–

għall-Gvern Spanjol, minn M. J. Ruiz Sánchez u J. García-Valdecasas Dorrego, bħala aġenti,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn S. Pardo Quintillán kif ukoll minn R. Troosters, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 3(2) tad-Direttiva 2013/48/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Ottubru 2013 dwar id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat fi proċedimenti kriminali u fi proċedimenti ta’ mandat ta’ arrest Ewropew, u dwar id-dritt li tiġi infurmata parti terza dwar iċ-ċaħda tal-libertà u d-dritt għal komunikazzjoni ma’ partijiet terzi u mal-awtoritajiet konsulari, matul iċ-ċaħda tal-libertà (ĠU 2013, L 294, p. 1), kif ukoll tal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ proċeduri kriminali mibdija kontra VW għal reati ta’ sewqan mingħajr liċenzja u ta’ falsifikazzjoni ta’ kitba.

3

Il-premessi 4, 6, 19, 30 sa 32 tad-Direttiva 2013/48 jistabbilixxu:

[…]

[…]

[…]

4

L-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva, intitolat “Suġġett”, jipprovdi:

“Din id-Direttiva tistabbilixxi regoli minimi dwar id-drittijiet tal-persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali u tal-persuni soġġetti għal proċedimenti skont id-Deċiżjoni Kwadru [tal-Kunsill 2002/584/JHA tat-13 ta’ Ġunju 2002 fuq il-mandat ta’ arrest Ewropew u l-proċeduri ta’ ċediment bejn l-Istati Membri (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 19, Vol. 6, p. 34)] […] li jkollhom aċċess għas-servizzi ta’ avukat, id-dritt li tiġi infurmata parti terza biċ-ċaħda tal-libertà, u d-dritt għal komunikazzjoni ma’ partijiet terzi u mal-awtoritajiet konsulari matul iċ-ċaħda tal-libertà.”

5

L-Artikolu 2 tal-imsemmija direttiva, intitolat “Kamp ta’ Applikazzjoni”, jipprevedi fil-paragrafu 1 tiegħu:

“Din id-Direttiva tapplika għal persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali mill-mument meta dawn jiġu infurmati mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru, b’notifika uffiċjali jew b’mod ieħor, li huma suspettati jew akkużati li jkunu wettqu reat kriminali, u irrispettivament minn jekk ikunux miċħuda mil-libertà. Din tapplika sal-konklużjoni tal-proċedimenti, li huwa mifhum li tfisser id-determinazzjoni finali tal-kwistjoni jekk il-persuna suspettata jew akkużata tkunx wettqet ir-reat, inkuż fejn applikabbli, l-għoti ta’ sentenza u r-riżoluzzjoni ta’ kwalunkwe appell.”

6

L-Artikolu 3 tal-istess direttiva, intitolat “Id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat fi proċedimenti kriminali”, huwa fformulat kif ġej:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni suspettati u akkużati jkollhom id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat f’ħin u b’mod li l-persuni konċernati jkunu jistgħu jeżerċitaw d-drittijiet tagħhom ta’ difiża b’mod prattiku u b’mod effettiv.

2.   Il-persuni suspettati jew akkużati għandu jkollhom aċċess għas-servizzi ta’ avukat mingħajr dewmien żejjed. Fi kwalunkwe każ, il-persuni suspettati jew akkużati għandu jkollhom id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat mill-mument l-aktar qrib minn dawn li ġejjin:

3.   Id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat għandu jimplika dan li ġej:

4.   L-Istati Membri għandhom jimpenjaw ruħhom li jagħmlu l-informazzjoni ġenerali disponibbli biex jagħmluha faċli għall-persuni suspettati jew akkużati li jsibu avukat.

Minkejja d-dispożizzjonijiet tal-liġi nazzjonali dwar il-preżenza obbligatorja ta’ avukat, l-Istati Membri għandhom jagħmlu l-arranġamenti meħtieġa biex jiżguraw li l-persuni suspettati jew akkużati li jinċaħdu mil-libertà tagħhom ikunu f’pożizzjoni li jeżerċitaw b’mod effettiv id-dritt tagħhom ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat, sakemm ma jkunux irrinunzjaw dak id-dritt f’konformità mal-Artikolu 9.

5.   Huwa f’ċirkostanzi eċċezzjonali u biss fl-istadju ta’ qabel il-kawża li l-Istati Membri jistgħu jidderogaw temporanjament mill-applikazzjoni tal-punt (c) tal-paragrafu 2 fejn id-distanza ġeografikament ’il bogħod ta’ persuna suspettata jew akkużata tagħmilha impossibbli li jiġi żgurat id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat mingħajr dewmien żejjed wara li persuna tkun inċaħdet mil-libertà tagħha.

6.   F’ċirkostanzi eċċezzjonali u biss fl-istadju ta’ qabel il-kawża, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw temporanjament mill-applikazzjoni tad-drittijiet previsti fil-paragrafu 3 sakemm dan ikun iġġustifikat fiċ-ċirkostanzi partikolari tal-każ, abbażi ta’ waħda mir-raġunijiet konvinċenti li ġejjin:

7

L-Artikolu 8 tad-Direttiva 2013/48 jipprovdi:

“1.   Kwalunkwe deroga temporanja skont l-Artikolu 3(5) jew (6) jew skont l-Artikolu 5(3):

2.   Derogi temporanji skont l-Artikolu 3(5) jew (6) jistgħu jiġu awtorizzati biss b’deċiżjoni debitament motivata meħuda skont il-każ, jew minn awtorità ġudizzjarja, jew minn awtorità kompetenti oħra bil-kondizzjoni li dik id-deċiżjoni tista’ tkun soġġetta għal stħarriġ ġudizzjarju. Id-deċiżjoni debitament motivata għandha tiġi rreġistrata skont il-proċedura ta’ reġistrar skont il-liġi tal-Istat Membru konċernat.

3.   Id-derogi temporanji skont l-Artikolu 5(3) jistgħu jiġu awtorizzati biss każ b’każ, minn awtorità ġudizzjarja jew minn awtorità kompetenti oħra bil-kondizzjoni li d-deċiżjoni tista’ tkun soġġetta għal stħarriġ ġudizzjarju.”

8

L-Artikolu 24 tal-Constituciόn (il-Kostituzzjoni) jipprevedi:

“1.   Kull persuna għandha d-dritt għall-protezzjoni effettiva tal-imħallfin u tal-qrati fl-eżerċizzju tad-drittijiet u interessi leġittimi tagħha, mingħajr ma qatt jistgħu jiġu ppreġudikati d-drittijiet tad-difiża tagħha.

2.   Bl-istess mod, kull persuna għandha d-dritt ta’ aċċess għal qorti ordinarja ddeterminata mil-liġi, għal difiża u għal assistenza minn avukat, li tiġi informata bl-akkużi miġjuba kontra tagħha, għal smigħ pubbliku mingħajr dewmien żejjed u bil-garanziji kollha, għall-użu ta’ provi rilevanti għad-difiża tagħha, li ma tinkriminax ruħha, li twieġeb mhux ħatja, u għall-preżunzjoni tal-innoċenza. […]”

9

L-Artikolu 118 tal-Ley de Enjuiciamiento Criminal (il-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali), kif emendat bil-Ley Orgánica 13/2015 de modificación de la Ley de Enjuiciamiento Criminal para el fortalecimiento de las garantías procesales y la regulación de las medidas de investigación tecnológica (il-Liġi Organika 13/2015 dwar l-Emenda tal-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali bl-Għan li Jissaħħu l-Garanziji Proċedurali u l-Leġiżlazzjoni tal-Miżuri ta’ Investigazzjoni Teknoloġika), tal-5 ta’ Ottubru 2015 (BOE Nru 239, tas-6 ta’ Ottubru 2015, p. 90192) (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali”), jipprovdi:

“1.   Kull persuna akkużata b’reat punibbli tista’ teżerċita d-drittijiet tad-difiża tagħha billi tintervjeni fil-proċeduri, mill-mument meta tiġi informata bl-eżistenza tal-proċeduri, jew tkun tqiegħdet taħt arrest jew kienet suġġetta għal kull miżura kawtelatorja oħra jew tkun tqiegħdet taħt eżami u għal dan il-għan hija għandha tiġi informata mingħajr dewmien żejjed bl-eżistenza tad-drittijiet li ġejjin:

[…]

[…]

[…]

2.   Id-drittijiet tad-difiża huma eżerċitati mingħajr limitazzjoni oħra minbarra dawk espressament previsti mil-liġi, sa mill-attribuzzjoni tal-fatt punibbli kriminalment li kien is-suġġett ta’ investigazzjoni sakemm tispiċċa l-piena […]”

10

Skont l-Artikolu 527 tal-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali:

“1.   Fil-każijiet imsemmija fl-Artikolu 509, il-persuna li hija arrestata jew f’detenzjoni miżmuma taħt iżolament tista’ tiġi mċaħħda mid-drittijiet li ġejjin meta dan ikun iġġustifikat miċ-ċirkustanzi tal-każ:

[…]

11

Fl-20 ta’ April 2018, il-pulizija ta’ Badalona (Spanja) ħarġet rapport għal allegat reat ta’ sewqan mingħajr liċenzja u ta’ falsifikazzjoni ta’ kitba fir-rigward ta’ VW, wara kontroll fit-triq li matulu l-persuna kkonċernata ppreżentat liċenzja tas-sewqan Albaniża.

12

Fid-19 ta’ Mejju 2018, il-perizja kkonkludiet li dan id-dokument kien falz.

13

Permezz ta’ digriet tal-11 ta’ Ġunju 2018, il-Juzgado de Instrucción n. 4 de Badalona (il-Qorti Istruttorja Nru 4 ta’ Badalona, Spanja), adita fil-kuntest tal-proċedura kriminali mibdija kontra VW, iddeċidiet li tisma’ lil dan tal-aħħar. Ġie maħtur avukat ex officio għal dan l-iskop. Wara li diversi taħrikiet biex il-persuna kkonċernata tidher quddiem il-qorti baqgħu ineffettivi, peress li dan tal-aħħar ma setax jiġi llokalizzat, inħareġ mandat ta’ arrest u ta’ akkumpanjament fil-konfront tiegħu fis-27 ta’ Settembru 2018.

14

Fis-16 ta’ Ottubru 2018, avukata bagħtet, permezz ta’ faks, ittra li fiha ddikjarat li kienet qiegħda tintervjeni fil-proċedura għan-nom ta’ VW, flimkien ma’ mandat ad litem iffirmat u mal-ftehim ta’ trasferiment tal-fajl mogħti mill-avukat maħtur ex officio tal-persuna kkonċernata. Hija talbet li l-atti proċedurali futuri jiġu indirizzati lilha u li jiġi rtirat il-mandat ta’ arrest maħruġ kontra l-klijent tagħha, filwaqt li indikat li dan tal-aħħar xtaq fi kwalunkwe każ jippreżenta ruħu quddiem il-qorti.

15

Sa fejn VW ma deherx wara l-ewwel taħrika u huwa suġġett għal mandat ta’ arrest, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk il-benefiċċju tad-dritt ta’ aċċess tiegħu għal avukat jistax jiġi ttardjat sal-eżekuzzjoni ta’ dan il-mandat, skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali dwar id-drittijiet tad-difiża.

16

F’dan ir-rigward, din il-qorti tesponi li din il-leġiżlazzjoni hija bbażata fuq l-Artikolu 24 tal-Kostituzzjoni u li, fil-qasam kriminali, id-drittijiet tad-difiża tal-persuna akkużata huma rregolati mill-Artikolu 118 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali. L-imsemmija qorti żżid li dawn id-dispożizzjonijiet huma interpretati mit-Tribunal Constitucional (il-Qorti Kostituzzjonali, Spanja) u mit-Tribunal Supremo (il-Qorti Suprema, Spanja), fis-sens li d-dritt ta’ aċċess għal avukat jista’ jkun suġġett għall-obbligu, għall-persuna akkużata, li tidher personalment quddiem il-qorti. B’mod partikolari, skont ġurisprudenza stabbilita tat-Tribunal Constitucional (il-Qorti Kostituzzjonali), il-benefiċċju ta’ tali dritt jista’ jiġi rrifjutat meta din il-persuna tkun assenti jew ikun impossibbli li tiġi lokalizzata. Skont din il-ġurisprudenza, id-dehra personali tal-persuna kkonċernata titqies bħala rekwiżit raġonevoli li ma għandux effett kunsiderevoli fuq id-drittijiet tad-difiża. Essenzjalment, il-preżenza tal-persuna akkużata hija obbligu. Din tista’ tkun neċessarja sabiex jiġu ċċarati l-fatti. Barra minn hekk, fil-każ ta’ assenza persistenti ta’ din il-persuna fl-għeluq tal-investigazzjoni, is-seduta ma tistax tinżamm u s-sentenza ma tkunx tista’ tingħata, b’tali mod li l-proċedura tiġi pparalizzata għad-detriment tal-individwi kkonċernati kif ukoll tal-interessi pubbliċi inkwistjoni.

17

Barra minn hekk, il-qorti tar-rinviju tirrileva li l-imsemmija ġurisprudenza nżammet minkejja r-riforma li saret fl-2015, b’mod partikolari sabiex tiġi żgurata t-traspożizzjoni, fid-dritt Spanjol, tad-Direttiva 2013/48. Din il-qorti tosserva wkoll li, skont l-Artikolu 118 tal-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali, id-dritt ta’ aċċess għal avukat huwa limitat biss fil-każijiet imsemmija fl-Artikolu 527 ta’ dan il-kodiċi, li huwa espressament iċċitat f’din id-dispożizzjoni.

18

Għaldaqstant, il-qorti msemmija tistaqsi dwar il-portata tad-dritt ta’ aċċess għal-avukat previst f’din id-direttiva. B’mod partikolari, din għandha dubji dwar il-konformità tal-istess ġurisprudenza mal-Artikolu 3(2) tal-imsemmija direttiva u mal-Artikolu 47 tal-Karta.

19

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Juzgado de Instrucción n. 4 de Badalona (il-Qorti Istruttorja Nru 4 ta’ Badalona) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“L-Artikolu 47 tal-[Karta] u, b’mod partikolari, l-Artikolu 3(2) tad-[Direttiva 2013/48] għandhom jiġu interpretati fis-sens li d-dritt għas-servizzi ta’ avukat jista’ jiġi ttardjat b’mod ġustifikat jekk il-persuna ssuspettata jew akkużata ma tidhirx għall-ewwel taħrika tal-qorti u fejn ikun inħareġ mandat ta’ arrest nazzjonali, Ewropew jew internazzjonali, fejn is-servizzi ta’ avukat u l-intervent tiegħu fil-proċeduri jiġu ttardjati sakemm jiġi eżegwit il-mandat u l-pulizija tressaq lill-persuna ssuspettata quddiem il-qorti?”

20

Fit-talba għal deċiżjoni preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju talbet l-applikazzjoni tal-proċedura mħaffa prevista fl-Artikolu 105(1) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja. Din it-talba ġiet miċħuda b’digriet tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tat-18 ta’ Jannar 2019, VW (Dritt ta’ aċċess għal avukat fil-każ ta’ nuqqas ta’ dehra) (C‑659/18, mhux ippubblikat, EU:C:2019:45).

21

Permezz tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk id-Direttiva 2013/48, u b’mod partikolari l-Artikolu 3(2) tagħha, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandhiex tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, kif interpretata mill-ġurisprudenza nazzjonali, li tgħid li l-benefiċċju tad-dritt ta’ aċċess għal avukat jista’, matul il-fażi qabel il-proċedura kriminali, jiġi ttardjat minħabba l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew tal-persuna akkużata, u dan wara li tkun saret taħrika għad-dehra quddiem qorti istruttorja, sal-eżekuzzjoni ta’ mandat ta’ arrest nazzjonali maħruġ kontra l-persuna interessata.

22

Sabiex tingħata risposta għal din id-domanda, għandu jiġi eżaminat qabel kollox jekk id-Direttiva 2013/48 hijiex applikabbli għas-sitwazzjoni ta’ persuna, bħal VW, li ġiet imħarrka sabiex tidher, diversi drabi, quddiem qorti istruttorja sabiex tinstema’ għall-ewwel darba fuq reati kriminali li hija ssuspettata li wettqet u li hija s-suġġett ta’ mandat ta’ arrest nazzjonali maħruġ għal dan il-għan.

23

F’dan ir-rigward, il-Gvern Spanjol jesprimi dubji dwar il-fatt li tali sitwazzjoni taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva. Dan il-gvern isostni li, sa fejn il-kwotazzjonijiet tal-persuna kkonċernata sabiex tidher baqgħu ineffettivi, din tal-aħħar ma ġietx informata li hija kienet issuspettata li wettqet reat kriminali, fis-sens tal-Artikolu 2(1) tal-imsemmija direttiva.

24

Għandu jitfakkar li d-Direttiva 2013/48 għandha l-għan, skont l-Artikolu 1 tagħha, li tiddefinixxi r-regoli minimi dwar id-drittijiet li jibbenefikaw minnhom il-persuni ssuspettati u l-persuni akkużati fil-kuntest ta’ proċeduri kriminali, b’mod partikolari li jkollhom aċċess għal avukat. Il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva huwa ddefinit fl-Artikolu 2 tagħha, li jipprovdi, fil-paragrafu 1 tiegħu, li l-imsemmija direttiva tapplika għall-persuni ssuspettati jew għall-persuni akkużati fil-kuntest ta’ proċeduri kriminali, mill-mument meta jiġu informati mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru, permezz ta’ notifika uffiċjali jew b’kull mezz ieħor, li huma ssuspettati jew akkużati li wettqu reat kriminali.

25

Minn naħa, persuna li ġiet imħarrka sabiex tidher quddiem qorti istruttorja, adita fil-kuntest ta’ proċeduri kriminali mibdija għal reati kriminali li hija preżunta li wettqet, taqa’ taħt il-kunċett ta’ “suspettat”, fis-sens tal-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2013/48. Min-naħa l-oħra, il-kliem ta’ din id-dispożizzjoni, b’mod partikolari l-kliem “għandhom ikunu informati mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru, permezz ta’ notifika uffiċjali jew b’mezzi oħra”, jindika li, għall-finijiet tal-applikabbiltà tad-Direttiva 2013/48, informazzjoni mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru tal-persuna kkonċernata hija biżżejjed, u dan ikun xi jkun il-metodu.

26

Konsegwentement, għandha titqies bħala suffiċjenti, kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punt 31 tal-konklużjonijiet tiegħu, l-adozzjoni minn dawn l-awtoritajiet ta’ deċiżjoni uffiċjali jew kwalunkwe miżura proċedurali oħra intiża li tinforma lill-persuna kkonċernata li hija kkunsidrata bħala persuna suspettata jew akkużata, skont id-dritt nazzjonali. Min-naħa l-oħra, il-mezz li bih tali informazzjoni tasal għand dan tal-aħħar huwa irrilevanti.

27

F’dan il-każ, mill-proċess ippreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta mingħajr ekwivoku mhux biss li tali deċiżjoni ġiet adottata fil-konfront ta’ VW, iżda wkoll li din waslet għand dan tal-aħħar, peress li dan ħatar avukata sabiex tirrappreżentah fil-kuntest tal-proċedura kriminali mibdija kontrih.

28

F’dawn iċ-ċirkustanzi, ma jidhirx li d-dubji tal-Gvern Spanjol dwar l-applikabbiltà tad-Direttiva 2013/48 fil-kawża prinċipali huma fondati, fatt li madankollu għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju.

29

Fir-rigward tad-dritt ta’ aċċess għal avukat previst mid-Direttiva 2013/48, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandu, qabel kollox, jiġi ppreċiżat li, skont l-indikazzjonijiet li jinsabu fit-talba għal deċiżjoni preliminari, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk il-benefiċċju ta’ dan id-dritt jistax jiġi ttardjat minħabba l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew tal-persuna akkużata. Min-naħa l-oħra, din it-talba ma tirrigwardax il-kontenut tad-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat skont din id-direttiva, fosthom l-elementi msemmija fl-Artikolu 3(3) tagħha.

30

L-Artikolu 3(1) tal-imsemmija direttiva jobbliga lill-Istati Membri li jiżguraw li l-persuni suspettati u l-persuni akkużati jkollhom id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat f’terminu u skont il-modalitajiet li jippermettulhom li jeżerċitaw id-drittijiet tad-difiża tagħhom b’mod konkret u effettiv (sentenza tal-5 ta’ Ġunju 2018, Kolev et, C‑612/15, EU:C:2018:392, punt 103).

31

Għalkemm dan l-Artikolu 3(1) jistabbilixxi l-prinċipju fundamentali li jgħid li l-persuni ssuspettati u l-persuni akkużati għandhom id-dritt ta’ aċċess għal avukat f’terminu u skont il-modalitajiet li jippermettulhom jeżerċitaw id-drittijiet tad-difiża tagħhom b’mod konkret u effettiv, dan il-prinċipju huwa ppreċiżat fil-paragrafu 2 tal-istess artikolu, kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punt 40 tal-konklużjonijiet tiegħu, f’dak li jirrigwarda l-mument li minnu għandu jingħata dan id-dritt.

32

Skont l-Artikolu 3(2) ta’ din id-direttiva, il-persuni suspettati u l-persuni akkużati għandu jkollhom aċċess għal avukat mingħajr dewmien indebitu u, fi kwalunkwe każ, minn meta jseħħ l-ewwel minn erba’ avvenimenti speċifiċi elenkati fil-punti (a) sa (d) ta’ din id-dispożizzjoni.

33

Dan l-Artikolu 3(2) jipprovdi li l-persuni suspettati jew il-persuni akkużati għandhom aċċess għal avukat b’mod partikolari “qabel ma jiġu interrogati mill-pulizija jew minn awtorità oħra tal-infurzar tal-liġi jew ġudizzjarja”, skont l-imsemmi Artikolu 3(2)(a) u, “fejn ġew imħarrka biex jidhru quddiem qorti li għandha ġurisdizzjoni f’materji kriminali, fi żmien debitu qabel ma jidhru quddiem dik il-qorti”, skont dan l-istess Artikolu 3(2)(d).

34

Issa, f’dan il-każ, il-persuna kkonċernata ġiet imħarrka sabiex tidher quddiem il-qorti tar-rinviju, kompetenti fil-qasam kriminali, sabiex tinstema’ dwar ir-reati kriminali li hija ssuspettata li wettqet. F’tali sitwazzjoni, id-dritt ta’ aċċess għal avukat tal-persuna suspettata fil-kuntest tal-proċedura kriminali mibdija kontriha għandu, bħala prinċipju, jiġi ggarantit.

35

Il-premessa 19 tad-Direttiva 2013/48 tiddikjara barra minn hekk li l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni ssuspettati jew akkużati jkollhom id-dritt li jkollhom aċċess għas-servizzi ta’ avukat, mingħajr dewmien indebitu, u, fi kwalunkwe każ, jekk ma jkunux irrinunzjaw għal dan id-dritt, li jibbenefikaw mill-aċċess għas-servizzi ta’ avukat matul il-proċeduri kriminali quddiem qorti.

36

Wara dan, għandu sussegwentement jiġi ddeterminat jekk id-Direttiva 2013/48, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, tippermettix lill-Istati Membri jidderogaw mid-dritt ta’ aċċess għal avukat li, bħala prinċipju, għandu jiġi ggarantit lill-persuna ssuspettata li ġiet imħarrka sabiex tidher quddiem qorti istruttorja, minħabba l-assenza ta’ dehra tiegħu.

37

F’dan ir-rigward, l-Artikolu 3 ta’ din id-direttiva jipprevedi li deroga temporanja għad-dritt ta’ aċċess għal avukat stabbilit mid-direttiva msemmija hija possibbli fi tliet sensiliet ta’ ċirkustanzi, imsemmija, rispettivament, fl-Artikolu 3(5), fl-Artikolu 3(6)(a) u fl-Artikolu 3(6)(b) tagħha.

38

L-imsemmi Artikolu 3 jipprevedi, fil-paragrafi 5 u 6 tiegħu, li, f’“ċirkostanzi eċċezzjonali u biss fl-istadju ta’ qabel il-kawża, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw temporanjament mill-applikazzjoni” ta’ ċerti dispożizzjonijiet ta’ dan l-artikolu.

39

B’mod partikolari, skont l-Artikolu 3(5) tad-Direttiva 2013/48, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw temporanjament mill-applikazzjoni tal-Artikolu 3(2)(ċ) ta’ din id-direttiva “fejn id-distanza ġeografikament ’il bogħod ta’ persuna ssuspettata jew akkużata tagħmilha impossibbli li jiġi żgurat id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat mingħajr dewmien żejjed wara li persuna tkun inċaħdet mil-libertà tagħha”.

40

Skont l-Artikolu 3(6) tad-Direttiva 2013/48, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw temporanjament mill-applikazzjoni tad-drittijiet previsti fil-paragrafu 3 ta’ dan l-artikolu, sa fejn dan ikun iġġustifikat, fid-dawl taċ-ċirkustanzi partikolari tal-każ inkwistjoni, abbażi ta’ żewġ raġunijiet imperattivi. Dawn ir-raġunijiet imperattivi jirriżultaw, skont l-Artikolu 3(6)(a) ta’ din id-direttiva, “fejn hemm ħtieġa urġenti li jkunu evitati konsegwenzi negattivi serji għall-ħajja, il-libertà jew l-integrità fiżika ta’ persuna” jew, skont l-Artikolu 3(6)(b) tal-imsemmija direttiva, “fejn l-azzjoni immedjata mill-awtoritajiet investigattivi tkun essenzjali biex jiġu evitati li l-proċedimenti kriminali jiġu pperikolati b’mod sostanzjali.”.

41

F’dan il-każ, it-talba għal deċiżjoni preliminari ma ssemmi ebda waħda miċ-ċirkustanzi msemmija fl-Artikolu 3(5) u (6) tad-Direttiva 2013/48.

42

Issa, mill-istruttura kif ukoll mill-għanijiet tad-Direttiva 2013/48 jirriżulta li d-derogi temporanji li l-Istati Membri jistgħu jipprevedu għad-dritt ta’ aċċess għal avukat huma elenkati b’mod eżawrjenti f’dan l-Artikolu 3(5) u (6).

43

Fir-rigward tal-istruttura tad-Direttiva 2013/48, l-Artikolu 3(5) u (6) ta’ din id-direttiva, bħala dispożizzjonijiet derogatorji għall-prinċipji stabbiliti fl-Artikolu 3(1) sa (3) tal-imsemmija direttiva, għandhom jiġu interpretati b’mod strett. Barra minn hekk, l-Artikolu 8 tal-istess direttiva, intitolat“Kondizzjonijiet ġenerali għall-applikazzjoni ta’ derogi temporanji”, ikopri biss, fir-rigward tad-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat, id-derogi previsti fl-Artikolu 3(5) jew (6) tagħha. Il-premessi 30 sa 32 tad-Direttiva 2013/48 jirreferu wkoll għal dawn id-derogi biss.

44

Fir-rigward tal-għanijiet tad-Direttiva 2013/48, mill-premessi 4 u 6 ta’ din id-direttiva jirriżulta li din hija intiża, b’mod partikolari, sabiex timplimenta l-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku tad-deċiżjonijiet kriminali, li jippresupponi fiduċja reċiproka bejn l-Istati Membri fis-sistemi ta’ ġustizzja kriminali rispettivi tagħhom. L-imsemmija direttiva hija intiża li tiffavorixxi b’mod partikolari d-dritt li persuna tieħu parir, ikollha difiża u tkun irrappreżentata stabbilit fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta kif ukoll id-drittijiet tad-difiża ggarantiti mill-Artikolu 48(2) tagħha (sentenza tal-5 ta’ Ġunju 2018, Kolev et, C‑612/15, EU:C:2018:392, punt 104).

45

Issa, interpretazzjoni tal-Artikolu 3 tad-Direttiva 2013/48 fis-sens li jippermetti lill-Istati Membri jipprevedu derogi oħra mid-dritt ta’ aċċess għal avukat li ma humiex elenkati b’mod eżawrjenti minn dan l-artikolu, tmur kontra dawn l-għanijiet kif ukoll kontra l-istruttura ta’ din id-direttiva u l-kliem stess ta’ din id-dispożizzjoni u, kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punt 51 tal-konklużjonijiet tiegħu, iċċaħħad dan id-dritt mill-effett utli tiegħu.

46

F’dawn iċ-ċirkustanzi, għandu jiġi kkonstatat, minn naħa, li l-benefiċċju għal persuna ssuspettata jew akkużata tad-dritt ta’ aċċess għal avukat stabbilit mid-Direttiva 2013/48, li jibda, fi kwalunkwe każ, minn meta jseħħ l-ewwel wieħed mill-erba’ avvenimenti msemmija fl-Artikolu 3(2)(a) sa (d) ta’ din id-direttiva, ma jiddependix mid-dehra tal-persuna kkonċernata. Min-naħa l-oħra, l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew akkużata ma tifformax parti mir-raġunijiet għal deroga mid-dritt ta’ aċċess għal avukat elenkati b’mod eżawrjenti fid-direttiva msemmija, b’tali mod li l-fatt li persuna ssuspettata ma tkunx preżenti, minkejja t-taħrikiet għad-dehra maħruġa quddiem il-qorti istruttorja, ma jistax jiġġustifika li din tiġi mċaħħda mill-benefiċċju ta’ dan id-dritt.

47

Finalment, għandu jingħad ukoll li l-interpretazzjoni tal-Artikolu 3(2) tad-Direttiva 2013/48 li jgħid li l-benefiċċju tad-dritt ta’ aċċess għal avukat ma jistax jiġi ttardjat minħabba l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew akkużata wara taħrika għad-dehra hija koerenti mar-rekwiżiti li jirriżultaw mid-dritt fundamentali għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva stabbilit mill-Artikolu 47 tal-Karta.

48

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, ir-risposta għad-domanda magħmula għandha tkun li d-Direttiva 2013/48, u b’mod partikolari l-Artikolu 3(2) tagħha, moqri fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, kif interpretata mill-ġurisprudenza nazzjonali, li tgħid li l-benefiċċju tad-dritt ta’ aċċess għal avukat jista’, matul il-fażi qabel il-proċedura kriminali, jiġi ttardjat minħabba l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew tal-persuna akkużata, u dan wara li tkun inħarġet taħrika għad-dehra quddiem qorti istruttorja, sal-eżekuzzjoni tal-mandat ta’ arrest nazzjonali maħruġ kontra l-persuna interessata.

49

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tieni Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

Id-Direttiva 2013/48/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Ottubru 2013 dwar id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat fi proċedimenti kriminali u fi proċedimenti ta’ mandat ta’ arrest Ewropew, u dwar id-dritt li tiġi infurmata parti terza dwar iċ-ċaħda tal-libertà u d-dritt għal komunikazzjoni ma’ partijiet terzi u mal-awtoritajiet konsulari, matul iċ-ċaħda tal-libertà, u b’mod partikolari l-Artikolu 3(2) tagħha, moqri fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, għandha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, kif interpretata mill-ġurisprudenza nazzjonali, li tgħid li l-benefiċċju tad-dritt ta’ aċċess għal avukat jista’, matul il-fażi qabel il-proċedura kriminali, jiġi ttardjat minħabba l-assenza ta’ dehra tal-persuna ssuspettata jew tal-persuna akkużata, u dan wara li tkun inħarġet taħrika għad-dehra quddiem qorti istruttorja, sal-eżekuzzjoni tal-mandat ta’ arrest nazzjonali maħruġ kontra l-persuna interessata.