1.

L-Unjoni Ewropea adottat regoli kontra t-tniġġis tal-ilma kkawżat min-nitrati sa mill‑1991, jiġifieri d-Direttiva dwar l-ilma mormi ( 2 ), li tirregola, partikolarment, il-kostruzzjoni u l-operat ta’ impjanti tat-trattament ta’ effluwenti, u d-Direttiva dwar in-nitrati ( 3 ), li tikkonċerna n-nitrati li joriġinaw mill-agrikoltura. L-għan ta’ dawn il-miżuri huwa li l-ewwel u qabel kollox jiġu protetti l-ekosistemi minn provvista eċċessiva ta’ nutrijenti. Madankollu, fl-istess ħin, in-nitrati huma assoċjati wkoll ma’ riskji għas-saħħa, partikolarment għal trabi żgħar ħafna ( 4 ). Id-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb ( 5 ) għalhekk tinkludi valur ta’ limitu ta’ 50 mg/l nitrati, li huwa valur inkluż ukoll fid-Direttiva dwar in-nitrati.

2.

Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, li huma distributur tal-ilma, individwu u komun, għalhekk qegħdin jitolbu miżuri sabiex ikun żgurat li l-ilma ta’ taħt l-art ikun fih inqas minn 50 mg/l nitrati. L-awtoritajiet kompetenti, min-naħa l-oħra, jikkontestaw li r-rikorrenti għandhom id-dritt li jitolbu tali miżuri. Huwa wkoll ikkontestat jekk hemmx bżonn ta’ miżuri ulterjuri u jekk ir-regoli rilevanti għandhomx effett dirett.

3.

Din il-kawża tagħti lill-Qorti tal-Ġustizzja opportunità oħra sabiex tittratta l-kwistjoni ta’ min jista’ jinvoka d-dispożizzjonijiet ambjentali tad-dritt tal-Unjoni quddiem il-qrati nazzjonali. Barra minn hekk, għall-ewwel darba ser jiġi diskuss sa fejn hija possibbli l-invokazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati quddiem dawn il-qrati.

4.

Skont il-punti 4 u 5 tal-Artikolu 2 (“Definizzjonijiet”) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus ( 6 ):

“4.   ‘il-pubbliku’ tfisser persuna fiżika jew ġuridika waħda jew iktar, u, konformement mal-leġiżlazzjoni jew prattika nazzjonali, l-assoċjazzjonijiet, l-organizzazzjonijiet jew il-gruppi tagħhom;

5.   ‘il-pubbliku kkonċernat’ tfisser il-pubbliku li huwa affettwat jew li jista’ jkun affettwat mid-deċiżjonijiet meħuda fil-qasam ambjentali jew li għandu interess li jrid jinvoka fir-rigward tal-proċess deċiżjonali; […]” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

5.

L-Artikolu 3(6) tal-Konvenzjoni jikkonċerna r-relazzjoni mad-drittijiet eżistenti:

“Din il-Konvenzjoni ma teħtieġ l-ebda deroga mid-drittijiet eżistenti ta’ aċċess għall-informazzjoni, il-parteċipazzjoni pubblika fit-teħid ta’ deċiżjonijiet u l-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

6.

L-Artikolu 9(3) tal-Konvenzjoni jipprevedi dritt għal azzjoni:

“Barra minn dan u bla ħsara għall-proċeduri ta’ stħarriġ imsemmija fil-paragrafi 1 u 2 iktar ’il fuq, kull parti għandha tiżgura li, meta jissodisfaw il-kriterji, jekk ikun hemm, stabbiliti fid-dritt nazzjonali tagħha, membri tal-pubbliku għandu jkollhom aċċess għal proċeduri amministrattivi jew ġudizzjarji sabiex jikkontestaw atti u ommissjonijiet minn persuni privati jew awtoritajiet pubbliċi li jiksru dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali tagħha relatati mal-ambjent.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

7.

Is-sitt premessa tad-Direttiva dwar in-nitrati tindirizza l-għan protettiv tad-Direttiva dwar in-nitrati:

“Billi huwa għalhekk meħtieġ, sabiex jiġu protetti s-saħħa tal-bniedem u r-riżorsi ħajjin u l-ekosistemi akwatiċi u sabiex jiġu salvagwardjati l-użi leġittimi l-oħra ta’ l-ilma, li jitnaqqas it-tniġġis ta’ l-ilma ikkawżat jew imdaħħal bin-nitrati minn sorsi agrikoli u sabiex jiġi prevenut iktar tniġġis bħal dan; […]”

8.

It-tlettax‑il premessa tad-Direttiva dwar in-nitrati tindirizza l-qafas ta’ żmien tal-miżuri ta’ protezzjoni.

“Billi huwa magħruf illi l-idroġeoloġija f’ċerti Stati Membri hija hekk illi jistgħu jgħaddu ħafna snin qabel ma miżuri ta’ protezzjoni jwasslu għal titjib fil-kwalità ta’ l-ilma; […]”

9.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar in-nitrati jistabbilixxi l-għanijiet speċifiċi tagħha:

“Din id-Direttiva għandha l-mira li:

10.

Il-kunċett ta’ tniġġis huwa ddefinit fl-Artikolu 2(j) tad-Direttiva dwar in-nitrati bħala:

“[…]l-iskarigu, b’mod dirett jew indirett, tal-komponenti tan-nitroġenu minn sorsi agrikoli fl-ambjent akwatiku, li r-riżultati tiegħu huma hekk illi jikkaġunaw perikli għall-ħajja tal-bniedem, ħsara għar-riżorsi ħajjin u għall-ekosistemi ta’ l-ilma, ħsara għall-amenitajiet jew interferenza fuq l-użi l-oħra leġittimi ta’ l-ilma”.

11.

Skont l-Artikolu 3(1) tad-Direttiva dwar in-nitrati, l-Istati Membri għandhom, bħala prinċipju, jiddeterminaw żoni vulnerabbli:

“L-ilmijiet effettwati bit-tniġġis u l-ilmijiet li jistgħu jiġu effettwati bit-tniġġis jekk ma titteħidx azzjoni skond l-Artikolu 5 għandhom jiġu identifikati mill-Istati Membri skond il-kriterji stabbiliti f’l-Anness I.”

12.

Madankollu, l-Artikolu 3(5) tad-Direttiva dwar in-nitrati jipprovdi eċċezzjoni għal dan:

“L-Istati Membri għandhom ikunu eżentati mill-obbligu li jidentifikaw żoni vulnerabbli speċifiċi, jekk jistabbilixxu u japplikaw il-programmi ta’ azzjoni msemmija fl-Artikolu 5 skond din id-Direttiva fit-territorju kollu tagħhom.”

13.

Skont it-talba għal deċiżjoni preliminari, l-Awstrija tagħmel użu mid-deroga prevista fl-Artikolu 3(5) tad-Direttiva dwar in-nitrati.

14.

L-Artikolu 5 tad-Direttiva dwar in-nitrati jirregola l-hekk imsejħa programmi ta’ azzjoni:

“1.   […] [L]-Istati Membri għandhom, bl-iskop li jilħqu l-għanijiet speċifikati fl-Artikolu 1, jistabbilixxu programmi ta’ azzjoni rigward iż-żoni nnominati vulnerabbli.

2.   […]

3.   […]

4.   Il-programmi ta’ azzjoni għandhom jiġu implimentati fi żmien erba’ snin minn meta jiġu stabbiliti u għandhom jikkonsistu mill-miżuri obbligatorji li ġejjin:

5.   L-Istati Membri għandhom barra minn hekk jieħdu, fil-qafas tal-programmi ta’ azzjoni, dawk il-miżuri addizzjonali jew azzjonijiet imsaħħa li jqisu li huma meħtieġa jekk, fil-bidu jew fid-dawl ta’ l-esperjenza miksuba fl-implimentazzjoni tal-programmi ta’ azzjoni, ikun jidher biċ-ċar illi l-miżuri msemmija fil-paragrafu 4 ma jkunux biżżejjed għalbiex jinkisbu l-miri speċifikati fl-Artikolu 1. Fil-għażla ta’ dawn il-miżuri jew azzjonijiet, l-Istati Membri għandhom iqisu l-effiċjenza tagħhom u l-ispejjeż tagħhom fejn għandhom x’jaqsmu l-miżuri preventivi l-oħra possibbli.

6.   L-Istati Membri għandhom ifasslu u jimplimentaw programmi ta’ monitoraġġ xieraq sabiex jivvalutaw l-effiċjenza tal-programmi ta’ azzjoni stabbiliti skont dan l-Artikolu.

L-Istati Membri li japplikaw l-Artikolu 5 fit-territorju tagħhom kollu għandhom jimmonitorjaw il-kontenut tan-nitrat fl-ilma (l-ilma tal-wiċċ u ta’ taħt l-art) f’lokalitajiet magħżula għall-kejl li jagħmluha possibbli li jiġi stabbilit l-ammont tat-tniġġis min-nitrat fl-ilmijiet minn sorsi agrikoli.

7.   L-Istati Membri għandhom jirrevedu u jekk meħtieġ jikkorreġu l-programmi ta’ azzjoni tagħhom, inkluża kull miżura addizzjonali meħuda skond il-paragrafu 5, mill-inqas kull erba’ snin. Għandhom jgħarrfu lill-Kummissjoni b’ kull tibdil fil-programmi ta’ azzjoni.”

15.

L-Artikolu 10(1) tad-Direttiva dwar in-nitrati jirregola l-obbligu ta’ rappurtar tal-Istati Membri:

“L-Istati Membri għandhom, rigward il-perjodu taż-żmien ta’ erba’ snin wara n-notifika ta’ din id-Deċiżjoni u rigward kull perjodu taż-żmien ta’ erba’ snin li jiġu wara, jissottometti rapport lill-Kummissjoni li jkun fih it-tagħrif deskritt fil-qosor f’L-Anness V.”

16.

L-Anness I għad-Direttiva dwar in-nitrati jistabbilixxi l-kriterji għad-definizzjoni ta’ żoni vulnerabbli. Il-punt A(2) jikkonċerna l-ilma ta’ taħt l-art:

“jekk l-ilma ta’ taħt l-art ikunx fih jew le aktar minn 50 mg/l nitrati jew jistax ikun fih jew le aktar minn 50 mg/l nitrati jekk ma titteħidx l-azzjoni skond l-Artikolu 5”.

17.

Skont il-punt 4(e) tal-Anness V għad-Direttiva dwar in-nitrati, l-Istati Membri għandhom jinnotifikaw lill-Kummissjoni l-previżjonijiet tagħhom dwar l-effettività tal-programmi ta’ azzjoni tagħhom:

“is-suppożizzjonijiet magħmula mill-Istati Membri dwar iż-żmien li fih l-ilmijiet identifikati skond l-Artikolu 3(1) ikunu x’aktarx mistennija jwieġbu għall-miżura fil-programm ta’ azzjoni, flimkien ma’ indikazzjoni tal-livell ta’ inċertezza imdaħħla f’dawn is-suppożizzjonijiet”.

18.

L-Artikolu 5(1) u (2) tad-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb jirregola l-istandards minimi għall-ilma tax-xorb:

“(1)   L-Istati Membri għandhom jistabbilixxu valuri applikabbli għall-ilma maħsub għall-konsum mill-bniedem għall-parametri mniżżla fl-Anness I.

(2)   Il-valuri stabbiliti skond il-paragrafu 1 m’għandhomx ikunu anqas stretti minn dawk dikjarati fl-Anness I. […]”

19.

Skont il-parti B tal-Anness I tad-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb, il-valur ta’ limitu għan-nitrati huwa 50 mg/l.

20.

L-Artikolu 4(1)(b)(ii) tad-Direttiva Qafas dwar l-ilma ( 7 ) jippreċiża l-għanijiet ambjentali relatati mal-ilma ta’ taħt l-art:

“L-Istati Membri jridu jipproteġu, jiżviluppaw u jsaħħu l-korpi kollha ta’ l-ilma ta’ taħt l-art, jiżguraw bilanċ bejn estrazzjoni u charge mill-ġdid ta’ l-ilma ta’ taħt l-art, bil-mira għal ksib ta’ stat tajjeb ta’ l-ilma ta’ taħt l-art mhux aktar tard minn 15‑il sena wara d-data tad-dħul fis-seħħ ta’ din id-Direttiva, skond mad-disposizzjonijiet imniżżla fl-Anness V, bla ħsara għall-applikazzjoni ta’ estensjonijiet determinati skond paragrafu 4 u għall-applikazzjoni ta’ paragrafi 5, 6 u 7 mingħajr preġudizzju għal paragrafu 8 ta’ dan l-Artikolu u bla ħsara għall-applikazzjoni ta’ l-Artikolu11(3)(j).”

21.

L-Artikolu 4(1)(ċ) tad-Direttiva Qafas dwar l-ilma jinkludi sistema speċjali għal żoni protetti:

“L-Istati Membri jridu jikkonformaw ma’ kull standard u ma’ l-għanijiet mhux aktar tard minn 15 il‑sena wara d-data tad-dħul fis-seħħ ta’ din id-Direttiva, sakemm ma’ jkunx speċifikat mod ieħor fil-leġislazzjoni Komunitarja taħt liema, l-oqsma protetti individwali jkunu twaqqfu.”

22.

L-Artikolu 4(4) tad-Direttiva Qafas dwar l-ilma jippermetti li t-termini stabbiliti fl-Artikolu 4(1) jiġu estiżi sa 12‑il sena.

23.

L-Artikolu 4(2) tad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art ( 8 ) jispeċifika meta massa ta’ ilma ta’ taħt l-art tkun f’kundizzjoni tajba.

“Massa jew grupp ta’ mases ta’ l-ilma ta’ taħt l-art għandu jkun ikkunsidrat li jkun fi stat kimiku tajjeb meta:

24.

Il-punt 1 tal-Anness I tad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art jistabbilixxi standard tal-kwalità ta’ ilma ta’ taħt l-art ta’ 50 mg/l nitrati.

25.

L-użu ta’ ilma ta’ taħt l-art huwa rregolat mill-Artikolu 10(1) tal-Wasserrechtsgesetz (il-Liġi dwar id-drittijiet marbuta mal-ilma) b’tali mod li s-sid tal-art ma jeħtieġ ebda approvazzjoni mill-awtorità tad-drittijiet tal-ilma għall-użu tal-ilma ta’ taħt l-art għall-bżonnijiet domestiċi u ekonomiċi, jekk dan jittella’ biss minn stazzjonijiet tal-ippumpjar jew tal-ġbir bi bramel imħaddma bl-idejn jew jekk l-estrazzjoni tkun fi proporzjon xieraq mal-artijiet tas-sid.

26.

Il-Wasserleitungsverband Nördliches Burgenland, Robert Prandl u l-Gemeinde Zillingdorf (il-Komun ta’ Zillingdorf, l-Awstrija) ressqu talba lill-Bundesministerium für Land und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft (il-Ministeru Federali għall-Agrikoltura u għall-Forestrija, għall-Ambjent u għall-Ġestjoni tal-Ilma, l-Awstrija) ta’ dak iż-żmien sabiex jiġi emendat il-programm ta’ azzjoni adottat għall-implimentazzjoni tal-Artikolu 5(4) tad-Direttiva dwar in-nitrati fil-forma ta’ regolament nazzjonali sabiex ikun konformi mad-Direttiva dwar in-nitrati u sabiex tkun żgurata l-protezzjoni mogħtija minn din id-direttiva, b’mod partikolari għas-saħħa tal-bniedem, fl-użu ta’ ilma ta’ taħt l-art mill-mases ta’ ilma ta’ taħt l-art fejn jinsabu l-bjar tat-tliet partijiet.

27.

Il-Wasserleitungsverband Nördliches Burgenland hija r-raba’ l-ikbar distributur tal-ilma fl-Awstrija. Hija tipprovdi servizzi korrispondenti ta’ provvista tal-ilma, billi għandha iktar minn 45 distributur tal-ilma attivi, jiġifieri bjar u sorsi, u tipprovdi fuq medja annwali lil madwar 160000 persuna. Il-Wasserleitungsverband Nördliches Burgenland hija korp irregolat bid-dritt pubbliku, jiġifieri assoċjazzjoni ta’ diversi komuni. Permezz ta’ regolament nazzjonali, din l-assoċjazzjoni hija obbligata twettaq il-kompitu li tipprovdi l-ilma lill-pubbliku, inkluż il-ġbir tal-imposti fuq l-ilma f’żona speċifika. Is-sidien ta’ artijiet b’bini fiż-żona tal-provvista tagħha huma bħala prinċipju obbligati jqabbdu l-bini tagħhom man-netwerk tal-provvista tal-ilma. Din l-assoċjazzjoni hija awtorizzata wkoll li, permezz tal-ħruġ ta’ regolament, tiġbor imposti għall-provvista tal-ilma (tal-kwalità tal-ilma tax-xorb). Hija għandha tieħu miżuri sabiex tnaqqas il-konċentrazzjoni ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art imtella’ sabiex jintuża bħala ilma tax-xorb għal inqas minn 50 mg/l qabel jiġi ddistribwit lill-konsumaturi.

28.

Robert Prandl, individwu f’Niederösterreich, bħalissa jkopri d-domanda tiegħu għal ilma mhux għax-xorb mill-bir tad-dar f’art li hija l-proprjetà tiegħu. Huwa ma jużax dan l-ilma għax-xorb minħabba l-konċentrazzjonijiet għoljin ta’ nitrati. Għalhekk, huwa jirċievi l-ammont kollu tal-ilma tax-xorb minn distributur pubbliku tal-ilma.

29.

Il-Komun ta’ Zillingdorf jinsab f’Niederösterreich u jopera bir tal-ilma mhux għax-xorb għal skopijiet komunali. Il-bir kien oriġinarjament bir tal-ilma tax-xorb, li, madankollu, minħabba l-livell għoli ta’ nitrati, ġie ddegradat bħala bir bl-ilma mhux għax-xorb.

30.

Il-konċentrazzjoni ta’ nitrati ta’ 50 mg/l fl-ilma ta’ taħt l-art fid-data tat-talba kienet inqabżet b’iktar minn 100 % u bħalissa dan huwa l-każ f’punti tal-kejl individwali tal-Wasserleitungsverband. Il-bir domestiku ta’ Robert Prandl kellu konċentrazzjoni ta’ nitrati ta’ 59 mg/l fid-data tat-talba iżda, f’Diċembru 2017, din kienet taħt il-50 mg/l. Ma huwiex ikkontestat li l-konċentrazzjonijiet ivarjaw u għalhekk ma jistax jiġi preżunt li l-konċentrazzjoni ta’ 50 mg/l ma hijiex ser tinqabeż b’mod permanenti. Fid-data tat-talba, il-bir tal-komun kellu livell ta’ nitrati ta’ 71 mg/l, li f’Diċembru 2017 baqa’ għoli bħal qabel.

31.

Bla dubju l-ebda ilma b’konċentrazzjoni ta’ nitrati ta’ iktar minn 50 mg/l ma jintuża direttament bħala ilma tax-xorb. Ma humiex magħrufa perikoli oħra immedjati għas-saħħa li jirriżultaw miż-żieda ta’ konċentrazzjonijiet preżenti tan-nitrati tas-sorsi tal-ilma indikati.

32.

Lanqas ma huwa kkontestat li l-miżuri sabiex jintlaħqu l-għanijiet tad-Direttiva dwar in-nitrati kienu u qegħdin jiġu stabbiliti mill-programm ta’ azzjoni skont l-Artikolu 5(4) tad-Direttiva dwar in-nitrati. Huwa stabbilit ukoll li l-konċentrazzjonijiet ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art fiż-żoni ddelimitati mit-tliet rikorrenti kienu u għadhom kostantement għoljin matul ċertu perijodu ta’ żmien.

33.

F’Niederösterreich jeżisti l-obbligu li wieħed ikun konness man-netwerk pubbliku tal-provvista tal-ilma. Madankollu, l-użu ta’ bir domestiku minn Robert Prandl ikun permess mingħajr awtorizzazzjoni taħt id-dritt nazzjonali b’ċerti restrizzjonijiet legali. Il-provvista tal-ilma ta’ Robert Prandl u tal-Komun ta’ Zillingdorf ma saritx mill-Wasserleitungsverband, iżda minn distributuri pubbliċi tal-ilma oħra. Ma hemm l-ebda riskju immedjat għas-saħħa minħabba konċentrazzjonijiet ogħla ta’ nitrati.

34.

It-talba tat-tliet rikorrenti ġiet miċħuda permezz tad-deċiżjoni li issa ġiet ikkontestata quddiem il-Verwaltungsgericht Wien (il-Qorti Amministrattiva ta’ Vjenna, l-Awstrija) fuq bażi li t-talba kienet inammissibbli minħabba nuqqas ta’ drittijiet pubbliċi suġġettivi jew nuqqas ta’ inċidenza diretta. F’dan il-kuntest, il-Verwaltungsgericht (il-Qorti Amministrattiva) għamlet lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi li ġejjin:

“L-Artikolu 288 TFUE moqri flimkien mal-Artikolu 5(4) jew mad-dispożizzjonijiet magħquda tal-Artikolu 5(5) u tal-punt 2 tal-Anness I tad-[Direttiva dwar in-nitrati] għandu jiġi interpratat fis-sens li:

Filwaqt li jitqies li f’kull wieħed minn dawn it-tliet każijiet, il-protezzjoni tas-saħħa tal-konsumaturi hija żgurata, fil-każijiet b) u c), permezz tal-ġbir tal-ilma mingħand distributuri kummerċjali (b’obbligu jew dritt ta’ konnessjoni) jew, fil-każ a), permezz ta’ miżuri ta’ trattament xierqa.”

35.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub mill-Wasserleitungsverband Nördliches Burgenland, minn Robert Prandl u mill-Komun ta’ Zillingdorf flimkien bħala rikorrenti fil-kawża prinċipali, kif ukoll mir-Repubblika tal-Awstrija, mir-Renju tal-Pajjiżi l-Baxxi u mill-Kummissjoni Ewropea. Dawn, flimkien mar-Repubblika tal-Polonja, ħadu sehem ukoll fis-seduta li nżammet fis‑6 ta’ Frar 2019.

36.

It-talba għal deċiżjoni preliminari tfittex li tiċċara jekk it-tliet rikorrenti fil-kawża prinċipali, impriża pubblika li tipprovdi l-ilma tax-xorb, komun li jopera bir, u individwu li huwa sid ta’ bir, jistgħux jitolbu lill-awtoritajiet kompetenti sabiex jieħdu azzjonijiet abbażi tad-Direttiva dwar in-nitrati li jmorru lil hinn mill-programm ta’ azzjoni nazzjonali eżistenti għall-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati sabiex tinkiseb konċentrazzjoni ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art ta’ inqas minn 50 mg/l.

37.

Għal dan il-għan ser niddiskuti, fl-ewwel lok, sa fejn ir-rikorrenti jistgħu jinvokaw, bħala prinċipju, id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar in-nitrati u mbagħad ser neżamina, fit-tieni lok, il-kundizzjonijiet li taħthom tista’ ssir talba għal miżuri iktar estensivi sabiex jiġi żgurat tnaqqis korrispondenti fil-konċentrazzjoni tan-nitrati.

38.

Fir-rigward tad-dritt tat-tliet rikorrenti fil-kawża prinċipali li jinvokaw id-Direttiva dwar in-nitrati, l-Awstrija u l-Pajjiżi l-Baxxi jargumentaw li l-livell tan-nitrati fil-bjar ma joħloq l-ebda riskju konkret għas-saħħa, peress li l-provvista pubblika tal-ilma tipprovdi biżżejjed ilma tax-xorb, li ma fihx livelli ta’ nitrati eċċessivi. Bħall-Polonja, huma jwissu kontra li tiġi permessa actio popularis.

39.

Dan l-argument ma huwiex wieħed konvinċenti.

40.

Fl-assenza ta’ dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni relatati mal-modalitajiet għal stħarriġ ġudizzjarju, l-ordinament ġuridiku nazzjonali ta’ kull Stat Membru huwa meħtieġ jirregola dawn il-modalitajiet skont il-prinċipju ta’ awtonomija proċedurali bil-kundizzjoni iżda li dawn ma għandhomx ikunu inqas favorevoli minn dawk il-modalitajiet applikabbli għal sitwazzjonijiet interni simili (prinċipju ta’ ekwivalenza) u li l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni ma għandux isir prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli (prinċipju ta’ effettività) ( 9 ).

41.

F’dan il-każ, b’mod partikolari, il-prinċipju ta’ effettività huwa deċiżiv. Dan peress li ma jkunx kompatibbli mal-effett vinkolanti li l-Artikolu 288 TFUE jattribwixxi lid-direttivi jekk jiġi eskluż, bħala prinċipju, li l-persuni kkonċernati jistgħu jinvokaw obbligu impost minn direttiva ( 10 ). Mill-inqas, il-persuni fiżiċi jew ġuridiċi li huma direttament ikkonċernati minn ksur tad-dispożizzjonijiet ta’ direttiva għandhom, għaldaqstant, ikunu jistgħu jitolbu lill-awtoritajiet kompetenti josservaw l-obbligi rilevanti – possibbilment billi jressqu kawża quddiem il-qrati kompetenti ( 11 ).

42.

Ir-rekwiżit li wieħed ikun ikkonċernat jiżgura li l-possibbiltà tal-invokazzjoni ta’ dispożizzjonijiet direttament applikabbli ta’ direttiva ma tispiċċax f’actio popularis.

43.

Fil-kawża prinċipali, l-inċidenza diretta tar-rikorrenti diġà tirriżulta mill-fatt li l-livell tan-nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art jaffettwa ħażin l-użu leġittimu tal-bjar tagħhom. Barra minn hekk, ir-riskju għas-saħħa kkawżat mil-livell tan-nitrati, għall-inqas fil-konfront ta’ Robert Prandl, jagħti lok għal inċidenza diretta.

44.

Sa issa, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, fir-rigward ta’ persuni fiżiċi, li l-kunsiderazzjonijiet li jirrigwardaw l-inċidenza diretta huma partikolarment rilevanti għal direttiva intiża għall-protezzjoni tas-saħħa tal-popolazzjoni jew tas-saħħa pubblika ( 12 ). Id-Direttiva dwar in-nitrati taqsam dan l-għan skont is-sitt premessa tagħha u l-Artikolu 2(j) tagħha ( 13 ). Madankollu, l-inċidenza primarja tar-rikorrenti f’dan il-każ hija bbażata biss indirettament fuq il-protezzjoni tas-saħħa pubblika.

45.

Dan huwa possibbli minħabba li l-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat biss li l-kunsiderazzjonijiet għall-invokazzjoni tad-dispożizzjonijiet ambjentali tad-dritt tal-Unjoni japplikaw b’mod partikolari għal dispożizzjonijiet imfassla sabiex jipproteġu s-saħħa. Is-sentenza Folk, fejn ksur tad-drittijiet tas-sajd kien biżżejjed sabiex jiġġustifika l-invokazzjoni tad-Direttiva dwar ir-responsabbiltà ambjentali ( 14 ) moqrija flimkien mad-Direttiva Qafas dwar l-ilma ( 15 ), turi li, minbarra din l-inċidenza, hemm il-possibbiltà ta’ forom oħra.

46.

Fil-kawża prinċipali, it-tliet rikorrenti huma direttament ikkonċernati minħabba li, skont ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari, huma intitolati li jużaw il-bjar tagħhom għall-ilma tax-xorb, iżda ma jistgħux jeżerċitaw dan id-dritt mingħajr trattament ulterjuri tal-ilma. Fil-fatt, l-ilma li fih iktar minn 50 mg/l nitrati ma jistax jintuża bħala ilma tax-xorb skont il-valur ta’ limitu stabbilit, għal raġunijiet ta’ protezzjoni tas-saħħa, mill-Artikolu 5 u mill-parti B tal-Anness I tad-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb.

47.

Il-fatt li din l-inċidenza hija koperta mill-għan protettiv tad-Direttiva dwar in-nitrati u għalhekk għandha tkun legalment rilevanti, jirriżulta, b’mod partikolari, mill-Artikolu 2(j). Skont din id-dispożizzjoni, id-Direttiva hija mfassla sabiex tevita ostakoli għall-użu leġittimu tal-ilma.

48.

Skont ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari, l-użu ta’ bjar għall-estrazzjoni tal-ilma tax-xorb huwa leġittimu. Kuntrarjament għall-opinjoni tal-Awstrija, f’dan ir-rigward wieħed ma għandu bżonn l-ebda dritt sabiex ikun jista’ jtella’ ilma ta’ taħt l-art ta’ kwalità tal-ilma tax-xorb minn kullimkien. Anki t-terminu “rechtmäßig” kif użat fil-verżjoni Ġermaniża u Olandiża tad-Direttiva juri saħansitra li l-ostakolu għall-użu awtorizzat tal-ilma għandu jiġi evitat, jiġifieri li l-ebda dritt infurzabbli b’mod obbligatorju ma huwa meħtieġ. Il-verżjoni Franċiża u Ingliża huma saħansitra iktar ċari għax jużaw it-termini “légitime” u “legitimate”. Dawn il-verżjonijiet lingwistiċi jinftiehmu bħala li jirreferu għal użu ġġustifikat tal-ilma.

49.

Barra minn hekk, il-punt A(1) tal-Anness I għad-Direttiva dwar in-nitrati, fejn il-valur ta’ limitu tan-nitrati għad-determinazzjoni ta’ għadajjar naturali tal-ilma ħelu vulnerabbli huwa ddeterminat b’riferiment għad-Direttiva dwar il-kwalità meħtieġa għall-ilma tal-wiċċ li huwa maħsub għall-estrazzjoni tal-ilma tax-xorb fl-Istati Membri ( 16 ), li issa tħassret, juri li l-użu tal-ilma bħala ilma tax-xorb huwa kopert mill-għan protettiv tad-Direttiva dwar in-nitrati ( 17 ).

50.

Għaldaqstant, huwa biżżejjed li l-użu bħala ilma tax-xorb ikun permess sabiex ikun ikkonċernat minn ksur possibbli tad-Direttiva dwar in-nitrati, li jaffettwa l-użu tal-ilma ta’ taħt l-art bħala ilma tax-xorb. Fil-każ ta’ tali inċidenza, il-persuna kkonċernata għandha bħala prinċipju tkun intitolata li titlob li jkun hemm konformità mad-Direttiva dwar in-nitrati.

51.

Ma huwiex rilevanti jekk wieħed, bħall-Wasserleitungsverband, jistax jgħaddi kwalunkwe spejjeż addizzjonali lil terzi. Dan peress li anki din in-neċessità hija ostakolu għall-użu permessibbli tal-ilma ta’ taħt l-art.

52.

Barra minn hekk, konsegwenza tal-ħtieġa li tiġi pprovata l-inċidenza hija li r-rikorrenti fil-kawża prinċipali ma jistgħux jitolbu b’mod ġenerali konformità mad-Direttiva dwar in-nitrati fl-Awstrija, iżda biss sa fejn l-ilma ta’ taħt l-art użat minnhom huwa kkonċernat. Għalhekk jidher dubjuż jekk Robert Prandl jew il-Komun ta’ Zillingdorf humiex ikkonċernati mill-kwalità tal-massa ta’ ilma ta’ taħt l-art ta’ Parndorfer Platte, li fl-osservazzjonijiet tagħhom ippreżentati b’mod konġunt mal-Wasserleistungsverband hija deskritta bħala li għandha livell partikolarment għoli ta’ tniġġis.

53.

Ir-riskju għas-saħħa kkawżat mil-livell tan-nitrati, għall-inqas fil-konfront ta’ Robert Prandl, jiġġustifika wkoll inċidenza diretta.

54.

Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ma qisitx li riskju inkonfutabbli konkret għas-saħħa huwa kundizzjoni preliminari f’dan ir-rigward. Dan huwa partikolarment evidenti fis-sentenza Stichting Natuur en Milieu et, li kienet tikkonċerna l-limiti massimi nazzjonali ta’ emissjonijiet għal ċerti inkwinanti. Il-kwistjoni ta’ jekk ksur ta’ dawn il-limiti massimi huwiex assoċjat ma’ riskju għas-saħħa tiddependi mid-distribuzzjoni ta’ inkwinanti ( 18 ). Madankollu, indipendentement minn dan, il-Qorti tal-Ġustizzja nnotat li hemm individwi kkonċernati direttament li jistgħu jinforzaw il-konformità ma’ dawn il-limiti massimi ( 19 ).

55.

Ma nara l-ebda raġuni għaliex għandi nkun iktar restrittiva minn din il-ġurisprudenza fir-rigward tal-preżunzjoni ta’ inċidenza diretta. Skont l-Artikolu 3(3) TUE, l-Artikolu 37 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea u l-Artikolu 191(2) TFUE, il-politika ambjentali tal-Unjoni għandha l-għan li tikseb livell għoli ta’ protezzjoni. B’mod konformi ma’ din l-aħħar dispożizzjoni, din il-politika hija bbażata fuq il-prinċipji ta’ prekawzjoni u ta’ prevenzjoni. Għaldaqstant, ikun inkompatibbli li l-eżekuzzjoni ġudizzjarja tad-dritt ambjentali tal-Unjoni tkun tiddependi minn riskju konkret u inkonfutabbli. Dan għaliex f’tali każ ikun hemm lok ta’ tħassib li l-ħsara għas-saħħa tkun diġà seħħet qabel ikun hemm eżekuzzjoni effettiva.

56.

Konsegwentement, għall-inqas persuni fiżiċi, bħalma huwa Robert Prandl fil-kawża prinċipali, huma intitolati li jinvokaw id-Direttiva dwar in-nitrati fir-rigward tat-tniġġis tal-ilma ta’ taħt l-art li jikkonċernahom.

57.

Il-Wasserleitungsverband u l-komun, min-naħa l-oħra, huma persuni ġuridiċi, u b’hekk ma humiex ikkonċernati direttament minn riskji possibbli għas-saħħa. Huwa minnu li, b’mod partikolari fir-rigward tal-komun, għandu jiġi preżunt li skont id-dritt nazzjonali dan għandu l-kompitu li jipproteġi s-saħħa tar-residenti tiegħu. Il-Wasserleitungsverband jista’ jkollha kompiti simili fir-rigward tal-konsumaturi tagħha. Madankollu, ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari ma jinkludi l-ebda informazzjoni, u għalhekk ma jagħmilx sens li din l-idea tiġi eżaminata b’mod iktar approfondit.

58.

Din l-interpretazzjoni tal-kunċett tal-inċidenza diġà tirriżulta direttament mill-prinċipji fundamentali tad-dritt tal-Unjoni. Madankollu, tali interpretazzjoni tikkostitwixxi wkoll traspożizzjoni korretta tal-obbligi li joħorġu mill-Artikolu 9(3) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus, flimkien mal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali. Skont l-Artikolu 9(3), kull parti għandha tiżgura li, meta jissodisfaw il-kriterji, jekk ikun hemm, stabbiliti fid-dritt nazzjonali tagħha, membri tal-pubbliku għandu jkollhom aċċess għal proċeduri amministrattivi jew ġudizzjarji sabiex jikkontestaw atti u ommissjonijiet minn awtoritajiet pubbliċi li jiksru dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali tagħha relatati mal-ambjent. L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 47 jipprovdi li kull persuna li d-drittijiet jew il-libertajiet tagħha ggarantiti mid-dritt tal-Unjoni jiġu miksura għandha d-dritt għal rimedju effettiv quddiem qorti.

59.

Dan id-dritt jiġi mċaħħad minn kwalunkwe effett utli, anki saħansitra mis-sustanza tiegħu stess, jekk kellu jiġi aċċettat li, permezz tal-impożizzjoni ta’ tali kriterji stabbiliti fid-dritt nazzjonali, ċerti kategoriji ta’ “membri tal-pubbliku”, a fortiori“membri tal-pubbliku kkonċernat” li jissodisfaw ir-rekwiżiti imposti fl-Artikolu 2(5) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus, jiġu mċaħħda minn kull dritt għal azzjoni legali ( 20 ).

60.

Skont l-Artikolu 2(5) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus, il-pubbliku kkonċernat huwa l-pubbliku affettwat jew li jista’ jiġi affettwat mid-deċiżjonijiet meħuda fil-qasam ambjentali jew li għandu interess li jrid jinvoka fir-rigward tal-proċess deċiżjonali. F’dan ir-rigward, skont l-Artikolu 2(4), il-pubbliku jikkonsisti f’persuni fiżiċi u/jew ġuridiċi.

61.

Għar-raġunijiet diġà esposti, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali huma kollha kkonċernati mit-tniġġis tal-ilma ta’ taħt l-art minħabba l-bjar tagħhom u għalhekk jissodisfaw il-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 2(5) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus.

62.

Għall-finijiet ta’ kompletezza, għandu jiġi nnotat li l-eżistenza tal-Artikolu 9(3) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus bl-ebda mod ma tista’ tinftiehem bħala restrizzjoni fuq il-possibbiltà li jiġi invokat id-dritt ambjentali tal-Unjoni. Dan għaliex skont l-Artikolu 3(6), il-Konvenzjoni ma teżiġi ebda deroga mid-drittijiet eżistenti ta’ aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali. Għalhekk, ir-riferiment magħmul fl-Artikolu 9(3) għall-kriterji stabbiliti mid-dritt nazzjonali ma jiġġustifikax ir-restrizzjoni tal-invokazzjoni tad-dritt tal-Unjoni.

63.

Konsegwentement, għandu jiġi kkonstatat li distributur pubbliku tal-ilma, individwu u komun bħala korp pubbliku jistgħu, bħala prinċipju, jinvokaw id-Direttiva dwar in-nitrati sa fejn huma kkonċernati mit-tniġġis tal-ilma ta’ taħt l-art bin-nitrati, pereżempju, peress li huma mxekkla milli jużaw il-bjar tagħhom stess għall-estrazzjoni leġittima tal-ilma tax-xorb.

64.

Madankollu, ma huwiex iddeterminat jekk ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali jistgħux jinvokaw dritt għal miżuri sabiex tinżamm il-konformità mal-valur ta’ 50 mg/l nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art.

65.

Fil-każijiet kollha fejn id-dispożizzjonijiet ta’ direttiva jidhru, mill-perspettiva tal-kontenut tagħhom, inkundizzjonati u suffiċjentement preċiżi, l-individwi jistgħu jinvokawhom quddiem il-qrati nazzjonali kontra l-Istat Membru, meta dan ikun naqas milli jittrasponi d-direttiva fid-dritt nazzjonali fit-termini previsti jew meta jkun ittrasponieha b’mod inkorrett ( 21 ). B’mod partikolari, preċiżjoni suffiċjenti tista’ tkun nieqsa jekk id-dispożizzjonijiet inkwistjoni jagħtu lok għal marġni ta’ diskrezzjoni. F’tali każijiet, madankollu, jeżisti mill-inqas dritt li jsir stħarriġ ġudizzjarju dwar jekk il-leġiżlazzjoni nazzjonali u l-applikazzjoni tagħha humiex fil-limiti tal-marġni ta’ diskrezzjoni ddefiniti mid-direttiva ( 22 ).

66.

Kif tenfasizza l-Awstrija, jekk id-direttiva ġietx implimentata korrettement jew le ma jagħmilx differenza. F’każ ta’ implimentazzjoni korretta, il-persuni kkonċernati għandhom ikunu jistgħu jinvokaw il-liġi tat-traspożizzjoni, jew, fil-każ ta’ implimentazzjoni ħażina, dawn għandhom ikunu jistgħu jinvokaw għall-inqas id-dispożizzjonijiet rilevanti tad-direttiva. Barra minn hekk, ir-rikorrenti huma, għall-inqas, tal-opinjoni li d-Direttiva dwar in-nitrati ma ġietx applikata b’mod korrett.

67.

L-Artikolu 5(4) kif ukoll l-Artikolu 4 u l-Annessi II u III tad-Direttiva dwar in-nitrati jinkludu rekwiżiti mandatorji li, għall-inqas parzjalment, ma joħolqux marġni ta’ diskrezzjoni. Bħala eżempju għandha tissemma l-limitazzjoni fuq il-kwantità massima ta’ fertilizzant li jista’ jiġi applikat għal kull ettaru prevista fil-punt 1(2) tal-Anness III ( 23 ). Billi, bħala prinċipju, il-persuni kkonċernati mit-tniġġis tan-nitrati jistgħu jinvokaw id-Direttiva, huma għandhom ikunu jistgħu jitolbu l-eżekuzzjoni ta’ dawn il-limiti u rekwiżiti simili.

68.

Madankollu, it-talba għal deċiżjoni preliminari tfittex li tistabbilixxi jekk jeżistix id-dritt li r-rikorrenti fil-kawża prinċipali jitolbu miżuri li jiżguraw konċentrazzjoni ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art taħt il-50 mg/l.

69.

Dritt bħal dan jista’ jirriżulta mill-Artikolu 5(4) u (5) tad-Direttiva dwar in-nitrati. L-Artikolu 5(4) jipprovdi li l-programmi ta’ azzjoni, li l-kontenut tagħhom huwa stabbilit fl-Anness III kif ukoll fl-Artikolu 4 u fl-Anness II, għandhom jiġu implimentati fiż-żoni vulnerabbli u fit-territorju Awstrijak kollu. Barra minn hekk, skont l-Artikolu 5(5) l-Istati Membri għandhom jieħdu, fil-qafas tal-programmi ta’ azzjoni, dawk il-miżuri addizzjonali jew azzjonijiet imsaħħa li jqisu li huma meħtieġa jekk, fil-bidu jew fid-dawl tal-esperjenza miksuba fl-implimentazzjoni tal-programmi ta’ azzjoni, ikun jidher biċ-ċar li l-miżuri msemmija fl-Artikolu 5(4) ma humiex ser ikunu biżżejjed sabiex jintlaħqu l-għanijiet speċifikati fl-Artikolu 1.

70.

B’mod partikolari, il-partijiet ikkonċernati ma jaqblux dwar jekk il-valur għandux ikun inqas minn 50 mg/l nitrati, iżda wkoll dwar il-qafas ta’ żmien u d-diskrezzjoni li jgawdu minnha l-Istati Membri.

71.

L-Awstrija u l-Pajjiżi l-Baxxi jikkontestaw li d-Direttiva dwar in-nitrati tistabbilixxi obbligu sabiex jiġi pprevenut tniġġis ta’ ilma ta’ taħt l-art li jaqbeż il-50 mg/l jew li tniġġis ogħla eżistenti jitnaqqas b’tali mod li dan il-valur ma jinqabiżx.

72.

Huwa minnu li l-miżuri skont id-Direttiva dwar in-nitrati ma jindirizzawx il-livell tan-nitrati fl-ilma b’mod ġenerali. Dan peress li, skont l-Artikolu 1, it-tniġġis tal-ilma kkawżat jew ikkaġunat min-nitrati minn sorsi agrikoli għandu jitnaqqas u tniġġis tal-ilma ta’ dan it-tip għandu jiġi evitat.

73.

Konsegwentement, jekk il-livell tan-nitrati ma jkunx attribwibbli għall-agrikoltura, l-ebda miżura ma tista’ tittieħed skont id-Direttiva dwar in-nitrati. Madankollu, it-tniġġis ma għandux għalfejn ikun ikkawżat esklużivament mill-agrikoltura ( 24 ). Pjuttost, ikunu diġà meħtieġa li jittieħdu miżuri jekk l-iskariku ta’ komponenti tan-nitroġenu ta’ oriġini agrikola jikkontribwixxi b’mod sinjifikattiv għat-tniġġis ( 25 ). Fil-passat, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kkunsidrat bħala sinjifikattiv li l-agrikoltura ta’ Wallonien kienet tammonta għal 19 % tan-nitroġenu totali fil-baċir tal-Meuse u għal 17 % ta’ dak fl-Escaut, żewġt ixmajjar li jinfdu fil-Baħar tat-Tramuntana ewtrofikat ( 26 ). Dan juri li anki l-kontribuzzjonijiet relattivament limitati mill-agrikoltura għal tniġġis tan-nitroġenu huma biżżejjed sabiex iwasslu għal obbligi taħt id-Direttiva dwar in-nitrati.

74.

Bl-applikazzjoni ta’ programmi ta’ azzjoni mill-Awstrija skont l-Artikolu 5(4) tad-Direttiva dwar in-nitrati diġà jirriżulta li l-iskariku tan-nitroġenu mill-agrikoltura Awstrijaka jikkontribwixxi b’mod sinjifikattiv għal-livell tan-nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art fiż-żona li fiha r-rikorrenti fil-kawża prinċipali joperaw il-bjar tagħhom. Dan għaliex mingħajr kontribuzzjonijiet sinjifikattivi mill-agrikoltura, tali applikazzjoni ma kinitx tkun meħtieġa.

75.

Jekk l-agrikoltura tikkontribwixxi b’mod sinjifikattiv għal-livell tan-nitrati, kemm l-Artikolu 3(1) u l-punt A(2) tal-Anness I tad-Direttiva dwar in-nitrati, kif ukoll id-definizzjoni ta’ tniġġis skont l-Artikolu 2(j) moqri flimkien mad-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb iwasslu għall-konklużjoni li livell ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art ta’ iktar minn 50 mg/l huwa meqjus bħala tniġġis. F’dan il-każ, l-Istati Membri għandhom jieħdu miżuri skont l-Artikolu 5 tad-Direttiva dwar in-nitrati.

76.

Skont l-Artikolu 3(1) tad-Direttiva dwar in-nitrati, ilmijiet affettwati mit-tniġġis jew li x’aktarx jiġu affettwati jekk ma jittieħdu l-ebda miżuri skont l-Artikolu 5 għandhom jiġu identifikati mill-Istati Membri skont il-kriterji stabbiliti fl-Anness I. Dan japplika, skont il-punt A(2) tal-Anness I tad-Direttiva dwar in-nitrati, jekk l-ilma ta’ taħt l-art fih jew jista’ jkun fih iktar minn 50 mg/l nitrati u ( 27 ) l-ebda miżura ma tittieħed skont l-Artikolu 5.

77.

Madankollu, jekk żona li fiha iktar minn 50 mg/l nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art titqies bħala kkontaminata, allura dan it-tniġġis għandu jiġi evitat jew eliminat skont l-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar in-nitrati.

78.

Barra minn hekk, l-Artikolu 2(j) tad-Direttiva dwar in-nitrati jiddefinixxi t-tniġġis bħala skariku, b’mod dirett jew indirett, tal-komponenti tan-nitroġenu minn sorsi agrikoli fl-ambjent akwatiku, li r-riżultati tiegħu huma tali li jikkaġunaw perikoli għall-ħajja tal-bniedem, ħsara għar-riżorsi ħajjin u għall-ekosistemi tal-ilma, ħsara għall-amenitajiet jew interferenza fuq l-użi l-oħra leġittimi tal-ilma.

79.

Livell ta’ nitrati ta’ iktar minn 50 mg/l fl-ilma ta’ taħt l-art għandu għalhekk jitqies bħala tniġġis, sempliċement minħabba li jxekkel l-użu leġittimu ta’ bjar għall-estrazzjoni tal-ilma tax-xorb. Dan peress li skont l-Artikolu 5 u l-parti B tal-Anness I tad-Direttiva dwar l-ilma tax-xorb japplika limitu ta’ 50 mg/l nitrati għall-ilma tax-xorb.

80.

Id-distinzjoni ppreżentata mill-Awstrija bejn l-ilma naturali u l-ilma tax-xorb ma tqajjimx dubju dwar din il-konklużjoni.

81.

Huwa minnu li d-Direttiva dwar in-nitrati ma tistabbilixxix id-dritt għall-użu tal-ilma ta’ taħt l-art bħala ilma tax-xorb mingħajr restrizzjoni. Fil-fatt, id-Direttiva dwar in-nitrati ma fiha l-ebda rekwiżit dwar inkwinanti oħra jew dwar il-livelli ta’ nitrati li ma humiex attribwibbli għall-agrikoltura.

82.

Madankollu, kif diġà ġie osservat, id-Direttiva dwar in-nitrati għandha l-għan li tiżgura li l-estrazzjoni tal-ilma tax-xorb ma tkunx imwaqqfa minħabba l-livell tan-nitrati fl-ilmijiet rispettivi ( 28 ), għall-inqas sa fejn dan ikun attribwibbli l-iktar għall-agrikoltura.

83.

Din l-interpretazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati hija msaħħa mill-fatt li l-Artikolu 4(2) u l-punt 1 tal-Anness I tad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art jistabbilixxu wkoll valur massimu ta’ 50 mg/l nitrati sabiex l-ilma ta’ taħt l-art ikun fi stat tajjeb. Huwa minnu li l-Artikolu 4(2) tad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art isemmi wkoll standards alternattivi sabiex l-ilma ta’ taħt l-art ikun fi stat tajjeb. Barra minn hekk, it-termini estiżi sabiex jinkiseb dan l-istatus b’mod konformi mal-Artikolu 4(4) tad-Direttiva Qafas dwar l-ilma għadhom ma skadewx. Madankollu, il-kriterju tad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art juri wkoll li l-valur li hemm fid-Direttiva dwar in-nitrati sabiex jiġi stabbilit it-tniġġis għandu jkun wieħed sinjifikattiv.

84.

Konsegwentement, il-miżuri sabiex tiġi implimentata d-Direttiva dwar in-nitrati għandhom jimmiraw li jipprevjenu jew jeliminaw livell ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art ta’ iktar minn 50 mg/l, jekk l-iskariku ta’ komponenti tan-nitroġenu minn sorsi agrikoli jikkontribwixxi b’mod sinjifikattiv għal dan it-tniġġis.

85.

L-Awstrija, madankollu, targumenta wkoll li ma huwiex ċar sa meta għandhom jintlaħqu l-għanijiet tal-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar in-nitrati.

86.

Huwa minnu li d-Direttiva dwar in-nitrati ma tistipula ebda terminu sa meta t-tniġġis eżistenti għandu jitnaqqas b’tali mod li jiġi inqas mil-livell tal-valur imsemmi u li, barra minn hekk, ma jkunx hemm ir-riskju li jinqabeż mill-ġdid. Termini bħal dawn jirriżultaw pjuttost mill-Artikolu 4(1) u (4) tad-Direttiva Qafas dwar l-ilma moqrija flimkien mad-Direttiva dwar l-ilma ta’ taħt l-art, termini dawn li, minħabba l-prorogi permessibbli, għadhom ma skadewx.

87.

Barra minn hekk, għandu jiġi nnotat li rekwiżiti temporali vinkolanti fir-rigward tal-istat tal-ilma ta’ taħt l-art jistgħu wkoll ikunu assoċjati ma’ diffikultajiet li fil-prattika ma jkunux jistgħu jingħelbu. Dan minħabba li t-tlettax‑il premessa tad-Direttiva dwar in-nitrati diġà tistipula li minħabba l-kundizzjonijiet ġeoloġiċi lokali, jistgħu jgħaddu s-snin sabiex il-kwalità tal-ilma titjieb permezz tal-miżuri protettivi. Fatturi oħra bħall-ammont rispettiv ta’ preċipitazzjoni jew ta’ evaporazzjoni huma wkoll importanti ( 29 ).

88.

Madankollu, għalkemm id-Direttiva dwar in-nitrati ma tispeċifikax sa meta għandhom jintlaħqu l-għanijiet tal-Artikolu 1, hija madankollu tinkludi regoli obbligatorji dwar meta għandhom jittieħdu l-miżuri meħtieġa sabiex jinkisbu dawn l-għanijiet. Dan l-obbligu jiskatta mal-ewwel programm ta’ azzjoni jew abbażi tal-esperjenza miksuba fl-implimentazzjoni tal-programmi ta’ azzjoni, jiġifieri ladarba jkun iddeterminat li l-azzjoni hija meħtieġa ( 30 ). Ma hemm l-ebda diskrezzjoni fir-rigward ta’ dan il-mument.

89.

Barra minn hekk, l-Artikolu 5(7) tad-Direttiva dwar in-nitrati jistabbilixxi l-qafas temporali li fih l-Istati Membri għandhom jevalwaw l-esperjenza msemmija iktar ’il fuq. Dan l-artikolu jistabbilixxi li l-Istati Membri għandhom jirrevedu l-programmi ta’ azzjoni tagħhom mill-inqas kull erba’ snin u jkomplu jagħmlu hekk jekk meħtieġ. F’dan il-kuntest u lil hinn mill-Artikolu 5(4) tad-Direttiva dwar in-nitrati, huma għandhom jieħdu miżuri addizzjonali jew azzjonijiet imsaħħa skont l-Artikolu 5(5), jekk dawn ikunu meħtieġa ( 31 ).

90.

Jekk ma jinstab l-ebda titjib fis-sitwazzjoni matul din ir-reviżjoni perijodika, skont il-Qorti tal-Ġustizzja għandu jiġi konkluż li l-programmi ta’ azzjoni ma humiex biżżejjed ( 32 ). F’tali każ, l-Istati Membri ma jistgħux jistennew sakemm ma jkun hemm l-ebda dubju raġonevoli dwar il-ħtieġa għal miżuri addizzjonali jew azzjonijiet imsaħħa ( 33 ). Kif tosserva l-Kummissjoni, dan huwa iktar u iktar minnu jekk it-tniġġis ikun ippersista għal żmien twil.

91.

Teżisti l-iktar l-iktar diskrezzjoni fir-rigward tal-miżuri rispettivi kif ukoll – b’rabta ma’ dan – tad-data li fiha għandhom jintlaħqu l-għanijiet tal-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar in-nitrati.

92.

Madankollu, l-Istati Membri għandhom jeżerċitaw din id-diskrezzjoni u għandhom jispeċifikaw liema miżuri addizzjonali ser jieħdu u meta għandhom jintlaħqu dawn l-għanijiet. Dan għaliex, skont l-Artikolu 10(1) u l-punt 4(e) tal-Anness V tad-Direttiva dwar in-nitrati, huma għandhom jippreżentaw quddiem il-Kummissjoni, kull erba’ snin, rapport li jkun fih, inter alia, il-previżjonijiet tagħhom tal-perijodu li matulu l-ilmijiet vulnerabbli huma mistennija jirrispondu għall-programm ta’ azzjoni.

93.

Għaldaqstant, kull erba’ snin, l-Istati Membri għandhom jirrevedu b’mod effettiv jekk il-programmi ta’ azzjoni eżistenti għall-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati humiex biżżejjed sabiex jipprevjenu jew jeliminaw livell ta’ nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art ta’ iktar minn 50 mg/l u għandhom jieħdu kwalunkwe miżura addizzjonali jew azzjoni msaħħa li hija meħtieġa, meta jidher li dan ma huwiex il-każ.

94.

Madankollu, sabiex jiġi eżaminat jekk il-programm ta’ azzjoni eżistenti huwiex biżżejjed, hija meħtieġa previżjoni tal-impatt tiegħu fuq il-livell tan-nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art. Barra minn hekk, jista’ jkun meħtieġ ukoll li jiġi stmat liema miżuri addizzjonali huma meħtieġa.

95.

Mit-tlettax‑il premessa tad-Direttiva dwar in-nitrati, li diġà ssemmiet, jirriżulta li evalwazzjoni b’rabta mal-ilma ta’ taħt l-art ma hijiex dejjem faċli, għaliex, minħabba l-kundizzjonijiet ġeoloġiċi lokali, jistgħu jgħaddu s-snin sakemm titjieb il-kwalità tal-ilma bil-miżuri protettivi. Kif barra minn hekk diġà ntqal, fatturi oħra bħall-ammont rispettiv ta’ preċipitazzjoni jew ta’ evaporazzjoni jista’ jkollhom ukoll rwol importanti ( 34 ).

96.

Id-dritt tal-Unjoni jippermetti marġni ta’ diskrezzjoni wiesa’ li għandu jingħata lill-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri fl-evalwazzjoni ta’ kwistjonijiet kumplessi bħal dawn, kif diġà ddikjarajt reċentement fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Craeynest ( 35 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja diġà rrikonoxxiet ukoll marġni ta’ diskrezzjoni fir-rigward ta’ ċerti dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar in-nitrati ( 36 ).

97.

B’kuntrast mal-kwistjoni fil-kawża Craeynest, li tikkonċerna l-kwalità tal-arja ( 37 ), fil-kawża preżenti ma jidhirx li t-tniġġis tal-ilma ta’ taħt l-art min-nitrati jwassal għal riskji serji għas-saħħa tal-bniedem jew għal għanijiet komparabbli ta’ protezzjoni ambjentali fl-Unjoni. Għalhekk, ma hemm l-ebda restrizzjoni fuq il-marġni ta’ diskrezzjoni tal-awtoritajiet kompetenti.

98.

Madankollu, fl-eżerċizzju ta’ din id-diskrezzjoni, l-Istati Membri għandhom jikkunsidraw l-għan tad-Direttiva dwar in-nitrati, li huwa li jitnaqqas it-tniġġis tal-ilmijiet min-nitrati b’oriġini agrikola ( 38 ). Huma għandhom jiżguraw ukoll li l-għanijiet tal-politika ambjentali tal-Unjoni jintlaħqu skont ir-rekwiżiti tal-Artikolu 191(1) u (2) TFUE ( 39 ).

99.

Għalkemm l-awtonomija proċedurali tal-Istati Membri tippermetti lill-qrati nazzjonali jissuġġettaw tali deċiżjonijiet diskrezzjonali għal stħarriġ strett ( 40 ), id-dritt tal-Unjoni ma jobbligahomx li jagħmlu hekk. Bħala prinċipju, huwa biżżejjed jekk l-istħarriġ ġudizzjarju jkun limitat għal żbalji manifesti ta’ evalwazzjoni u għal żbalji proċedurali ( 41 ). Barra minn hekk, għandu jiġi eżaminat ukoll jekk l-awtoritajiet kompetenti eżaminawx bir-reqqa u imparzjalment l-aspetti rilevanti kollha tal-każ individwali ( 42 ).

100.

Fil-kawża preżenti, il-kjarifika tal-aspetti rilevanti kollha għandha sinjifikat partikolari. F’dan ir-rigward, l-ewwel sentenza tal-Artikolu 5(6) tad-Direttiva dwar in-nitrati tinkludi dispożizzjonijiet rilevanti, li jobbligaw lill-Istati Membri jistabbilixxu u jimplimentaw programmi ta’ monitoraġġ xierqa sabiex ikunu jistgħu jevalwaw l-effettività tal-programmi ta’ azzjoni.

101.

Dan ifisser, b’mod partikolari, li l-Istati Membri ma jistgħux jillimitaw ruħhom għal kejl tal-ilma ta’ taħt l-art jekk, minħabba kundizzjonijiet ġeoloġiċi u klimatiċi, dan il-kejl ma jkunx adattat sabiex juri, fi ħdan iċ-ċiklu ta’ reviżjoni ta’ erba’ snin, jekk il-programmi ta’ azzjoni humiex effettivi ( 43 ). Għalkemm id-dritt tal-Unjoni ma jirrikjedix li l-Istati Membri jagħmlu l-impossibbli, huma għandhom, jekk ikun hemm bżonn, jużaw minn tal-inqas metodi ta’ kejl alternattivi magħrufa li huma effettivi u għandhom jagħmlu sforz xieraq sabiex jiżviluppaw metodi ġodda adattati meta dawn ikunu għadhom nieqsa. Għaldaqstant, ir-rapport Awstrijak dwar l-applikazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati jiddeskrivi proġett pilota għat-teħid ta’ kampjuni tal-hekk imsejħa ilmijiet tad-drenaġġ ( 44 ). Barra minn hekk, jistgħu jiġu kkunsidrati mudelli ta’ kalkoli jew ta’ kejl fil-ħamrija ’l fuq mil-livell tal-ilma ta’ taħt l-art.

102.

Huwa minnu li fl-istabbiliment ta’ dawn il-metodi u tal-evalwazzjoni tar-riżultati tagħhom hemm ukoll marġni ta’ diskrezzjoni, peress li din hija kwistjoni xjentifika kumplessa. Madankollu, il-qrati nazzjonali għandhom mill-inqas ikunu jistgħu jeżaminaw jekk fl-aħħar mill-aħħar l-awtoritajiet kompetenti humiex jużaw dawn il-metodi u jekk tali metodi kif ukoll ir-riżultati tagħhom humiex xjentifikament plawżibbli.

103.

Il-qorti nazzjonali jkollha teżamina wkoll jekk il-motivazzjoni tal-programm ta’ azzjoni tindirizzax id-dubji kollha, xjentifikament iġġustifikati, dwar jekk il-programm huwiex biżżejjed permezz ta’ stqarrijiet li jinftiehmu u, b’mod partikolari, li huma konsistenti.

104.

Kif indikat korrettement il-Kummissjoni, fl-evalwazzjoni tal-programm ta’ azzjoni mill-awtoritajiet kompetenti, kwalunkwe valuri li jaqbżu l-50 mg/l nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art, it-tul tagħhom kif ukoll ix-xejra tagħhom huma partikolarment importanti. F’dan ir-rigward, għandu jiġi mistħarreġ l-argument imressaq mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali li, minkejja l-programmi ta’ azzjoni li ilhom jeżistu mill‑2003, il-livell tan-nitrati fl-ilma ta’ taħt l-art ma tjiebx u, f’xi każijiet, saħansitra ddeterjora.

105.

Punt ieħor li jistħoqqlu l-attenzjoni huwa l-eċċess ta’ nitroġenu li, skont ir-rapport Awstrijak dwar l-applikazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati, ilu mill‑2007 jammonta għal medja ta’ 30 kg għal kull ettaru fis-sena ( 45 ). Tali eċċess għall-inqas prima facie jmur kontra l-Artikolu 5(4) u l-punt 1(3) tal-Anness III tad-Direttiva dwar in-nitrati. Skont dawn id-dispożizzjonijiet, l-Istati Membri għandhom jillimitaw l-applikazzjoni tal-fertilizzanti fuq żoni agrikoli, bil-għan li jkun hemm bilanċ bejn il-ħtieġa stmata tan-nitroġenu tal-pjanti u l-provvista tan-nitroġenu tal-pjanti mill-ħamrija u mill-fertilizzazzjoni. Eċċess ta’ nitroġenu ma tantx jista’ jitqies bħala bilanċ.

106.

Madankollu, ir-rekwiżiti tal-motivazzjoni tal-programm ta’ azzjoni ma għandhomx jitħalltu mal-kwistjoni ta’ jekk l-evalwazzjoni tal-awtoritajiet kompetenti hijiex konvinċenti. Bħala prinċipju, ir-rekwiżiti tal-motivazzjoni jkunu diġà ssodisfatti jekk ir-raġunijiet jippermettu li jitwettaq l-eżami ta’ jekk l-evalwazzjoni hijiex manifestament żbaljata.

107.

Finalment, fir-rigward tal-konstatazzjoni ta’ żball manifest ta’ evalwazzjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja għadha ma żviluppat ebda definizzjoni ġenerali. Madankollu, mill-ġurisprudenza jirriżulta li deċiżjoni ma tkunx ivvizzjata b’tali żball jekk tista’ tittieħed “raġonevolment” ( 46 ). Min-naħa l-oħra, kontradizzjonijiet manifesti jew nuqqas ta’ elementi li jsostnu l-konklużjonijiet jistgħu jkunu r-raġuni għal żball manifest ( 47 ). Huwa wkoll possibbli li tali evalwazzjoni tiġi miċħuda billi jintwera li ma hijiex kredibbli jew hija implawżibbli ( 48 ).

108.

Bħala konklużjoni, għandu jiġi nnotat li l-qrati nazzjonali għandhom ikunu jistgħu jistħarrġu l-evalwazzjoni tal-effettività tal-programmi ta’ azzjoni u d-deċiżjoni dwar jekk jittiħdux jew le miżuri addizzjonali jew azzjonijiet imsaħħa, għall-inqas fir-rigward ta’ żbalji manifesti, kif ukoll jekk l-awtoritajiet kompetenti rrispettawx il-limiti tas-setgħa diskrezzjonali tagħhom kif ukoll ir-rekwiżiti proċedurali, b’mod partikolari l-obbligu ta’ motivazzjoni, u jekk eżaminawx l-aspetti rilevanti kollha.

109.

Għaldaqstant, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tagħti r-risposta li ġejja għad-domandi preliminari magħmula: