1. 

Operatur ekonomiku jista’ jiġi temporanjament eskluż mill-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi, jekk ikun wettaq imġiba li tinsab fl-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24/UE ( 2 ). Madankollu, dan il-perijodu ta’ esklużjoni jista’ jitnaqqas meta dan l-operatur juri lill-awtorità kontraenti li, minkejja l-azzjoni preċedenti tiegħu ta’ ksur, irriabilita ruħu b’suċċess.

2. 

Sabiex jagħti prova mill-ġdid tal-affidabbiltà tiegħu, il-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu jistabbilixxi, fost kundizzjonijiet oħra, li l-operatur ekonomiku għandu “jiċċara l-fatti u ċ-ċirkostanzi b’mod komprensiv billi jikkollabora b’mod attiv mal-awtoritajiet investigattivi” ( 3 ). Parti kbira minn din il-kawża tikkonċerna l-interpretazzjoni ta’ din il-frażi tal-aħħar.

3. 

Meta inkorpora d-Direttiva 2014/24 fid-dritt nazzjonali, il-leġiżlatur Ġermaniż ippreveda li din il-kollaborazzjoni għandha tkun mhux biss minn naħa tal-awtoritajiet investigattivi iżda wkoll mill-awtorità kontraenti.

4. 

F’dan il-kuntest, il-Vergabekammer Südbayern (Awla tal-kuntratti pubbliċi ta’ Südbayern, il-Ġermanja) tagħmel żewġ domandi lill-Qorti tal-Ġustizzja bla preċedent:

5.

Il-premessa 102 tipprovdi:

“Madankollu, trid tingħata xi ftit konċessjoni għall-possibbiltà li l-operaturi ekonomiċi jistgħu jadottaw miżuri ta’ konformità li għandhom l-għan li jirrimedjaw għall-konsegwenzi ta’ kwalunkwe reat kriminali jew kondotta skorretta u li jimpedixxu b’mod effettiv milli jkun hemm iżjed okkorrenzi tal-imġiba ħażina. Dawk il-miżuri jistgħu jikkonsistu b’mod partikolari minn miżuri tal-persunal u organizzattivi bħall-qtugħ tar-rabtiet kollha ma’ persuni jew organizzazzjonijiet involuti fl-imġiba ħażina, miżuri xierqa ta’ riorganizzazzjoni tal-persunal, l-implimentazzjoni ta’ sistemi ta’ rapportar u kontroll, il-ħolqien ta’ struttura ta’ verifika interna għall-monitoraġġ tal-konformità u l-adozzjoni ta’ regoli interni dwar ir-responsabbiltà u l-kumpens. Fejn tali miżuri joffru garanziji suffiċjenti, l-attur ekonomiku inkwistjoni ma għandux jibqa’ jiġi eskluż minħabba dawk ir-raġunijiet waħedhom. L-operaturi ekonomiċi għandu jkollhom il-possibbiltà li jitolbu li jiġu eżaminati l-miżuri ta’ konformità li ttieħdu bil-ħsieb li jiġu ammessi għall-proċedura ta’ akkwist [għoti ta’ kuntratti]. Madankollu, għandha titħalla f’idejn l-Istati Membri li jiddeterminaw il-kondizzjonijiet proċedurali u sostantivi eżatti applikabbli f’tali każijiet. Huma għandhom, b’mod partikolari, ikunu liberi li jiddeċiedu jekk jippermettux lill-awtoritajiet kontraenti individwali li jwettqu l-valutazzjonijiet rilevanti jew li jagħtu s-setgħa lil awtoritajiet oħra f’livell ċentrali jew deċentralizzat f’dak il-kompitu.”

6.

L-Artikolu 57 (“Raġunijiet għall-esklużjoni”) jipprovdi:

“1.   L-awtoritajiet kontraenti għandhom jeskludu operatur ekonomiku milli jipparteċipa fi proċedura tal-akkwist [għoti ta’ kuntratti] fejn ikunu stabbilixxew, permezz ta’ verifika skont l-Artikoli 59, 60 u 61, jew huma b’xi mod ieħor konxji li dak l-operatur ekonomiku kien is-suġġett ta’ kundanna b’sentenza definittiva għal waħda mir-raġunijiet li ġejjin:

[…]

2.   Operatur ekonomiku għandu jiġi eskluż milli jipparteċipa fi proċedura ta’ akkwist [għoti ta’ kuntratti] fejn l-awtorità kontraenti tkun konxja li […] qed jikser l-obbligi tiegħu relatati mal-ħlas ta’ taxxi jew kontribuzzjonijiet ta’ sigurtà soċjali u fejn dan ġie stabbilit b’deċiżjoni ġudizzjarja jew amministrattiva li jkollha effett finali u vinkolanti […].

Barra minn hekk, l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jeskludu jew jistgħu jintalbu mill-Istati Membri biex jeskludu l-parteċipazzjoni tal-operatur ekonomiku minn proċedura tal-akkwist [għoti ta’ kuntratti] meta l-awtorità kontraenti tista’ turi bi kwalunkwe mezz adegwat li […] qed jikser l-obbligi tiegħu relatati mal-ħlas tat-taxxi jew kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali.

Dan il-paragrafu ma għandux jibqa’ japplika meta operatur ekonomiku jkun issodisfa l-obbligi tiegħu billi ħallas jew daħal fi ftehim vinkolanti bil-ħsieb li jitħallsu t-taxxi jew il-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali debiti, inkluż, fejn applikabbli, kwalunkwe interess akkumulat jew multi.

[…]

4.   L-awtoritajiet kontraenti jistgħu jeskludu jew jistgħu jiġu obbligati minn Stati Membri li jeskludu mill-parteċipazzjoni fi proċedura tal-akkwist [għoti ta’ kuntratti] kwalunkwe operatur ekonomiku fi kwalunkwe waħda mis-sitwazzjonijiet li ġejjin:

Irrispettivament mill-punt (b) tal-ewwel subparagrafu, l-Istati Membri jistgħu jitolbu jew jistgħu jipprovdu għall-possibblità li l-awtorità kontraenti ma teskludix operatur ekonomiku li jinsab f’waħda mis-sitwazzjonijiet imsemmija f’dak il-punt, fejn l-awtorità kontraenti tkun stabbilixxiet li l-operatur ekonomiku inkwistjoni jkun jista’ jwettaq il-kuntratt, b’teħid fil-kont tar-regoli u l-miżuri nazzjonali applikabbli dwar il-kontinwazzjoni tal-kummerċ fil-każ tas-sitwazzjonijiet imsemmija fil-punt (b).

[…]

6.   Kwalunkwe operatur ekonomiku li qiegħed f’waħda mis-sitwazzjonijiet imsemmija fil-paragrafi 1 u 4 jista’ jipprovdi evidenza, bil għan li l-miżuri meħudin mill-operatur ekonomiku jkunu biżżejjed biex juru l-affidabbiltà tiegħu minkejja l-eżistenza ta’ raġuni rilevanti għall-esklużjoni. Jekk tali evidenza titqies bħala suffiċjenti, l-operatur ekonomiku kkonċernat ma għandux ikun eskluż mill-proċedura tal-akkwist [għoti ta’ kuntratti].

Għal dan il-għan, l-operatur ekonomiku għandu jagħti prova li hu ħallas jew impenja ruħu li jħallas kumpens fir-rigward ta’ kwalunkwe dannu maħluq mir-reat jew mill-kondotta ħażina tiegħu, li ċċara l-fatti u ċ-ċirkostanzi b’mod komprensiv billi kkollabora b’mod attiv mal-awtoritajiet investigattivi u li ħa miżuri konkreti tekniċi, organizzattivi u tal-persunal li huma adegwati sabiex jipprevjenu reati jew kondotta ħażina ulterjuri.

Il-miżuri meħuda mill-operaturi ekonomiċi għandhom ikunu evalwati b’kont meħud tal-gravità u ċ-ċirkostanzi partikolari tar-reat jew tal-kondotta ħażina. Fejn il-miżuri jitqiesu bħala mhux suffiċjenti, l-operatur ekonomiku għandu jirċievi dikjarazzjoni tar-raġunijiet għal dik id-deċiżjoni.

Operatur ekonomiku li jkun ġie eskluż b’sentenza finali milli jipparteċipa fi proċeduri tal-għoti ta’ akkwist [kuntratti] jew ta’ konċessjoni ma għandux ikun intitolat li jagħmel użu mill-possibbiltà provduta taħt dan il-paragrafu matul il-perijodu ta’ esklużjoni li jirriżulta minn dik is-sentenza fl-Istati Membri fejn is-sentenza tkun daħlet fis-seħħ.

7.   Permezz ta’ liġi, regolament jew dispożizzjoni amministrattiva u b’kont meħud għad-dritt tal-Unjoni, l-Istati Membri għandhom jispeċifikaw il-kondizzjonijiet implimentattivi ta’ dan l-Artikolu. B’mod partikolari, huma għandhom jiddeterminaw il-perijodu massimu tal-esklużjoni jekk ma ttieħdet l-ebda miżura, kif speċifikat fil-paragrafu 6, mill-operatur ekonomiku biex juri l-affidabbiltà tiegħu. Fejn il-perijodu ta’ esklużjoni ma jkunx ġie stabbilit permezz ta’ sentenza finali, dak il-perijodu ma għandux ikun itwal minn ħames snin mid-data tal-kundanna bis-sentenza finali fil-każijiet imsemmijin fil-paragrafu 1 u tliet snin mid-data tal-avveniment rilevanti fil-każijiet imsemmijin fil-paragrafu 4.”

7.

Skont l-Artikolu 77 (“Sistemi ta’ kwalifika”):

“1.   L-entitajiet kontraenti li jixtiequ dan jistgħu jistabbilixxu u jħaddmu sistema ta’ kwalifika tal-operaturi ekonomiċi.

L-entitajiet kontraenti li jistabbilixxu jew iħaddmu sistema ta’ kwalifika għandhom jiżguraw li fil-ħin kollu, l-operaturi ekonomiċi jistgħu jitolbu kwalifika.

2.   Is-sistema taħt il-paragrafu 1 tista’ tinvolvi stadji ta’ kwalifika differenti.

L-entitajiet kontraenti għandhom jistabbilixxu regoli u kriterji oġġettivi ta’ esklużjoni u l-għażla ta’ operaturi ekonomiċi li jitolbu kwalifika u kriterji u regoli oġġettivi għat-tħaddim tas-sistema ta’ kwalifika, li jkopru suġġetti bħall-iskrizzjoni fis-sistema, l-aġġornar perijodiku tal-kwalifiki, f’każ li jkun hemm, u t-tul ta’ żmien tas-sistema.

Fejn dawk il-kriterji u r-regoli jinkludu speċifikazzjonijiet tekniċi, għandhom japplikaw l-Artikoli 60 sa 62. Il-kriterji u r-regoli jistgħu jiġu aġġornati kif meħtieġ.

[…]”.

8.

Skont l-Artikolu 80 (“Użu tar-raġunijiet ta’ esklużjoni u l-kriterji tal-għażla previsti fid-Direttiva 2014/24/UE”):

“1.   Ir-regoli u l-kriterji oġġettivi ta’ esklużjoni u tal-għażla ta’ operaturi ekonomiċi li jitolbu kwalifika f’sistema ta’ kwalifika u r-regoli u l-kriterji oġġettivi ta’ esklużjoni u tal-għażla ta’ kandidati u offerenti fi proċeduri miftuħa, ristretti jew innegozjati, fi djalogi kompetittivi jew fi sħubijiet għall-innovazzjoni jistgħu jinkludu r-raġunijiet għall-esklużjoni elenkati fl-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24/UE skont it-termini u l-kondizzjonijiet stabbiliti fih.

Fejn l-entità kontraenti tkun awtorità kontraenti, dawk il-kriterji u r-regoli għandhom jinkludu r-raġunijiet ta’ esklużjoni elenkati fl-Artikolu 57(1) u (2) tad-Direttiva 2014/24/UE skont it-termini u l-kondizzjonijiet stabbiliti f’dak l-Artikolu.

Jekk l-Istati Membri jesiġu dan, dawk il-kriterji u r-regoli għandhom, barra minn hekk, jinkludu r-raġunijiet ta’ esklużjoni elenkati fl-Artikolu 57(4) tad-Direttiva 2014/24/UE skont it-termini u l-kondizzjonijiet stabbiliti f’dak l-Artikolu.

[…]”.

9.

L-Artikolu 124 jipprovdi:

“(1)   Filwaqt li josservaw il-prinċipju ta’ proporzjonalità, l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jeskludu lil impriża milli tipparteċipa fi proċedura ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi fi kwalunkwe ħin meta:

[…]

[…]”.

10.

L-Artikolu 125 jipprovdi:

“(1)   L-awtoritajiet kontraenti ma għandhomx jeskludu impriża li tkun suġġetta għal kawża ta’ esklużjoni skont l-Artikolu 123 jew l-Artikolu 124 milli tipparteċipa fi proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti, jekk dik l-impriża tkun tat prova li:

[…]”

11.

Skont l-Artikolu 126:

“Jekk impriża suġġetta għal kawża ta’ esklużjoni ma tkun ħadet ebda miżura jew miżuri suffiċjenti ta’ awtoriabilitazzjoni skont it-tifsira tal-Artikolu 125 hija tista’:

12.

Fl‑2011 Stadtwerke München GmbH (iktar ’il quddiem, “Stadwerke München” jew l-“awtorità kontraenti”) introduċiet “sistema ta’ kwalifika”, fis-sens tal-Artikolu 77 tad-Direttiva 2014/25, li l-għan tagħha kien li tagħżel impriżi sabiex jipprovdulha materjal għal linji ferrovjarji ( 6 ).

13.

Fl‑4 ta’ Novembru 2016, il-kumpannija Vossloh Laeis GmbH ġiet eskluża minn din is-sistema, minħabba li fid‑9 ta’ Marzu 2016 l-Bundeskartellamt (l-Uffiċċju federali tal-akkordji, il-Ġermanja) kien imponilha multa talli għal diversi snin ipparteċipat f’akkordju attiv sar-rebbiegħa tal‑2011.

14.

Fost dawk effettwati ħażin mill-imġiba kollużiva tal-membri tal-akkordju kien hemm Stadtwerke München stess, li, għal din ir-raġuni, ressqet azzjoni ċivili kontra Vossloh Laeis, fejn talbet kumpens għad-danni.

15.

Skont id-digriet tar-rinviju, Vossloh Laeis ma kkollaboratx mal-awtorità kontraenti sabiex tiċċara l-ksur tar-regoli fil-qasam tal-prattiki li jirrestrinġu l-kompetizzjoni. B’mod partikolari:

16.

Madankollu, Vossloh Laeis ma aċċettatx li tibgħat id-deċiżjoni li timponi sanzjoni lill-awtorità kontraenti sabiex tkun tista’ teżaminaha. Lanqas ma aċċettat li tikkoopera magħha sabiex tiċċara l-ksur imwettaq, peress li kienet tal-fehma li l-kooperazzjoni tagħha mal-awtorità għall-protezzjoni tal-kompetizzjoni kienet biżżejjed.

17.

Il-qorti tar-rinviju ma tikkontestax (kif kien iddikjarat fid-deċiżjoni li timponi sanzjoni stess) li Vossloh Laeis kienet ikkollaborat b’mod kontinwu u mingħajr restrizzjonijiet mal-awtorità Ġermaniża għall-protezzjoni tal-kompetizzjoni matul il-proċedura quddiemha.

18.

L-awtorità kontraenti qieset li l-ispjegazzjonijiet ta’ Vossloh Laeis ma wrewx li kienet ħadet miżuri suffiċjenti ta’ awtoriabilitazzjoni, fis-sens tal-Artikolu 125 tal-GWB. Għal din ir-raġuni, fl‑4 ta’ Novembru 2016, hija informatha definittivament li kienet eskluża, b’effett immedjat, mis-sistema ta’ kwalifika.

19.

Vossloh Laeis ikkontestat din id-deċiżjoni quddiem il-Vergabekammer Südbayern (Awla tal-kuntratti pubbliċi ta’ Südbayern), li għamlet id-domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja.

20.

Id-domandi preliminari huma fformulati kif ġej:

21.

Ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari wasal fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fl‑10 ta’ Marzu 2017.

22.

Ġew sottomessi osservazzjonijiet bil-miktub minn Vossloh Laeis, Stadtwerke München, il-Gvern Ġermaniż, il-Gvern Grieg, il-Gvern Ungeriż u l-Gvern Pollakk, kif ukoll mill-Kummissjoni, li, bl-eċċezzjoni ta’ Stadtwerke München u tal-Gvern Pollakk, dehru fis-seduta li saret fil‑21 ta’ Frar 2018.

23.

B’mod preliminari, u għalkemm ebda waħda mill-partijiet ma qajmet dubju dwarha, wieħed għandu jiftakar li l-kwalifika tal-Vergabekammer Südbayern (Awla tal-kuntratti pubbliċi ta’ Südbayern, il-Ġermanja) bħala qorti, skont it-tifsira tal-Artikolu 267 TFUE, ġiet irrikonoxxuta mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tas‑27 ta’ Ottubru 2016, Hörmann Reisen ( 7 ).

24.

L-erba’ domandi magħmula f’din il-proċedura jistgħu jinqasmu f’żewġ gruppi. Permezz tal-ewwel u t-tieni domanda għandu jiġi ċċarat jekk il-kollaborazzjoni meħtieġa skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 (sabiex tingħata prova tal-affidabbiltà ta’ operatur ekonomiku suġġett għal xi waħda mir-raġunijiet ta’ esklużjoni previsti fil-paragrafi 1 u 4 ta’ dan l-artikolu) għandhiex tiġi pprovduta biss lill-“awtoritajiet investigattivi” jew anki lill-awtorità kontraenti, meta, f’dan il-każ tal-aħħar, dan ikun ipprovdut fir-regoli interni ta’ Stat Membru.

25.

Iż-żewġ domandi li jifdal jikkonċernaw il-perijodu ta’ esklużjoni li jista’ jiġi suġġett għalih operatur ekonomiku li ma adottax il-miżuri ta’ awtoriabilitazzjoni msemmija fl-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24. Speċifikament, għandu jiġi ċċarat liema huwa l-“avveniment rilevanti” imsemmi fil-paragrafu 7 ta’ dan l-artikolu, bħala dies a quo tat-terminu.

26.

Vossloh Laeis issostni li, billi teħtieġ kollaborazzjoni attiva mal-awtorità kontraenti, il-leġiżlazzjoni Ġermaniża imponiet kundizzjoni addizzjonali fuq l-awtoriabilitazzjoni, peress li t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 jirreferi biss għall-kollaborazzjoni attiva mal-awtoritajiet investigattivi.

27.

Fl-opinjoni tagħha, it-termini “awtorità kontraenti” u “awtorità investigattiva” jirreferu, fid-dritt tal-Unjoni, għal atturi differenti, b’funzjonijiet differenti: fejn filwaqt li l-ewwel waħda tagħti kuntratti pubbliċi, it-tieni waħda għandha l-kompitu li tinvestiga reati jew, b’mod ġenerali, eventwali nuqqasijiet.

28.

Vossloh Laeis issostni li l-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24 jagħmel distinzjoni bejn il-miżuri ta’ awtoriabilitazzjoni mwettqa mill-operatur ekonomiku, minn naħa, u l-prova tal-effettività tagħhom, min-naħa l-oħra. Ir-raġunament wara l-artikolu huwa li l-operatur ekonomiku għandu jadotta l-miżuri meħtieġa ta’ awtoriabilitazzjoni, u mbagħad, jekk jipparteċipa fi proċedura ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi (kemm jekk ta’ għoti jew ta’ kwalifika minn qabel), għandu jagħti prova, quddiem l-awtorità kontraenti, li dawn il-miżuri kienu wasslu għal riżultati. Il-leġiżlatur Ġermaniż mar lil hinn minn din l-iskema billi rdoppja r-rekwiżit ta’ kollaborazzjoni, u għalhekk mar kontra d-Direttiva 2014/24.

29.

Il-pożizzjoni meħuda minn Vossloh Laeis hija wkoll dik sostnuta, sostanzjalment, mill-Gvern Elleniku.

30.

Għall-kuntrarju, skont Stadtwerke München, il-Gvern Ġermaniż u l-Gvern Ungeriż, il-fatt li l-leġiżlazzjoni Ġermaniża ma ttrasponietx il-kontenut tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 verbatim ma jikkawża ebda problema. Permezz taż-żieda tar-riferiment għall-awtorità kontraenti, ittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li, fid-dritt Ġermaniż, l-espressjoni “awtoritajiet investigattivi” tista’ tiġi interpretata bħala li tirreferi biss għal dawk l-awtoritajiet li għandhom is-setgħa li jinvestigaw reati. Sabiex tiġi evitata traspożizzjoni insuffiċjenti, kien essenzjali li din l-espressjoni tintuża fl-iktar sens wiesgħa tagħha, raġuni li wasslet sabiex il-leġiżlatur nazzjonali jispeċifika li l-operatur ekonomiku huwa obbligat li jikkollabora, fl-istess ħin, mal-“awtoritajiet investigattivi” fis-sens strett u mal-awtorità kontraenti, bħala “awtorità investigattiva” f’sens inqas strett. Din tal-aħħar “tinvestiga” wkoll meta, skont l-Artikolu 57(5) u (6) tad-Direttiva 2014/24, teżamina jekk offerent huwiex suġġett għal kawża ta’ esklużjoni fakultattiva jew jissodisfax il-kriterji għall-awtoriabilitazzjoni.

31.

Madankollu, waqt is-seduta, ir-rappreżentant tal-Gvern Ġermaniż ikkwalifika l-pożizzjoni inizjali tiegħu, fis-sens li, permezz tar-riferiment konġunt għall-awtoritajiet investigattivi u għall-awtorità kontraenti fil-leġiżlazzjoni nazzjonali, ma hemmx l-intenzjoni li l-istess obbligu jiġi rduppjat.

32.

Għal Stadtwerke München, anki jekk kellu jitqies li l-estensjoni tad-dover ta’ kollaborazzjoni ma hijiex koperta mill-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24, id-dritt tal-Unjoni ma jipprekludix lill-Istati Membri milli jadottaw miżuri iktar stretti f’dan ir-rigward. Dan jirriżulta mill-ispirtu, mill-iskop u mill-funzjoni tar-raġunijiet ta’ esklużjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

33.

F’dan ir-rigward, hija tenfasizza li s-soluzzjoni użata mil-leġiżlatur nazzjonali hija trasparenti u nondiskriminatorja. Barra minn hekk, id-direttiva ma tipprojbixxix espressament l-adozzjoni ta’ miżuri iktar stretti. Finalment, anki l-parteċipazzjoni tal-awtoritajiet kontraenti fil-proċess ta’ awtoriabilitazzjoni hija neċessarja, peress li huma għandhom jivverifikaw jekk l-operaturi ekonomiċi għandhomx jiġu esklużi mill-proċedura u, jekk dan ikun il-każ, jivverifikaw ukoll il-miżuri awtokorrettivi li jkunu wettqu.

34.

Skont il-Kummissjoni, għall-kuntrarju tal-kunċett ta’ “awtorità kontraenti” użat fl-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2014/24, il-kunċett ta’ “awtorità investigattiva” la ġie ddefinit minn din id-direttiva u lanqas mid-Direttiva 2014/25. Fl-opinjoni tagħha, għalkemm l-istess awtorità tista’ tintervjeni kemm bħala awtorità kontraenti kif ukoll bħala awtorità investigattiva, ma jidhirx li r-riferiment għal din tal-aħħar fl-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 jirreferi għall-awtorità kontraenti.

35.

Għall-Kummissjoni, l-interpretazzjoni sistematika tad-dispożizzjoni turi li, lil hinn mill-kollaborazzjoni mal-awtoritajiet investigattivi, hemm ukoll id-dmir ta’ kollaborazzjoni mal-awtorità kontraenti, għalkemm ta’ natura differenti. Fi kwalunkwe każ, il-kollaborazzjoni maż-żewġ awtoritajiet ma għandhiex twassal għal irduppjar jew għal repetizzjoni tal-istess obbligi.

36.

Il-Kummissjoni temmen ukoll li l-kooperazzjoni meħtieġa minn kull awtorità għandha l-karatteristiċi partikolari tagħha, jiġifieri, ma hijiex identika. L-għan segwit mill-awtoritajiet investigattivi meta jistabbilixxu l-proċeduri tagħhom (sabiex jidentifikaw ksur) huwa differenti mill-eżami li jsir mill-awtoritajiet kontraenti (sabiex jaċċertaw l-affidabbiltà ta’ operatur ekonomiku). Fl-ewwel każ, tiġi ddeterminata l-ħtija tal-partijiet involuti, fir-rigward ta’ avvenimenti tal-passat. Fit-tieni każ, jiġu analizzati r-riskji li jista’ jkun hemm, fil-futur, fl-għoti ta’ kuntratt pubbliku lil offerent speċifiku.

37.

L-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24 jinkludi sensiela ta’ raġunijiet ta’ esklużjoni tal-operaturi ekonomiċi fil-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Il-paragrafu 1 tiegħu jipprovdi r-raġunijiet mandatorji (“l-awtoritajiet kontraenti għandhom jeskludu”) u l-paragrafu 4 jipprovdi dawk fakultattivi (“l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jeskludu”).

38.

Fost ir-raġunijiet fakultattivi hemm l-imġiba kollużiva msemmija fl-ittra (d): “fejn l-awtorità kontraenti ikollha indikazzjonijiet plawsibbli biżżejjed biex tikkonkludi li l-operatur ekonomiku ikun daħal f’akkordji ma’ operaturi ekonomiċi oħrajn li għandhom l-għan li jikkawżaw distorsjoni tal-kompetizzjoni”, tista’ tirrifjuta l-parteċipazzjoni tiegħu f’waħda minn dawn il-proċeduri.

39.

Sakemm din l-iskwalifika ma tkunx ġiet deċiża permezz ta’ sentenza definittiva — f’liema każ, japplikaw id-dispożizzjonijiet tas-sentenza—, l-operatur ekonomiku inkwistjoni jista’ juża l-possibbiltà pprovduta fl-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24, jiġifieri, itemm il-perijodu normali ta’ esklużjoni ( 8 ) qabel ma jiskadi kompletament.

40.

Sabiex jibbenefika minn din il-possibbiltà, l-operatur ekonomiku msemmi hawn fuq għandu juri li, “minkejja l-eżistenza ta’ raġuni rilevanti għall-esklużjoni” (l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24), l-imġiba sussegwenti tiegħu għamlitu “affidabbli”. Sabiex “juri l-affidabbiltà tiegħu” (ibid.), “jista’ jipprovdi evidenza, bil għan li l-miżuri meħudin mill-operatur ekonomiku jkunu biżżejjed” (ibid.) għal dawn il-finijiet.

41.

Sabiex twettaq l-evalwazzjoni tal-kwalità tal-affidabbiltà msemmija fid-dispożizzjoni, l-awtorità kontraenti għandha, neċessarjament, issegwi l-linji gwida li jinsabu fit-tieni subparagrafu tal-istess paragrafu 6. Jista’ biss jitqies li ngħatat prova tagħha jekk l-operatur ekonomiku: a) ikun ħallas — jew impenja ruħu li jħallas — il-kumpens li jikkorrispondi għad-dannu kkawżat mill-ksur li ta’ lok għall-esklużjoni tiegħu; b) ikun iċċara l-fatti u ċ-ċirkustanzi b’mod eżawrjenti; u ċ) ikun adotta miżuri konkreti (tekniċi, organizzattivi u tal-persunal) xierqa sabiex jevita ksur ġdid.

42.

Id-dubji tal-qorti tar-rinviju jikkonċernaw biss it-tieni waħda minn dawn il-kundizzjonijiet u huma bbażati fuq in-nuqqas ta’ qbil bejn it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 (li jgħid li l-operatur ekonomiku għandu juri “li ċċara l-fatti u ċ-ċirkostanzi b’mod komprensiv billi kkollabora b’mod attiv mal-awtoritajiet investigattivi”) u l-punt 2 tal-Artikolu 125(1) tal-GWB (li jgħid li l-kollaborazzjoni attiva għandha tkun ma’ “l-awtoritajiet investigattivi u [ma]l-awtorità kontraenti”).

43.

Ir-riferiment għall-“awtorità kontraenti” ġie miżjud ma’ dak li għamel il-leġiżlatur tal-Unjoni għall-“awtoritajiet investigattivi” bil-għan, skont Stadtwerke München, li tiġi evitata interpretazzjoni restrittiva tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 li jistabbilixxi d-dmir tal-operatur ekonomiku li jikkoopera biss mal-“awtoritajiet investigattivi” fis-sens strett (jiġifieri, mal-istituzzjonijiet li jinvestigaw u jressqu azzjonijiet kontra reati jew nuqqasijiet), filwaqt li jinsa li, f’sens wiesa’, l-awtorità kontraenti tinvestiga wkoll meta teżamina jekk operatur ekonomiku jkunx ġie suġġett għal kawża ta’ esklużjoni jew jekk ikunx irnexxielu juri l-affidabbiltà tiegħu minkejja dan.

44.

Madankollu, ma naħsibx li hemm riskju ta’ ftehim ħażin minħabba l-ineżattezza allegata tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24, skont il-verżjonijiet lingwistiċi differenti tiegħu.

45.

Il-verżjoni Ġermaniża tuża l-espressjoni “Ermittlungsbehörden”, li tikkorrispondi eżattament għal dik użata f’oħrajn, bħal dik Spanjola (“autoridades investigadoras”), il-verżjoni Ingliża (“investigating authorities”), il-verżjoni Franċiża (“autorités chargées de l’enquête”), il-verżjoni Taljana (“autorità investigative”), il-verżjoni Portugiża (“autoridades responsáveis pelo inquérito”) jew il-verżjoni Olandiża (“onderzoekende autoriteiten”). F’dawn il-verżjonijiet kollha, barra minn hekk, l-awtoritajiet u l-korpi li jagħtu kuntratti pubbliċi jew jorganizzaw proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi jissejħu wkoll bl-istess termini: “poder adjudicador”, bl-Ispanjol, u “öffentliche Auftraggeber”, bil-Ġermaniż.

46.

Il-problema, għalhekk, ma hijiex fl-ineżattezza tat-termini tal-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24 li tirreferi għal korpi ta’ natura differenti. Dak li jiġri huwa li din l-istess dispożizzjoni tagħti lill-awtoritajiet kontraenti wkoll xi wħud mill-kompiti investigattivi. Pereżempju:

47.

Fil-fehma tiegħi, l-eżerċizzju ta’ dawn il-kompiti ma jagħmilx lill-awtorità kontraenti waħda mill-“awtoritajiet investigattivi” msemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24.

48.

Ċertament, l-awtorità kontraenti ser ikollha tuża attività investigattiva mandatorja (fis-sens indikat hawn fuq) sabiex tivverifika jekk jeżistux xi wħud mill-każijiet ta’ esklużjoni tal-Artikolu 57(1) u (4) tad-Direttiva 2014/24. Madankollu, l-għan tal-paragrafu 6 ta’ dan l-istess artikolu ma huwiex li l-awtorità kontraenti tistabbilixxi hija stess u fi kwalunkwe każ il-fatti li x’aktarx jikkawżaw l-esklużjoni, iżda li, ladarba l-operatur ekonomiku jkun eskluż, tevalwa l-provi prodotti minn min isostni li rriabilita ruħu.

49.

Ir-rwol tal-awtorità kontraenti f’din l-evalwazzjoni tal-provi, għalhekk, huwa passiv, meta mqabbel mar-rwol attiv tal-operatur ekonomiku. Dan tal-aħħar għandu jipproduċi l-provi li dwarhom għandha tiddeċiedi l-awtorità kontraenti, mingħajr ma jkun essenzjali, nirrepeti, li biex tagħmel dan hija twettaq, fil-każijiet kollha, attivitajiet ta’ istruzzjoni (jew investigazzjoni) f’dan ir-rigward.

50.

L-operatur ekonomiku li jiddefendi r-riabilitazzjoni tiegħu għandu juri, inter alia, “li ċċara l-fatti u ċ-ċirkostanzi b’mod komprensiv billi kkollabora b’mod attiv mal-awtoritajiet investigattivi”. Loġikament, għandu juri dan quddiem l-awtorità kontraenti, jiġifieri, quddiem l-awtorità li, wara li teżamina l-provi, tiddeċiedi jekk l-offerent ikunx wera l-affidabbiltà tiegħu b’mod suffiċjenti u, għalhekk, jista’ jiġi aċċettat mill-ġdid fil-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti.

51.

B’mod ġenerali, għalhekk, l-“awtoritajiet investigattivi” msemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24 ma humiex l-awtoritajiet kontraenti. Quddiem dawn tal-aħħar, l-offerent (jew l-impriża li tixtieq tkun parti minn sistema ta’ kwalifika, bħalma jiġri f’dan il-każ) għandu juri li kkollabora b’mod attiv u eżawrjenti mal-awtoritajiet investigattivi sabiex jiċċara l-fatti. Madankollu, din il-kollaborazzjoni għandha tkun, neċessarjament, dik mogħtija lil istituzzjoni differenti mill-awtorità kontraenti nnifisha: altrimenti, għal din tal-aħħar, ikun fatt magħruf li ma jeħtieġ ebda prova.

52.

Is-sekwenza ratione temporis tal-azzjonijiet imsemmija fl-Artikolu 57(6) tikkonferma din il-konklużjoni. Dak li għandu juri l-operatur ekonomiku quddiem l-awtorità kontraenti huma fatti li seħħew fil-passat, jiġifieri, fi żmien qabel dak li jikkonċerna lill-awtorità kontraenti sabiex tirriabilitah.

53.

Għalhekk, il-kumpens għad-danni għandu jkun tħallas jew sar impenn li jitħallas, kif ukoll għandhom ikunu diġà ttieħdu l-miżuri xierqa sabiex jiġu evitati każijiet ġodda ta’ ksur. Għall-istess raġuni, il-kjarifiki (dwar il-fatti u ċ-ċirkustanzi tal-imġiba li tat lok għall-esklużjoni) għandhom ikunu ġew offruti, fi żmienhom, lil awtorità li ma tistax tkun l-awtorità kontraenti, li quddiemha għandu jintwera biss li din il-kjarifika — bħall-ħlas ta’ kumpens jew l-adozzjoni ta’ miżuri xierqa — saret diġà.

54.

Fil-fehma tiegħi, din hija l-iktar interpretazzjoni plawsibbli tal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24. U din hija, preċiżament, l-iktar interpretazzjoni li tixraq għal każ bħal dan, fejn l-imġiba li kkawżat l-esklużjoni (il-parteċipazzjoni tal-kumpannija f’akkordju) kienet evalwata u ssanzjonata minn “awtorità investigattiva”: il-Bundeskartellamt (l-Uffiċċju Federali tal-Akkordji).

55.

Ma jagħmilx sens, f’din is-sitwazzjoni, li l-obbligu ta’ kollaborazzjoni jiġi rduppjat, billi jiżdied id-dmir li ssir kollaborazzjoni mal-awtorità kontraenti, kif jiġri jekk l-operatur ekonomiku li, wara li jiġi eskluż, ifittex li jiġi rriabilitat, ikun imġiegħel jiċċara l-istess fatti u l-istess ċirkustanzi quddiem żewġ awtoritajiet differenti.

56.

Madankollu, jista’ jintqal (kif tgħid Stadtwerke München) li d-dritt tal-Unjoni ma jipprekludix lill-Istati Membri milli jintroduċu kriterji iktar stretti sabiex l-operaturi ekonomiċi juru l-affidabbiltà tagħhom, matul il-perijodu ta’ esklużjoni. Ikun fattibbli, allura, li jintalbu, minbarra li jikkollaboraw mal-awtoritajiet investigattivi, jagħmlu dan ukoll mal-awtorità kontraenti.

57.

Favur din it-teorija hemm argumenti li mhux ta min jinjorahom. Minn naħa, skont l-Artikolu 57(7) tad-Direttiva 2014/24, “l-Istati Membri għandhom jispeċifikaw il-kondizzjonijiet implimentattivi ta’ dan l-Artikolu”. Min-naħa l-oħra, il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat ( 10 ), fir-rigward tal-każijiet ta’ esklużjoni fakultattivi ( 11 ), li d-Direttiva dwar il-kuntratti pubbliċi “ma [t]ipprevedix uniformità ta’ applikazzjoni […] fuq livell tal-Unjoni, minħabba li l-Istati Membri għandhom il-possibbiltà li ma japplikawx dawn il-kawżi ta’ esklużjoni, jew li jintegrawhom fil-leġiżlazzjoni nazzjonali b’livell ta’ applikazzjoni li jista’ jvarja każ b’każ, skont il-kunsiderazzjonijiet legali, ekonomiċi jew soċjali li jipprevalu fil-livell nazzjonali”.

58.

Fl-opinjoni tiegħi, dan ikun possibbli biss jekk tkun kollaborazzjoni differenti minn dik mitluba għall-awtoritajiet investigattivi. Għalhekk, jista’ jinftiehem li l-kollaborazzjoni mal-awtorità kontraenti, stabbilita fil-punt 2 tal-Artikolu 125(1) tal-GWB, ma għandhiex l-istess skop bħal dik mitluba mill-operatur ekonomiku fir-rigward tal-awtoritajiet investigattivi, iżda hija relatata ma’ mġiba li l-evalwazzjoni tagħha bħala kawża ta’ esklużjoni għandha tiġi deċiża u evalwata mill-awtorità kontraenti nnifisha.

59.

Minn din il-perspettiva, id-dispożizzjoni tal-Artikolu 124(4) tal-GWB ( 12 ), tagħmel sens: l-operatur ekonomiku għandu jikkollabora b’mod attiv mal-awtorità kontraenti sabiex: i) jiċċara l-fatti u ċ-ċirkustanzi li setgħu wasslu sabiex din tal-aħħar temmen li l-kawża ta’ esklużjoni hija applikabbli għalih u li għandha twettaq l-evalwazzjoni tagħha; u ii) jipperswadiha li, minkejja dan, jista’ jiġi rriabilitat.

60.

Għall-kuntrarju, jekk ir-regola nazzjonali ġiet interpretata li tfisser li l-operatur ekonomiku għandu jikkoopera bl-istess mod (u darbtejn) mal-awtorità kontraenti u mal-awtoritajiet investigattivi sabiex jiċċara l-istess fatti u ċirkustanzi fir-rigward tal-istess kawża ta’ esklużjoni, dan iwassal għal riżultat li ma naħsibx li huwa kompatibbli mal-Artikolu 57(6) tad-Direttiva 2014/24:

61.

Fil-fatt, dan l-irduppjar tal-obbligi jinjora d-differenzi li jeżistu bejn il-funzjonijiet rispettivi tal-awtoritajiet investigattivi fil-qasam tal-protezzjoni tal-kompetizzjoni u dawk tal-awtoritajiet kontraenti. Barra minn hekk, jekk waħda minn dawn l-awtoritajiet kontraenti tkun f’pożizzjoni li tiġġudika jekk il-fatti li temmen li kkawżawla dannu ġewx iċċarati b’mod xieraq jew le, u ma tkunx limitata, għalhekk, sabiex taċċerta jekk l-operatur ekonomiku kkollaborax b’mod eżawrjenti mal-awtoritajiet investigattivi sabiex jiċċarahom, tista’ ma tkunx fl-aħjar pożizzjoni sabiex tieħu deċiżjoni, bin-nerwtralità u bl-imparzjalità meħtieġa, dwar it-talba għar-riabilitazzjoni.

62.

Skont l-Artikolu 57(7) tad-Direttiva 2014/24, l-Istati Mmbri “għandhom jiddeterminaw il-perijodu massimu tal-esklużjoni jekk ma ttieħdet l-ebda miżura, kif speċifikat fil-paragrafu 6, mill-operatur ekonomiku biex juri l-affidabbiltà tiegħu”.

63.

Madankollu, l-Istati Membri ma għandhomx libertà assoluta, f’dan ir-rigward, peress li din id-dispożizzjoni tistabbilixxi ċerti limiti għat-tul tal-perijodu massimu. B’mod partikolari:

64.

L-aħħar żewġ domandi tal-qorti tar-rinviju jikkonċernaw dan l-aħħar punt, fejn il-qorti tixtieq tiċċara dubji dwar il-kunċett ta’ avveniment “rilevanti”.

65.

Vossloh Laeis targumenta li l-espressjoni inkwistjoni tirreferi għall-eżistenza oġġettiva tar-raġuni ta’ esklużjoni. Li kieku l-leġiżlatur ried jistrieħ fuq l-għarfien suġġettiv tal-awtorità kontraenti, huwa kien jifformulah b’dan il-mod. L-interpretazzjoni sistematika ta’ din id-dispożizzjoni twassal għall-istess konklużjoni, peress li, f’każ ieħor, id-data tkun tiddependi fuq kull awtorità kontraenti, li jikkuntrasta maċ-ċertezza legali.

66.

Għal Stadtwerke München, il-mument deċiżiv ma huwiex dak fejn issir (jew tintemm) l-imġiba li tikkawża l-esklużjoni fakultattiva, iżda dak fejn il-kundizzjonijiet tagħha jiġu ssodisfatti kompletament, kundizzjonijiet li fosthom hemm il-komponent suġġettiv (għarfien tar-raġuni mill-awtorità kontraenti). Skont din il-premessa, l-avveniment rilevanti normalment ikun dak fid-data li fiha l-awtorità kontraenti jkollha informazzjoni soda dwar il-preżenza ta’ raġuni ta’ esklużjoni.

67.

Il-Gvern Ġermaniż u l-Gvern Ungeriż jaqblu, essenzjalment, ma’ dan l-istess approċċ. L-“avveniment rilevanti” huwa ddeterminat mill-mument li fih l-awtorità kontraenti jkollha informazzjoni ċerta u soda dwar l-eżistenza tal-kawża ta’ esklużjoni, jiġifieri, għall-Gvern Ungeriż, dak il-mument li fih ikun hemm deċiżjoni definittiva u finali dwar il-każ.

68.

Il-Gvern Grieg huwa inklinat li japplika d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 25(2) tar-Regolament (KE) Nru 1/2003 ( 14 ) għall-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, sabiex ma jkun hemm l-ebda differenza fil-proċedura amministrattiva jew kriminali korrispondenti. Għalhekk, huwa jiddeduċi li dak li huwa “rilevanti” huwa meta jkun seħħ l-avveniment li ddetermina l-esklużjoni, u mhux meta dan sar magħruf mill-awtorità kontraenti.

69.

Għall-Gvern Pollakk, li ssottometta biss osservazzjonijiet dwar din il-kwistjoni, l-“avveniment rilevanti” huwa l-konklużjoni tal-ftehim li kien intiż li jikkawża distorsjoni tal-kompetizzjoni. Jekk ma jkunx possibbli li tiġi speċifikata d-data ta’ dan il-ftehim, għandha tittieħed id-data tal-avveniment li tippermetti li l-konklużjoni tiegħu titqies probabbli (jista’ jkun, pereżempju, il-jum li fih intemmet il-proċedura tal-għoti ta’ kuntratti li matulha ġie stabbilit li l-operaturi ekonomiċi parteċipanti pprovaw jikkawżaw distorsjoni tal-kompetizzjoni).

70.

Il-Kummissjoni tikkunsidra li jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni tliet dati differenti: 1) dik tal-imġiba li tikkostitwixxi raġuni ta’ esklużjoni; 2) il-mument li fih jiġu ssodisfatti l-kriterji ta’ waħda minn dawn ir-raġunijiet, li fil-każ tal-ittri c) u d) tal-Artikolu 57(4) tad-Direttiva 2014/24, huwa dak li fih l-awtorità kontraenti tista’ turi n-nuqqas ta’ operatur ekonomiku jew ikollha elementi suffiċjentement plawsibbli; u 3) id-data li fiha l-awtorità investigattiva tkun stabbilixxiet, permezz ta’ sentenza definittiva, l-imġiba ħażina.

71.

Għall-Kummissjoni, iċ-ċertezza legali (li hija r-raġuni li tiġġustifika l-limitazzjoni ratione temporis tar-raġunijiet ta’ esklużjoni) hija favur l-ewwel waħda minn dawn it-tliet alternattivi. Madankollu, ir-riskju li l-kuntratt pubbliku jingħata lil xi ħadd li jkun wettaq nuqqasijiet professjonali (li jiġġustifika, speċifikament, il-każijiet ta’ esklużjoni tad-Direttiva 2014/24) ixaqleb lejn l-għoti ta’ preċedenza lit-tieni waħda.

72.

Waqt is-seduta, il-Kummissjoni invokat favur l-argumenti tagħha r-regoli li jirregolaw il-kuntratti pubbliċi konklużi mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni, b’mod partikolari l-Artikolu 106(14) u (15) tar-Regolament (UE, Euratom) Nru 966/2012 ( 15 ), minħabba li kkunsidrat li huma utli għall-interpretazzjoni tal-Artikolu 57 tad-Direttiva 2014/24, peress li għandu jkun hemm ċerta armonija bejn l-Artikolu 57 u dawn ir-regoli. Minn dan, hija tiddeduċi li, b’mod definittiv, il-perijodu massimu li fih operatur ekonomiku jista’ jiġi eskluż huwa ta’ tliet snin mid-deċiżjoni definittiva li timponi sanzjoni adottata minn awtorità investigattiva.

73.

Kif diġà enfasizzajt, l-Artikolu 57(7), in fine, tad-Direttiva 2014/24 jirreferi, sabiex jiġi stabbilit il-bidu tal-perijodu massimu ta’ esklużjoni, meta dan tal-aħħar ma jkunx ġie speċifikat f’sentenza definittiva, għall-“avveniment rilevanti fil-każijiet imsemmijin fil-paragrafu 4” ( 16 ). Bħala prinċipju, għalhekk, dan il-kunċett jinkludi l-imġiba jew iċ-ċirkustanza deskritta fid-diversi każijiet indikati fl-imsemmi Artikolu 57(4).

74.

Domanda differenti, li hija dik magħmula mill-qorti tar-rinviju, hija jekk il-kalkolu tal-perijodu ta’ esklużjoni għandux jibda fid-data li fiha din l-imġiba jew iċ-ċirkustanza ssir attwalment jew fil-mument li fih l-awtorità kontraenti jkollha informazzjoni, soda u li tista’ tintwera, dwar l-eżistenza tiegħu.

75.

Il-partijiet involuti f’din it-talba għal deċiżjoni preliminari alternaw bejn li jadottaw interpretazzjoni oġġettiva, ibbażata fuq it-twettiq ta’ “avveniment rilevanti”, u interpretazzjoni suġġettiva, ibbażata fuq l-għarfien ta’ dan il-fatt mill-awtorità kontraenti.

76.

Kif enfasizzat il-Kummissjoni, filwaqt li l-ewwel perspettiva tagħti prijorità lill-garanzija taċ-ċertezza legali, it-tieni waħda tiffavorixxi l-protezzjoni tal-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti, fir-rigward tar-riskju involut fl-aċċettazzjoni ta’ offerenti li huma suġġetti għal raġunijiet ta’ esklużjoni.

77.

Madankollu, sabiex tingħata risposta lill-qorti tar-rinviju, analiżi eżawrjenti tal-iskema ratione temporis tal-perijodi ta’ esklużjoni previsti fid-Direttiva 2014/24 ma hijiex essenzjali, iżda huwa biżżejjed li jsir riferiment għar-raġuni speċifika ta’ esklużjoni diskussa.

78.

B’mod iktar speċifiku, fil-każ tal-parteċipazzjoni ta’ Vossloh Laeis f’akkordju, li ġiet ikkonfermata u ssanzjonata mill-awtorità Ġermaniża tal-kompetizzjoni, il-kontroversja tikkonċerna jekk il-perijodu ta’ tliet snin jibdiex: i) meta din il-parteċipazzjoni seħħet jew intemmet (approċċ oġġettiv); jew ii) meta l-awtoritajiet, kemm jekk dik investigattiva, jew l-awtorità kontraenti, kellhom prova affidabbli tal-imġiba illeċita jew issanzjonawha (approċċ suġġettiv).

79.

Il-Gvern Grieg jemmen li l-formula adottata fl-Artikolu 25(2) tar-Regolament Nru 1/2003 dwar id-dies a quo hija rilevanti għat-terminu ta’ preskrizzjoni tal-imġiba illeċita fil-qasam tal-kompetizzjoni. Dan it-terminu “jibda jiddekorri mill-ġurnata li fiha sar il-ksur. Madankollu, fil-każ li l-ksur ikun kontinwu jew kontinwat, il-preskrizzjoni tibda tiddekorri mill-ġurnata ta’ meta l-ksur intemm”.

80.

Jista’ jitqies, fil-fatt, li jekk il-leġiżlatur tal-Unjoni għażel li jagħti preċedenza liċ-ċertezza legali ta’ min iwettaq il-ksur iktar milli lill-effettività tas-setgħa ta’ ssanzjonar tal-Kummissjoni, l-istess kriterju jkun jista’ jiġi estrapolat għall-ewwel jum tal-perijodu ta’ esklużjoni fil-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

81.

Madankollu, naħseb li din l-idea ma hijiex kompluta. Jekk tiġi applikata l-analoġija, din ikollha ssir fl-intier tagħha, b’tali mod li — bħal f’każijiet ta’ preskrizzjoni ta’ mġiba li tirrestrinġi l-kompetizzjoni — il-perijodu massimu ta’ esklużjoni, ladarba jkun beda, jista’ jiġi interrott ( 17 ). Dan x’aktarx ikun jista’ jiġi estiż, għalhekk, lil hinn mit-tliet snin li, b’mod eżawrjenti, jipprevedi l-Artikolu 57(7) tad-direttiva ( 18 ).

82.

Nemmen, għal din ir-raġuni, li s-soluzzjoni tista’ tintlaħaq b’mod analoġiku, iżda permezz tal-applikazzjoni ta’ din it-teknika ta’ integrazzjoni tar-regola fir-rigward tal-bqija tal-kontenut tad-dispożizzjoni. Fiha jiġi stabbilit li, meta r-raġuni ta’ esklużjoni obbligatorja tkun imġiba illeċita li l-konstatazzjoni tagħha tkun saret f’sentenza li ma stabbilixxietx it-tul tal-perijodu, l-ewwel jum tal-kalkolu tal-ħames snin ta’ esklużjoni ser ikun speċifikament id-data tal-kundanna.

83.

Fil-fehma tiegħi, dan l-istess kriterju jista’ jiġi applikat, mingħajr diffikultajiet ermenewtiċi, fir-rigward ta’ mġiba li tillimita l-kompetizzjoni, li l-eżistenza tagħha tista’ biss titqies bħala pprovata (fir-rigward tal-preżunzjoni ta’ innoċenza) f’deċiżjoni, kemm jekk ġudizzjarja jew amministrattiva. F’din l-ipoteżi, li hija din tal-każ preżenti, hija d-data ta’ din id-deċiżjoni (li titqies bħala kundanna f’sens mhux tajjeb) li sservi bħala “avveniment rilevanti” sabiex jibda l-kalkolu tat-tliet snin ta’ esklużjoni.

84.

L-Artikolu 57(7) tad-Direttiva 2014/24 ma jirreferix, għalhekk, fiċ-ċirkustanzi ta’ dan il-każ, għall-imġiba kollużiva nnifisha, li għandha titqies bħala “avveniment rilevanti”, iżda għall-konstatazzjoni legali tal-eżistenza ta’ dan l-aġir; jew, jekk ikun ippreferut, għall-kwalifika legali ta’ azzjoni, li l-awtorità diġà ssanzjonat bħala mġiba illeċita.

85.

Fi kliem ieħor, jekk kien hemm deċiżjoni li evalwat espliċitament il-parteċipazzjoni ta’ operatur ekonomiku f’akkordju, l-“avveniment rilevanti” sabiex l-awtorità kontraenti — destinatarja tal-mandat jew, jekk applikabbli, tas-setgħa li teskludi lil dan l-operatur ekonomiku — tikkalkula l-ħin massimu ta’ skwalifika, ma huwiex l-imġiba attwali tal-kumpannija responsabbli għall-ksur, iżda l-kwalifika u s-sanzjoni tagħha bħala mġiba restrittiva tal-kompetizzjoni.

86.

Fil-fehma tiegħi, li hija konformi mal-opinjoni tal-Gvern Ungeriż u, fis-seduta, tal-Kummissjoni, dan il-fattur għandu jkun il-fattur “rilevanti” għall-awtorità kontraenti, sabiex tispeċifika l-perijodu massimu tal-esklużjoni tal-operatur ekonomiku kkonċernat. Fid-dawl tas-sanzjoni imposta mill-awtorità tal-kompetizzjoni, l-awtorità kontraenti ma teħtieġ xejn iktar, peress li legalment diġà ġiet innotata l-preżenza ta’ mġiba xierqa sabiex tiġi ddeterminata l-esklużjoni. Il-perijodu ta’ esklużjoni jibda minn hemm, jiġifieri, mill-jum li fih tkun inħarġet id-deċiżjoni li timponi s-sanzjoni korrispondenti.

87.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti risposta lill-Vergabekammer (Awla tal-kuntratti pubbliċi ta’ Südbayern, il-Ġermanja) kif ġej: