1.

Sabiex jiġi żgurat suq intern effiċjenti li jagħmel possibbli l-bejgħ tal-gass naturali b’kundizzjonijiet indaqs, mingħajr diskriminazzjonijiet, u li jiżgura lit-terzi aċċess ekonomikament raġonevoli u effettiv għan-network tal-gass naturali, huwa neċessarju li l-Istati Membri jadottaw leġiżlazzjoni li tippermetti lil kwalunkwe klijent finali jagħżel it-tip ta’ network – ta’ trasport jew ta’ distribuzzjoni – li jaqbad magħha? Il-konnessjoni man-network ta’ trasport tal-gass naturali hija permessa biss lil klijent finali mhux domestiku? Id-Direttiva 2009/73 ( 2 ) hija kompatibbli ma’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti lill-klijenti finali jaqbdu man-network ta’ trasport?

2.

Dawn huma, essenzjalment, il-kwistjonijiet imqajma mit-talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Satversmes tiesa (il-Qorti Kostituzzjonali, il-Latvja) li huma s-suġġett ta’ din il-kawża li joffru lill-Qorti tal-Ġustizzja l-okkażjoni sabiex tapprofondixxi, b’riferiment għad-Direttiva 2009/73, it-tema tan-network ta’ trasport u tan-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali, b’mod partikolari fir-rigward tal-possibbiltà ta’ konnessjoni diretta tal-klijenti finali man-network ta’ trasport tal-gass naturali.

3.

F’dawn il-konklużjonijiet sejjer nindika r-raġunijiet għalfejn inqis li d-Direttiva 2009/73 tipprevedi obbligi għall-Istati Membri biss fir-rigward tal-aċċess ta’ terzi għan-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali, billi tħalli lill-Istati Membri l-possibbiltà li jindirizzaw l-utenti lejn tip partikolari ta’ network, b’osservanza tal-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni u fuq il-bażi ta’ kunsiderazzjonijiet oġġettivi, bħas-sigurtà u l-karatteristiċi tekniċi tan-network.

4.

L-Artikolu 2(2) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) jipprovdi:

“2.   Meta t-Trattati jagħtu lill-Unjoni kompetenza kondiviża ma’ l-Istati Membri f’qasam speċifiku, l-Unjoni u l-Istati Membri jistgħu jilleġislaw u jadottaw atti legalment vinkolanti f’dak il-qasam. L-Istati Membri għandhom jeżerċitaw il-kompetenza tagħhom sal-punt fejn l-Unjoni ma tkunx eżerċitat tagħha. L-Istati Membri għandhom jeżerċitaw il-kompetenza tagħhom mill-ġdid sal-punt fejn l-Unjoni tkun iddeċidiet li tieqaf teżerċita tagħha”.

5.

L-Artikolu 4(2)(a) u (i) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) jipprovdi:

“2.   Il-kompetenza kondiviża bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tapplika għall-oqsma prinċipali li ġejjin:

[…]

[…]”.

6.

Skont il-premessi 1, 3, 6, 8, u 48 tad-Direttiva 2009/73/KE:

7.

Skont l-Artikolu 2 tad-Direttiva 2009/73:

“Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin:

[…]

[…]

[…]

[…]”.

8.

Skont l-Artikolu 9 tad-Direttiva 2009/73, intitolat “Separazzjoni tas-sistemi ta’ trasmissjoni u tal-operaturi tas-sistemi ta’ trasmissjoni”:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li mit‑3 ta’ Marzu 2012 ’il quddiem:

[…]

(8)   Fejn, fit‑3 ta’ Settembru 2009, is-sistema ta’ trasmissjoni tkun il-proprjetà ta’ impriża integrata vertikalment, l-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li ma japplikawx il-paragrafu 1. F’tali każ, l-Istati Membri konċernati għandhom jew:

9.

L-Artikolu 23 ta’ din id-direttiva, intitolat “Setgħat deċiżjonali fir-rigward tal-konnessjoni ta’ faċilitajiet ta’ ħżin, faċilitajiet ta’ gassifikazzjoni mill-ġdid ta’ LNG u kljienti industrijali mas-sistema ta’ trasmissjoni”, jipprevedi hekk:

“(1)   L-operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni għandhom jistabbilixxu u jippubblikaw proċeduri u tariffi trasparenti u effiċjenti għall-konnessjoni mhux diskriminatorja tal-faċilitajiet ta’ ħżin, tal-faċilitajiet għall-konverżjoni mill-ġdid f’gass tal-LNG, u tal-konsumaturi industrijali man-network ta’ trażmissjoni. Il-proċeduri għandhom ikunu suġġetti għall-approvazzjoni mill-awtorità regolatorja.

(2)   L-operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni m’għandhomx ikunu intitolati li jirrifjutaw il-konnessjoni ta’ faċilità ġdida ta’ ħżin, faċilità ta’ gassifikazzjoni mill-ġdid ta’ LNG jew klijent industrijali għal raġunijiet ta’ limitazzjonijiet possibbli futuri fil-kapaċitajiet tan-network disponibbli jew spejjeż addizzjonali relatati maż-żieda neċessarja tal-kapaċità. L-operatur tas-sistema ta’ trasmissjoni għandu jkun obbligat jiżgura biżżejjed kapaċità ta’ dħul u ħruġ għall-konnessjoni l-ġdida.”

10.

L-Artikolu 32 tal-istess direttiva, intitolat “L-aċċess għal partijiet terzi”, jipprevedi li ġej:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ aċċess għal parti terza għas-sistemi ta’ trasmissjoni u ta’ distribuzzjoni, u faċilitajiet tal-LNG abbażi ta’ tariffi ppubblikati, applikabbli għall-klijenti eliġibbli kollha, inklużi l-impriżi ta’ forniment u applikati b’mod oġġettiv u mingħajr diskriminazzjoni bejn l-utenti tas-sistema. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li dawn it-tariffi, jew il-metodoloġiji li jkunu sottostanti l-kalkoli tagħhom, ikunu approvati qabel id-dħul tagħhom fis-seħħ konformement mal-Artikolu 41 minn awtorità regolatorja msemmija fl-Artikolu 39(1) u li dawk it-tariffi – u l-metodoloġiji, fejn il-metodoloġiji biss ikunu approvati – jiġu ppubblikati qabel id-dħul fis-seħħ tagħhom”.

11.

Enerģētikas likums (il-Liġi Latvjana dwar l-Enerġija tat‑3 ta’ Settembru 1998 Latvijas Vēstnesis, 1998, Nru 273/275), Artikolu 841(1).

12.

L-AS “Latvijas Gāze” (iktar ’il quddiem ir-“rikorrenti fil-kawża prinċipali”) hija kumpannija tal-gass naturali integrata vertikalment impenjata fit-trasport, fid-distribuzzjoni, fil-kummerċjalizzazzjoni, fl-akkwist u fil-ħażna tal-gass naturali fil-Latvja.

13.

Qabel il-proċess tal-liberalizzazzjoni tas-suq tal-gass naturali fil-Latvja, jiġifieri sat‑3 ta’ April 2017, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali kienet l-unika kumpannija tal-gass naturali preżenti fis-suq Latvjan.

14.

Wara din id-data, inħolqot, billi ġiet isseparata mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, il-kumpannija pubblika ta’ responsabbiltà limitata Conexus Baltic Grid, li ġew ittrasferiti lilha l-infrastruttura nazzjonali tat-trasport tal-gass naturali u n-network uniku tat-trasport tal-gass naturali. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ma hijiex azzjonista ta’ din il-kumpannija.

15.

Bħala sussidjarja distinta mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, ġiet ikkostitwita l-kumpannija pubblika ta’ responsabbiltà limitata Gaso, li tipprovdi, permezz ta’ liċenzja, servizz ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali fit-territorju Latvjan. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali hija l-unika azzjonista ta’ din il-kumpannija u fuq il-bażi ta’ din il-liċenzja, il-kumpannija pubblika ta’ responsabbiltà limitata Gaso hija l-unika operatur tan-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali fil-Latvja li jiżgura l-provvista tal-gass naturali tan-network ta’ trasport lill-konsumaturi finali.

16.

Fid-dritt Latvjan, l-Artikolu 841(1) tal-Enerģētikas likums (Liġi dwar l-Enerġija) ġie introdott f’din il-liġi b’emendi tal‑2016, neċessarji, fost affarijiet oħra, sabiex jiġu eżegwiti d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/73 dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali u li tħassar id-Direttiva 2003/55/KE.

17.

Id-dispożizzjoni tal-liġi tad-dritt Latvjan tipprevedi li l-Kummissjoni regolatorja tas-servizzi pubbliċi (iktar ’il quddiem l-“awtorità regolatorja Latvjana”), jiġifieri l-awtorità regolatorja Latvjana skont id-Direttiva 2009/73, tapprova r-regoli għall-konnessjoni tan-network ta’ trasport u tan-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali stabbiliti mill-operatur ta’ din in-network ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali.

18.

Fit‑18 ta’ April 2019, l-awtorità regolatorja Latvjana, adottat id-deċiżjoni Nru 1/7 ( 3 ) li tipprevedi, fost affarijiet oħra, li kwalunkwe utent tal-gass naturali jista’ jaqbad man-network ta’ trasport tal-gass naturali, mingħajr l-intermedjazzjoni tal-operatur tan-network ta’ distribuzzjoni.

19.

Skont ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, l-awtorità regolatorja Latvjana ma hijiex awtorizzata tadotta deċiżjoni bħal din li tippermetti lil kwalunkwe utent finali tal-gass naturali li jinqata’ min-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali u li jaqbad direttament man-network ta’ trasport tal-gass naturali. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ssostni li l-utent finali għandu jaqbad man-network tal-gass naturali permezz tan-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali, li hija ġestita mill-operatur tan-network ta’ distribuzzjoni.

20.

L-awtorità regolatorja Latvjana, minflok, issostni li l-Istati Membri għandhom jiżguraw il-konnessjoni nondiskriminatorja tal-installazzjonijiet tal-klijenti man-network ta’ trasport tal-gass naturali. Skont l-awtorità regolatorja Latvjana, la r-regoli nazzjonali u lanqas id-Direttiva 2009/73 ma jipprevedu l-possibbiltà ta’ limitazzjoni tad-dritt tal-klijenti tal-gass naturali li jaqbdu direttament man-network ta’ trasport tal-gass naturali.

21.

Minħabba l-possibbiltà ta’ telf finanzjarju u l-allegat ksur tad-drittijiet riżultanti mil-liċenzja, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ppreżentat rikors ta’ antikostituzzjonalità quddiem is-Satversmes tiesa (il-Qorti Kostituzzjonali), billi sostniet, minn naħa, li d-deċiżjoni Nru 1/7 hija kuntrarja għall-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Latvja u għall-Enerģētikas likums (il-Liġi dwar l-Enerġija), u, min-naħa l-oħra, li l-Artikolu 841(1) tal-Enerģētikas likums (il-Liġi dwar l-Enerġija) huwa hu stess kuntrarju għall-Kostituzzjoni. Fl-istess rikors, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali invokat ukoll il-ksur tad-dispożizzjonijiet tad-dritt Ewropew fil-qasam tal-enerġija.

22.

F’dan il-kuntest, is-Satversmes tiesa (il-Qorti Kostituzzjonali) ssospendiet il-proċedura u għamlet id-domandi preliminari li ġejjin lill-Qorti tal-Ġustizzja:

23.

Id-Direttiva 2009/72, dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-enerġija elettrika, u d-Direttiva 2009/73, dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali, jagħmlu parti mill-hekk imsejjaħ it-“Tielet Pakkett tal-Enerġija” u għandhom bħala għan komuni dak li jiżguraw il-ħolqien ta’ suq intern effiċjenti, sabiex isir possibbli l-bejgħ ta’ enerġija elettrika u ta’ gass naturali fl-Unjoni Ewropea f’kundizzjonijiet ugwali, mingħajr diskriminazzjonijiet jew restrizzjonijiet, u sabiex jiġi żgurat aċċess ekonomikament raġonevoli u effettiv għan-network tal-elettriku u għan-network tal-gass naturali.

24.

Is-suq intern tal-gass naturali huwa organizzat b’mod simili għal dak tal-enerġija elettrika u, konsegwentement, id-dispożizzjonijiet rilevanti ta’ dawn iż-żewġ direttivi għandhom kontenut simili. Għalhekk, il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-interpretazzjoni tad-Direttiva 2009/72 dwar l-enerġija elettrika, sa fejn tinterpreta d-dispożizzjonijiet ta’ kontenut simili, hija fil-fehma tiegħi applikabbli għall-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/73 u għalhekk għas-suq tal-gass naturali.

25.

Mill-premessi 1, 3, 6 u 8 tad-Direttiva 2009/73 jirriżulta li s-suq intern tal-gass naturali tal-Unjoni huwa ddestinat li joffri possibbiltà reali ta’ għażla lill-konsumaturi kollha tal-Unjoni, kemm jekk ċittadini jew impriżi.

26.

Minn din il-perspettiva nqis li hija neċessarja kjarifika preliminari dwar il-portata tal-espressjoni “possibbiltà tal-għażla” tal-konsumaturi tal-Unjoni, li sejra tkun utli għall-analiżi li ssegwi. Minn naħa, id-direttiva tipprevedi dritt ġenerali ta’ “aċċess” għan-network tal-gass naturali, mifhum bħala d-dritt tal-provvista tal-gass naturali, inklużi l-kwalità, ir-regolarità u l-ispejjeż tas-servizz. Min-naħa l-oħra, id-direttiva tiżgura l-“konnessjoni”, intiża f’sens tekniku u rigward it-tqabbid fiżiku man-network ( 4 ).

27.

F’dan il-kuntest, il-konsumaturi – kemm jekk ċittadini jew impriżi – jeżerċitaw id-dritt tagħhom ta’ aċċess għan-network tal-gass naturali permezz ta’ fornitur li dawn il-konsumaturi għandhom ikunu jistgħu jagħżlu liberament. Għal dan l-għan, il-fornituri stess għandhom jitqiegħdu f’kundizzjoni li jkunu jistgħu jaċċedu liberament għan-network tal-gass naturali ( 5 ).

28.

Minn dan isegwi, b’riżerva ta’ iktar approfondiment dwar dan il-punt fl-analiżi tad-domandi preliminari, li ma hemmx rabta sħiħa bejn id-“dritt ta’ aċċess” u d-“dritt ta’ konnessjoni”: l-ewwel wieħed ma jittollerax limiti – bl-eċċezzjoni tad-derogi previsti mid-direttiva stess – u jingħata b’mod sħiħ u esklużiv lil kull konsumatur tal-Unjoni; it-tieni, peress li jirrigwarda l-modalità teknika li biha wieħed jaqbad man-network, jiġi rregolat b’mod puntwali mid-dritt tal-Unjoni u mid-drittijiet tal-Istati Membri, regolazzjoni li tista’ tvarja minħabba sitwazzjonijiet tekniċi u ta’ politika tal-enerġija f’kull Stat Membru, ovvjament b’osservanza tal-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni.

29.

Qabel id-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2009/73, ma kinitx teżisti leġiżlazzjoni fl-Istati Membri li tiżgura l-aċċess nondiskriminatorju għan-network, u lanqas livell ta’ kontrolli mir-regolaturi nazzjonali.

30.

Wara d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2009/73, id-dritt tal-Unjoni jimponi, minkejja li jħalli, kif sejjer jintwera, lill-Istati Membri l-għażla bejn mudelli differenti, is-separazzjoni bejn in-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni u l-attivitajiet ta’ produzzjoni u provvista. Mingħajr separazzjoni effettiva bejn networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni u l-attivitajiet ta’ produzzjoni u provvista, ikun hemm, fil-fatt, riskju li jinħolqu diskriminazzjonijiet fil-ġestjoni tan-network.

31.

Rigward id-diskriminazzjonijiet, dawn jistgħu iseħħu, pereżempju, meta operatur ekonomiku integrat vertikalment jeżerċita fl-istess ħin attivitajiet ta’ produzzjoni jew ta’ provvista ta’ gass naturali u jiġġestixxi network ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali. F’dan il-każ, l-operatur ekonomiku integrat vertikalment jista’ ma jkollux interess li jiżgura lil kompetituri potenzjali fis-suq tal-produzzjoni jew tal-provvista tal-gass naturali l-aċċess għan-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali ġestiti minnu.

32.

Dan ikun jostakola l-eżerċizzju tal-libertajiet żgurati mit-Trattati, billi ma jippermettix lill-konsumaturi kollha jagħżlu liberament il-fornitur tagħhom u lill-fornituri kollha li jfornu mill-ġdid liberament lill-klijenti tagħhom.

33.

F’dan il-kuntest, il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/73 huwa dak li tiżgura lill-utenti tal-gass naturali d-dritt ta’ aċċess għan-network tal-gass naturali, billi tħalli lill-Istati Membri l-possibbiltà li jiddeċiedu dwar liema tip ta’ network sejra ssir il-konnessjoni miegħu.

34.

Id-dispożizzjonijiet il-ġodda tad-direttiva dwar il-gass naturali introduċew separazzjoni strutturali bejn l-attivitajiet ta’ trasport (transmission) u l-produzzjoni u l-fornitura (supply) tal-gass naturali. L-għan ta’ dawn id-dispożizzjonijiet huwa, kif indikat iktar ’il fuq, dak li jneħħi l-kunflitti ta’ interessi u li jiġi żgurat li l-operatur tan-network ta’ trasport (transmission system operator, TSO) għall-gass naturali jieħu d-deċiżjonijiet tiegħu b’mod indipendenti u li ma jittrattax lill-utenti tan-network b’mod diskriminatorju ( 6 ).

35.

Skont l-Artikolu 9 tad-Direttiva 2009/73, l-Istati Membri jistgħu jagħżlu bejn tliet mudelli ta’ separazzjoni ta’ networks ta’ trażmissjoni u operaturi tan-networks ta’ trasport (fir-rigward tal-istrutturi ta’ produzzjoni u provvista):

36.

F’din il-kawża, it-talba għal deċiżjoni preliminari ma tippreċiżax espressament il-mudell magħżul mil-Latvja.

37.

Madankollu, mill-informazzjoni li għandi ( 10 ) jidher li l-Latvja għażlet l-ewwel mudell, jiġifieri s-separazzjoni tal-proprjetà. Diġà fil-parir tal-Kummissjoni tal‑25 ta’ Lulju 2018 Latvia – Certifications of JSC Conexus Baltic Grid ( 11 ), ġie indikat li Conexus kienet sejra tressaq talba sabiex tikseb iċ-ċertifikazzjoni tal-mudell ta’ separazzjoni tal-proprjetà ( 12 ).

38.

Fl-adozzjoni ta’ dan il-mudell kull impriża li tipposjedi network ta’ trasport taġixxi bħala operatur tan-network ta’ trasport. Għalhekk, din ma tistax fl-istess ħin tikkontrolla jew teżerċita xi dritt ta’ vot fuq l-attivitajiet ta’ produzzjoni jew ta’ provvista. Ovvjament, l-istess impriża ma tistax tikkontrolla l-attivitajiet ta’ produzzjoni jew ta’ provvista u, fl-istess ħin, tikkontrolla jew teżerċita xi dritt ta’ vot fuq l-operatur tan-network ta’ trasport ( 13 ).

39.

Fil-preċiżazzjoni ta’ x’kien ir-riżultat ta’ dan il-parir, il-Gvern Latvjan u l-Kummissjoni jiżguraw li r-regolatur Latvjan adotta deċiżjoni li fiha ġie kkonstatat li l-kundizzjonijiet għaċ-ċertifikazzjoni ta’ Conexus Baltic Grid fuq il-bażi tas-separazzjoni tal-proprjetà ġew issodisfatti ( 14 ).

40.

Id-domandi preliminari jistgħu jiġu miġbura fil-qosor hekk: fl-ewwel lok, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-Artikolu 23 u l-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jimponu leġiżlazzjoni nazzjonali bħad-Deċiżjoni Nru 1/7 li, minn naħa, tippermetti lil kwalunkwe klijent finali li jagħżel ma’ liema tip ta’ network jaqbad – network ta’ trasport jew ta’ distribuzzjoni – u, min-naħa l-oħra, tobbliga lill-operatur tan-network sabiex iqabbad lil kwalunkwe klijent man-network ikkonċernata (l-ewwel domanda). Fit-tieni lok, jekk l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 għandux jiġi interpretat fis-sens li l-leġiżlazzjoni nazzjonali għandha tippermetti l-konnessjoni man-network ta’ trasport tal-gass naturali biss għal ċerti kategoriji ta’ klijenti (it-tieni u t-tielet domandi). Fit-tielet lok, u f’każ ta’ risposta negattiva għall-ewwel domanda, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-Artikolu 2(3) u l-Artikolu 23 ta’ din id-direttiva għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali bħal din (ir-raba’ domanda).

41.

Fil-qosor, l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 2009/73 jiddefinixxi l-kunċett ta’ “trażmissjoni” bħala t-trasport ta’ gass naturali minn network li ma hijiex il-parti tal-pipelines bi pressa għolja użati primarjament fil-kuntest tad-distribuzzjoni lokali tal-gass naturali, bi skop li jiġi konsenjat lill-klijent, iżda li ma jinkludix il-provvista.

42.

L-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73, minflok, jirregola l-konnessjoni tal-klijenti industrijali man-network ta’ trasport, billi jipprevedi li l-operaturi tan-networks ta’ trasport ma għandhomx ikunu intitolati li jirrifjutaw il-konnessjoni ta’ klijent industrijali ġdid għal raġunijiet ta’ limitazzjonijiet possibbli futuri fil-kapaċitajiet tan-network disponibbli jew spejjeż addizzjonali relatati maż-żieda neċessarja tal-kapaċità.

43.

L-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73, finalment, jipprevedi li l-Istati Membri għandhom jiżguraw l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ aċċess għal parti terza għas-sistemi ta’ trasmissjoni u ta’ distribuzzjoni abbażi ta’ tariffi ppubblikati, applikabbli għall-klijenti eliġibbli kollha, inklużi l-impriżi ta’ forniment u applikati b’mod oġġettiv u mingħajr diskriminazzjoni bejn l-utenti tas-sistema.

44.

Preliminarjament, għandu jiġi osservat li, kif ġie indikat mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, mill-awtorità regolatorja Latvjana, mill-Kummissjoni, mill-Gvern Finlandiż u mill-Gvern Pollakk ( 15 ), il-fatt li l-Kapitolu IV tad-Direttiva 2009/73 huwa intitolat “Ooperatur ta’ trasmissjoni indipendenti” huwa biżżejjed sabiex jiġi sostnut li d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 23 – inkluż f’dan il-kapitolu – huma applikabbli biss fil-każ fejn Stat Membru jkun għażel it-tielet mudell ta’ separazzjoni, jiġifieri l-operatur ta’ networks ta’ trasport indipendenti.

45.

Din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-premessa 16 tad-Direttiva 2009/73, li skontha l-effettività sħiħa tal-istituzzjoni ta’ operatur ta’ network indipendenti (it-tieni mudell) jew ta’ operatur ta’ trasport indipendenti (it-tielet mudell) għandha tkun żgurata minn “regoli speċifiċi addizzjonali”. Dawn huma indikati fl-Artikolu 9(8)(b) tad-Direttiva 2009/73, li espressament jagħmel riferiment għad-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu IV. Dan l-approċċ jirrifletti n-natura tal-ewwel mudell ta’ separazzjoni, li, billi jipprevedi separazzjoni strutturali bejn l-attivitajiet ta’ trasport u l-attivitajiet ta’ produzzjoni jew ta’ provvista, jeħtieġ inqas kontrolli meta mqabbel maż-żewġ mudelli l-oħra ta’ separazzjoni u jipprevedi inqas obbligi kemm għall-operatur tan-network ta’ trasport kif ukoll għall-awtoritajiet nazzjonali ta’ regolazzjoni.

46.

Ma’ dan jiżdied li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha opportunità tiddeċiedi li ma japplikawx “regoli speċifiċi addizzjonali” meta l-Istat Membru jagħżel l-ewwel mudell ta’ separazzjoni ( 16 ).

47.

Barra minn hekk, kif issostni l-Kummissjoni fin-nota interpretattiva tagħha ( 17 ), ladarba l-Istat Membru jkun għażel mudell speċifiku ta’ separazzjoni, għandhom jiġu ssodisfatti l-kriterji kollha tal-mudell magħżul. Ma hijiex permessa s-sovrappożizzjoni tal-kriterji ta’ mudelli differenti sabiex jinħoloq mudell ġdid ta’ separazzjoni li ma huwiex previst mid-direttiva. L-unika deroga hija prevista mill-Artikolu 9(9) li jipprevedi li Stat Membru jista’ jiddeċiedi li ma japplikax l-Artikolu 9(1) (l-ewwel mudell ta’ separazzjoni) biss fil-każ fejn in-network ta’ trasport tkun tappartjeni lil impriża integrata vertikalment u teżisti dispożizzjoni li tiżgura indipendenza iktar effettiva tal-operatur tan-network ta’ trasport fir-rigward tad-dispożizzjonijiet speċifiċi tat-Kapitolu IV (Artikoli 17 sa 23) li japplikaw għat-tielet mudell ta’ separazzjoni.

48.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, inqis bħala korretta l-għażla interpretattiva offruta fl-osservazzjonijiet tal-parti l-kbira tal-intervenjenti fil-kawża (ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, l-awtorità regolatorja Latvjana, il-Kummissjoni, il-Gvern Finlandiż u l-Gvern Pollakk) li skontha l-Artikolu 23 ma huwiex applikabbli għas-sitwazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali, peress li l-Latvja għażlet l-ewwel mudell ta’ separazzjoni, jiġifieri s-separazzjoni tal-proprjetà, li għaliha japplikaw esklużivament id-dispożizzjonijiet fl-Artikolu 9(1) tad-Direttiva 2009/73.

49.

Fi kwalunkwe każ, jidhirli li huwa utli li tingħata interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet inkwistjoni, inkluż l-Artikolu 23, peress li jidher li hemm approċċi diverġenti dwar dan il-punt bejn it-tliet partijiet fil-kawża.

50.

Minn naħa, skont ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, il-leġiżlatur tal-Unjoni ppreveda li klijent tal-gass naturali għandu dritt ta’ aċċess għan-network, iżda fl-ebda każ ma kellu l-intenzjoni li jippermetti lill-klijent finali jagħżel huwa stess it-tip ta’ konnessjoni man-network tal-gass naturali, u b’hekk jevita kemm in-network ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali u lill-operatur tagħha. Madankollu, jekk l-operatur tan-network ta’ distribuzzjoni ma jistax jipprovdi servizzi ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali għal raġunijiet tekniċi jew ta’ tip ieħor jew għal kwalunkwe raġuni oġġettiva oħra, ir-regoli nazzjonali ta’ Stat Membru jistgħu anki jipprevedu l-possibbiltà li l-klijenti jaqbdu direttament mal-operatur tan-network ta’ trasport.

51.

Għalhekk, l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 japplika biss għal grupp speċifiku ta’ klijenti tal-gass naturali, il-“klijenti industrijali ġodda”, jiġifieri l-klijenti industrijali li preċedentement ma kinux imqabbda man-network tal-provvista ta’ gass naturali fit-totalità tagħha, u lanqas man-network ta’ trasport jew man-network ta’ distribuzzjoni.

52.

Il-Gvern Pollakk u l-Kummissjoni jqisu li ma hemmx obbligu fuq l-Istati Membri li jiżguraw il-konnessjoni ta’ kwalunkwe utent. Madankollu, bħala prinċipju, l-Istati Membri ma humiex ipprojbiti mill-possibbiltà li jadottaw dispożizzjonijiet naturali li jippermettu lill-klijenti finali jaqbdu man-networks ta’ trasport jew ta’ distribuzzjoni, fuq il-bażi ta’ kriterju oġġettiv, bħal, pereżempju, il-kapaċità ta’ tqabbid. Il-limitazzjoni għal ċerti kategoriji ta’ konsumaturi tal-possibbiltà li jaqbdu man-network ta’ trasport ma hijiex kuntrarja għall-obbligu tan-nondiskriminazzjoni peress li deroga bħal din hija ġġustifikata minn regoli oġġettivi u tekniċi ta’ sigurtà.

53.

F’dan is-sens, l-awtorità regolatorja Latvjana tfakkar li l-ispejjeż tal-konnessjoni li l-klijent finali stess għandu jsostni sabiex jaqbad man-network ta’ trasport jistgħu jkunu sinjifikattivament ogħla minn dawk għall-konnessjoni man-network ta’ distribuzzjoni. Għalhekk, ma hemmx motiv għall-impożizzjoni ta’ restrizzjonijiet għall-konnessjoni tal-klijenti finali man-network ta’ trasport, pereżempju dik tal-klijenti domestiċi, minħabba li l-ispejjeż tal-qbid huma sproporzjonati meta mqabbla mal-benefiċċji għal dan il-klijent finali. Fi kliem ieħor, il-klijent finali jista’ ma jkollux motiv biex jaqbad man-network ta’ trasport jekk in-network ta’ distribuzzjoni tista’ tagħtih volum u pressjoni suffiċjenti ta’ gass naturali, barra minn hekk bi spejjeż notevolment inferjuri.

54.

Bi qbil mal-Kummissjoni, l-awtorità regolatorja Latvjana tqis li l-karatteristiċi tekniċi ta’ network ta’ pipelines u l-kundizzjonijiet tal-funzjonament sigur tan-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni huma kriterji oġġettivi li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni sabiex il-klijenti jiġu indirizzati lejn tip ta’ network speċifiku.

55.

Min-naħa l-oħra, il-Gvern Latvjan isostni li l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 jipprevedi li l-klijenti tal-gass naturali għandhom id-dritt li jiġu servuti gass naturali mhux biss min-network ta’ distribuzzjoni, iżda anki min-network ta’ trasport tal-gass naturali. Konsegwentement, id-distinzjoni tal-klijenti tal-gass naturali f’kategoriji hija kuntrarja għall-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni espress fid-direttiva.

56.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti nazzjonali tistaqsi jekk l-Artikolu 23 u l-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 għandhomx jiġu interpretati fis-sens li l-Istati Membri għandhom jadottaw leġiżlazzjoni li skontha, minn naħa, kwalunkwe klijent finali jista’ jagħżel ma’ liema tip ta’ network jaqbad – network ta’ trasport jew ta’ distribuzzjoni – u, min-naħa l-oħra, l-operatur tan-network huwa obbligat jippermettilu li jaqbad man-network magħżula.

57.

Sabiex tkun tista’ tingħata risposta għall-ewwel domanda preliminari, huwa neċessarju li tiġi mfakkra d-distinzjoni bejn aċċess u konnessjoni, li diġà rreferejt għaliha fil-punt iddedikat għall-għanijiet tad-Direttiva 2009/73. Din id-distinzjoni hija, fil-fatt, utli sabiex tinftiehem, minn naħa, il-portata tal-prinċipju tal-aċċess għat-terzi rrikonoxxut fl-Artikolu 32(1) u, min-naħa l-oħra, il-konnessjoni ta’ klijenti industrijali man-network ta’ trasport skont l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73.

58.

Kif ġie indikat preċedentement, bit-terminu “aċċess” qiegħed jinftiehem id-dritt ta’ użu tan-network tal-gass naturali. Min-naħa l-oħra, it-terminu “konnessjoni” jikkorrispondi għall-qbid fiżiku man-network.

59.

Din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li kellha l-opportunità tesprimi ruħha dwar il-prinċipju tal-aċċess ta’ terzi għas-suq intern tal-enerġija elettrika fis-sentenza Sabatauskas ( 18 ).

60.

Il-Qorti tal-Ġustizzja sostniet li l-Artikolu 20 tad-Direttiva 2003/54 ( 19 ) kellu jiġi interpretat fis-sens li jiddefinixxi l-obbligi tal-Istati Membri biss f’dak li jirrigwarda l-aċċess, iżda mhux il-konnessjoni ta’ terzi man-networks ta’ trażmissjoni u ta’ distribuzzjoni tal-enerġija elettrika, u li dan ma jipprovdix li s-sistema ta’ aċċess għan-networks li l-Istati Membri kienu obbligati li jistabbilixxu kellu jkun jippermetti li l-klijenti idonei jkunu jistgħu, b’mod diskrezzjonali, jagħżlu t-tip ta’ network li jixtiequ jaqbdu magħha. Għalhekk, minkejja li rrikonoxxiet is-setgħa diskrezzjonali tal-Istati Membri sabiex jindirizzaw l-utenti tan-network lejn tip partikolari ta’ network, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li dan għandu jseħħ fuq bażi nondiskriminatorja u skont kunsiderazzjonijiet oġġettivi.

61.

Sa fejn is-suq intern tal-gass naturali huwa organizzat b’mod simili għal dak tal-enerġija elettrika u l-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 huwa fformulat f’termini essenzjalment identiċi għal dawk tal-Artikolu 20(1) tad-Direttiva 2003/54, jista’ jiġi konkluż li l-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 jiddefinixxi l-obbligi tal-Istati Membri biss f’dak li jirrigwarda l-aċċess, iżda mhux il-konnessjoni ta’ terzi man-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni tal-gass naturali, u li dan ma jipprevedix li s-sistema ta’ aċċess għan-networks li l-Istati Membri huma obbligati jwettqu għandu jippermetti lill-klijent finali jagħżel b’mod diskrezzjonali ma’ liema tip ta’ network jaqbad. Dak li jgħodd huwa li s-setgħa diskrezzjonali tal-Istati Membri li jindirizzaw lill-utenti lejn tip partikolari ta’ network tiġi eżerċitata fuq bażi nondiskriminatorja u skont kunsiderazzjonijiet oġġettivi.

62.

Il-fatt li l-leġiżlatur tal-Unjoni xtaq jiddefinixxi l-obbligi tal-Istati Membri biss fir-rigward tal-aċċess ta’ terzi, u mhux f’dak li jirrigwarda l-konnessjoni, huwa kkonfermat imbagħad mill-kontenut tal-Artikoli 35 u 36 tad-Direttiva 2009/73, liema dispożizzjonijiet jipprevedu l-każijiet eżawrjenti li fihom l-impriżi tal-gass naturali jistgħu jiċħdu l-aċċess għan-network ta’ terzi.

63.

Id-direttiva tfittex, fil-fatt, li tibbilanċja żewġ interessi: dak tar-rikonoxximent ta’ aċċess ħieles għan-network u dak tat-tfittxija ta’ politika tal-enerġija effiċjenti. Minn naħa, għalhekk, il-ħtieġa li jiġi applikat b’mod sħiħ il-prinċipju tan-nondiskriminazzjoni fir-rigward tal-aċċess tat-terzi, u, min-naħa l-oħra, il-ħtieġa li jiġu previsti derogi minn dan il-prinċipju f’xi ċirkustanzi, bħal pereżempju meta tinbena infrastruttura ġdida.

64.

Ir-ratio li tinsab wara l-prinċipju relatat mal-aċċess ta’ terzi fil-qasam tal-gass naturali tipprevedi li kompetituri potenzjali għandhom ikunu jistgħu jitqiegħdu f’pożizzjoni li jaċċedu għan-networks prinċipali meta ma jkunx hemm alternattivi raġonevoli. Dan il-prinċipju japplika mhux biss għall-infrastrutturi eżistenti iżda anki għall-ġodda. L-applikazzjoni rigoruża ta’ dan il-prinċipju tista’, madankollu, twassal għal distorsjonijiet: il-bini ta’ infrastruttura ġdida, b’mod partikolari fil-qasam tal-gass naturali, għandu spejjeż kunsiderevoli u l-investituri jippretendu l-garanzija li l-finanzjament tagħhom ikun jista’ jiġi rkuprat. Għalhekk dawn jippreferu jikkonkludu kuntratti li jipprevedu l-użu esklużiv għal perijodu twil ta’ żmien u li jiżguralhom dħul imdaqqas. Effett negattiv ta’ dawn il-kuntratti ta’ esklużività huwa rrappreżentat mill-projbizzjoni għal kompetituri potenzjali li jaċċedu s-suq u għalhekk mir-riskju li jkun hemm distorsjoni tal-kompetizzjoni normali. Jekk madankollu l-prinċipju tal-libertà tal-aċċess ta’ terzi jkun applikabbli b’mod eċċessivament riġidu anki fil-possibbiltà ta’ bini ta’ infrastrutturi ġodda, dan ikun jista’ jiddiżinċentiva lill-investituri milli jiffinanzjaw dawn il-proġetti; bil-konsegwenza li l-kapaċità tan-network tal-gass naturali ma tiġix imtejba u bir-riskju li maż-żmien issir ħsara lis-settur kollu ( 20 ).

65.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, jidher evidenti li l-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni fir-rigward tal-applikazzjoni ta’ sistema ta’ aċċess ta’ terzi għan-networks ta’ trasport u ta’ distribuzzjoni ma huwiex prinċipju assolut. Bl-istess mod, id-dritt għall-konnessjoni mingħajr limiti għan-network ta’ trasport jista’ jkollu konsegwenzi negattivi għas-swieq tal-enerġija u, finalment, ikun ta’ ħsara għall-konsumaturi.

66.

Kif jista’ jinqara fil-konklużjonijiet ( 21 ) tal-kawża Sabatauskas, ma tistax tiġi eskluża l-possibbiltà li klijent jaqbad direttament man-network tat-trasport. Madankollu, din il-possibbiltà għandha tkun limitata minn kriterji oġġettivi bħal, pereżempju, il-volum jew il-karatteristiċi tal-akkwist.

67.

Ir-raġunijiet ta’ interess ġenerali jixhdu favur l-introduzzjoni ta’ limitu bħal dan: il-projbizzjoni tal-konnessjoni tal-konsumaturi żgħar man-network tat-trasport tista’ tkun iġġustifikata mill-ħtieġa li jiġi ottimizzat il-funzjonament tan-network tat-trasport u tad-distribuzzjoni. Il-konnessjoni ta’ numru rilevanti ta’ klijenti żgħar man-network tat-trasport, permezz tal-multiplikazzjoni tal-punti ta’ ħruġ, jista’ jkollha impatt negattiv fuq is-sigurtà u fuq l-affidabbiltà tal-funzjonament tan-network. Bil-maqlub, limitazzjoni ta’ dan it-tip ikollha l-effett li tnaqqas in-numru ta’ punti ta’ ħruġ min-network tat-trasport u li żżid l-użu tal-infrastrutturi ta’ distribuzzjoni eżistenti.

68.

Min-naħa l-oħra, in-networks ta’ distribuzzjoni jistgħu ma jkollhomx biżżejjed kapaċità teknika sabiex isostnu t-talba ta’ kwantitajiet imdaqqsa ta’ gass naturali mill-klijenti l-kbar, li jkollhom bżonn jaqbdu direttament man-network tat-trasport.

69.

It-tħassib tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali, li skontha l-leġiżlazzjoni nazzjonali tippermetti l-konnessjoni diretta man-network ta’ trasport tal-gass naturali lil kwalunkwe klijent, jidher, madankollu, li ma huwiex kompletament fondat. Kif tenfasizza l-Kummissjoni ( 22 ), jekk jittieħdu inkunsiderazzjoni r-rekwiżiti tekniċi skont l-istess deċiżjoni Nru 1/7, il-konnessjoni man-network ta’ trasport tista’ fil-verità ssir biss minn kategorija limitata ta’ klijenti finali.

70.

Fi kwalunkwe każ hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk id-dritt li wieħed jaqbad direttament man-network ta’ trasport għandux jiġi limitat minħabba raġunijiet marbuta mal-politika tal-enerġija jew mas-sigurtà (sabiex jiġi ottimizzat l-użu tan-network), għal raġunijiet tekniċi (meħuda inkunsiderazzjoni, b’mod partikolari, problemi marbuta mal-pressjoni tal-gass) u għal raġunijiet relatati mal-effiċjenza tan-network ( 23 ).

71.

Dawn ir-regoli ta’ konnessjoni jiffavorixxu l-kompetizzjoni fis-suq tal-provvista tal-gass naturali, sa fejn jippermettu lill-klijenti jagħżlu t-tip ta’ konnessjoni skont il-kapaċitajiet, il-bżonnijiet u r-rabtiet tagħhom. B’dan il-mod, l-operaturi tan-network ikollhom inċentiv li jtejbu l-effettività u jżidu l-kapaċità tal-impjanti tagħhom sabiex jagħmlu s-servizzi tagħhom iktar attraenti għall-klijenti.

72.

Għalhekk, jeħtieġ li r-risposta għall-qorti tar-rinviju tkun li l-Artikolu 23 u l-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 ma għandhomx jiġu interpretati fis-sens li l-Istati Membri huma marbuta jadottaw leġiżlazzjoni li skontha kwalunkwe klijent finali jista’ jagħżel ma’ liema tip ta’ network jaqbad, jiġifieri jabqadx man-network ta’ trasport jew man-network ta’ distribuzzjoni.

73.

L-Artikolu 32(1) tad-Direttiva 2009/73 jimponi, fil-fatt, obbligi fuq l-Istati Membri fir-rigward tal-aċċess, u mhux il-konnessjoni, ta’ terzi man-network ta’ provvista tal-gass naturali u l-Istati Membri jżommu marġni ta’ diskrezzjoni sabiex jindirizzaw lill-utenti tan-network, lejn network waħda jew l-oħra, filwaqt li l-obbligi imposti mill-Artikolu 23 ta’ tali direttiva fuq l-Istati Membri fir-rigward tal-konnessjoni tal-klijenti industrijali man-network ta’ trasport tal-gass naturali jirreferu biss għall-każijiet fejn il-leġiżlazzjoni nazzjonali indirizzat tip speċifiku ta’ klijent finali lejn in-network ta’ trasport tal-gass naturali.

74.

Permezz tat-tieni u tat-tielet domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 għandux jiġi interpretat fis-sens li l-Istati Membri huma obbligati jadottaw leġiżlazzjoni li skontha l-konnessjoni man-network ta’ trasport ta’ gass naturali hija permessa biss lil klijent finali domestiku. B’mod partikolari, fit-tieni domanda, il-qorti nazzjonali tfisser il-kunċett ta’ klijent finali mhux domestiku bl-istess mod bħad-definizzjoni ta’ “klijent industrijali”. Fit-tielet domanda, il-qorti tar-rinviju tqis lil “klijent industrijali [ġdid]” bħala klijent finali mhux domestiku, jiġifieri l-klijent industrijali li ma kienx preċedentement imqabbad man-network ta’ trasport.

75.

Sabiex tingħata risposta għat-tieni u għat-tielet domanda preliminari, huwa neċessarju li jiġi analizzat fil-qosor dak li tipprevedi d-direttiva b’riferiment għall-utenti differenti tal-gass naturali.

76.

Id-Direttiva 2009/73 ma tippreċiżax il-kunċett ta’ “klijent industrijali” u għalhekk huwa problematiku li ssir distinzjoni ċara bejn il-kategorija ta’ klijenti li għandhom id-dritt jaqbdu man-network ta’ trasport. Fost il-kategoriji ta’ klijenti indikati fl-Artikolu 2(24) tad-Direttiva 2009/73 ( 24 ) jista’ japplika l-kunċett ta’ “klijent industrijali” għall-klijenti finali, peress li, kif indikat mill-Gvern Pollakk ( 25 ), il-kunċett ta’ “klijent industrijali” jista’ jirreferi għall-persuni li jikkunsmaw il-gass naturali.

77.

Madankollu, kif indikat mis-Satversmes tiesa (il-Qorti Kostituzzjonali), minkejja li l-klijent finali skont l-Artikolu 2(27) tad-Direttiva 2009/73 ( 26 ) jkun jista’ jkun klijent domestiku kif ukoll klijent mhux domestiku, il-“klijent industrijali” jista’ jkun biss klijent mhux domestiku skont l-Artikolu 2(26) tad-direttiva, jiġifieri klijent li jakkwista l-gass naturali mhux intiż għall-użu domestiku tiegħu. Bi “klijent industrijali ġdid” għandu jinftiehem il-klijent industrijali li qatt ma kien imqabbad man-network ta’ trasport u li qiegħed ifittex li jaqbad ma’ dan in-network.

78.

L-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 jirrigwarda, fil-parti li tikkonċerna l-kawża, il-konnessjoni tal-klijenti industrijali man-network ta’ trasport. L-Artikolu 23(1) jesprimi l-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni fir-rigward tal-klijenti industrijali li jixtiequ jaqbdu man-network ta’ trasport. L-Artikolu 23(2), minflok, jipprevedi l-uniċi żewġ possibbiltajiet li fihom ma tistax tiġi rrifjutata l-konnessjoni ta’ klijent industrijali ġdid, jiġifieri, minn naħa, minħabba l-possibbiltà ta’ limitazzjonijiet futuri tal-kapaċitajiet disponibbli tan-network, u, min-naħa l-oħra, minħabba spejjeż sussidjarji riżultanti mill-ħtieġa ta’ żieda fil-kapaċità. Minn din id-dispożizzjoni jirriżulta li fil-possibbiltajiet l-oħra kollha, l-operatur tan-networks ta’ trasport jista’ jirrifjuta l-konnessjoni ta’ klijent industrijali ġdid man-network ta’ trasport tal-gass naturali.

79.

Għalhekk, jista’ jitqies li mill-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 jirriżulta l-obbligu għall-Istati Membri li jadottaw leġiżlazzjoni li tippermetti “almenu” lill-klijenti mhux domestiċi (klijenti industrijali) li jaqbdu direttament man-network ta’ trasport tal-gass naturali.

80.

Mill-bqija, il-konnessjoni ta’ klijenti industrijali ġodda man-network ta’ trasport hija, fil-prinċipju, possibbli, inkella, kieku din il-possibbiltà kienet sempliċiment eskluża, il-protezzjoni prevista fl-Artikolu 23(2) tiġi mxejna mis-sinjifikat tagħha.

81.

F’dan is-sens, id-direttiva ma tistax tobbliga lill-Istati Membri jadottaw leġiżlazzjoni li tipprevedi l-konnessjoni biss lil klijent finali mhux domestiku (mifhum bħala klijent industrijali ġdid), peress li din il-leġiżlazzjoni tkun kuntrarja għall-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni stabbilit fid-direttiva. F’dan il-każ, fil-fatt, ma jkunux jeżistu restrizzjonijiet għall-konnessjoni man-network ta’ trasport għal klijent industrijali ġdid, filwaqt li minflok dawn ir-restrizzjonijiet jeżistu għall-klijent industrijali – diġà mqabbad man-network ta’ distribuzzjoni – iżda li jixtieq jaqbad man-network ta’ trasport.

82.

Barra minn hekk, kif sostnut preċedentement, id-dritt għall-konnessjoni man-network ta’ trasport jista’ jiġi limitat, kemm għall-klijenti industrijali kif ukoll għall-klijenti industrijali ġodda, għal raġunijiet tekniċi u ta’ sigurtà u għalhekk l-Istati Membri jistgħu jawtorizzaw jew ma jawtorizzawx kollegamenti bħal dawn billi jittieħdu inkunsiderazzjoni dawn il-kriterji oġġettivi.

83.

Finalment, jeħtieġ li tiġi indikata l-interpretazzjoni sostnuta mill-Gvern Pollakk li skontha l-Artikolu 23 ta’ din id-direttiva fil-verità ma huwiex intiż li jistabbilixxi numerus clausus tal-entitajiet li jistgħu jaqbdu man-network ta’ trasport.

84.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, jeħtieġ li tingħata risposta għat-tieni u għat-tielet domanda preliminari tal-qorti tar-rinviju li l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 għandu jiġi interpretat fis-sens li l-Istati Membri ma humiex obbligati jadottaw regoli li fuq il-bażi tagħhom huwa klijent finali biss – mifhum bħala “klijent industrijali ġdid”, kif ukoll bħala “klijent industrijali”biss – li jista’ jaqbad man-network ta’ trasport tal-gass naturali. Id-Direttiva 2009/73, fil-fatt, minn naħa ma tirregolax il-kriterji għad-definizzjoni tal-kategorija ta’ “klijenti industrijali” jew ta’ “klijenti industrijali ġodda”, u min-naħa l-oħra, kif intwera fl-analiżi ġenerali u kif sejjer jiġi rrepetut fir-risposta għar-raba’ domanda preliminari, ma tipprekludix, bħala prinċipju u f’kundizzjonijiet speċifiċi, leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li skontha t-trasport ta’ gass naturali jinkludi t-trasport ta’ gass naturali direttament għan-network ta’ provvista ta’ gass naturali ta’ kwalunkwe kategorija ta’ klijent finali (u għalhekk mhux biss “klijent industrijali” jew “klijent industrijali ġdid” fid-definizzjonijiet mogħtija mill-qorti tar-rinviju).

85.

Permezz tar-raba’ domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk l-Artikolu 2(3) u l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73/KE għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li skontha t-trasport ta’ gass naturali jinkludi t-trasport ta’ gass naturali direttament għan-network ta’ provvista ta’ gass naturali tal-klijent finali.

86.

Sabiex tingħata risposta għar-raba’ domanda magħmula mill-qorti tar-rinviju, huwa utli li ssir distinzjoni bejn id-diversi termini trasport, distribuzzjoni u provvista fil-qasam tal-gass naturali.

87.

Skont l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 2009/73, “trasmissjoni” tfisser it-trasport tal-gass naturali minn network li fih prinċipalment pipelines ta’ pressa għolja li ma hijiex upstream pipeline network u li ma hijiex il-parti tal-pipelines bi pressa għolja użati primarjament fil-kuntest tad-distribuzzjoni lokali tal-gass naturali, bi skop li jiġi konsenjat lill-klijent, iżda li ma jinkludix il-fornitura; skont l-Artikolu 2(5), id-“distribuzzjoni” tfisser it-trasport tal-gass naturali minn pipeline networks lokali jew reġjonali bi skop tal-konsenja tiegħu lill-klijent, iżda li ma tinkludix il-fornitura; finalment, skont l-Artikolu 2(7), “fornitura” tfisser il-bejgħ, inkluż il-bejgħ mill-ġdid, tal-gass naturali, inkluż LNG, lill-klijenti.

88.

Mill-qari tad-dispożizzjonijiet inkwistjoni, ma jistax jiġi dedott biss mill-formulazzjoni tad-definizzjoni ta’ “trasmissjoni” li hija eskluża l-possibbiltà ta’ konnessjoni ta’ klijent finali man-network ta’ trasport, peress li din id-definizzjoni tinkludi “t-trasport tal-gass naturali […] bi skop li jiġi konsenjat lill-klijent”. “Klijent” tfisser, skont l-Artikolu 2(24) tad-Direttiva 2009/73, anki l-“klijent finali”. Kif analizzajna qabel, fid-definizzjoni ta’ “klijent finali”, imbagħad, jidħlu l-klijenti industrijali, li skont l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73, igawdu minn konnessjoni nondiskriminatorja man-network ta’ trasport.

89.

Il-korrettezza ta’ din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-qasam tal-enerġija elettrika ( 27 ). Fil-fatt, id-Direttiva 2003/54 kienet tinkludi definizzjoni ta’ “trasmissjoni” tal-enerġija elettrika li hija l-istess bħall-kunċett ta’ “trasmissjoni” tal-gass naturali. Din id-definizzjoni ġiet trasposta mingħajr emendi għall-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 2009/72 u tipprevedi li “trasmissjoni” tfisser “it-trasport ta’ l-elettriku fuq is-sistema ta’ vultaġġ qawwi ħafna u ta’ sistema interkonnessa ta’ vultaġġ għoli bil-ħsieb li dan jitqassam lill-klijenti finali jew lid-distributuri, iżda ma jkunx jinkludi l-provvista”. Għalhekk, jekk fis-sentenza Sabatauskas il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet il-possibbiltà ta’ qbid tal-klijenti finali man-network ta’ trażmissjoni tan-network elettrika, din il-possibbiltà għandha tiġi rrikonoxxuta anki fil-kwistjoni tat-trasport tal-gass naturali.

90.

Jeħtieġ jitfakkar li fil-kawża Sabatauskas, il-leġiżlazzjoni nazzjonali kienet “tobbliga” lil klijent, f’kundizzjonijiet speċifiċi, sabiex jaqbad man-network ta’ trasport. F’din il-kawża, minflok, il-leġiżlazzjoni nazzjonali “tippermetti”, bħala prinċipju, lil kwalunkwe klijent jaqbad man-network ta’ trasport. Għalhekk, huwa opportun li anki l-leġiżlazzjoni Latvjana tipprevedi b’mod iddettaljat il-kriterji oġġettivi u nondiskriminatorji li jippermettu l-konnessjoni man-network ta’ trasport. Mill-bqija, l-Istati Membri jistgħu jipprevedu bħala għażla ta’ politika tal-enerġija tagħhom l-eżistenza ta’ kundizzjonijiet oġġettivi sabiex jippermettu l-konnessjoni man-network ta’ trasport lil kwalunkwe klijent finali.

91.

Barra minn hekk, diġà kelli opportunità nindika fil-konklużjonijiet tal-kawża Elektrorazpredelenie Yug – u l-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat din il-fehma fis-sentenza – li wieħed mill-kriterji għad-distinzjoni tal-attivitajiet ta’ “trasmissjoni” u dawk ta’ “distribuzzjoni” hija l-kategorija ta’ klijenti li għalihom jiġi trażmess (u għalhekk ittrasportat) l-elettriku ( 28 ). Permezz tal-istess definizzjoni ta’ “trasmissjoni” skont l-Artikolu 2(3) tad-Direttiva 2009/72, ma hemm għalhekk ebda dubju li l-kunċett ta’ “trasmissjoni” jinkludi wkoll it-trasport ta’ gass naturali għand il-klijent finali.

92.

Finalment, l-interpretazzjoni li skontha l-kunċett ta’ trasport tal-gass naturali jinkludi t-trasport tal-gass naturali direttament għan-network ta’ provvista tal-gass naturali tal-klijent finali hija kkonfermata miċ-ċirkustanza li d-Direttiva 2009/73 tirregola l-obbligi tal-operaturi tan-networks ta’ trasport fil-konfront tal-klijenti, inklużi l-klijenti finali. Bil-maqlub, huma biss l-operaturi tan-network ta’ distribuzzjoni li huma kkonċernati b’dawn l-obbligi.

93.

Kif enfasizzat mill-Gvern Pollakk ( 29 ), ir-Regolament Nru 715/2009, emendat bid-Deċiżjoni 2010/685 ( 30 ), li jiddefinixxi l-kundizzjonijiet tal-aċċess għan-networks ta’ trasport tal-gass naturali, jipprevedi li l-punti ta’ ħruġ li magħhom huwa mqabbad klijent finali uniku ma jitqisux bħala punti rilevanti li l-operatur għandu jirrispetta għall-għanijiet tal-obbligi ta’ trasparenza (il-punt 3.2(1)(a) tal-ewwel anness ta’ dan ir-regolament). Madankollu, l-operatur għandu jippubblika informazzjoni relatata mal-klijenti finali uniċi mqabbda man-network ta’ trasport (il-punt 3.2(2) tal-ewwel anness ta’ dan ir-regolament).

94.

Dawn l-obbligi jikkonfermaw l-interpretazzjoni li skontha d-definizzjoni ta’ trasport ma teskludix il-possibbiltà li klijent finali jaqbad ma’ network ta’ trasport.

95.

Għal dawn ir-raġunijiet kollha indikati, jeħtieġ li tingħata risposta lill-qorti tar-rinviju fis-sens li la l-Artikolu 2(3) u lanqas l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2009/73 ma jipprekludu leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li skontha t-trasport tal-gass naturali jinkludi t-trasport tal-gass naturali direttament għan-network tal-provvista tal-gass naturali tal-klijent finali.

96.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet indikati iktar ’il fuq, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi t-talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Satversmes tiesa (il-Qorti Kostituzzjonali, il-Latvja) kif ġej: