1.

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mit-Tribunal Supremo (il-Qorti Suprema, Spanja; iktar ’il quddiem il-“Qorti Suprema”) tirrigwarda l-interpretazzjoni tad-Direttiva tal‑Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur ( 2 ). Din tressqet fil-kuntest ta’ proċedura ta’ appell mibdija wara s-sentenza tal-Awla Manja tal-21 ta’ Diċembru 2016, Gutiérrez Naranjo et ( 3 ). F’dik is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja essenzjalment sostniet li l-ġurisprudenza tal-Qorti Suprema li timponi limitazzjoni ratione temporis għar-rimbors tas-somom indebitament imħallsa mill-konsumaturi lill-banek taħt klawżola inġusta magħrufa bħala “klawżola ta’ rata minima (floor clause)” tmur kontra l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, li jipprevedi li l-klawżoli inġusti ma jorbtux lill-konsumaturi, u għaldaqstant, li l-konsumaturi huma intitolati għal rimbors sħiħ ta’ dawn l-ammonti skont dik id-dispożizzjoni.

2.

Il-problema li tqum f’din il-kawża tirrigwarda l-fatt li huwa biss il-bank, u mhux il-konsumatur, li appella mis-sentenza tal-ewwel istanza li kienet imponiet limitazzjoni ratione temporis fuq ir-rimbors minħabba din il-ġurisprudenza nazzjonali u li l-Qorti tal-Ġustizzja tat is-sentenza Gutiérrez Naranjo wara l-iskadenza tat-terminu għall-preżentata ta’ tali appell, iżda qabel ma l-qorti nazzjonali adita bl-appell tat id-deċiżjoni tagħha. Il-kwistjoni prinċipali mressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja hija għaldaqstant dik dwar jekk, f’dawn iċ-ċirkustanzi, qorti nazzjonali li quddiemha jkollha appell għandhiex tordna ex officio r-rimbors sħiħ tas-somom indebitament imħallsa mill-konsumatur skont is-sentenza Gutiérrez Naranjo, minkejja ċerti prinċipji tad-dritt proċedurali nazzjonali, fosthom il-prinċipji ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv u ta’ projbizzjoni tar-reformatio in peius, li jistgħu jitqiesu bħala ostakolu għal tali deċiżjoni ex officio.

3.

Din il-kawża qiegħda tinstema’ mill-Qorti tal-Ġustizzja b’mod parallel ma’ erba’ kawżi oħra (C‑600/19, C‑693/19, C‑725/19 u C‑831/19) li fihom qegħdin jinqraw il-konklużjonijiet tiegħi llum. Dawn il-kawżi huma bbażati fuq talbiet għal deċiżjoni preliminari Spanjoli, Taljani u Rumeni, u jirrigwardaw ukoll kwistjonijiet simili u potenzjalment sensittivi dwar il-portata tal-obbligu tal-qorti nazzjonali li teżamina ex officio n-natura inġusta tal-klawżoli kuntrattwali f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li tinterpreta d-Direttiva 93/13 u r-relazzjoni mas-sistemi proċedurali nazzjonali.

4.

Konsegwentement, din il-kawża toffri l-opportunità lill-Qorti tal-Ġustizzja tiżviluppa l-ġurisprudenza tagħha dwar id-Direttiva 93/13, u b’mod partikolari li tiċċara kwistjonijiet dwar l-applikazzjoni ta’ dawn il-prinċipji proċedurali nazzjonali fil-kuntest tal-istħarriġ ġudizzjarju tal-klawżoli inġusti skont din id-direttiva.

5.

L-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jipprevedi:

“L-Istati Membri għandhom jistabbilixxu li klawżoli inġusti użati f’kuntratt konkluż ma konsumatur minn bejjiegħ jew fornitur għandhom, kif previst fil-liġi nazzjonali tagħhom, ma jkunux jorbtu lill-konsumatur u li l-kuntratt għandu jkompli jorbot lill-partijiet fuq dawn il-klawżoli jekk dan ikun kapaċi jkompli jeżisti mingħajr il-klawżoli inġusti.”

6.

L-Artikolu 1303 tal-Código Civil español (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi Ċivili”) jipprovdi:

“Meta obbligu jiġi ddikjarat null, il-kontraenti għandhom jirrestitwixxu reċiprokament l-oġġetti li kienu s-suġġett tal-kuntratt, il-profitt prodott minn dawn l-oġġetti u l-prezz flimkien mal-interessi, bla ħsara għall-artikoli li ġejjin.”

7.

L-Artikolu 216 tal-Ley de Enjuiciamiento Civil (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi tal-Proċedura Ċivili”) jipprevedi:

“Il-qrati ċivili għandhom jiddeċiedu l-kawżi li jkunu jinsabu quddiemhom fid-dawl tal-fatti, tal-provi u tat-talbiet tal-partijiet, ħlief meta l-liġi tipprovdi mod ieħor f’każijiet partikolari.”

8.

L-Artikolu 218(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili jipprevedi:

‘1. “Id-deċiżjonijiet ġudizzjarji għandhom ikunu ċari u preċiżi u jikkorrispondu għat-talbiet u pretensjonijiet oħra tal-partijiet, li jkunu ġew ippreżentati fil-ħin matul il-proċeduri. Huma għandhom jinkludu d-dikjarazzjonijiet meħtieġa, għandhom jikkundannaw jew jilliberaw lill-konvenut u għandhom jiddeċiedu l-punti kontenzjużi kollha li jkunu ġew dibattuti.

Mingħajr ma titbiegħed mill-kawża tal-azzjoni billi tilqa’ punti ta’ fatt u ta’ liġi differenti minn dawk li l-partijiet riedu jsostnu, il-qorti għandha tiddeċiedi skont ir-regoli applikabbli għall-kawża, anki jekk dawn ma jkunux ġew iċċitati jew invokati korrettament mill-partijiet fil-kawża.”

9.

L-Artikolu 412(1) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili jipprevedi:

“Ladarba jkun ġie stabbilit is-suġġett tal-kawża fit-talba, fir-risposta u, jekk ikun il-każ, fil-kontrotalba, il-partijiet ma jistgħux ibiddluh fi stadju ulterjuri.”

10.

L-Artikolu 465(5) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili jipprovdi:

“Id-digrieti jew sentenzi mogħtija fl-appell għandhom jiddeċiedu biss fuq il-punti u l-kwistjonijiet imqajma fl-appell u, jekk ikun il-każ, fit-talbiet intiżi għaċ-ċaħda tal-appell jew fl-appell inċidentali msemmi fl-Artikolu 461. Id-deċiżjoni ġudizzjarja ma tistax tkun ta’ detriment għall-appellant, ħlief jekk id-dannu jirriżulta mill-fatt li jintlaqa’ l-appell inċidentali ppreżentat mill-konvenut inizjali.”

11.

Skont id-digriet tar-rinviju, fit-22 ta’ Marzu 2006, l-istituzzjoni finanzjarja Banco de Caja España de Inversiones, Salamanca y Soria, S.A.U. (iktar ’il quddiem “Banco Ceiss”), assorbita sussegwentement minn Unicaja Banco, S.A. (iktar ’il quddiem “Unicaja Banco”), tat lil L, fil-kwalità ta’ konsumatur, self ipotekarju ta’ EUR 120000 sabiex tixtri d-dar tagħha. L kellha tirrimborsa dan is-self fuq 30 sena f’360 pagament mensili.

12.

Skont il-kundizzjonijiet ġenerali tal-kuntratt ta’ self redatt minn Banco Ceiss, ir-rata annwali ta’ interessi fuq is-self kienet ta’ 3.350 % għall-ewwel sena u sussegwentement kellha tapplika rata ta’ interess varjabbli, li kienet 0.52 % iktar mir-rata għal 12-il xahar ta’ Euribor ( 4 ). Il-kuntratt kien jinkludi, madankollu, klawżola li kienet tistabbilixxi li r-rata ta’ interessi tas-self ma kellha tinżel qatt inqas minn 3 % fis-sena (“il-klawżola ta’ rata minima”) Meta fl-2009 l-Euribor niżlet b’mod sinjifikattiv, din il-klawżola kienet tipprekludi li r-rata ta’ interessi tkun inqas minn 3 % fis-sena.

13.

F’Jannar 2016, L ippreżentat rikors kontra Banco Ceiss quddiem il-Juzgado de Primera Instancia de Valladolid (il-Qorti tal-Ewwel Istanza ta’ Valladolid, Spanja; iktar ’il quddiem il-“Qorti tal-Ewwel Istanza”), fejn talbet li l-klawżola ta’ rata minima tiġi ddikjarata nulla minħabba li hija inġusta abbażi ta’ nuqqas ta’ trasparenza skont il-leġiżlazzjoni Spanjola li tittrasponi d-Direttiva 93/13. Barra minn hekk, L talbet għal rimbors minn Banco Ceiss tal-ammont sħiħ li kien indebitament tħallas taħt il-klawżola ta’ rata minima. Sussidjarjament, L talbet li Banco Ceiss tkun obbligata tħallas lura l-ammont riċevut taħt din il-klawżola mid‑9 ta’ Mejju 2013.

14.

Permezz ta’ sentenza tas-6 ta’ Ġunju 2016 (iktar ’il quddiem is-“sentenza tal-ewwel istanza”), il-Qorti tal-Ewwel Istanza kkonstatat li l-klawżola ta’ rata minima kienet inġusta minħabba nuqqas ta’ trasparenza u kkundannat lil Banco Ceiss tirrimborsa l-ammont riċevut mid-9 ta’ Mejju 2013, flimkien mal-interessi, konformement mal-ġurisprudenza stabbilita mill-Qorti Suprema fis-sentenza tagħha tad-9 ta’ Mejju 2013 (Nru 241/2013, iktar ’il quddiem is-“sentenza tad‑9 ta’ Mejju 2013”). Din il-qorti kkundannat ukoll lil Banco Ceiss għall-ispejjeż.

15.

Fl-14 ta’ Lulju 2016, Banco Ceiss appellat minn din is-sentenza quddiem l-Audiencia Provincial de Valladolid (il-Qorti Provinċjali ta’ Valladolid, Spanja; iktar ’il quddiem il-“Qorti Provinċjali”). Hija kkontestat il-kundanna tagħha għall-ispejjeż minħabba li r-rikors ma kienx intlaqa’ kollu kemm hu, iżda biss parzjalment. L opponiet għal dan l-appell.

16.

Fil-21 ta’ Diċembru 2016, il-Qorti tal-Ġustizzja tat is-sentenza tagħha Gutiérrez Naranjo ( 5 ), li fiha ddeċidiet, essenzjalment, li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jipprekludi ġurisprudenza nazzjonali, bħal dik stabbilita mis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013, li tillimita ratione temporis l-effetti restitutorji tad-dikjarazzjoni ta’ nullità ta’ klawżola inġusta għas-somom indebitament imħallsa wara l-għoti tad-deċiżjoni li tikkonstata n-natura inġusta tagħha.

17.

Permezz ta’ sentenza tat-13 ta’ Jannar 2017, il-Qorti Provinċjali laqgħet l-appell għar-raġuni li r-rikors kien intlaqa’ biss parzjalment u annullat il-kundanna ta’ Banco Ceiss għall-ispejjeż. Dik il-qorti ma għamlet ebda riferiment għas-sentenza Gutiérrez Naranjo, u lanqas ma emendat id-deċiżjoni mogħtija fl-ewwel istanza f’dak li jirrigwarda l-effetti restitutorji tad-dikjarazzjoni ta’ nullità tal-imsemmija klawżola ta’ rata minima, peress li dak ma kienx is-suġġett tal-appell.

18.

L appellat fil-kassazzjoni minn dik is-sentenza quddiem il-Qorti Suprema. Insostenn ta’ dan l-appell, L issostni li, billi ma applikatx is-sentenza Gutiérrez Naranjo u billi ma tordnax ex officio r-rimbors tas-somom kollha riċevuti taħt il-klawżola ta’ rata minima, dik is-sentenza tikser, fost dispożizzjonijiet oħra, l-Artikolu 1303 tal-Kodiċi Ċivili, li jirregola l-effetti restitutorji marbuta man-nullità tal-obbligi kuntrattwali, moqri flimkien mal-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, li jistabbilixxi li l-klawżoli inġusti ma jorbtux lill-konsumatur. Banco Ceiss topponi l-appell billi ssostni li, peress li L ma appellax mis-sentenza tal-ewwel istanza sabiex tikkontesta l-limitazzjoni ratione temporis tal-effetti restitutorji tan-nullità tal-klawżola ta’ rata minima, ma huwiex possibbli għall-Qorti Provinċjali li tordna li r-rimbors għandu jestendi għas-somom kollha mħallsa.

19.

Il-qorti tar-rinviju tispjega li, fis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013, il-Qorti Suprema ddeċidiet li klawżoli ta’ rata minima inklużi f’ċerti kuntratti konklużi bejn konsumaturi u banek konvenuti fil-kuntest ta’ azzjoni kollettiva kienu nulli minħabba n-nuqqas ta’ trasparenza, iżda dik il-qorti imponiet limitazzjoni ratione temporis fuq l-effetti restitutorji tan-nullità ta’ dawn il-klawżoli, inkwantu hija ddeċidiet li dawn l-effetti ma kinux japplikaw għall-ħlasijiet imwettqa qabel id-data tal-pubblikazzjoni ta’ dik is-sentenza, jiġifieri d-9 ta’ Mejju 2013, u l-ġurisprudenza sussegwenti kkonfermat dik is-sentenza fil-kuntest ta’ azzjonijiet individwali għal rimedju. Fis-sentenza tagħha Gutiérrez Naranjo, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet sussegwentement li tali limitazzjoni ratione temporis, fil-ġurisprudenza nazzjonali stabbilita mis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013, kienet tmur kontra l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13. Il-Qorti Suprema għaldaqstant biddlet, sa mis-sentenza tagħha tal-24 ta’ Frar 2017 (No 123/2017), il-ġurisprudenza tagħha sabiex tirrifletti s-sentenza Gutiérrez Naranjo. Madankollu, meta l-Qorti tal-Ġustizzja tat din is-sentenza, il-qrati Spanjoli kienu aditi b’diversi kawżi dwar in-nullità tal-klawżoli ta’ rata minima u, f’każijiet bħal dak ineżami, it-talba mill-konsumaturi għar-rimbors tas-somom indebitament imħallsa, imressqa kemm prinċipalment, kif ukoll sussidjarjament, kienet limitata għall-ħlasijiet imwettqa wara d-9 ta’ Mejju 2013 minħabba l-eżistenza tal-ġurisprudenza nazzjonali, u l-konsumaturi ma appellawx minn dawn is-sentenzi li kienu jimponu limitazzjoni ratione temporis fuq ir-rimbors minħabba din il-ġurisprudenza.

20.

Il-qorti tar-rinviju tindika li l-proċeduri ċivili Spanjoli huma rregolati mill-prinċipji ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ preskrizzjoni tal-miżuri proċedurali, ta’ projbizzjoni ta’ mutatio libelli jew tat-tibdil tat-talba, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv (principio de congruencia) u, fil-każ ta’ appelli, ta’ projbizzjoni ta’ reformatio in peius. Kif tirrikonoxxi l-ġurisprudenza tat-Tribunal Constitucional (il-Qorti Kostituzzjonali, Spanja; iktar ’il quddiem il-“Qorti Kostituzzjonali”), uħud minn dawn il-prinċipji, bħall-projbizzjoni tar-reformatio in peius, isibu l-għeruq tagħhom fid-dritt għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva stabbilit fl-Artikolu 24 tal-Kostituzzjoni Spanjola, li għandu l-ekwivalenti tiegħu fl-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”). Skont il-qorti tar-rinviju, huwa evidenti li f’dan il-każ, dawn il-prinċipji wasslu lill-Qorti Provinċjali sabiex ma tordnax ir-rimbors sħiħ tas-somom imħallsa taħt il-klawżola ta’ rata minima, peress li L ma kinitx appellat mid-deċiżjoni tas-sentenza tal-ewwel istanza li ordnat ir-rimbors tas-somom imħallsa wara d-9 ta’ Mejju 2013 biss.

21.

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-prinċipju li l-klawżoli inġusti ma jorbtux lill-konsumaturi, kif stabbilit fl-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, huwa inkompatibbli mal-iffissar ta’ limitazzjoni ratione temporis tar-rimbors ta’ somom indebitament imħallsa minn konsumatur taħt klawżola inġusta, iżda li dan il-prinċipju ma huwiex assolut u huwa suġġett għal restrizzjonijiet marbuta ma’ amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, bħall-awtorità ta’ res judicata u termini raġonevoli għall-preżentata ta’ rikors. F’dan ir-rigward, il-qorti tar-rinviju tirrileva li r-regola tad-dritt Spanjol, li tipprovdi li, fil-kuntest ta’ appell, huwa possibbli li jiġu kkontestati separatament id-diversi partijiet tad-dispożittiv tas-sentenza minn kwalunkwe parti u jekk deċiżjoni ma tkunx ikkontestata minn ebda waħda mill-partijiet, il-qorti tal-appell ma tistax tannullaha jew tbiddilha, tippreżenta xebh f’ċerti aspetti mal-awtorità ta’ res judicata. Għaldaqstant, il-qorti tar-rinviju għandha dubji dwar il-kompatibbiltà tal-prinċipji ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv u l-projbizzjoni tar-reformatio in peius kif previsti mid-dritt nazzjonali, mal-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, u b’mod partikolari jekk, ladarba l-Qorti tal-Ġustizzja tat is-sentenza Gutiérrez Naranjo, il-qorti nazzjonali adita b’appell ippreżentat esklużivament mill-bank, u mhux mill-konsumatur, għandhiex tordna r-rimbors tas-somom kollha riċevuti taħt il-klawżola inġusta, minkejja li dan iqiegħed fi żvantaġġ il-pożizzjoni tal-bank, għall-kuntrarju tal-projbizzjoni tar-reformatio in peius.

22.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-Tribunal Supremo (il-Qorti Suprema) iddeċidiet li tissospendi l-proċedura quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“L-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13/KEE, jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali li huma l-prinċipju dispożittiv [prinċipju ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet], il-prinċipju ta’ kongruwenza [prinċipju ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv] u l-projbizzjoni tar-reformatio in peius, li jipprekludu lill-qorti adita bl-appell ippreżentat mill-bank kontra sentenza li tillimita ratione temporis il-ħlas lura tas-somom indebitament imħallsa mill-konsumatur abbażi ta’ “klawżola ta’ limitu minimu” ddikjarata nulla, tordna l-ħlas lura totali tas-somom imsemmija u b’dan il-mod tpoġġi fi żvantaġġ lill-appellant minħabba li din il-limitazzjoni ma ġietx ikkontestata mill-konsumatur?”

23.

L, Unicaja Banco, il-Gvern Ċek, Spanjol, Taljan u Norveġiż kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja.

24.

Inżammet seduta konġunta mal-Kawża C‑600/19 fis-26 ta’ April 2021, li matulha L, Unicaja Banco, il-Gvern Spanjol, Taljan u Norveġiż kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw l-osservazzjonijiet orali tagħhom.

25.

L issostni li, abbażi tas-sentenza Gutiérrez Naranjo, il-qorti nazzjonali għandha timponi ex officio l-effetti restitutorji tan-nullità ta’ klawżola ta’ rata minima, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-obbligu ta’ protezzjoni tal-konsumaturi taħt id-Direttiva 93/13. Kif hija sostniet fis-seduta, L ma attakkatx is-sentenza tal-ewwel istanza minħabba l-ġurisprudenza nazzjonali u, kieku għamlet dan, hija kienet tkun ikkundannata għall-ispejjeż. L talbet rimbors sħiħ tal-ammont sa mill-bidu, b’tali mod li ma hemmx estensjoni tas-suġġett tal-kawża u, għal dak li jikkonċerna l-limitazzjoni ratione temporis, ma ngħatat ebda deċiżjoni definittiva b’tali mod li ma hemmx kwistjoni ta’ awtorità ta’ res judicata. Il-pożizzjoni ta’ L lanqas ma tmur kontra l-projbizzjoni ta’ reformatio in peius, peress li s-sentenza Gutierrez Naranjo għandha tiġi osservata, għaliex fil-każ kuntrarju, L ma tistax tiġi rrimborsata u l-bank iżomm is-somom imħallsa taħt il-klawżola inġusta.

26.

Unicaja Banco jsostni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 ma jimponix fuq il-qorti nazzjonali adita b’appell li tislet ex officio l-konsegwenzi li jirriżultaw minn klawżola inġusta meta dan iwassalha biex twarrab ir-regola li tipprojbixxi r-riformatio in peius. Xejn ma kien jipprekludi lil L milli tippreżenta appell jew appell inċidentali mis-sentenza tal-ewwel istanza u L kellha mhux biss il-benefiċċju tar-rappreżentazzjoni legali, iżda hija kienet taf ukoll bis-sentenza Gutiérrez Naranjo li kellha tiġi adottata. Ir-regola ta’ projbizzjoni tar-reformatio in peius tagħmel parti mid-dritt għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva, protett mill-Artikolu 24 tal-Kostituzzjoni Spanjola, u konformement mas-sentenza tal-25 ta’ Novembru 2008, Heemskerk u Schaap ( 6 ), id-Direttiva 93/13 ma timponix li din ir-regola tiġi injorata. Kif Unicaja Banco sostniet waqt is-seduta, il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività huma osservati, peress li l-ġurisprudenza nazzjonali invokata mill-Kummissjoni ma hijiex applikabbli, u bidliet fil-ġurisprudenza ma jistgħux iwasslu għall-eżami mill-ġdid ta’ deċiżjonijiet li għandhom l-awtorità ta’ res judicata.

27.

Il-Gvern Ċek isostni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 ma jipprekludix l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni, li, kif applikati għall-appelli, għandhom ukoll rabta mal-awtorità ta’ res judicata. Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, tali prinċipji ma jistgħux jiġu injorati anki jekk fl-interess tal-protezzjoni tal-konsumaturi, u s-sentenza tal-11 ta’ Marzu 2020, Lintner ( 7 ), hija applikabbli f’dan il-każ.

28.

Il-Gvern Spanjol isostni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikolu 47 tal-Karta, ma jipprekludix lill-qorti nazzjonali milli tapplika l-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni, li jipprevjenu li jingħata effett sħiħ lin-nullità ta’ klawżola inġusta konformement mas-sentenza Gutiérrez Naranjo, li ngħatat wara li s-sentenza tal-ewwel istanza saret definittiva. Jekk tingħata protezzjoni lil konsumatur li jkun naqas milli jagħmel użu mir-rimedji pprovduti fid-dritt nazzjonali fit-termini previsti, dan imur kontra dawn il-prinċipji, u l-projbizzjoni tar-reformatio in peius għandha l-bażi tagħha fid-dritt għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva kif iggarantita mill-Artikolu 47 tal-Karta. Il-prinċipju ta’ effettività huwa osservat, peress li l-liġi nazzjonali tippermetti lill-partijiet tal-ewwel istanza jinvokaw id-drittijiet tagħhom u lill-qorti li twettaq stħarriġ ex officio tal-klawżoli inġusti bil-possibbiltà ta’ appell. Kif ġie argumentat waqt is-seduta, din il-kawża tikkonċerna l-awtorità ta’ res judicata, u ma hemm ebda paragun validu fir-rigward tal-ġurisprudenza nazzjonali ċċitata mill-Kummissjoni u għaldaqstant ebda ksur tal-prinċipju ta’ ekwivalenza.

29.

Il-Gvern Taljan iqis li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 ma jipprekludix l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni. Mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-assenza ta’ rimedji kontra l-motivi sfavorevoli tas-sentenza fl-ewwel istanza timplika l-awtorità ta’ res judicata, li tipprekludi li l-interpretazzjoni żbaljata tad-dritt tal-Unjoni li tinsab f’dik is-sentenza titqajjem ex officio mill-qorti fl-appell. Dan ma jippreġudikax il-prinċipju ta’ effettività, peress li l-konsumatur huwa liberu li jappella, u l-bdil sussegwenti tal-ġurisprudenza nazzjonali jew tal-Unjoni ma jistax jiġġustifika li l-prinċipju tal-awtorità ta’ res judicata jiġi injorat. Kif enfasizza l-Gvern Taljan waqt is-seduta, l-Artikolu 6 tad-Direttiva 93/13 għandu jiġi invokat fil-limiti stabbiliti mis-sistemi nazzjonali, li jippreżupponi l-osservanza ta’ regoli proċedurali nazzjonali, bħall-awtorità ta’ res judicata.

30.

Il-Gvern Norveġiż isostni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 ma jipprekludix l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni fil-kuntest ta’ appell, anki meta s-sentenza appellata tkun tinkludi deċiżjonijiet li jmorru kontra d-Direttiva 93/13, sakemm it-termini ta’ dekadenza li jipprekludu l-atti proċedurali tal-konsumatur josservaw il-prinċipju ta’ effettività. Dawn il-prinċipji jipproteġu interessi superjuri komuni għall-Istati Membri tal-Unjoni u tal-Assoċjazzjoni Ewropea għall-Kummerċ Ħieles u ma għandhomx jinkisru billi jiġi estiż il-prinċipju ta’ effettività. Kif enfasizza l-Gvern Norveġiż waqt is-seduta, jekk il-qrati nazzjonali jagħtu interpretazzjoni żbaljata tad-dritt tal-Unjoni u tad-dritt taż-Żona Ekonomika Ewropea, jeżistu rimedji oħra, bħall-azzjonijiet għal dikjarazzjoni ta’ responsabbiltà tal-Istat u r-regoli nazzjonali li jippermettu l-eżami mill-ġdid ta’ deċiżjonijiet finali.

31.

Il-Kummissjoni ssostni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni, peress li l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività ma humiex osservati. Fil-fehma tagħha, din il-kawża ma tikkonċernax l-awtorità ta’ res judicata, peress li l-proċedura għadha pendenti. Fir-rigward tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, hija ssostni li teżisti ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti Kostituzzjonali ( 8 ) u tal-Qorti Suprema ( 9 ) li tirrikonoxxi li l-applikazzjoni ex officio tar-regoli ta’ ordni pubbliku tikkostitwixxi eċċezzjoni għall-prinċipji inkwistjoni; peress li l-Artikolu 6 tad-Direttiva 93/13 huwa rrikonoxxut bħala regola ta’ ordni pubbliku, il-qorti nazzjonali kellha tagħti ex officio l-effett sħiħ lil din id-dispożizzjoni, mingħajr ma tkun limitata minn dawn il-prinċipji. Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, hija ssostni li l-applikazzjoni stretta tal-prinċipji inkwistjoni tirrendi impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mid-Direttiva 93/13, peress li l-ġurisprudenza nazzjonali ddisswadiet lil L milli tippreżenta appell fit-termini previsti u dan il-kuntest ġuridiku, flimkien ma’ dawn il-prinċipji, ċaħħdu lil L mir-rimedju uniku sabiex tinvoka d-drittijiet tagħha taħt din id-direttiva. Kif sostniet waqt is-seduta, din il-kawża hija ta’ natura eċċezzjonali u filwaqt li l-qorti nazzjonali għandha tislet il-konsegwenzi kollha li jirriżultaw mill-klawżola inġusta, id-drittijiet tad-difiża ma huma bl-ebda mod imxekkla, peress li, qabel ma tissodisfa dan l-obbligu, il-qorti ser tisma’ lill-partijiet, b’tali mod li d-dritt għal rimedju effettiv huwa ggarantit matul il-proċedura kollha.

32.

Permezz tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jipprekludix l-applikazzjoni ta’ ċerti prinċipji tad-dritt proċedurali nazzjonali, fosthom il-prinċipji ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv u ta’ projbizzjoni tar-reformatio in peius kif jinsabu fl-Artikoli 216, 218(1) u 465(5) tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, li jipprekludu lil qorti nazzjonali, adita b’appell minn sentenza li timponi limitazzjoni ratione temporis fuq ir-rimbors tas-somom indebitament imħallsa minn konsumatur taħt klawżola inġusta, milli tordna ex officio r-rimbors sħiħ ta’ dawk is-somom konformement mas-sentenza Gutiérrez Naranjo għar-raġuni li dik il-limitazzjoni ma kinitx ikkontestata mill-konsumatur.

33.

Kif jirriżulta mid-deċiżjoni tar-rinviju, din il-kwistjoni tirriżulta mir-rabta bejn l-obbligu, previst fl-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, għall-qorti nazzjonali, inkluża qorti li quddiemha jkollha appell, li teżamina ex officio n-natura inġusta ta’ klawżoli kuntrattwali u li tislet il-konsegwenzi kollha tal-konstatazzjoni tan-natura inġusta ta’ klawżola, minn naħa, u l-applikazzjoni ta’ diversi prinċipji tad-dritt proċedurali nazzjonali li jirregolaw il-proċeduri mibdija abbażi ta’ din id-direttiva, min-naħa l-oħra. F’termini wiesa’, il-prinċipju ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet jimplika li huma l-partijiet li għandhom jibdew jew itemmu l-kawża u li jiddeterminaw is-suġġett tal-kawża ( 10 ). Dan il-prinċipju huwa marbut mal-prinċipju ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv, sa fejn il-qorti hija obbligata tiżgura l-koerenza tad-deċiżjonijiet mat-talbiet tal-partijiet ( 11 ). Barra minn hekk, skont il-prinċipju ta’ projbizzjoni tar-reformatio in peius, parti li tippreżenta rikors, quddiem qorti superjuri, bħal appell, ma għandhiex titqiegħed f’sitwazzjoni iktar sfavorevoli milli kieku ma ppreżentatx dan ir-rikors ( 12 ).

34.

Sabiex nagħti risposta għad-domanda magħmula f’din il-kawża, ser nagħmel kumment preliminari dwar ir-rilevanza potenzjali tal-Artikolu 47 tal-Karta f’dan il-kuntest (Taqsima A). Sussegwentement ser neżamina l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-istħarriġ ex officio tal-klawżoli inġusti skont id-Direttiva 93/13, inkluża s-sentenza Gutiérrez Naranjo (Taqsima B) u l-applikazzjoni tal-prinċipji stabbiliti f’din il-ġurisprudenza għaċ-ċirkustanzi ta’ din il-kawża (Taqsima C).

35.

Abbażi ta’ din l-analiżi, wasalt għall-konklużjoni li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, moqri fid-dawl tal-prinċipju ta’ effettività, jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni fiċ-ċirkustanzi tal-kawża preżenti.

36.

Mid-deċiżjoni tar-rinviju kif ukoll mill-osservazzjonijiet ta’ Unicaja Banco u tal-Gvern Spanjol jirriżulta li d-domanda magħmula f’din il-kawża tirrigwarda l-kompatibbiltà mal-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 ta’ ċerti prinċipji proċedurali nazzjonali li jsibu l-bażi tagħhom fid-dritt għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva kif iggarantit mill-Artikolu 24 tal-Kostituzzjoni Spanjola u li huwa analogu għall-Artikolu 47 tal-Karta. Il-Gvern Spanjol jissuġġerixxi wkoll li jittieħed inkunsiderazzjoni l-Artikolu 47 tal-Karta sabiex tingħata risposta għal din id-domanda.

37.

Skont ġurisprudenza stabbilita, l-Artikolu 47 tal-Karta, li jikkostitwixxi affermazzjoni mill-ġdid tal-prinċipju ta’ protezzjoni ġudizzjarja effettiva, jistabbilixxi, favur kull persuna li d-drittijiet u l-libertajiet tagħha ggarantiti mid-dritt tal-Unjoni jkunu ġew miksura, id-dritt għal rimedju effettiv quddiem qorti jew tribunal ( 13 ). Huwa paċifiku li l-Artikolu 47 tal-Karta japplika fil-kawża preżenti, peress li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni taqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 93/13 u għaldaqstant tikkostitwixxi implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni għall-finijiet tal-Artikolu 51(1) tal-Karta ( 14 ).

38.

Kif ippreċiżajt fil-punti 59 u 60 tal-konklużjonijiet paralleli tiegħi fil-Kawżi C‑693/19 u C‑831/19, fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar id-Direttiva 93/13, teżisti relazzjoni partikolari bejn l-Artikolu 47 tal-Karta u l-prinċipju ta’ effettività, li jistabbilixxi wkoll obbligu għall-Istati Membri li jiżguraw il-protezzjoni ġudizzjarja tad-drittijiet ibbażati fuq id-dritt tal-Unjoni (ara l-punt 45 ta’ dawn il-konklużjonijiet) ( 15 ). F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-obbligu għall-Istati Membri li jiżguraw l-effettività tad-drittijiet li l-individwi jisiltu mid-Direttiva 93/13 jimplika rekwiżit ta’ protezzjoni ġudizzjarja effettiva, iggarantit ukoll mill-Artikolu 47 tal-Karta, li japplika, b’mod partikolari, għall-modalitajiet proċedurali relatati mal-azzjonijiet ġudizzjarji bbażati fuq tali drittijiet ( 16 ).

39.

Barra minn hekk, kif turi l-ġurisprudenza sal-lum tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar id-Direttiva 93/13, l-Artikolu 47 tal-Karta jidher li jeżerċita, fil-parti l-kbira tiegħu, rwol ta’ sostenn u wieħed komplementari meta mqabbel mal-prinċipju ta’ effettività fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-kompatibbiltà tar-regoli proċedurali nazzjonali mar-rekwiżiti ta’ din id-direttiva. Pereżempju, l-Artikolu 47 tal-Karta jintervjeni f’dan il-kuntest f’dak li jirrigwarda l-kwistjonijiet dwar l-aċċess għal rimedju effettiv sabiex il-partijiet ikunu jistgħu jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom ibbażati fuq id-Direttiva 93/13 ( 17 ), kif ukoll kwistjonijiet relatati ma’ smigħ xieraq, bħall-osservanza tal-prinċipji ta’ opportunitajiet ugwali għall-partijiet u ta’ audi alteram partem fil-kuntest ta’ proċedura ġudizzjarja fejn tkun inkwistjoni l-legalità tal-klawżoli fir-rigward ta’ din id-direttiva ( 18 ).

40.

Fil-kawża preżenti, ma huwiex ikkontestat li l-partijiet ingħataw aċċess għal rimedji effettivi sabiex jinvokaw id-drittijiet tagħhom fir-rigward tad-Direttiva 93/13. Bħalma tindika l-Kummissjoni, l-obbligu għall-qorti nazzjonali li tislet il-konsegwenzi kollha li jirriżultaw minn klawżola inġusta taħt l-Artikolu 6(1) ta’ din id-direttiva, lanqas ma jidher li jippreżenta ostakolu għall-eżerċizzju tad-drittijiet tad-difiża fiċ-ċirkustanzi tal-kawża preżenti. Barra minn hekk, għandu jiġi rrilevat li, fis-sentenza Gutiérrez Naranjo, il-Qorti tal-Ġustizzja bbażat ir-raġunament tagħha fuq l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 u qieset li ma kienx hemm lok li jiġi indirizzat l-Artikolu 47 tal-Karta f’dan il-kuntest ( 19 ). Għaldaqstant, peress li ebda argument li jirrigwarda l-Artikolu 47 tal-Karta ma ġie ppreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja u peress li l-kwistjonijiet imqajma f’din il-kawża s’issa ma ġewx ittrattati fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, jidhirli li ma hemm ebda raġuni li nagħmel dan hawnhekk.

41.

Għandu jitfakkar li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jimponi fuq l-Istati Membri l-obbligu li jipprevedu li l-klawżoli inġusti ma jorbtux lill-konsumaturi ( 20 ). Barra minn hekk, l-Artikolu 7(1) ta’ din id-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-erba’ u għoxrin premessa tagħha, jobbliga lill-Istati Membri jipprovdu mezzi adegwati u effikaċi sabiex jitwaqqaf l-użu ta’ klawżoli inġusti fil-kuntratti konklużi mal-konsumaturi ( 21 ). Filwaqt li dawn id-dispożizzjonijiet taw lok għal ġurisprudenza abbondanti, ser nesponi l-prinċipji applikabbli misluta minn din il-ġurisprudenza dwar l-eżistenza u l-portata tal-obbligu tal-qorti nazzjonali li tistħarreġ ex officio n-natura inġusta tal-klawżoli kuntrattwali, kif ukoll is-sentenza Gutiérrez Naranjo, li huma l-iktar rilevanti għall-analiżi tiegħi ta’ din il-kawża.

42.

Skont ġurisprudenza stabbilita, is-sistema ta’ protezzjoni implimentata mid-Direttiva 93/13 hija bbażata fuq l-idea li l-konsumatur jinsab f’sitwazzjoni ta’ inferjorità meta mqabbel mal-bejjiegħ jew fornitur fir-rigward kemm tas-setgħa ta’ negozjar kif ukoll tal-livell ta’ għarfien, li twassal lill-konsumatur sabiex jaqbel mal-klawżoli redatti minn qabel mill-bejjiegħ jew fornitur, mingħajr ma jkun jista’ jeżerċita influwenza fuq il-kontenut ta’ dawk il-klawżoli ( 22 ). Sabiex tkun iggarantita l-protezzjoni mixtieqa mid-Direttiva 93/13, in-nuqqas ta’ bilanċ eżistenti bejn il-konsumatur u l-bejjiegħ jew fornitur jista’ jkun irrettifikat biss permezz ta’ azzjoni pożittiva mhux marbuta mal-partijiet fil-kuntratt ( 23 ). Għaldaqstant, fid-dawl tan-natura u tal-importanza tal-interess pubbliku sottostanti għall-protezzjoni mogħtija mid-Direttiva 93/13 lill-konsumaturi, il-qorti nazzjonali hija obbligata teżamina ex officio jekk il-klawżola hijiex inġusta u, meta tagħmel dan, tikkumpensa għan-nuqqas ta’ bilanċ bejn il-konsumatur u l-bejjiegħ jew fornitur, meta jkollha l-punti ta’ liġi u ta’ fatti neċessarji għal dak lil-kompitu ( 24 ).

43.

Fir-rigward tal-implimentazzjoni ta’ dan l-obbligu minn qorti nazzjonali fl-appell, huwa paċifiku wkoll li, fl-assenza ta’ leġiżlazzjoni tal-Unjoni, il-modalitajiet proċedurali tal-proċeduri ta’ appell intiżi sabiex jiżguraw il-ħarsien tad-drittijiet li l-individwi għandhom taħt id-dritt tal-Unjoni jaqgħu taħt l-ordinament ġuridiku tal-Istati Membri, bil-kundizzjoni li dawn il-modalitajiet ma jkunux inqas favorevoli minn dawk li jikkonċernaw rikorsi simili ta’ natura interna (prinċipju ta’ ekwivalenza) u ma jirrendux impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni (prinċipju ta’ effettività) ( 25 ).

44.

Għal dak li jikkonċerna l-prinċipju ta’ ekwivalenza, huwa l-obbligu tal-qorti nazzjonali, li għandha l-għarfien dirett tal-modalitajiet proċedurali tar-rimedji fl-ordinament ġuridiku intern tagħha, li tivverifika l-osservanza tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, filwaqt li tieħu inkunsiderazzjoni s-suġġett, il-kawża u l-elementi essenzjali tar-rimedji kkonċernati ( 26 ). F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jikkostitwixxi dispożizzjoni ekwivalenti għar-regoli nazzjonali li, fi ħdan l-ordinament ġuridiku intern, għandhom il-grad ta’ regoli ta’ ordni pubbliku ( 27 ). Minn dan isegwi li, meta qorti nazzjonali fl-istadju tal-appell ikollha d-diskrezzjoni jew l-obbligu taħt ir-regoli proċedurali nazzjonali li teżamina ex officio il-validità ta’ att ġuridiku fid-dawl tar-regoli nazzjonali ta’ ordni pubbliku, anki jekk tali kwistjoni ma tkunx tqajjmet fl-ewwel istanza, hija xorta waħda għandha teżerċita tali kompetenza sabiex tevalwa, ex officio u fid-dawl tad-Direttiva 93/13, jekk klawżola hijiex inġusta ( 28 ).

45.

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li kull każ fejn tqum il-kwistjoni dwar jekk regola proċedurali nazzjonali tirrendix impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni għandu jiġi analizzat billi jittieħdu inkunsiderazzjoni r-rwol ta’ din ir-regola fil-proċedura kollha, l-iżvolġiment tagħha u l-karatteristiċi partikolari tagħha meħuda kollha f’daqqa, kif ukoll, jekk ikun il-każ, il-prinċipji li fuqhom huwa bbażat l-ordinament ġuridiku nazzjonali, bħall-protezzjoni tad-drittijiet tad-difiża, il-prinċipju ta’ ċertezza legali u l-iżvolġiment tajjeb tal-proċedura ( 29 ). F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li l-ħtieġa li jiġi osservat dan il-prinċipju ma tistax tasal sabiex tirrimedja għal kollox il-passività totali tal-konsumatur ikkonċernat ( 30 ).

46.

Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li l-protezzjoni tal-konsumaturi ma hijiex assoluta u li d-dritt tal-Unjoni ma jimponix li l-qorti nazzjonali ma tapplikax regoli proċedurali interni li jagħtu, b’mod partikolari, l-awtorità ta’ res judicata lil deċiżjoni, anki jekk dan jippermetti li jiġi rrimedjat għal ksur ta’ dispożizzjoni, tkun xi tkun in-natura tiegħu, inkluża fid-Direttiva 93/13 ( 31 ). Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat l-importanza, kemm għall-ordinament ġuridiku tal-Unjoni kif ukoll għall-ordinamenti ġuridiċi nazzjonali, tal-prinċipju ta’ res judicata u li, sabiex tiġi żgurata l-istabbiltà tal-liġi u tar-relazzjonijiet ġuridiċi kif ukoll l-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, deċiżjonijiet ġudizzjarji li jkunu għaddew f’ġudikat wara li jkunu ġew eżerċitati d-drittijiet kollha disponibbli għal appell jew wara li jkun skada t-terminu previst għall-eżerċizzju ta’ dawn id-drittijiet, ma jistgħux jitqiegħdu iktar inkwistjoni ( 32 ).

47.

Pereżempju, fis-sentenza tas-6 ta’ Ottubru 2009, Asturcom Telecomunicaciones ( 33 ), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet b’mod partikolari, li regoli nazzjonali li jimponu terminu ta’ xahrejn, li fl-iskadenza tiegħu, fl-assenza ta’ rikors għal annullament, deċiżjoni ta’ arbitraġġ tkun saret definittiva u b’hekk tkun kisbet l-awtorità ta’ res judicata, kienu konformi mal-prinċipju ta’ effettività, filwaqt li enfasizzat li dan il-prinċipju ma jistax jiġi estiż sal-punt li jikkumpensa għal kollox għall-passività totali min-naħa ta’ konsumatur li ma jkunx beda proċedura sabiex jinvoka d-drittijiet tiegħu.

48.

Min-naħa l-oħra, fis-sentenza tat-18 ta’ Frar 2016, Finanmadrid EFC ( 34 ), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi l-prinċipju tal-awtorità ta’ res judicata fil-kuntest tal-proċedura għal ordni ta’ ħlas tmur kontra l-prinċipju ta’ effettività, peress li d-deċiżjoni tal-awtorità li ttemm il-proċedura għal ordni ta’ ħlas tkun saret res judicata, fatt li jirrendi impossibbli l-istħarriġ tan-natura inġusta tal-klawżoli kuntrattwali fl-istadju tal-infurzar għas-sempliċi raġuni li l-konsumatur ma jkun ippreżenta oppożizzjoni fit-terminu stabbilit, u li jkun hemm riskju sinjifikattiv li l-konsumatur jagħmel dan.

49.

Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-konsegwenzi li jirriżultaw mill-konstatazzjoni tan-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, skont l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, hija l-qorti nazzjonali li għandha teskludi l-applikazzjoni tal-klawżola inġusta sabiex din ma tipproduċix effetti vinkolanti fil-konfront tal-konsumatur, ħlief fil-każ ta’ oppożizzjoni mill-konsumatur ( 35 ). Il-qorti nazzjonali għandha tislet il-konsegwenzi kollha li jirriżultaw mid-dritt nazzjonali mill-konstatazzjoni tan-natura inġusta tal-klawżola sabiex jintlaħaq ir-riżultat stabbilit f’din id-dispożizzjoni ( 36 ).

50.

F’dan ir-rigward, għandu jiġi ppreċiżat li, fis-sentenza Gutiérrez Naranjo ( 37 ), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jipprekludi ġurisprudenza nazzjonali, bħal dik stabbilita mis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013, li tillimita ratione temporis l-effetti restitutorji tal-annullament ta’ klawżola inġusta għas-somom indebitament imħallsa taħt tali klawżola wara l-għoti tad-deċiżjoni li tikkonstata n-natura inġusta. B’mod partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja sostniet li klawżola inġusta għandha titqies, bħala prinċipju, bħala li qatt ma eżistiet, b’mod li din ma jistax ikollha effett fir-rigward tal-konsumatur. Konsegwentement, il-konstatazzjoni min-naħa ta’ qorti li klawżola hija inġusta għandha, bħala prinċipju, ikollha l-effett li tistabbilixxi mill-ġdid is-sitwazzjoni legali u fattwali tal-konsumatur li kien jinsab fiha kieku dik il-klawżola ma kinitx teżisti. Għaldaqstant, l-obbligu tal-qorti nazzjonali li teskludi klawżola inġusta li timponi l-ħlas ta’ somom li jirriżultaw li ma humiex dovuti għandu, bħala prinċipju, effett restitutorju korrispondenti fir-rigward ta’ dawn l-istess ammonti. Il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li d-dritt nazzjonali ma għandux jippreġudika s-sustanza tad-dritt kweżit mill-konsumatur taħt l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 li ma jkunx marbut bi klawżola inġusta.

51.

Konsegwentement, mill-ġurisprudenza preċedenti jirriżulta li l-Istati Membri ma humiex obbligati, skont id-Direttiva 93/13, jadottaw sistema proċedurali partikolari ta’ stħarriġ ex officio tal-klawżoli inġusti mill-qrati nazzjonali, sakemm josservaw l-obbligi tagħhom li jirriżultaw mid-dritt tal-Unjoni, inklużi l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività. Barra minn hekk, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, filwaqt li l-protezzjoni tal-konsumaturi ma hijiex assoluta, lanqas ma huma l-prinċipji proċedurali nazzjonali li jirregolaw il-proċeduri ta’ evalwazzjoni tal-klawżoli inġusti skont din id-direttiva. Kif juru s-sentenzi msemmija fil-punti 47, 48 u 50 ta’ dawn il-konklużjonijiet, il-Qorti tal-Ġustizzja tadotta approċċ ibbilanċjat fir-rigward tal-interazzjoni bejn ir-regoli proċedurali nazzjonali u r-rekwiżiti tad-Direttiva 93/13, filwaqt li tiżgura li tali regoli ma jippreġudikawx is-sistema tal-protezzjoni tal-konsumaturi stabbilita b’din id-Direttiva 93/13.

52.

Huwa fid-dawl ta’ dawn il-prinċipji żviluppati mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li għandhom jiġu eżaminati ċ-ċirkustanzi tal-każ preżenti.

53.

Preliminarjament, għandu jiġi rrilevat li, filwaqt li l-Gvern Ċek, Spanjol, Taljan, u Norveġiż jikkunsidraw li l-prinċipju ta’ awtorità ta’ res judicata huwa inkwistjoni f’din il-kawża, L u l-Kummissjoni ma jaqblux. Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li, għalkemm il-prinċipju ta’ awtorità ta’ res judicata ma jissemmiex fid-domanda preliminari, il-qorti tar-rinviju tidher madankollu kkonċernata mir-regoli proċedurali nazzjonali li huma simili għall-awtorità ta’ res judicata (ara l-punt 21 ta’ dawn il-konklużjonijiet). Skont ġurisprudenza stabbilita, hija biss il-qorti nazzjonali li għandha ġurisdizzjoni sabiex tinterpreta u tapplika d-dritt nazzjonali ( 38 ). Konsegwentement, għalkemm l-analiżi tiegħi tiffoka fuq il-prinċipji proċedurali nazzjonali mqiegħda inkwistjoni bid-domanda, b’mod partikolari, il-prinċipji ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fil-kuntest tar-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv u ta’ projbizzjoni tar-reformatio in peius, ma nara l-ebda raġuni għalfejn din ma tistax tiġi applikata fir-rigward tar-regoli proċedurali nazzjonali dwar l-awtorità ta’ res judicata sa fejn il-qorti tar-rinviju tqishom bħala li huma involuti fiċ-ċirkustanzi ta’ din il-kawża.

54.

Għal dak li jirrigwarda l-prinċipju ta’ ekwivalenza, il-Kummissjoni ssostni li hemm ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti Kostituzzjonali u tal-Qorti Suprema li tirrikonoxxi li l-applikazzjoni ex officio għar-regoli ta’ ordni pubbliku tikkostitwixxi l-eċċezzjoni għall-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni, filwaqt li Unicaja Banco u l-Gvern Spanjol jieħdu perspettiva differenti (ara l-punti 26, 28 u 31 ta’ dawn il-konklużjonijiet). Fid-dawl tal-ġurisprudenza tal-Qroti tal-Ġustizzja li għaliha hemm riferiment fil-punt 44 ta’ dawn il-konklużjonijiet u tal-fatt li l-Artikolu 6 tad-Direttiva 93/13 jikkostitwixxi dispożizzjoni ekwivalenti għal regola ta’ ordni pubbliku, minn dan isegwi li, jekk taħt id-dritt nazzjonali tali regoli huma meqjusa bħala eċċezzjoni għall-applikazzjoni tar-regoli proċedurali nazzjonali inkwistjoni, il-qorti nazzjonali li quddiemha jkollha l-appell għandha tagħti ex officio effett sħiħ lill-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 mingħajr ma tkun imxekkla minn dawk il-prinċipji ( 39 ). Għaldaqstant, hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk dik il-ġurisprudenza tapplikax għall-kawża prinċipali u, jekk dan ikun il-każ, jidhirli li l-applikazzjoni ta’ dawk ir-regoli proċedurali nazzjonali li jipprekludu d-dritt ta’ L li tinvoka l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja rigward id-drittijiet tagħha taħt id-Direttiva 93/13 tikkostitwixxi ksur tal-prinċipju ta’ ekwivalenza.

55.

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività jeżistu, fil-fehma tiegħi, indikazzjonijiet serji, ibbażati fuq il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, li jipprovdu li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, moqri fid-dawl ta’ dan il-prinċipju, jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni fiċ-ċirkustanzi tal-każ ineżami.

56.

Huwa minnu li L ma ppreżentax appell jew appell inċidentali mis-sentenza tal-ewwel istanza li imponiet limitazzjoni ratione temporis fuq l-effetti restitutorji tas-somom riċevuti taħt il-klawżola inġusta u li, fid-dawl tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja msemmija fil-punt 45 ta’ dawn il-konklużjonijiet, il-passività totali min-naħa tal-konsumatur tista’ tillimita l-prinċipju ta’ effettività. Madankollu, għandu jiġi rrilevat li, fiċ-ċirkustanzi tal-każ ineżami, in-nuqqas ta’ intervent fi żmien xieraq ta’ konsumatur, bħal L, jista’ jiġi imputat għall-fatt li, fil-mument li fih il-Qorti tal-Ġustizzja tat is-sentenza Gutiérrez Naranjo, li ppreċiżat li l-ġurisprudenza nazzjonali stabbilita bis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013 kienet tmur kontra l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, it-terminu għall-preżentata ta’ appell jew appell inċidentali taħt id-dritt intern kien diġà skada.

57.

Fil-fehma tiegħi, f’tali sitwazzjoni, huwa diffiċli li konsumatur, bħal L, jiġi kkritikat li ma jkunx ippreżenta appell jew appell inċidentali ft-termini previsti sabiex jikkontesta l-ġurisprudenza nazzjonali stabbilita mis-sentenza tad-9 ta’ Mejju 2013 li ma kinitx tippermettilu jirbaħ il-kawża. Il-fatt li, kif indikaw Unicaja Banco u l-Gvern Spanjol, id-dritt nazzjonali jipprevedi possibbiltà ta’ adattament tat-tqassim tal-ispejjeż dovuti mill-parti kkonċernata ma jikkonvinċinix mod ieħor, fid-dawl tal-eżistenza ta’ din il-ġurisprudenza nazzjonali. Bl-istess mod, kuntrarjament għal dak li ssostni Unicaja Banco, il-fatt li L ibbenefikat minn rappreżentazzjoni legali u apparentement kienet taf bis-sentenza pendenti Gutiérrez Naranjo, ma jinvalidax din l-analiżi. Kif il-Qorti tal-Ġustizzja indikat, il-fatt li konsumatur ikollu rappreżentazzjoni legali ma jaffettwax l-obbligu impost fuq il-qorti nazzjonali li tistħarreġ klawżoli inġusti taħt id-Direttiva 93/13 ( 40 ). Barra minn hekk, għandu jiġi nnotat li l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Mengozzi f’dik il-kawża, li nqraw fit-13 ta’ Lulju 2016 ( 41 ), waslu għal konklużjoni differenti minn dik tal-Qorti tal-Ġustizzja u għaldaqstant setgħu saħħu l-idea li din il-ġurisprudenza nazzjonali kienet kompatibbli mad-Direttiva 93/13, qabel ma ngħatat is-sentenza.

58.

Għaldaqstant, f’dawn iċ-ċirkustanzi, għandu jitqies li, kif indikat mill-Kummissjoni, l-eżistenza ta’ ġurisprudenza nazzjonali stabbilita bis-sentenza tad‑9 ta’ Mejju 2013, flimkien mal-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni, irriżultat f’sitwazzjoni fejn L kienet imċaħħda mill-mezzi proċedurali sabiex tinvoka d-drittijiet tagħha bbażati fuq id-Direttiva 93/13. Barra minn hekk, kif indikat minn L, konstatazzjoni li dawk il-prinċipji proċedurali nazzjonali jipprekludu qorti nazzjonali adita b’appell milli tordna ex officio ir-rimbors tas-somom kollha indebitament imħallsa mill-konsumatur taħt klawżola inġusta f’konformità mas-sentenza Gutiérrez Naranjo tkun tfisser li konsumatur fil-pożizzjoni ta’ L ma jkollu ebda possibbiltà li jiġi rrimborsat b’mod sħiħ u li l-bank iżomm is-somom imħallsa żejda taħt il-klawżola inġusta. F’dan ir-rigward, kif enfasizzat il-Qorti tal-Ġustizzja f’dik is-sentenza, id-dritt nazzjonali ma għandux jiġi applikat b’tali mod li jippreġudika s-sustanza tad-dritt mogħti mill-konsumatur fl-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 li ma jkunx marbut bi klawżola inġusta (ara l-punt 50 ta’ dawn il-konklużjonijiet).

59.

Għandu wkoll jiġi osservat li ċ-ċirkustanzi tal-każ ineżami huma differenti, fil-fehma tiegħi, minn dawk li wasslu għas-sentenza tal-11 ta’ Marzu 2020, Lintner ( 42 ). F’dik is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja, essenzjalment, iddeċidiet, bħall-konklużjonijiet tiegħi f’dik il-kawża, li l-istħarriġ ex officio tal-klawżoli inġusti taħt id-Direttiva 93/13 ma jimponix fuq il-qorti nazzjonali li teskludi b’mod partikolari l-prinċipju ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet sabiex tkopri l-klawżoli kuntrattwali kollha, anki dawk li ma jagħmlux parti mis-suġġett tat-tilwima. Min-naħa l-oħra, fil-każ ineżami, L ressqet talba għar-rimbors sħiħ tas-somom indebitament imħallsa taħt il-klawżola inġusta sa mill-bidu u, għaldaqstant, din it-talba baqgħet tagħmel parti mis-suġġett tal-kawża (ara l-punti 13 u 25 ta’ dawn il-konklużjonijiet).

60.

Barra minn hekk, l-approċċ adottat mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tal‑25 ta’ Novembru 2008, Heemskerk u Schaap ( 43 ), jidhirli li huwa wkoll inapplikabbli għal din il-kawża. Dik is-sentenza kienet tirrigwarda l-interpretazzjoni ta’ ċerti miżuri tal-Unjoni ġeneralment marbuta ma’ ħlasijiet lura fuq l-esportazzjoni għall-prodotti agrikoli. Għaldaqstant, id-deċiżjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja li d-dritt tal-Unjoni ma jimponix fuq il-qorti nazzjonali l-obbligu li tapplika ex officio leġiżlazzjoni tal-Unjoni meta dan ikollu l-konsegwenza li jċaħħad il-prinċipju proċedurali nazzjonali mill-projbizzjoni tar-reformatio in peius hija distinta mill-kuntest speċifiku li tiġi żgurata protezzjoni effettiva tal-konsumaturi taħt id-Direttiva 93/13 ( 44 ), bħalma huwa l-każ hawnhekk.

61.

Konsegwentement, għandu jitqies li l-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni jmorru kontra l-prinċipju ta’ effettività, peress li jirrendu impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-protezzjoni mogħtija lill-konsumaturi mid-Direttiva 93/13.

62.

Nikkonkludi għalhekk li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13, moqri fid-dawl tal-prinċipju ta’ effettività, jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali inkwistjoni fiċ-ċirkustanzi tal-kawża preżenti.

63.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja jogħġobha tirrispondi għad-domandi magħmula mit-Tribunal Supremo (il-Qorti Suprema, Spanja) kif ġej:

L-Artikolu 6(1) tad-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur, għandu jiġi interpretat, fid-dawl tal-prinċipju ta’ effettività, fis-sens li jipprekludi l-applikazzjoni tal-prinċipji proċedurali nazzjonali ta’ delimitazzjoni tas-suġġett tal-kawża mill-partijiet, ta’ korrelazzjoni bejn it-talbiet ifformulati fir-rikors u d-deċiżjonijiet li jinsabu fid-dispożittiv u ta’ projbizzjoni ta’ reformatio in peius, li jipprekludu lill-qorti nazzjonali, adita b’appell ippreżentat minn bank minn sentenza li timponi limitazzjoni ratione temporis fuq ir-rimbors ta’ somom indebitament imħallsa minn konsumatur taħt klawżola ta’ rata minima ddikkjarata sussegwentement nulla, milli tordna r-rimbors sħiħ tal-imsemmi ħlas.