur imwettaq mill-korp ta’ reviżjoni, minħabba li ma jkunx ikkoreġa l-aġir illegali tal-awtorità kontraenti ( 22 ). Huwa biss b’dan il-mod li l-protezzjoni ġudizzjarja ggarantita mill-Artikolu 47 tal-Karta hija effettiva.

62.

Huwa f’dan il-kuntest li għandha tinftiehem l-eventwalità (it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(7) tad-Direttiva 89/665) li r-reazzjoni ġudizzjarja hija limitata għad-danni, li għalihom ser nirreferi iktar ’il quddiem.

63.

Qari iżolat tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(7) tad-Direttiva 89/665 jista’ jinkoraġġixxi li jiġi difiż (kif ġie sostnut minn wieħed mill-intervenjenti fis-seduta) li l-Istati Membri huma awtorizzati jipprevedu, b’mod inkundizzjonat, li l-unika reazzjoni kontra l-illegalità hija limitata għal dan il-kumpens.

64.

Madankollu, naħseb li din it-teżi ma hijiex korretta u li hija biss ħarsa ġenerali tal-paragrafi 7 u 9 tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 89/665 li tosserva d-dritt għal rimedju effettiv. Kull ksur jew miżura allegatament illegali meħuda minn korp ta’ reviżjoni tal-prima istanza mhux ġudizzjarja għandha tkun suġġetta għall-istħarriġ ta’ qorti stricto sensu li jkollha l-possibbiltà li tiddeċiedi b’mod kawtelatorju, qabel ma tiddeċiedi jekk l-annullament tal-kuntratt jistħoqqlux biss kumpens.

65.

Naturalment, l-eżistenza ta’ din il-possibbiltà ma jfissirx li l-miżura kawtelatorja għandha tiġi addottata dejjem: hija l-qorti li, qabel ma twettaq evalwazzjoni tal-interessi kunfliġġenti, għandha teżamina jekk jeżistix periculum in mora u jekk il-pożizzjoni ġuridika tal-persuna li titlob il-miżura tkunx, tal-inqas tidher, fondata. Il-fatt inkwistjoni, nirrepeti, huwa li l-qorti jkollha l-kapaċità sħiħa li tiddeċiedi dwar il-miżura kawtelatorja.

66.

Fil-fehma tiegħi, ma hemmx raġuni sabiex jiġu esklużi minn din il-protezzjoni kawtelatorja l-każijiet li fihom il-kuntratt ġie konkluż qabel il-preżentata tal-azzjoni ġudizzjarja. Ċertament, f’tali każ, il-qorti ma tistax tissospendi l-konklużjoni ta’ xi ħaġa li diġà seħħet, iżda żżomm għad-dispożizzjoni tagħha tip ieħor ta’ miżuri li tirrikorri għalihom, pereżempju, għas-sospensjoni provviżorja tal-effetti tal-kuntratt diġà ffirmat.

67.

Waqt is-seduta, il-Gvern Ċek u l-ÚOHS sostnew li l-ammissjoni ta’ din il-possibbiltà tista’ timplika li l-interess pubbliku, inerenti għal kuntratt pubbliku rapidu u effikaċi, jiddgħajjef, peress li l-proċeduri ġudizzjarji huma ġeneralment bil-mod u d-dewmien ikun insostenibbli.

68.

Ma naħsibx li din l-oġġezzjoni ma tistax tingħeleb:

69.

Is-soluzzjoni li nipproponi hija possibbli fis-sistema ġuridika Ċeka peress li, kif ġie rrikonoxxut waqt is-seduta, l-Artikolu 38 tal-Liġi Nru 150/2002 jippermetti li tittieħed “miżura kawtelatorja billi tobbliga lill-partijiet jaġixxu, jastjenu milli jaġixxu jew jittolleraw azzjoni”. Id-dispożizzjoni ma tipprojbixxix, bħala tali, is-sospensjoni tal-effetti tal-kuntratt diġà konkluż.

70.

Naqbel mal-Kummissjoni ( 25 ) li din il-possibbiltà għandha tintuża bi prudenza, billi jiġu miċħuda talbiet kawtelatorji abbużivi jew frivoli. Inqis li l-korp ġudizzjarju għandu jeżiġi b’rigorożità, minbarra l-konstatazzjoni tal-periculum in mora, bażi legali li minnha nnifisha tiżvela ċerti probabbiltajiet ta’ suċċess tat-talba fil-mertu (fumus boni juris).

71.

Barra minn hekk, il-qorti li għandha tiddeċiedi dwar il-miżuri kawtelatorji għandha teżamina bir-reqqa jekk raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali (mhux identifikabbli mingħajr mal-interessi ekonomiċi direttament marbuta mal-kuntratt) ( 26 ) jeżiġux li l-effetti tal-kuntratt jinżammu provviżorjament ladarba jiġi konkluż.

72.

Il-kunsiderazzjonijiet li għadni kif esponejt ma jimplikawx l-estensjoni għar-rimedju ġudizzjarju tal-mekkaniżmu ta’ sospensjoni awtomatika previst fl-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665. Ma naħsibx li huwa neċessarju li tiġi sfurzata l-formulazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni, billi jiġu estiżi l-effetti tas-sospensjoni awtomatika lil hinn minn dak li ppreveda l-leġiżlatur. Sempliċement, fil-każ fejn il-korp ta’ reviżjoni indipendenti ma jkunx ġudizzjarju, l-Artikolu 47 tal-Karta jipprevedi li l-qorti għandha żżomm il-ġurisdizzjoni sħiħa sabiex tiddeċiedi dwar il-miżura kawtelatorja, konformement mar-regoli tad-dritt nazzjonali tagħha.

73.

F’dan ix-xenarju, huma possibbli żewġ sitwazzjonijiet:

74.

Dak li sa issa ġie rrilevat jittratta d-domanda tal-qorti tar-rinviju għal dak li jikkonċerna l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 89/665.

75.

Madankollu, il-qorti tar-rinviju nnifisha, fit-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari, daħlet dubji li, minkejja li huma marbuta mal-miżuri kawtelatorji, ma jaqgħux fl-ambitu tagħhom u pjuttost jirrigwardaw l-effettività tas-sentenza li ttemm il-kawża. F’dan ir-rigward, hija ssostni li:

76.

Ser nindirizza dawn id-dubji għall-finijiet ta’ kompletezza, anki jekk ma ninsabx konvint li huwa strettament neċessarju li dan isir sabiex tingħata risposta utli għad-domanda li l-qorti tar-rinviju nnifisha tiġbor fil-qosor fl-aħħar tat-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari.

77.

Jiena ddefendejt f’okkażjoni oħra ( 28 ) li l-loġika tas-sistema ta’ reviżjonijiet kontra d-deċiżjonijiet ta’ awtorità (bħall-ÚOHS) suġġetti għal stħarriġ ġudizzjarju timplika li, bħala prinċipju, jekk dawn jiġu invalidati mill-qorti kompetenti, in-nullità tagħhom għandha testendi wkoll għall-effetti li jkunu pproduċew, peress li dawn jiġu mċaħħda mill-bażi legali li kienu bbażati fuqha.

78.

Fi kliem ieħor, is-sentenza li tannulla l-għoti ta’ kuntratt pubbliku għandu jkollha l-konsegwenza, bħala prinċipju, il-projbizzjoni li l-kuntratt iħalli effetti. L-annullament tal-għoti ta’ kuntratt huwa retroattiv (ex tunc) għall-mument meta dan l-għoti kien ġie deċiż. Barra minn hekk, huwa l-kriterju ġenerali inkluż fid-Direttiva 89/665, wara r-riforma tagħha tal‑2007, għall-kuntratti li jwasslu għall-iktar ksur gravi ta’ din id-direttiva ( 29 ).

79.

Madankollu, dan il-kriterju ġenerali jittollera eċċezzjonijiet u dan huwa previst mid-Direttiva 89/665 (b’mod partikolari għall-kuntratti pubbliċi diġà konklużi) minħabba l-inkonvenjenzi marbuta mad-dikjarazzjoni ta’ ineffettività ( 30 ). L-Istati Membri jistgħu, pereżempju, f’każ ta’ nuqqas ta’ konformità mar-rekwiżiti formali, “[i]qisu l-prinċipju ta’ l-ineffettività bħala mhux xieraq. F’dawk il-każi l-Istati Membri għandu jkollhom il-flessibbiltà li jipprovdu għal penali alternattivi” ( 31 ).

80.

Wara r-riforma tagħha bid-Direttiva 2007/66, id-Direttiva 89/665 tawtorizza (premessa 21 ( 32 ) u 22 ( 33 ) tad-Direttiva 2007/66 u l-Artikoli 2d u e tad-Direttiva 89/665 emendata) li, fl-eżistenza ta’ kuntratti li l-invalidità tagħhom għandha, bħala prinċipju, tiġi ddikjarata, minħabba l-oriġini illegali tagħhom, “uħud mill-effetti fiż-żmien kollha tagħhom”, jiġifieri li l-effetti tal-kuntratt jinżammu, bla ħsara għall-impożizzjoni tal-penali applikabbli u għad-danni.

81.

Id-Direttiva 89/665 tipprevedi, għalhekk, il-possibbiltà li s-sentenza li tilqa’ azzjoni għal annullament tirrigwarda kuntratt diġà konkluż mingħajr ma twassal għall-konsegwenzi marbuta man-nullità tagħha.

82.

F’dan is-sens, id-Direttiva 89/665 tipprovdi soluzzjonijiet li jvarjaw skont il-każijiet preżenti:

83.

Minn dan is-sett ta’ dispożizzjonijiet jista’ jiġi dedott li, skont id-Direttiva 89/665, f’ċerti ċirkustanzi r-regolamenti nazzjonali jistgħu jipprovdu li s-sentenza li tannulla l-għoti ta’ kuntratt pubbliku: a) jew ikollha effetti retroattivi, li jolqtu ex tunc l-obbligi kuntrattwali kollha; b) jew ma tkunx twassal, b’mod inevitabbli, għaċ-ċaħda tal-effetti ta’ dak il-kuntratt.

84.

Dawn id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 89/665 huma intiżi sabiex isibu bilanċ bejn il-konsegwenzi normali ta’ sentenza ta’ annullament u s-salvagwardja ta’ interessi pubbliċi oħra inerenti fil-provvista tas-servizzi li huma s-suġġett tal-kuntratt. F’dan il-qasam, bħal f’oħrajn, id-dritt nazzjonali jista’ jawtorizza li s-sentenza li tikkonstata n-nullità tiġi mċaħħda mill-effikaċja “naturali” tagħha, issostitwita b’obbligu ta’ kumpens jew b’miżuri alternattivi oħra.

85.

Id-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tad-Direttiva 89/665 (u r-regoli nazzjonali li jittrasponuhom) ma jiksrux l-Artikolu 47 tal-Karta ( 36 ), sa fejn il-protezzjoni ġudizzjarja li għaliha għandu dritt kull offerent tippermettilu, fil-każ ta’ annullament a posteriori tal-għoti tal-kuntratt li kien sfavorevoli għalih, li jikseb kumpens għad-dannu li jkun ġie kkawżat lilu.

86.

Id-dritt protett mill-Artikolu 47 tal-Karta ma jimponix soluzzjoni inekwivoka għall-problemi li jqumu fir-rigward tal-effettività tas-sentenzi ta’ annullament ta’ azzjonijiet (jew ta’ kuntratti) amministrattivi. Minn dan l-Artikolu 47, wieħed jista’ ċertament jiddeduċi r-regola ġenerali li semmejt, iżda din l-istess regola ma tipprekludix il-possibbiltà li jiġu aċċettati l-eċċezzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq ( 37 ).

87.

Madankollu, in-nuqqas ta’ effettività tal-kuntratti jinżamm meta qorti nazzjonali ta’ Stat Membru (li jkun ipprevediha fil-leġiżlazzjoni tiegħu) tagħti sentenza li tiddikjara null l-għoti ta’ kuntratt, filwaqt li torbot konsegwenzi ex tunc għall-għoti tiegħu.

88.

Fil-kawża ineżami, il-kunsiderazzjonijiet preċedenti jista’ jkollhom effett partikolari meta, wara l-konklużjoni tal-kuntratt, ma tittieħed l-ebda miżura kawtelatorja mill-qorti li għandha ġurisdizzjoni sabiex tiddeċiedi dwar id-deċiżjonijiet tal-ÚOHS. F’dan il-kuntest, jekk is-sentenza li ttemm ir-rikors amministrattiv tannulla d-deċiżjoni tal-ÚOHS (kif ukoll il-kuntratt li hija aċċettat) u r-regoli nazzjonali jeżiġu li l-kawża tintbagħat lura quddiem din l-awtorità għal azzjoni ulterjuri, l-ÚOHS għandha tevalwa, skont l-Artikolu 2d tad-Direttiva 89/665, liema konsegwenzi jirriżultaw mid-dikjarazzjoni tal-ineffettività tal-kuntratt.

89.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li tingħata risposta lill-Krajský soud v Brně (il-Qorti Reġjonali ta’ Brno, ir-Repubblika Ċeka) kif ġej:

“L-Artikoli 2(3) u (9) u 2a(2) tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE tal‑21 ta’ Diċembru 1989 dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi rigward l-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u xogħlijiet pubbliċi, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea,

għandhom jiġu interpretati fis-sens li

dawn ma jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprovdi li, wara li l-proċedura quddiem korp ta’ reviżjoni indipendenti (mhux ġudizzjarju) tiġi eżawrita, l-awtorità kontraenti tista’ tikkonkludi kuntratt pubbliku qabel il-preżentata ta’ rikors amministrattiv quddiem il-qorti kompetenti sabiex teżamina l-legalità tad-deċiżjoni ta’ esklużjoni ta’ offerent jew l-għoti tal-imsemmi kuntratt, sakemm, fil-kuntest ta’ dan ir-rikors amministrattiv, il-qorti adita tkun awtorizzata tieħu miżuri kawtelatorji li jikkonsistu, jekk ikun il-każ, fis-sospensjoni tal-effetti tal-kuntratt diġà ffirmat.”