IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Brussell, 31.10.2018

COM(2018) 728 final

RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL, LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW U LILL-KUMITAT TAR-REĠJUNI

dwar l-Implimentazzjoni ta' Ftehimiet ta' Kummerċ Ħieles







l-1 ta' Jannar 2017 - il-31 ta' Diċembru 2017

{SWD(2018) 454 final}

Tabella 1 Ħarsa ġenerali lejn il-ftehimiet koperti min dan ir-rapport (l-1el parti)

Tabella 1 Ħarsa ġenerali lejn il-ftehimiet koperti min dan ir-rapport (it-2ni parti)

1.Introduzzjoni

2.ħarsa ġenerali lejn il-kostatazzjonijiet ewlenin

3.FTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida”: il-Korea ta’ Isfel, il-Kolombja-l-Ekwador-il-Peru, l-Amerika Ċentrali, il-Kanada

3.1 FTA UE-IL-KOREA TA’ ISFEL

3.2 FTEHIMIET KUMMERĊJALI TAL-UE MAL-KOLOMBJA, L-EKWADOR U L-PERÙ

3.3 FTEHIM TA’ ASSOĊJAZZJONI TAL-UE MAL-AMERIKA ĊENTRALI

3.4.Il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv UE-Kanada (CETA)

4.ŻONI TA’ KUMMERĊ ĦIELES APPROFONDITI U KOMPRENSIVI (DCFTAS)

5.L-FTAs TAL-EWWEL ĠENERAZZJONI

5.1 L-Iżvizzera

5.2 In-Norveġja

5.3 Il-pajjiżi Mediterranji

5.4 Il-Messiku

5.5Iċ-Ċilì

5.6 L-Unjoni Doganali mat-Turkija,

5.7 Ftehimiet ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni mal-Balkani tal-Punent

6.Ftehimiet ta' Sħubija Ekonomika (EPAs) mal-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP)

6.1.L-EPA mal-Komunità ta’ Żvilupp tal-Afrika tan-Nofsinhar (SADC)

6.2.L-EPA interim mal-Istati tal-Afrika tal-Lvant u ta’ Isfel (ESA)

6.3.L-EPA mal-Forum tal-Grupp tal-Karibew ta’ Stati AKP (CARIFORUM)

6.4.L-EPA tal-Paċifiku u l-EPAs mal-Ghana, il-Kosta tal-Avorju u l-Kamerun:

7.Il-Kummerċ u l-Iżvilupp sostenibbli (TSD): aġġornament dwar attivitajiet riċenti

8.Attenzjoni fuq: il-kummerċ agroalimentari skont l-FTAs

9.aġġornament dwar attivitajiet pendenti u futuri

10.INFURZAR LEGALI

Anness 1 - L-Użu tal-Preferenzi fuq l-Importazzjonijiet fl-UE

Anness 2 - L-UŻU PREFERENZJALI FUQ L-ESPORTAZZJONI MILL-UE

Anness 3 - LISTA TA’AKRONIMI

Tabella 1    Ħarsa ġenerali lejn il-ftehimiet koperti min dan ir-rapport (l-1el parti)

Tabella 1    Ħarsa ġenerali lejn il-ftehimiet koperti min dan ir-rapport (it-2ni parti)

1.Introduzzjoni

1.1    Għala sar dan ir-rapport?

Il-ftehimiet ta’ kummerċ ħieles bilaterali u reġjonali (FTAs) huma muturi mill-aktar importanti tat-tkabbir ekonomiku. Billi jisfruttaw il-possibbiltajiet tal-globalizzazzjoni, iġibu magħhom benefiċċji importanti għan-nies u għall-kumpaniji fl-Unjoni Ewropea (UE) u fil-pajjiżi sħab tagħna. L-FTAs huma kontributuri mill-akbar lejn il-prestazzjoni fil-kummerċ estern tal-UE hekk kif jiftħu swieq ġodda għall-esportaturi u joffru ambjent ta’ negozju aktar prevedibbli, ibbażat fuq ir-regoli, li jkun ta’ benefiċċju għall-għażla tal-konsumaturi u għall-kompetizzjoni. Filwaqt li t-tneħħija tat-tariffi u ta’ ostakoli mhux tariffarji “ta’ wara l-fruntiera” għadhom elementi ċentrali tal-ftehimiet kummerċjali, hemm elementi oħra li qegħdin isiru aktar importanti. B’mod partikolari qegħdin jingħataw aktar importanza r-regoli li jappoġġjaw kummerċ ħieles u ġust (pereż. dawk marbuta mal-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali (IPR) u mar-regoli tal-kompetizzjoni), kif ukoll regoli li jipproteġu d-drittijiet tal-ħaddiema u l-ambjent. Barra minn dan, ċerti FTAs jista’ jkun li joffru opportunità ta’ kooperazzjoni aktar mill-qrib bejn il-partijiet dwar firxa ta’ kwistjonijiet, mir-riċerka għall-innovazzjoni għall-istandardizzazzjoni u t-tibdil fil-klima.

Hekk kif qiegħed jiżdied l-għadd tal-ftehimiet ta’ kummerċ konklużi mill-UE, hekk ukoll qiegħed jiżdied l-interess tal-pubbliku fl-impatti tagħhom. Sabiex tanalizza l-benefiċċji reali u potenzjali ta’ ftehimiet maġġuri ta’ kummerċ 4 , il-Kummissjoni stess, fil-Komunikazzjoni tagħha “Kummerċ għal kulħadd” 5  impenjat lilha nnifisha li kull sena tanalizza kif ikun qegħdin jiġu implimentati dawn il-ftehimiet, b’mod li jinxteħet dawl fuq il-progress, iżda wkoll fuq l-isfidi li jibqa’ u l-passi li l-Kummissjoni qiegħda tieħu sabiex l-FTAs ikunu jistgħu jilħqu l-potenzjal sħiħ tagħhom.

F’konformità mal- ewwel rapport 6 ippubblikat f’Novembru 2017 dan it-tieni Rapport Annwali dwar l-Implimentazzjoni tal-FTAs (minn issa: “ir-rapport”) huwa intenzjonat li jżid l-għarfien u t-trasparenza dwar kif il-Kummissjoni timplimenta l-FTAs. Ir-rapport għandu għax jippermetti lil istituzzjonijiet oħra tal-UE, lill-Istati Membri tal-UE, lis-soċjetà ċivili, lin-negozji u lil dawk kollha li għandhom xi interess fil-politika tal-kummerċ tal-UE biex jiflu u jiddibattu dwar kif l-UE qiegħda tapplika l-FTAs tagħha. L-informazzjoni miġbura permezz ta’ dan l-eżerċizzju se tintuża wkoll biex tinforma lil dawk li jipparteċipaw f’negozjati dwar il-kummerċ aktar ’il quddiem. Barra minn dan, ir-rapport jipprovdi wkoll ideat utli dwar sa liema livell il-pajjiżi li qegħdin jiżviluppaw jibbenefikaw minn FTAs mal-UE, u dwar kif l-assistenza għall-iżvilupp titfassal aħjar f’konformità mal-istrateġija “Għajnuna għall-Kummerċ” .

1.2    Data użata għar-rapport

L-istatistika ġenerali dwar il-kummerċ 7 fil-rapport dwar l-evoluzzjoni tal-flussi ta’ kummerċ u investiment tuża, ħlief fejn muri mod ieħor, data tal-EUROSTAT (COMTEXT) kif disponibbli fil-15 ta’ Lulju 2018 8 . Ħlief fejn indikat mod ieħor, l-aktar data reċenti disponibbli għall-kummerċ fi prodotti hija dik għall-2017, filwaqt li dik għas-servizzi u l-investiment hija dik għall-2016. L-istatistika dwar rati ta’ utilizzazzjoni tal-preferenzi (PURs) 9 hija bbażata fuq data amministrattiva miġbura mill-pajjiż importatur. Il-PUR turi sa liema livell il-flussi ta’ kummerċ jużaw il-preferenzi taħt xi ftehim ta’ kummerċ. Il-PUR tirrifletti s-sehem mill-importazzjonijiet jew l-esportazzjonijiet li jidħlu taħt il-preferenzi kummerċjali bħala sehem mill-valur totali tal-importazzjonijiet jew l-esportazzjonijiet eliġibbli għall-preferenzi minn pajjiż sħab, jiġifieri l-valur totali tal-importazzjonijiet jew esportazzjonijiet eliġibbli għall-użu ta’ preferenzi diviż bl-importazzjonijiet/esportazzjonijiet li fil-fatt ikunu daħlu taħt l-iskema ta’ preferenza. Importazzjonijiet/esportazzjonijiet eliġibbli ta’ preferenza jkunu jeżitu meta t-tariffa preferenzjali applikata tkun iċken mit-tariffa tan-”nazzjon l-aktar iffavorit” (MFN) li tkun qiegħda tiġi applikata. Sussegwentement, il-kummerċ ħieles mid-dazju MFN mhux inkluż fil-kalkoli.

Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE minn sħab fl-FTA hija bbażata fuq iċ-ċifri tal-Eurostat. Il-Eurostat jgħaqqad it-tariffi u l-flussi kummerċjali biex jibni ġabra ta' data li minnha l-Kummissjoni tieħu informazzjoni kemm dwar it-trattament li prodott ikun eliġibbli għalih, kif ukoll dwar kemm jintuża dan it-trattament eliġibbli. Is-sett tad-data miksub huwa armonizzat u konsistenti 10 u jippermetti li jsir paragun bejn il-pajjiżi msieħba u bejn is-snin.

B’kuntrast ma’ dan, biex tikkalkula l-PURs fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn sħab tal-FTA, il-Kummissjoni tuża data amministrattiva miġbura mill-pajjiż terz rispettiv ta’ importazzjoni kkonċernat. Din l-istatistika mhix armonizzata. Għalhekk, jenħtieġ li t-tqabbil dirett bejn pajjiżi sħab jew ma’ importazzjonijiet tal-UE jitqies biss bħala indikattiv. Il-PURs huma pprovduti biss fejn kienet disponibbli data biżejjed affidabbli.

1.3    Il-kopertura u l-istruttura tar-rapport

Dan ir-rapport jipprovdi aġġornament tal-attivitajiet tal-Kummissjoni fl-implimentazzjoni tal-FTA u jiġbor fil-qosor l-iżviluppi ewlenin li jirrigwardaw 35 ftehim kummerċjali maġġuri ma’ 62 pajjiż sieħeb li jkun ilhom qegħdin jiġu applikati għal mill-anqas diversi xhur fl-2017 (ara t-Tabella I). Informazzjoni dettaljata dwar kull ftehim individwali tista’ tinstab f’Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal li jakkumpanja dan ir-rapport.

·It-Taqsima 2 tiġbor fil-qosor parti mill-kostatazzjonijiet ewlenin fl-oqsma ewlenin koperti mill-ftehimiet, u tiddeskrivi l-progress miksub u telenka l-kwistjonijiet pendenti.

·It-Taqsimiet 3-6 ikopru l-punti ewlenin fi ħdan kull kategorija ta’ FTA:

oFTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” (it-taqsima 3)

oŻoni ta’ Kummerċ Ħieles Approfonditi u Komprensivi (DCFTAs; taqsima 4)

oFTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” (it-taqsima 5) u

oFtehimiet ta' Sħubija Ekonomika (taqsima 6).

·It-Taqsima 7 tħares lejn l-implimentazzjoni tal-impenji relatati mal-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli (TSD).

·It-Taqsima 8 tqis il-kummerċ agroalimentari skont l-FTAs.

·It-Taqsima 9 teżamina l-ħidma kontinwa tal-Kummissjoni biex iżżid l-għarfien u ttejjeb l-użu tal-FTAs.

·It-Taqsima 10 tirrifletti s-sitwazzjoni attwali fejn jidħol l-infurzar legali.

2.ħarsa ġenerali lejn il-kostatazzjonijiet ewlenin

2.1    Kuntest

L-FTAs huma katalizzaturi ewlenin li jiftħu s-swieq u li jiġġeneraw il-kundizzjonijiet qafas li jwasslu għall-kummerċ u l-investiment. Il-ftehimiet kummerċjali jippermettu lill-kumpaniji tal-UE jżidu l-esportazzjonijiet u l-importazzjonijiet tagħhom, u dan jikkontribwixxi biex jiżdied il-prodott domestiku gross (PDG) tal-UE. Ġiet stabbilita wkoll rabta ċara bejn l-impjiegi (fl-UE u barra minnha) u l-valur miżjud iġġenerat mill-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-bqija tad-dinja 11 . Iżda l-FTAs isegwu wkoll firxa ta’ objettivi addizzjonali, kemm ġenerali kif ukoll speċifiċi għall-pajjiż jew reġjun sieħeb . L-UE hija impenjata li tiżgura li l-politika tal-kummerċ tkun ukoll dwar il-promozzjoni tal-valuri, bħall-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem, id-drittijiet tal-ħaddiema, l-ambjent u l-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima.

Barra minn hekk, iż-Żoni ta’ Kummerċ Ħieles Approfonditi u Komprensivi (DCFTAs) mas-sħab tal-viċinat tagħna tal-Lvant, il-Moldova, l-Ukrajna u l-Georgia jiddependu ħafna fuq it-tqarrib gradwali tal-liġijiet ta’ dawn il-pajjiżi mal-acquis tal-UE. Il-Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika (EPA) mal-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP) huma ftehimiet assimetriċi li jipprovdu aċċess għas-suq tal-UE lil pajjiżi sħab tagħna, mingħajr dazju u mingħajr kwoti, flimkien ma’ għajnuna teknika u miżuri ta’ għajnuna għall-iżvilupp. Il-ftehimiet mal-Balkani tal-Punent huma mibnija fuq perspettiva Ewropea qawwija ta’ dawn il-pajjiżi li qegħdin jaspiraw għal adeżjoni mal-UE fil-ġejjieni.

L-implimentazzjoni ta’ FTA, min-natura tagħha, tiġi wara l-proċess ta’ negozjar u jkollha tiġi aġġustata biex tiżgura l-kisba tal-objettivi speċifiċi ta’ politika tal-ftehim inkwistjoni. Jistgħu jsiru konklużjonijiet sinifikanti biss ladarba jkun ġie applikat ftehim għal bosta snin. Sabiex teżamina l-impatti tagħhom, il-Kummissjoni wettqet evalwazzjonijiet ex post għal FTAs tal-“ewwel ġenerazzjoni” tal-UE maċ-Ċilì (2012) u l-Messiku (2016), u dalwaqt se tagħmel analiżi fil-fond tal-ewwel Ftehim tal-“ġenerazzjoni ġdida” mal-Korea ta’ Isfel. Il-konklużjoni, fl-2016, tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) mal-Kanada mmarkat il-kisba ta’ miri ġodda f’termini ta’ kamp ta’ applikazzjoni u ta’ kontenut u dan ikun rifless ukoll fl-implimentazzjoni tiegħu.

Aktar ma’ ftehim kummerċjali jkun ambizzjuż u komprensiv, aktar tkun kumplessa u aktar tkun teħtieġ riżorsi l-implimentazzjoni tiegħu. Għalhekk illum il-ġurnata il-monitoraġġ tal-funzjonament tal-FTAs ewlenin tagħna, perjodikament u b’mod sistematiku, għandu importanza aktar kruċjali. Il-kostatazzjonijiet dwar x’jaħdem u ma jaħdimx taħt il-ftehimiet differenti tagħna jistgħu jinfurmaw in-negozjati dwar ftehimiet ġodda u l-modernizzazzjoni ta’ dawk eżistenti. B’hekk, il-Kummissjoni tagħmel enfasi fuq tranżizzjoni bla xkiel min-negozjati għall-fażi ta’ implimentazzjoni u fuq it-tħejjija aħjar għal dakinhar meta jibda japplika ftehim ġdid b’mod proviżorju, kif jidher mis-CETA u mill-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika mal-Ġappun. L-implimentazzjoni effettiva ta’ FTA għalhekk tista’ titqies bħala parti miċ-ċiklu tal-politika tal-kummerċ.

2.2    Kummerċ ta' prodotti 12

Il-kummerċ totali tal-UE dipendenti fuq l-FTAs fl-2017 kien ta’ EUR 1 179 biljun, li huwa madwar 32% tal-kummerċ totali tal-UE ma’ pajjiżi terzi (madwar EUR 3 737 biljun f’dik l-istess sena). L-akbar imsieħba kummerċjali tagħna b’FTAs huma l-Iżvizzera, li lejha jmorru 7% tal-kummerċ estern totali tal-UE, segwita mit-Turkija b’4,1%, in-Norveġja bi 3,4% u l-Korea ta’ Isfel bi 2,7%. L-importazzjonijiet totali dipendenti fuq l-FTAs tal-UE fl-2017 ammontaw għal madwar EUR 542 biljun, filwaqt li l-esportazzjonijiet totali kienu ta’ madwar EUR 637 biljun.

Kumplessivament, fl-2017 il-kummerċ fi prodotti żdied, b'mod partikolari fir-rigward tal-esportazzjonijiet tal-UE. Fejn l-esportazzjonijiet tal-UE naqsu, jidher li dan kien ikkawżat prinċipalment minn fatturi esterni 13 li jaffettwaw l-ekonomija tal-pajjiż sieħeb ikkonċernat u mhux ir-riżultat ta’ xi problema bl-FTA bħala tali. Analiżi settorjali tal-flussi tal-kummerċ uriet żidiet konsiderevoli fl-esportazzjonijiet tal-UE ta’ prodotti agroalimentari u ta’ vetturi bil-mutur lejn xi wħud mis-sħab tagħna b’FTA tal-“ġenerazzjoni l-ġdida”. Fl-istess ħin għad hemm ħafna potenzjal mhux sfruttat f’ċerti setturi, bħal dak tat-tagħmir jew makkinarju tat-trasport fejn il-valur sottostanti tal-esportazzjonijiet u l-iffrankar potenzjali ta’ dazju huma komparattivament għolja fost l-Istati Membri kollha tal-UE u s-sħab tal-FTA. Pereżempju, skont studju riċenti mwettaq mid-DG TRADE, l-esportaturi tal-UE jistgħu jiffrankaw madwar EUR 15-il biljun fis-sena kieku jużaw b’mod sħiħ il-preferenzi offruti mit-18-il FTA tal-UE 14 .

2.3    Rati ta’ Utilizzazzjoni tal-Preferenzi (PURs) 15

Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE minn sħab b’FTA

Fl-2017 dehru xi żviluppi pożittivi b’mod partikolari fejn jidħlu l-pajjiżi tal-Amerika Latina, iċ-Ċilì u l-Messiku, u l-imsieħba tal-EFTA, in-Norveġja u l-Iżvizzera, li kienu kapaċi jagħmlu użu aħjar mill-preferenzi tal-FTA konċessi mill-UE. B’mod ġenerali, l-imsieħba b’FTA tal-Mediterran għamlu użu tajjeb mill-preferenzi tal-FTA, kif għamlu xi pajjiżi Andini bħall-Ekwador. Il-pajjiżi Ċentru-Amerikani qegħdin ukoll juru xejra ‘l fuq, b’mod partikolari El Salvador u l-Panama.

Il-PUR fuq l-importazzjonijiet mill-UE lejn sħab b’FTA

Il-kalkolu tal-użu tal-preferenzi fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn sħab b’FTA għadu diffiċli f’ħafna każijiet, minħabba n-nuqqas ta’ data jew nuqqas ta’ data affidabbli. Ta’ min jinnota li, kif kien il-każ is-sena li għaddiet, id-data dwar il-PUR tal-esportazzjonijiet mill-UE lejn sħab b’FTA għal darb’oħra ma kinitx disponibbli faċilment mis-sħab kollha b’FTA u f’xi każijiet deher li d-data li waslet kienet jew inaffidabbli jew inkonsistenti 16 . Dan minħabba l-fatt li kull pajjiż sieħeb juża l-metodu tiegħu ta’ ġbir u rapportar tal-importazzjonijiet. F’xi każijiet, l-insuffiċjenza hija dovuta għal nuqqasijiet ta’ kapaċità u għal nuqqas ta’ għarfien espert, filwaqt li xi pajjiżi jsostnu li ma jiġbru din id-data xejn.

Il-Kummissjoni qajmet il-kwistjoni mal-pajjiżi sħab ikkonċernati bl-użu tal-istrutturi istituzzjonali taħt l-FTAs tagħha biex tippromwovi skambji perjodiċi bejn il-partijiet. Fl-FTAs l-aktar reċenti, mis-CETA ’il quddiem, se tiġi inkluża dispożizzjoni vinkolanti dwar skambju perjodiku ta’ data dwar il-kummerċ.

Fuq il-bażi tal-informazzjoni għad-dispożizzjoni tal-Kummissjoni kien hemm titjib fil-PUR fejn jidħlu l-esportazzjonijiet mill-UE lejn għadd ta’ sħab b’FTA, kif kien il-każ għall-Korea ta’ Isfel, fejn il-PURs kienu qegħdin jiżdiedu għar-raba’ sena wara l-oħra, kif ukoll fil-każ tal-Georgia u ċ-Ċilì. Il-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn l-akbar sieħeb tagħna fil-kummerċ b’FTA, l-Iżvizzera, baqgħet stabbli fil-livell ta’ madwar 80%. Minkejja dawn l-iżviluppi pożittivi, xorta għax hemm hafna lok għal titjib fl-użu tal-FTAs minn esportaturi tal-UE. Il-Kummissjoni qiegħda taħdem biex ittejjeb l-użu tal-FTAs minn kumpaniji tal-UE, bl-użu ta’ taħlita ta’ miżuri li għandhom l-għan li jipprovdu informazzjoni aktar fil-ħin kif ukoll gwida prattika dwar kwistjonijiet kumplessi, bħar-regoli ta’ oriġini. Il-Kummissjoni qiegħda taħdem ukoll biex ittejjeb il-Bażi ta’ Data dwar l-Aċċess għas-Suq u l-Helpdesk għall-Kummerċ tagħha, f’kooperazzjoni mill-qrib mal-Istati Membri tal-UE u mal-komunità tan-negozju, biex taġġustahom għall-ħtiġijiet tal-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju (SMEs).

2.4    Servizzi u investiment

L-FTAs u d-DCFTAs “tal-ġenerazzjoni l-ġdida” kollha fihom dispożizzjonijiet ambizzjużi dwar is-servizzi u l-investiment. Dawk l-aktar reċenti (pereżempju s-CETA jew il-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomija (EPA) mal-Ġappun) jgħinu biex jiġi stabbilit u msaħħaħ qafas regolatorju biex jiffaċilita l-provvista ta’ servizzi, filwaqt li jiġu protetti l-konsumaturi. Is-CETA u l-FTAs tal-UE ma’ Singapor u l-Vjetnam fihom ukoll dispożizzjonijiet mill-aktar avvanzati ta’ protezzjoni tal-investiment. L-FTAs tal-UE jmorru lil hinn mid-WTO peress li jilliberalizzaw l-investiment mhux biss fis-servizzi iżda fil-biċċa l-kbira tas-setturi ekonomiċi, inklużi l-manifattura u l-agrikoltura. B’hekk il-prattika tan-negozju ssir aktar faċli għall-fornituri tas-servizzi u għall-investituri tal-UE, li joffri ambjent aktar prevedibbli u sigurtà legali akbar.

Minkejja dan, in-nuqqas ta’ data diżaggregata jagħmilha diffiċli li jitkejjel l-impatt preċiż tal-FTAs fuq il-kummerċ fis-servizzi u l-investiment dirett barrani (FDI). Ikun għalhekk meħtieġ li l-effetti tal-FTAs fis-servizzi jiġu studjati f’aktar dettall biex tinkiseb stampa aktar ċara. Dawn huma wħud mill-iktar kostatazzjonijiet importanti sa issa: 

üIl-kummerċ tas-servizzi żdied taħt l-FTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” mal-Korea ta’ Isfel, il-Kolombja, l-Ekwador, il-Perù u l-Amerika Ċentrali, sa mid-dħul fis-seħħ tagħhom. Pereżempju, fil-każ tal-Amerika Ċentrali, il-kummerċ tas-servizzi fl-2016 laħaq kważi 40% tal-valur tal-kummerċ totali, mal-Panama biss dan huwa responsabbli għal aktar min-nofs din iż-żieda.

üTista’ tiġi osservata tendenza 'l fuq simili fejn jidħlu l-ftehimiet tal-“ewwel ġenerazzjoni” maċ-Ċili u l-Messiku. Il-ftehimiet immodernizzati se jġibu aktar titjib. B’mod partikolari, il-Messiku impenja ruħu li jżomm is-swieq tas-servizzi tiegħu miftuħa b’mod wiesa’ għall-fornituri tal-UE, b’konċessjonijiet komprensivi u ambizzjużi.

üFtehimiet tal-”ewwel ġenerazzjoni” mas-sħab Mediterranji tagħna għandhom biss dispożizzjonijiet limitati ħafna dwar l-investiment u s-servizzi peress li jiffukaw l-aktar fuq il-prodotti. L-evoluzzjoni tal-kummerċ fis-servizzi u l-investimenti kienet ġeneralment waħda pożittiva, minkejja t-tnaqqis riċenti f’xi servizzi tat-turiżmu ta’ xi pajjiżi minħabba tħassib ta’ instabbiltà jew ta’ sigurtà.

üIl-valur tal-kummerċ fis-servizzi pprovdut minn kumpaniji tal-UE fl-Iżvizzera u viċi versa qiegħed jikber b’rata mgħaġġla, b’bilanċ pożittiv favur l-UE.

üIl-kummerċ fis-servizzi u l-investiment mal-Ukrajna u l-Moldova taħt id-DCFTAs kompla jiżdied fl-2016, li rkupra wara l-kriżi ekonomika u politika, filwaqt li dan għadu mhuwiex il-każ għall-Georgia.

üFost l-FSE fis-seħħ, huwa biss dak ta’ mal-Karibew li jkopri s-servizzi, il-liberalizzazzjoni tal-investiment u suġġetti oħra relatati mal-kummerċ, filwaqt li FSE oħra għandhom klawżoli rendez-vous għan-negozjati fuq dawn il-kwistjonijiet fi stadju aktar tard.

2.5    Il-progress li sar u l-kwistjonjiet ewlenin miftuħa

Il-Kummissjoni tuża l-qafas istituzzjonali tal-FTA biex tindirizza problemi konkreti mal-pajjiżi sħab, u għamlet dan b’suċċess fl-2017 17 . Dawn huma xi wħud mill-kisbiet ewlenin u l-kwistjonijiet pendenti sal-lum:

Miżuri sanitarji u fitosanitarji (SPS)

üIċ-Ċilì fetaħ is-suq tiegħu għaċ-ċanga mill-UE, u b’hekk neħħa l-aħħar ostakli li kien għad fadal għall-qatgħat tal-laħam u aġġusta t-termini taċ-ċertifikat tas-saħħa għall-esportazzjoni.

üIl-Perù ta aċċess kważi sħiħ għas-suq għall-prodotti tal-ħalib mill-UE.

üIl-Kolombja, il-Costa Rica u l-Panama tejbu l-proċeduri tal-SPS, inkluż l-elenkar minn qabel tal-istabbilimenti tal-UE.

üIl-Moldova adottat u bdiet timplimenta strateġija SPS u l-Georgia adottat pjan direzzjonali leġiżlattiv.

·L-esportazzjonijiet taċ-ċanga Ewropea lejn il-Korea ta’ Isfel għadhom ipprojbiti. Il-kwistjoni tqajmet mill-ġdid fil-Kumitat tal-SPS fis-6 ta’ Settembru 2017.

·Fil-Kolombja, għad hemm xi proċeduri kkumplikati relatati mal-SPS, fir-rigward tal-prodotti mill-pjanti; fil-Perù sar progress limitat dwar l-approvazzjoni taċ-ċertifikati armonizzati għall-importazzjoni tal-prodotti tal-laħam.

·Għal xi wħud mis-sħab tagħna b’DCFTA, bħal pereżempju l-Georgia, għad hemm bżonn li l-kapaċità istituzzjonali f’termini ta’ kontroll tas-sikurezza tal-ikel titjieb; Il-Moldova jeħtieġ li taġġorna l-kapaċità djanjostika tal-laboratorji tagħha għall-monitoraġġ u s-sorveljanza tal-mard tal-annimali.

Ostakoli tekniċi u amministrattivi għall-kummerċ

üIl-Messiku neħħa l-ostakli fir-rigward tar-reġistrazzjoni u l-approvazzjoni ta’ prodotti tas-saħħa u s-sustanzi kimiċi għall-agrikoltura.

üIt-Turkija neħħiet ir-restrizzjonijiet fuq l-esportazzjoni tar-ruttam tar-ram u tal-aluminju u neħħiet il-prodotti tal-karti mill-ambitu tal-iskema tagħha ta’ sorveljanza tal-importazzjoni.

üIl-Kolombja mmodifikat il-liġijiet tagħha biex toħloq kundizzjonijiet ekwi għall-importazzjonijiet u l-bejgħ ta’ spirti domestiċi u impurtati u ħabbret il-ħolqien ta’ kundizzjonijiet ekwi għal trakkijiet importati (għalkemm dawn l-impenji għadhom qegħdin jiġu implimentat).

·L-Ukrajna kompliet bil-projbizzjoni tal-esportazzjoni taz-zkuk tal-injam u ftit sar progress dwar leġiżlazzjoni pendenti dwar il-foresti li suppost kellha tneħħi din ir-restrizzjoni kummerċjali.

·Xi pajjiżi tal-Mediterran, inklużi l-Alġerija, l-Eġittu, il-Marokk u t-Tuneżija, japplikaw skemi ta’ reġistrazzjoni, proċessi ta’ ċertifikazzjoni, kontrolli tekniċi fil-portijiet u spezzjonijiet ikkumplikati ta’ qabel it-trasport għal prodotti industrijali, jew rekwiżiti ta’ kontenut lokali għal sejħiet għall-offerti pubbliċi.

·Fit-Turkija, il-miżuri restrittivi għall-kummerċ kienu jinkludu diskriminazzjoni kontra l-esportazzjonijiet mill-UE ta’ tratturi, restrizzjonijiet fuq l-esportazzjoni ta’ prodotti tal-ġilda kif ukoll il-politika ta’ lokalizzazzjoni tat-Turkija fis-settur farmaċewtiku.

Indikazzjonijiet Ġeografiċi (IĠ)

üL-IĠ tal-UE “Prosecco” u t-trademark internazzjonali korrispondenti issa huma legalment protetti fil-Moldova.

·Fil-każ tal-Korea ta’ Isfel, kien hemm diffikultajiet biex jiżdiedu aktar IĠ tal-UE mal-lista mħarsa skont l-FTA . 

L-akkwist pubbliku

üL-Ukrajna adottat pjan direzzjonali komprensiv dwar l-akkwist pubbliku, pass ulterjuri lejn sistema ta’ akkwist pubbliku aktar trasparenti u miftuħa.

·Minħabba nuqqas ta’ trasparenza, il-kompetituri mill-UE għadhom ma jistgħux jibbenefikaw mill-ftuħ tas-swieq tal-akkwisti lokali f’xi pajjiżi tas-Sħubija tal-Lvant.

Il-klima tan-negozju, l-investiment, l-aċċess għas-swieq mill-SMEs

üIl-Messiku tejjeb l-aċċess għall-investiment dirett barrani (IDB) bit-tneħħija ta’ limiti massimi ta’ ekwità f’setturi importanti, inklużi t-telekomunikazzjoni, l-istituzzjonijiet tal-enerġija u dawk tal-assigurazzjoni.

üDiversi pajjiżi fir-reġjun Ewro-Mediterranju għamlu bidliet fil-liġijiet tagħhom li jirregolaw l-investimenti fi sforz biex jiġi attirat aktar investiment dirett barrani: Pereżempju, l-Eġittu u t-Tuniżija għaddew Liġi ġdida dwar l-Invesstimenti, l-Alġerija mmodifikat il-Kodiċi tal-Investiment tagħha, il-Palestina adottat għadd ta’ leġiżlazzjonijiet li għandhom l-għan li jtejbu l-klima ta’ investiment u l-Ġordan u l-Marokk stabbilew istituzzjonijiet ġodda biex jiġu żviluppati l-investimenti. L-implimentazzjoni effettiva se tkun iċ-ċavetta tas-suċċess ta’ tali miżuri.

·Il-korruzzjoni u l-governanza dgħajfa komplew jaffettwaw lin-negozji tal-UE f’xi pajjiżi tal-Balkani tal-Punent u l-pajjiżi tal-Viċinat tal-Lvant.

3.FTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida”: il-Korea ta’ Isfel, il-Kolombja-l-Ekwador-il-Peru, l-Amerika Ċentrali, il-Kanada

Għall-fini ta’ dan ir-rapport, FTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” huma FTAs komprensivi nnegozjati wara l-2006 ma’ pajjiżi terzi magħżula. Mill-ftehimiet applikati, dawk mal-Korea ta’ Isfel, il-Kolombja, il-Perù, l-Ekwador, l-Amerika Ċentrali u l-Kanada jappartjenu għal din il-kategorija. Dawn il-ftehimiet tipikament imorru lil hinn minn tnaqqis fit-tariffi u l-kummerċ ta’ prodotti, u jkopru wkoll servizzi u akkwist pubbliku. Il-Ftehim mal-Korea ta’ Isfel u dak mal-Kanada wkoll jinkludu dispożizzjonijiet dwar liberalizzazzjoni akbar tal-investiment u, aktar minn hekk, is-CETA tkopri wkoll il-protezzjoni tal-investiment (għalkemm għadha mhix applikata b’mod provviżorju) u l-kooperazzjoni regolatorja. Id-dispożizzjonijiet sodi dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli (TSD) huma parti ċentrali mill-ftehimiet kummerċjali kollha tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” konklużi sa mill-2010.

3.1    FTA UE-IL-KOREA TA’ ISFEL

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni ta’ preferenza

L-FTA ilu jiġi applikat għal seba’ snin. Fl-2017, il-kummerċ tal-UE mal-Korea ta’ Isfel kiber b’mod aktar sod (5,7% fis-sena bħala medja tul dawn l-aħħar seba’ (7) snin) mill-kummerċ estern globali bejn l-UE u pajjiżi terzi li kiber b’rata ta’ 3,8%, bl-FTA bħala pilastru ta’ dan l-iżvilupp. L-importazzjonijiet tal-UE żdiedu b’mod aktar qawwi mill-esportazzjonijiet tal-UE, appoġġjati mill-qawmien mill-ġdid tal-ekonomija tal-UE u domanda domestika qawwija min-naħa tal-UE.

L-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-Korea ta’ Isfel fejn jidħlu vetturi bil-mutur reġgħu żdiedu b’7,3% wara li kienu naqsu b'7,5% fl-2016.

L-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-Korea ta’ Isfel u l-importazzjonijiet mill-Korea ta’ Isfel fis-settur agroalimentari żdiedu b’10% u 11% rispettivament, u b’hekk qabżu r-rata ta’ tkabbir osservata għall-esportazzjonijiet agroalimentari tal-UE u l-importazzjonijiet madwar l-imsieħba kollha tal-FTA flimkien (li kienu jikkorrispondu għal 4% u 5%, rispettivament). Il-kwoti tar-rata tariffarja (tariff rate quotas - TRQs) 18 għal prodotti agrikoli sensittivi kienu wkoll użati aħjar mill-esportaturi tal-UE milli kienu fis-sentejn ta’ qabel.

Fl-2017, l-UE rreġistrat bilanċ favorevoli ta’ EUR 2,6 biljun f’kummerċ agroalimentari mal-Korea ta’ Isfel. Meta wieħed iħares lejn il-perjodu ta’ żmien bejn l-2010 u l-2017, l-esportazzjonijiet agroalimentari tal-UE lejn il-Korea ta’ Isfel żdiedu b’113%, l-importazzjonijiet mill-Korea ta’ Isfel b’212% (għalkemm dawn tal-aħħar minn valur baxx ħafna, minn EUR 65 għal EUR 203 miljun).

Il-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn il-Korea ta’ Isfel kienet ta’ 74.3%, l-ogħla rata li qatt kien hemm. Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mill-Korea ta’ Isfel ukoll żdiedet bi ftit, minn 87% fl-2016 għal 88% fl-2017.

Il-kummerċ fis-servizzi tal-UE mal-Korea ta’ Isfel jirrappreżenta bejn wieħed u ieħor 1% tal-kummerċ estern tal-UE fis-servizzi. Bejn l-2010 u l-2016, l-esportazzjonijiet tas-servizzi mill-UE żdiedu b’70%. Fl-2016, l-esportazzjonijiet mill-UE naqsu ftit b’3,6% u l-importazzjonijiet mill-UE naqsu bi 3,3%, meta mqabbla mal-2015. Matul l-istess perjodu, l-istokks eżoġeni ta’ FDI tal-UE żdiedu b’46% u l-istokks endoġeni ta’ FDI tal-UE (l-investimenti tal-UE fil-Korea ta’ Isfel) żdiedu b’34%.

Id-drittijiet tal-ħaddiema

Il-Kummissjoni kompliet tesprimi t-tħassib serju tagħha u qawwiet it-ton tal-messaġġi tagħha lill-gvern il-ġdid tal-Korea ta’ Isfel fir-rigward tal-impenji fejn jidħlu d-drittijiet tal-ħaddiema skont l-FTA.

Il-kwistjonijiet li tqajmu kienu jinkludu progress mhux suffiċjenti rigward ir-riformi fid-dinja tax-xogħol, meħtieġa biex jiġi żgurat ir-rispett għall-prinċipju tal-libertà tal-assoċjazzjoni u d-dritt tan-negozjar kollettiv li ġej mis-sħubija tal-Korea fl-Organizzazzjoni Dinjija tax-Xogħol (ILO), u dwar ir-ratifika ta’ erba’ konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO li kienu għadhom pendenti 19 . Il-Kummissjoni fakkret ukoll fir- rapport tal-Parlament Ewropew 20 u fl-appelli tas-soċjetà ċivili biex tiġi inizjata proċedura formali ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim taħt il-kapitolu tat-TSD tal-FTA.

Wara interventi mill-UE, il-Korea ta’ Isfel dan l-aħħar ikkomunikat lill-UE l-passi li l-gvern beħsiebu jieħu fil-pajjiż lejn ir-ratifika ta’ erba’ konvenzjonijiet fundamentali pendenti tal-ILO (ara: Ġabra fil-qosor tad-diskussjonijiet fis-6t Kumitat tat-TSD ) . L-approċċ tal-Korea ta’ Isfel huwa li twettaq il-bidliet legali neċessarji qabel ma taderixxi mal-konvenzjonijiet tal-ILO. Il-Korea ta’ Isfel ħadet xi passi li ġew ikkomunikati lill-UE. Il-Kummissjoni qiegħda tkompli żżomm għajnejha fuq dan il-proċess u se tirreaġixxi b’mod adegwat għall-iżviluppi fil-Korea ta’ Isfel.

Evalwazzjoni ex post tal-FTA bejn l-UE u l-Korea ta’ Isfel

Skont il-Komunikazzjoni tagħha “Kummerċ għal Kulħadd” il-Kummissjoni bħalissa qiegħda tipprepara biex toħroġ l-ewwel analiżi dettaljata ex post tagħha dwar il-prestazzjoni tal-FTA bejn l-UE u l-Korea ta’ Isfel. It-tagħlimiet miksuba se jgħinu biex jitjieb it-tfassil ta’ FTAs oħra li bħalissa qegħdin jiġu nnegozjati kif ukoll titjieb l-implimentazzjoni ta’ FTAs li ġew konklużi dan l-aħħar.    

3.2    FTEHIMIET KUMMERĊJALI TAL-UE MAL-KOLOMBJA, L-EKWADOR U L-PERÙ

Il-Ftehim Kummerċjali mal-Kolombja u l-Perù, fil-ħames sena ta’ implimentazzjoni tiegħu, qiegħed jaħdem sew. Huwa kellu effett stabilizzanti fil-kuntest ta’ tnaqqis fil-prezzijiet tal-prodotti li affettwa l-ekonomija tal-pajjiżi tal-Komunità Andina bejn l-2015 u l-2016. Il-Ftehim ħoloq opportunitajiet importanti ta’ negozju, li qegħdin dejjem aktar jinħatfu minn negozji miż-żewġ naħat. F’Jannar 2017, l-Ekwador aderixxa fil-Ftehim mal-Kolombja u l-Perù.

Il-Ftehim ħalla impatt pożittiv ħafna fuq l-SMEs. Pereżempju, skont l-istatistika Kolombjana, anki kieku kellu jitħalla barra s-settur tal-minjieri, total ta’ 1155 kumpanija Kolombjana kienu qegħdin jesportaw lejn l-UE fl-2017, fosthom 328 SMEs u 582 mikroimpriża.

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni ta’ preferenza

Fl-2017, kontra x-xejra li dehret fl-2015 u fl-2016, it-tliet imsieħba kollha kemm huma rrappurtaw żieda fil-kummerċ bilaterali mal-UE – 7% għall-Kolombja, 16% għall-Perù, u ċifra impressjonanti ta’ 20% fl-ewwel sena ta’ implimentazzjoni mal-Ekwador.

Il-PUR fuq importazzjonijiet lejn l-UE mill-Kolombja u l-Perù baqgħet stabbli fil-livell ta’ 97% u 96% rispettivament, u fil-każ tal-Ekwador 97%. Il-PUR għall-esportazzjonijiet mill-UE lejn il-Kolombja għall-2017 kienet ta’ 68%, tnaqqis żgħir minn 71% fl-2016; 52% għall-Perù u 42% għall-Ekwador.

L-esportazzjonijiet tal-UE ta’ prodotti agrikoli komplew jiżdiedu permezz tat-tliet imsieħba Andini u huma mistennija li jespandu aktar wara l-implimentazzjoni sħiħa tal-kapitolu dwar l-SPS. Il-Kolombja u l-Perù tejbu l-użu tat-TRQs tagħhom fl-2017 u l-istess jgħodd għall-esportaturi tal-UE. Fil-każ tal-Ekwador, li għadu kif aderixxa mal-Ftehim, l-użu fuq iż-żewġ naħat għadu baxx. Fl-2017, il-mekkaniżmu ta’ stabbilizzazzjoni għall-banana ġie estiż biex jinkludi l-Ekwador. Barra miis-settur agrikolu, diversi setturi industrijali, inkluż dak farmaċewtiku, tal-makkinarju u tal-vetturi bil-mutur, ukoll ibbenefikaw minn aċċess aħjar għas-suq.

Il-kummerċ fis-servizzi baqa’ pjuttost stabbli, bl-UE tirreġistra bilanċ pożittiv sostanzjali mal-imsieħba kollha. L-UE għadha l-akbar investitur barrani fil-Kolombja u l-Perù. L-istokkijiet tal-FDI tal-UE fl-Ekwador għadhom f’livelli aktar baxxi, minħabba regolamenti u proċeduri legali kumplessi u nuqqasijiet fl-infurzar ġudizzjarju tal-kuntratti.

Progress fl-implimentazzjoni u kwistjonijiet pendenti

Jistgħu jiġu nnutati diversi passi pożittivi li saru fl-2017. Il-Kolombja, wara kontestazzjoni mressqa mill-UE quddiem id-WTO, temmet ir-restrizzjonijiet fuq l-ispirti importati billi emendat il-liġi tagħha dwar l-ispirti. B’mod parallel il-Kolombja ħabbret ukoll il-ħolqien ta’ kundizzjonijiet ekwi għal trakkijiet importati, għalkemm dawn l-impenji għad irid jiġu implimentati. Barra minn hekk, il-Kolombja ċċarat l-impenji tagħha skont l-anness dwar l-akkwisti pubbliċi tal-gvern fil-Ftehim, li għandu jtejjeb l-aċċess għall-kumpaniji tal-UE għal offerti fil-livell lokali. Il-Perù kkonċeda aċċess kważi sħiħ għas-suq tal-prodotti tal-ħalib.

Kwistjonijiet pendenti li l-Kummissjoni qiegħda tindirizza mas-sħab tagħha fil-Kumitat għall-Kummerċ jinkludu ostakli tekniċi għall-kummerċ fil-Kolombja u diskriminazzjoni tat-taxxa fil-Perù, li japplika trattament tat-taxxa preferenzjali għal “Pisco”, li jiddiskrimina kontra l-ispirti importati. L-esportazzjonijiet agroalimentari tal-UE xorta għadhom jaffaċċjaw restrizzjonijiet permezz ta’ liċenzji ta’ importazzjoni kkumplikati obbligatorji, kif ukoll ta’ limiti arbitrarji fuq it-TRQs applikati mill-Ekwador. Barra minn hekk , l-UE għadha qiegħda tirsisti biex it-tliet sħab Andini tagħha jaċċettaw il-qsim tal-kunsinni fil-każ ta’ prodotti oriġinarji li jkunu fi tranżitu minn pajjiż terz.

Drittijiet tax-xogħol u ambjentali

Kien hemm ftuħ dejjem jikber mis-sħab Andini tal-UE b’FTA biex jiddiskutu l-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-ħaddiema u dawk ambjentali taħt il-kapitolu tat-TSD. L-UE organizzat attivitajiet ta’ kooperazzjoni mat-tliet pajjiżi sħab kollha, inkluż dwar l-ispezzjoni tax-xogħol u l-formalizzazzjoni tax-xogħol mal-Perù, u dwar l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni dwar il-Kummerċ Internazzjonali ta’ Speċi ta’ Fawna u Flora Selvaġġi fil-Periklu (CITES), l-ekonomija ċirkolari u r-responsabbiltà soċjali korporattiva mal-Kolombja. Mal-Ekwador ġew organizzati azzjonijiet matul is-sena sabiex jitqajjem għarfien u tinbena l-kapaċità biex jiġi assistit l-istadju inizjali tal-implimentazzjoni tal-kapitolu dwar it-TSD.

Għad hemm sfidi kbar quddiem it-tliet sħab kollha fil-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles tal-Andini. Il-Perù jeħtieġ li jtejjeb b’mod sinifikanti l-mekkaniżmi konsultattivi domestiċi tiegħu u jżid l-isforzi biex jimplimenta l-obbligi sostantivi tiegħu. Il-ħolqien ta’ grupp konsultattiv domestiku (DAG) fil-Kolombja, biex jikkomplementa l-mekkaniżmi konsultattivi eżistenti tagħha, sar b’reazzjoni għal appelli ripetuti mis-soċjeta ċivili. Mal-Ekwador, kien hemm impenn kostruttiv fl-ewwel sena tal-implimentazzjoni tal-kapitolu dwar it-TSD u x-xogħol issa ser ikun iffukat fuq punti ta’ azzjoni konkreti.

3.3    FTEHIM TA’ ASSOĊJAZZJONI TAL-UE MAL-AMERIKA ĊENTRALI

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni ta’ preferenza

Ħames snin wara d-dħul fis-seħħ tagħha, il-parti tal-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni bejn l-UE u sitt pajjiżi tal-Amerika Ċentrali (il-Panama, il-Costa Rica, il-Honduras, il-Gwatemala, in-Nikaragwa u El Salvador) għaddiet minn perjodu ta’ ħajja ġdida hekk kif il-flussi kummerċjali tal-UE mal-Amerika Ċentrali żdiedu b’7.2% fl-2017.

Apparti l-flussi kummerċjali li kienu jammontaw għal EUR 11-il biljun bejn il-pajjiżi tal-Amerika Ċentrali u l-UE, il-Ftehim u l-kuntest istituzzjonali tiegħu, flimkien mal-programmi tal-UE fir-reġjun, kienu qegħdin ikomplu jkabbru l-integrazzjoni ekonomika reġjonali fl-Amerika Ċentrali. L-importazzjonijiet tal-UE mir-reġjun għaddew minn tendenza qawwija ta’ żieda f’ħamsa mis-sitt pajjiżi fir-reġjun. L-esportazzjonijiet tal-UE lejn l-Amerika Ċentrali żdiedu b’mod ġenerali, għalkemm b’mod aktar kajman.

L-użu tat-TRQs tjieb fl-2017 għaż-żewġ reġjuni filwaqt li kien jiffoka fuq prodotti speċifiċi. L-Amerika Ċentrali użat bis-sħiħ il-kwota taz-zokkor u tar-rum f’massa tagħha, filwaqt li l-esportaturi tal-UE tejbu l-użu tagħhom tat-TRQs, b’mod partikolari fil-każ tal-ħalib tat-trab (ta’ 91%).

Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mill-Amerika Ċentrali reġa’ kien għoli b’medja ta’ 95%. Id-data biex il-PUR tiġi kkalkulata fuq l-esportazzjonijiet tal-UE lejn l-Amerika Ċentrali ma kinitx disponibbli.

Il-kummerċ fis-servizzi bejn iż-żewġ reġjuni kompla jiżdied f’termini assoluti u relattivi u fl-2016 kien jirrappreżenta kważi 40% tal-valur tal-kummerċ totali. Il-Panama huwa d-destinazzjoni ta’ madwar 60% tal-esportazzjonijiet tal-UE lejn ir-reġjun u ta’ aktar minn 60% tal-kummerċ totali fis-servizzi.

L-investiment tal-UE fir-reġjun baqa’ relattivament b’saħħtu. Pereżempju, fl-2016 l-istokkijiet tal-FDI tal-UE fl-Amerika Ċentrali kienu d-doppju jew aktar dawk fil-Kolombja jew fil-Perù, b’valuri kummerċjali simili jew aktar baxxi u kienu eqreb għal dawk mal-Arġentina, li fl-2016 kellha fluss kummerċjali ta’ 50% ogħla mal-UE.

Drittijiet tal-ħaddiema u dawk konnessi mal-ambjentali

Intlaħaq stadju importanti fl-implimentazzjoni tal-kapitolu tat-TSD, wara l-istabbiliment ta’ DAGs fil-pajjiżi tal-Amerika Ċentrali kollha. L-UE għal darb’oħra ffinanzjat diversi attivitajiet flimkien mal-ILO, l-OECD u s-soċjetà ċivili lokali fost l-oħrajn li jkopru r-reġjun, b’attenzjoni fuq suġġetti importanti bħal ma hi r-responsabbiltà soċjali korporattiva u l-kondotta responsabbli fin-negozju, inklużi laqgħat ta’ esperti. L-UE pprovdiet ukoll finanzjament lill-Uffiċċju Reġjonali tal-ILO biex jappoġġa l-implimentazzjoni effettiva tal-konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO f’El Salvador u fil-Gwatemala.

Progress fl-implimentazzjoni u kwistjonijiet pendenti

Wara proċess twil u iebes, il-Kumitat ta’ Assoċjazzjoni fl-2018 qabel dwar soluzzjoni reċiprokament sodisfaċenti ta’ prinċipju li għandha twitti t-triq għall-inkorporazzjoni sħiħa tal-Kroazja fil-Ftehim, li se tiġi wara li jiġu attwati r-rekwiżiti legali meħtieġa biex issir effettiva.

Dan l-aħħar il-Kumitat ta’ Assoċjazzjoni kkunsidra wkoll il-kwistjoni relatata man-nuqqas ta’ data meħtieġa mis-sħan tal-Amerika Ċentrali biex ikunu jistgħu jiġu kkalkulati l-PURs fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn l-Amerika Ċentrali. Is-Sottokumitat dwar l-Aċċess għas-Suq ġie inkarigat li jidentifika r-raġunijiet u s-soluzzjonijiet potenzjali biex jirrimedja n-nuqqasijiet.

3.4.    Il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv UE-Kanada (CETA)

L-ewwel esperjenzi

L-applikazzjoni provviżorja 21 ma bdietx qabel il-21 ta’ Settembru 2017 u għadu mhux possibbli li jsiru konklużjonijiet dwar l-impatt fuq il-flussi tal-kummerċ, iżda l-benefiċċji bdew juru.

üFl-ewwel disa’ (9) xhur tal-applikazzjoni tal-ftehim (Ottubru 2017 sa Ġunju 2018), l-esportazzjonijiet mill-UE ta’ prodotti lejn il-Kanada żdiedu b’7%, bl-ogħla livellli jkunu fl-esportazzjonijiet agrikoli: il-frott u l-ġewż (29%) u l-inbid frizzanti (11%).

üL-esportazzjonijiet tal-makkinarju u t-tagħmir mekkaniku (wieħed minn ħamsa tal-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-Kanada) ukoll żdiedu bi 8%. L-esportazzjonijiet fil-prodotti farmaċewtiċi (10% tal-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-Kanada) żdiedu b’10%. Esportazzjonijiet importanti oħra mill-UE ukoll kienu qegħdin jiżdiedu, pereżempju fil-każ tal-għamara (10%), il-fwejjaħ/il-kożmetiċi (11%), iż-żraben (8%) u l-hwejjeġ (11%).

üIl-Kummissjoni qiegħda żżomm għajnejha fuq l-użu tal-allokazzjoni u t-trasferimenti tal-kwoti tar-rati tat-tariffi (TRQs) li jolqtu l-ġobon, u qiegħda tiġbor informazzjoni dwarhom.

Passi meħuda biex l-implimentazzjoni titmexxa ‘l quddiem

Il-ħidma mxiet ’il quddiem malajr fejn jidħol il-bini tal-qafas istituzzjonali komprensiv li jikkonsisti minn 13-il kumitat u sitt (6) djalogi speċjalizzati, li jirrappurtaw lill-Kumitat Konġunt tas-CETA . Fl-ewwel nofs tal-2018 iltaqgħu diversi kumitati, inkluż dawk iddedikati għall-indikazzjonijiet ġeoġrafiċi (IĠ), SPS, l-akkwist tad-dwana u pubbliku, il-kummerċ elettroniku, l-inbejjed u l-ispirti, kif ukoll id-Djalogi ddedikati għall-“Prodotti mill-Foresta” u l- “Aċċess għas-Suq Bijotekniku”. Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb hawn .

L-ewwel Kumitat dwar it-TSD tlaqqa’ fit-13 ta’ Settembru 2018, u  r-rapport konġunt jista’ jiġi kkonsultat hawn. L-UE u l-Kanada esploraw, fost affarijiet oħra, azzjonijiet konġunti għall-implimentazzjoni tal-Ftehim ta’ Pariġi u modi ta’ faċilitazzjoni tal-involviment tar-rappreżentanti rispettivi tas-soċjetà ċivili. Il-Kummissjoni u l-Kanada ddiskutew ukoll ir-reviżjoni bikrija tad-dispożizzjonijiet tat-TSD, li jirriflettu l-impenn tal-Kummissjoni fis-CETA “l-Istrument Interpretattiv Konġunt” (JII)  .

Barra minn hekk, il-Kummissjoni, b’kollaborazzjoni mal-Istati Membri u l-Kanada, ħejjiet Gwida dwar ir-regoli tal-oriġini fis-CETA  għall-partijiet interessati, li qed jiġu msaħħa b’mod kontinwu.

Bis-CETA, il-Kummissjoni ħadet pass ieħor biex iżżid it-trasparenza, bil-pubblikazzjoni ta’ informazzjoni f’waqtha dwar l-attivitajiet tal-korpi istituzzjonali fuq paġna web speċifika għas-CETA, imsejħa “Laqgħat u dokumenti”  .

Il-gwida l-ġdida, pass pass, tas-CETA għan-negozji kif ukoll spazju ddedikat għas-CETA fi ħdan il-Bażi tad-Data tal-Aċċess għas-Suq kienet ta’ suċċess kbir u dawn l-istrumenti jistgħu jservu ta’ ispirazzjoni għal ftehimiet futuri.

Sabiex tiġi mmonitorjata u mtejba aktar l-implimentazzjoni tas-CETA, is-sitwazzjoni attwali ġiet diskussa mill- Grupp ta’ Esperti dwar il-Ftehimiet Kummerċjali tal-UE fit-11 ta’ Lulju 2018.

4.ŻONI TA’ KUMMERĊ ĦIELES APPROFONDITI U KOMPRENSIVI (DCFTAS) 22

Is-sitwazzjoni attwali

Il-Ftehimiet ta’ Assoċjazzjoni tal-UE mal-Georgia, ir-Repubblika tal-Moldova (il-Moldova) u l-Ukrajna għandhom l-għan li japprofondixxu l-assoċjazzjoni politika u jħejju għall-integrazzjoni ekonomika gradwali bejn l-UE u t-tliet sħab tagħha tal-Lvant fil-qafas tas-Sħubija tal-Lvant bħala parti mill-Politika Ewropea tal-Viċinat.

Id-DCFTAs għandhom żewġ komponenti ewlenin:

·il-ftuħ reċiproku tas-suq għall-prodotti, b’xi assimetrija li tibbenefika lill-imsieħba tal-Lvant; kif ukoll

·approssimazzjoni regolatorja wiesgħa mal-liġi tal-UE, b’mod notevoli f’oqsma relatati man-negozju.

Wara aktar minn sentejn mill-applikazzjoni mal-Ukrajna u aktar minn erba’ snin mal-Moldova u l-Georgia bdew jidhru riżultati tajbin u l-kummerċ qiegħed jiżdied. L-approssimazzjoni leġiżlattiva qiegħda tavvanza b’mod gradwali. L-impatt tiegħu f’termini tad-dinamika tal-kummerċ u s-sostenibbiltà tagħhom jeħtieġ li tiġi osservata fuq medda medja sa twila ta’ żmien.

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni ta’ preferenza

L-UE hija l-akbar sieħeb kummerċjali tat-tliet pajjiżi kollha kemm huma, u fl-2017 kienet tirrappreżenta 56% tal-kummerċ totali fil-każ tal-Moldova, 42% tal-Ukrajna u 27% tal-Georgia. L-UE għandha bilanċ kummerċjali pożittiv mat-tliet pajjiżi kollha.

üIl-kummerċ bejn l-UE u l-Ukrajna qiegħed jiżdied b’mod qawwi. L-esportazzjonijiet tal-UE lejn l-Ukrajna, u l-importazzjonijiet mingħandha, żdiedu b'22% u b’27% rispettivament, l-aktar minħabba l-istabbilizzazzjonijiet tas-sitwazzjoni ekonomika wara l-kriżi ekonomika tal-2014-2015.

üIl-kummerċ mal-Moldova żdied ukoll, bl-importazzjonijiet mill-UE jikbru bi 23%, ftit iktar mill-esportazzjonijiet, li żdiedu b’19% fl-2017. L-ekonomija tal-Moldova qiegħda tikber u l-kumpaniji tal-Moldova tejbu l-prestazzjoni tagħhom bħala fornituri ta’ makkinarju, prodotti tal-ikel, ċerti prodotti agrikoli u tat-tessuti.

üIl-kummerċ bejn l-UE u l-Georgia żdied b’6%, u l-esportazzjonijiet żdiedu b’1.4% biss, filwaqt li l-importazzjonijiet tal-UE żdiedu bi 23%, li jikkonsistu l-aktar fi prodotti minerali, bħal minerali, gagazza u rmied.

Il-PURs fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mit-tliet sħab b’DCFTA, minkejja tnaqqis ċkejken meta mqabbel mal-2016, baqgħu relattivament għolja b’77% għall-Georgia, 85% għall-Moldova u 87% għall-Ukrajna. Il-PUR fuq l-importazzjonijiet mill-UE lejn il-Georgia żdied b’mod qawwi, minn 71% fl-2016 għal 77% fl-2017. Id-data mill-Ukrajna u l-Moldova ma kinitx disponibbli.

L-Ukrajna, il-Moldova u l-Georgia ma kinux qegħdin jużaw b’mod sħiħ it-TRQs preferenzjali għall-prodotti agrikoli konċessi mill-UE, peress li għadhom ma jissodisfawx ir-rekwiżiti kollha tal-SPS u qegħdin jaffaċċjaw xi problemi fil-pożizzjonament tal-prodotti tagħhom fuq is-suq.

Bejn l-2015 u l-2016, l-esportazzjonijiet tal-UE fis-servizzi lejn it-tliet sħab żdiedu b’6% u l-importazzjonijiet bi 3%, rispettivament. L-esportazzjonijiet mill-UE lejn l-Ukrajna żdiedu b’9% filwaqt li l-importazzjonijiet naqsu bi 2%. L-importazzjonijiet tal-UE mill-Georgia baqgħu stabbli filwaqt li l-esportazzjonijiet mill-UE naqsu bi 33%. L-esportazzjonijiet ta’ servizzi mill-UE lejn il-Moldova naqsu b’16% filwaqt li l-importazzjonijiet żdiedu b’35%.

Fl-2016, il-flussi ta’ FDI tal-UE lejn il-Moldova żdiedu b’183% (għalkemm minn livell baxx ħafna) filwaqt li l-flussi tal-investiment Moldovani lejn l-UE naqsu b’145%. Il-flussi tal-investiment mill-Georgia baqgħu stabbli filwaqt li l-flussi mill-UE lejn il-Georgia naqsu meta mqabbla mal-2015. L-FDI tal-UE fl-Ukrajna baqa’ f’livell baxx fl-2016.

Progress fl-implimentazzjoni tad-DCFTA, u kwistjonijiet pendenti

Id-dazji ogħla tal-esportazzjoni fuq l-esportazzjonijiet tar-ruttam tal-metall lejn l-UE ma ġewx applikati mill-Ukrajna, filwaqt li l-projbizzjoni fuq l-esportazzjoni tal-injam mhux maħdum imposta fl-2015 baqgħet, minkejja sforzi qawwija mill-UE biex l-Ukrajna ssolvi l-kwistjonijiet. L-approċċ kostruttiv mill-Kummissjoni u r-riluttanza tal-Ukrajna għall-progress ifisser li l-Kummissjoni issa qiegħda tikkunsidra li tindirizza dan l-ostakolu għall-kummerċ permezz tal-mekkaniżmu ta’ soluzzjoni tat-tilwim previst skont id-DCFTA.

Il-Moldova solviet nuqqasijiet fil-protezzjoni tal-IĠ tal-UE Prosecco, wara deċiżjoni mill-Qorti Suprema. Il-Moldova għad trid tindirizza preokkupazzjonijiet relatati man-nuqqas ta’ trasparenza fid-distribuzzjoni tal-elettriku u d-diskriminazzjoni kontinwa fir-rigward ta’ liġi dwar ix-xiri lokali għall-bejjiegħa bl-imnut. Dawn il-kwistjonijiet qegħdin jiġu diskussi fil-korpi ta’ implimentazzjoni u fil-livell politiku.

Dwar il-miżuri ta' SPS, sar progress tajjeb mill-Moldova, li adottat u bdiet timplimenta l-istrateġija tagħha tal-SPS f’Diċembru 2017, filwaqt li l-Georgia adottat pjan direzzjonali leġiżlattiv. L-Ukrajna għandha tagħmel l-istess fl-2018. L-għadd ta’ kumpaniji li jirċievu awtorizzazzjonijiet tal-UE biex jesportaw prodotti agrikoli lejn l-Ukrajna kien qiegħed jikber dan l-aħħar.

L-Ukrajna u l-Moldova wrew interess li jibdew negozjati dwar Ftehimiet dwar il-Valutazzjoni tal-Konformità u r-Rikonoxximent ta’ Prodotti Industrijali (ACAAs).

It-tliet pajjiżi kollha kemm huma ħadu passi biex itejbu s-sistemi ta’ akkwist pubbliku tagħhom, u kienu qegħdin jimplimentaw strateġiji komprensivi ta’ riforma. Dan jinkludi sistema tal-akkwist elettroniku fl-Ukrajna u l-Moldova, li għandha ttejjeb l-effiċjenza u tnaqqas il-korruzzjoni.

Appoġġ tal-UE għar-riformi

L-UE tipprovdi assistenza finanzjarja u teknika fit-tliet pajjiżi sħab kollha biex tappoġġa r-riformi domestiċi li jirriżultaw mid-DCFTA u biex trawwem il-kapaċità amministrattiva tal-istituzzjonijiet li se jfasslu u jimplimentaw dawn ir-riformi. L-appoġġ tal-UE jkopri firxa wiesgħa ta’ oqsma bħas-sikurezza tal-ikel, ir-regolamenti u l-istandards tekniċi, il-prokuratur pubbliku, il-proprjetà intellettwali, il-kompetizzjoni, eċċ. L-assistenza tal-UE qiegħda titwassal permezz ta’ ġabra sħiħa ta’ modalitajiet (bħall-Ġemellaġġ, it-TAIEX jew il-Kuntratti ta’ Prestazzjoni tar-Riforma tas-Setturi tal-UE, li jinvolvu l-appoġġ baġitarju kontra l-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ politika).

Appoġġ tal-UE għall-SMEs

L-SMEs f’pajjiżi li ffirmaw Ftehim ta’ Assoċjazzjoni, inkluż xi DCFTA mal-UE, jiksbu appoġġ addizzjonali mill-Faċilità tad-DCFTA għall-SMEs. Din il-faċilità se tirċievi madwar EUR 200 miljun f’għotjiet mill-baġit tal-UE biex tillibera minn tal-inqas EUR 2 biljun ta’ investimenti ġodda mill-SMEs. Dawn il-fondi jgħinu lin-negozji fil-Georgia, il-Moldova u l-Ukrajna biex jadattaw għal rekwiżiti ġodda tas-suq, billi jissimplifikaw il-proċessi u jinvestu f’tagħmir ġdid biex jikkonformaw mar-regoli tal-UE f’oqsma bħall-kwalità u s-sikurezza, l-effiċjenza tal-enerġija u l-konformità ambjentali.

Drittijiet tax-xogħol u ambjentali

L-implimentazzjoni tal-kapitoli dwar it-TSD mxiet ’il quddiem. Fil-Moldova u l-Georgia, il-mekkaniżmi konsultattivi tas-soċjetà ċivili issa ilhom joperaw għal xi ftit tas-snin. Il-pass li jmiss fil-Moldova huwa li jiġi stabbilit pjan ta’ ħidma ta’ implimentazzjoni tat-TSD. Il-Georgia adottat pjan ta’ ħidma ta’ TSD fl-2018 u saru djalogi kostruttivi li jinvolvu korpi tas-soċjetà ċivili rigward standards li jolqtu lill-ħaddiema, b’mod partikolari l-ispettorati tax-xogħol bħala istituzzjoni prinċipali għall-implimentazzjoni effettiva tagħhom, kif ukoll dwar kwistjonijiet ambjentali u dawk li jolqtu t-tibdil fil-klima. Fl-Ukrajna, beda d-djalogu bejn il-Partijiet, b’enfasi fuq il-ġestjoni sostenibbli tal-foresti; id-dispożizzjonijiet dwar il-ħaddiema għad iridu jiġu diskussi mill-Kumitat Konġunt dwar it-TSD. Il-grupp konsultattiv tas-soċjetà ċivili tal-Ukrajna għad irid jiġi stabbilit.

5.L-FTAs TAL-EWWEL ĠENERAZZJONI

Introduzzjoni

Għall-fini ta’ dan ir-rapport, l-FTAs “tal-ewwel ġenerazzjoni” huma ftehimiet innegozjati qabel il-Komunikazzjoni “Ewropa Globali” tal-2006 u l-Ftehimiet ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni (SAAs) mal-pajjiżi tal-Balkani tal-Punent li ġew konklużi bejn l-2009 u l-2016. Mill-ftehimiet applikati, ir-rapport ikopri dan li ġej 23 :

·FTAs mal-Iżvizzera u man-Norveġja 24 , li jmorru lura għas-snin 1970

·Il-FTAs mal-imsieħba Mediterranji tal-UE 25 bħala parti mill-Ftehimiet ta' Assoċjazzjoni konklużi fis-snin 1990.

·FTAs mal-Messiku u ċ-Ċilì (li jmorru lura għall-2000 u l-2003)

·L-Unjoni Doganali mat-Turkija (1995),

·L-SAAs ma’ ħames pajjiżi tal-Balkani tal-Punent (konklużi bejn l-2001 u l-2016).

Il-kummerċ fiż-żewġ direzzjonijiet żdied fil-każijiet kollha matul l-applikazzjoni tal-FTAs. Il-PURs fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE minn pajjiżi sħab kienu jvarjaw bejn 97% (importazzjonijiet mill-Alġerija u l-Eġittu) u 69% (importazzjonijiet min-Norveġja) b’medja ta’ 87%. L-informazzjoni statistika meħtieġa biex jiġu kkalkulati l-PURs dwar l-esportazzjonijiet mill-UE lejn pajjiżi sħab ma kinitx disponibbli mis-sħab kollha. Fejn kienet disponibbli d-data, il-PURs kienu jvarjaw bejn 86% (esportazzjonijiet mill-UE lejn l-Iżrael) u 44% (esportazzjonijiet mill-UE lejn l-Eġittu) 26 . Is-servizzi mhumiex koperti mill-FTAs “tal-ewwel ġenerazzjoni”, ħlief fil-każijiet tal-Messiku u taċ-Ċilì.

F’April 2018, l-UE u l-Messiku laħqu “ftehim fil-prinċipju” dwar il-parti kummerċjali tal-Ftehim Globali mmodernizzat bejn l-UE u l-Messiku. Bħalissa għaddejjin negozjati biex jiġu aġġornati l-FTAs eżistenti maċ-Ċilì u t-Tunezija, u bdew negozjati mal-Marokk. Il-Kummissjoni rċeviet l-approvazzjoni inizjali biex tibda negozjati mal-Ġordan u mal-Eġittu, meta dawn il-pajjiżi jkunu lesti. Il-Kummissjoni pproponiet ukoll li jinbdew negozjati għall-immodernizzar tal-unjoni doganali mat-Turkija.

5.1    L-Iżvizzera

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni tal-preferenza

L-Iżvizzera hija l-akbar sieħeb kummerċjali b’FTA u t-tielet l-akbar sieħeb kummerċjali tagħha b’mod ġenerali. L-esportazzjonijiet tal-UE bejn l-2016 u l-2017 żdiedu b’6%, b'qawwa ftit akbar minn matul dawn l-aħħar għaxar snin (5%), filwaqt li l-importazzjonijiet tal-UE naqsu b’9%. Ix-xejra ’l isfel tal-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mill-Iżvizzera nqalbet fl-2017 meta l-PUR reġgħet lura għal 85%. Il-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn l-Iżvizzera baqgħet stabbli matul dawn l-aħħar erba’ snin u ammontat għal 78% fl-2017.

L-Iżvizzera hija t-tieni l-akbar sieħeb tal-UE fejn jidħlu s-servizzi. Il-valur tas-servizzi pprovdut minn kumpaniji tal-UE fl-Iżvizzera, u bil-kontra, qiegħed jikber b’rata mgħaġġla. Bejn l-2016 u l-2017, l-esportazzjonijiet mill-UE tas-servizzi żdiedet bi 12%, filwaqt li l-importazzjonijiet fl-UE naqsu b’26%, biex il-bilanċ favorevoli kummerċjali tal-UE aktar minn irdoppja, li kien jammonta għal EUR 58 biljun fl-2017 27 .Ma hemm l-ebda ftehim komprensiv dwar is-servizzi bejn l-UE u l-Iżvizzera, hemm biss kopertura parzjali permezz tal-ftehimiet dwar it-trasport fuq l-art u dwar it-trasport bl-ajru u l-ftehim dwar il-Moviment Liberu tal-Persuni, u dan juri li hemm potenzjal għal aktar żvilupp fil-kummerċ.

It-titjib tal-kuntest istituzzjonali għall-kummerċ bejn l-UE u l-Iżvizzera

It-titjib tal-kuntest istituzzjonali għar-relazzjonijiet kummerċjali bejn l-UE u l-Iżvizzera, li llum huma rregolati mill-FTA tal-1972 u minn diversi ftehimiet settorjali, huwa diskuss ukoll fil-kuntest usa’ tan-negozjati dwar Ftehim Qafas Istituzzjonali bejn l-UE u l-Iżvizzera.

5.2    In-Norveġja

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni ta’ preferenza

In-Norveġja hija t-tielet l-akbar sieħeb kummerċjali tal-UE b’FTA u s-seba’ l-akbar fejn jidħlu l-prodotti b’mod ġenerali. Il-kummerċ fil-prodotti huwa dinamiku ħafna bejn in-Norveġja u l-UE. Bejn l-2016 u l-2017, l-importazzjonijiet min-Norveġja żdiedu bi 22%. L-esportazzjonijiet lejn in-Norveġja żdiedu wkoll, minkejja li b’pass aktar bil-mod (b’4,9%).

It-TRQs mogħtija min-Norveġja għal prodotti agrikoli ewlenin (ċanga, majjal, ġobon) ġew kompletament jew kważi kompletament utilizzati mill-esportaturi tal-UE mill-2012 ’l hawn. In-Norveġja użat biss erba’ TRQs mogħtija mill-UE.

L-2017 kienet l-ewwel sena mill-2013 li matulha reġgħet żdiedet il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE min-Norveġja (70%).

Ftehim ġdid dwar l-agrikoltura

Fl-2017, l-UE esportat prodotti agrikoli b’valur ta’ EUR 4.5 biljun lejn in-Norveġja u x-xejra qed tiżdied. Il-Ftehim dwar l-agrikoltura ffirmat f’Diċembru 2017, ladarba jiġi applikat b’mod provviżorju, se joffri opportunitajiet kummerċjali ġodda għall-esportaturi tal-UE u dawk Norveġiżi, b’36 linji tariffarji u TRQs għal kollox illiberalizzati, li għandhom jinfetħu miż-żewġ naħat.

5.3    Il-pajjiżi Mediterranji

L-għoti ta’ aċċess għas-suq tal-UE huwa strument ewlieni li jappoġġja l-Politika Ewropea tal-Viċinat fl-objettiv tagħha li tippromwovi l-prosperità fil-pajjiżi sħab. F’dan il-kuntest, l-FTAs mal-Alġerija, l-Eġittu, l-Iżrael, il-Ġordan, il-Libanu, il-Marokk, il-Palestina u t-Tuneżija jipprovdu għal-liberalizzazzjoni reċiproka tal-kummerċ kollu fil-prodotti industrijali u, fi gradi differenti, tal-kummerċ fi prodotti agrikoli, prodotti agrikoli pproċessati u prodotti tas-sajd. Dawn jinkludu elementi ta’ assimetrija favur il-biċċa l-kbira tal-pajjiżi tal-Mediterran biex jippromwovu l-iżvilupp ekonomiku fir-reġjun u l-integrazzjoni aktar mill-qrib tiegħu fis-suq intern tal-UE.

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni tal-preferenza

Għall-biċċa l-kbira ta’ dawn il-pajjiżi, l-UE hija s-sieħeb kummerċjali ewlieni u s-sors ewlieni ta’ importazzjonijiet. L-UE hija wkoll id-destinazzjoni ewlenija għall-prodotti mill-akbar ħames ekonomiji fir-reġjun (l-Alġerija, l-Eġittu, l-Iżrael, il-Marokk u t-Tunezija). Filwaqt li l-kummerċ kiber fuq iż-żewġ naħat, l-esportazzjonijiet mill-UE lejn is-sħab tagħha, ħlief għat-Tuneżija u l-Iżrael, żdiedu b’rata akbar mill-importazzjonijiet minn mindu daħlu fis-seħħ il-ftehimiet, għalkemm meta wieħed iħares lejn il-perjodu 2016-2017, l-esportazzjonijiet tal-UE żdiedu b’rata aktar kajmana mill-importazzjonijiet fil-biċċa l-kbira tal-każijiet (ħlief għall-Ġordan, il-Palestina u t-Tuneżija). L-esportazzjonijiet lejn l-Alġerija u l-Eġittu naqsu matul l-istess perjodu, hekk kif għandhom quddiemhom ostakoli kummerċjali sinifikanti.

Il-pajjiżi li relattivament għamlu l-aktar progress fid-diversifikazzjoni, bħall-Marokk, it-Tuneżija u l-Iżrael għandhom defiċits kummerċjali mal-UE relattivament iżgħar u aktar stabbli. Fl-2017 l-Alġerija kienet pratikament irkuprat mid-defiċit kummerċjali li kellha mal-UE u probabbilment se jerġa’ jkollha bilanċ favorevoli mal-UE, kif kien il-każ fis-snin qabel l-2015. Dan jidher li huwa xprunat miż-żieda fil-prezzijiet taż-żejt iżda wkoll mir-restrizzjonijiet kummerċjali applikati mill-Alġerija li jaffettwaw l-esportazzjonijiet tal-UE.

Is-sħab Mediterranji tagħna għamlu użu tajjeb mill-preferenzi kummerċjali fl-2017, il-PUR medja fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mit-tmien pajjiżi hija ta’ 87%. Id-data dwar il-PUR fuq l-esportazzjonijiet tal-UE kienet disponibbli biss għall-Iżrael (86%), il-Libanu (58%) u l-Eġittu (44%) 28 . It-TRQs agrikoli konċessi mill-UE mhumiex utilizzati biżżejjed mill-maġġoranza tas-sħab, ħlief għall-Iżrael u għall-Marokk, parzjalment minħabba diffikultajiet fil-konformità mar-regoli tal-SPS tal-UE. Barra minn dan, l-utilizzazzjoni tal-kwoti mogħtija lill-UE lanqas ma hija kompletament sodisfaċenti f’dan l-istadju.

Rigward il-kummerċ fis-servizzi u l-FDI, l-UE hija jew l-akbar sieħeb jew waħda mill-akbar sħab fil-kummerċ tas-servizzi u fornitur ewlieni ta’ FDI fil-pajjiżi kollha kkonċernati.

Hemm pjanijiet biex xi wħud minn dawn l-FTAs jiġu aġġornati għal DCFTAs li jkunu jikkorrispondu aħjar għall-iskambji ekonomiċi aktar kumplessi li jseħħu llum bejn l-UE u s-sħab tagħha fil-Mediterran. In-negozjati biex jiġu aġġornati l-FTAs għadhom għaddejjin mat-Tuneżija, u bdew mal-Marokk, u l-Kummissjoni rċeviet l-approvazzjoni biex tibda n-negozjati mal-Ġordan u mal-Eġittu, meta dawn il-pajjiżi ikunu lesti.

L-instabbiltà fir-reġjun għadha taffettwa l-ekonomija fil-pajjiżi sħab Mediterranji tagħna, u dan jagħmilha aktar diffiċli biex jiġu attirati investituri barranin . B’mod partikolari, l-ekonomiji tal-Ġordan u l-Libanu ġew affettwati b’mod negattiv mill-effetti tal-kriżi Sirjana. Il-miżuri ta’ faċilitazzjoni tal-kummerċ marbuta mal-laxkar tar-regoli ta’ oriġini bħala appoġġ għall-Ġordan biex jissaħħu l-investimenti, l-esportazzjonijiet u l-opportunitajiet ta’ xogħol, kemm għal refuġjati Ġordaniżi kif ukoll għal dawk Sirjani, ftit taw frott. L-UE qiegħda tesplora modi kif issaħħaħ il-kooperazzjoni ekonomika u l-assistenza relatata mal-kummerċ bil-għan li tiżgura li l-pajjiżi Mediterranji jibbenefikaw aktar mil-liberalizzazzjoni tal-kummerċ mal-UE.

5.4    Il-Messiku

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni tal-preferenza

Fl-2017, il-kummerċ bilaterali fil-prodotti żdied bi 15% meta mqabbel mal-2016, b’total ta’ EUR 61.7 biljun. Is-surplus kummerċjali tal-UE mal-Messiku żdied ukoll, għalkemm l-importazzjonijiet tal-UE kibru b’rata aktar mgħaġġla mill-esportazzjonijiet tal-UE.

Il-PUR għall-esportazzjonijiet lejn l-UE mill-Messiku kienet ta’ 71%, żieda tajba minn 58% fl-2016. Il-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn il-Messiku 29 , b’kuntrast, naqset minn 85% għal 75% 30 .

Il-kummerċ fis-servizzi kiber b’mod aktar modest b’2.1%, mingħajr ebda bidla fil-bilanċ pożittiv tal-UE meta mqabbel mal-2015. B’27% (EUR 6.5 biljun) mit-total tal-FDI, l-UE kienet it-tieni l-akbar investitur wara l-Istati Uniti.

Progress, kwistjonijiet pendenti u prospetti

Wara diskussjonijiet fil-qafas tal-FTA, ġew solvuti xi diffikultajiet li jħabbtu wiċċhom magħhom l-esportaturi tal-UE fir-reġistrazzjoni u l-approvazzjoni ta’ prodotti tas-saħħa u prodotti agrokimiċi fil-Messiku. Il-Messiku neħħa wkoll ir-restrizzjonijiet tal-FDI billi warrab il-limiti massimi tal-ekwità f’diversi setturi. Il-ftehim immodernizzat bejn l-UE u l-Messiku se jgħin biex titjieb b’mod sinifikanti s-sitwazzjoni rigward il-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, ir-restrizzjonijiet tal-SPS u l-akkwist pubbliku mill-gvern. Se tinkludi wkoll kapitolu dwar it-TSD.

5.5    Iċ-Ċilì

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni tal-preferenza

Għalkemm l-FTA kien ta’ għajnuna biex jittaffa dan l-effett, is-sehem tal-UE fis-suq fiċ-Ċilì naqas filwaqt li dak ta’ sħab kummerċjali oħra, bħaċ-Ċina u l-Istati Uniti żdied, u bħalissa hija t-tielet sieħeb kummerċjali taċ-Ċilì. Fl-2017 il-kummerċ bilaterali ta’ prodotti bejn l-UE u ċ-Ċilì żdied bi kważi 7% meta mqabbel mal-2016, bl-importazzjonijiet tal-UE li żdiedu b’mod komparattivament aktar b’saħħtu, parzjalment minħabba l-irkupru tal-prezzijiet tar-ram.

L-esportazzjonijiet tal-UE jaqbżu bil-kbir it-TRQs mogħtija miċ-Ċilì fuq il-ġobon, għalkemm il-kwota tiżdied b’75 tunnellata kull sena. Iċ-Ċilì juża biss parzjalment il-kwoti tiegħu.

Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE miċ-Ċilì kienet stabbli fil-livell ta’ madwar 95-96% matul l-aħħar tliet snin. Il-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn iċ-Ċilì żdiedet minn 74% fl-2016 għal 76% fl-2017. L-esportazzjonijiet ta’ servizzi mill-UE lejn iċ-Ċilì żdiedu b’25% bejn l-2010 u l-2016 filwaqt li l-importazzjonijiet tal-UE żdiedu bi 18%. L-UE għadha l-fornitur prinċipali tal-FDI taċ-Ċilì. It-tnaqqis kontinwu fil-flussi tal-IDB tal-UE huwa kkawżat mit-tnaqqis fl-importanza relattiva tal-industrija tal-minjieri fl-ekonomija Ċilena, fejn kienet tirrappreżenta aktar minn 45% tat-total tal-FDI fil-pajjiż.

Progress, kwistjonijiet pendenti u prospetti

F’Marzu 2017 iċ-Ċili fetaħ is-suq tiegħu għaċ-ċanga mill-UE. Bħalissa qiegħed jivvaluta l-aġġornamenti meħtieġa għall-ftehimiet tal-2002 dwar l-Inbid u l-Ispirti. Se jkun meħtieġ li ċ-Ċilì jieħu aktar passi biex jimplimenta b’mod sħiħ l-obbligi tiegħu dwar l-akkwist pubbliku mill-gvern. Bħal fil-każ għall-Messiku, l-UE u ċ-Ċilì ddeċidew li jtejbu u jissostitwixxu l-ftehim kummerċjali eżistenti b’qafas ġdid u ambizzjuż għall-kummerċ bilaterali u l-investiment.

5.6    L-Unjoni Doganali mat-Turkija,

Evoluzzjoni tal-kummerċ u l-utilizzazzjoni tal-preferenza

It-Turkija hija t-tieni l-akbar sieħeb kummerċjali b’FTA tal-UE, u l-ħames l-akbar b’mod ġenerali. Fl-2017, kemm l-esportazzjonijiet tal-UE lejn it-Turkija kif ukoll l-importazzjonijiet mit-Turkija żdiedu bi 8,4% u 4,5%, rispettivament, meta mqabbla mal-2016. Matul l-istess perjodu, id-defiċit kummerċjali tal-UE fl-agrikoltura naqas b’mod sinifikanti minn EUR 1,4 biljun fl-2016 għal EUR 0,8 biljun fl-2017. L-użu tal-preferenzi baqa’ għoli fuq iż-żewġ naħat: Il-PUR fuq l-importazzjonijiet lejn l-UE mit-Turkija baqgħet stabbli fil-livell ta’ madwar 92%, filwaqt li l-PUR fuq l-esportazzjonijiet mill-UE lejn it-Turkija naqset bi ftit minn 95% għal 94%.

Il-modernizzazzjoni tal-Unjoni Doganali

Fl-2016 il-Kummissjoni adottat proposta ta’ modernizzazzjoni tal-Unjoni Doganali biex ittejjeb il-funzjonament tagħha u biex jiġi estiż l-ambitu biex tkun tirrifletti l-ftehimiet kummerċjali aktar reċenti tagħha. Il-proposta għad trid tingħata l-awtorizzazzjoni mill-Kunsill. Madankollu, il-Kunsill Affarijiet Ġenerali fl-26 ta’ Ġunju 2018 ikkonkluda li ma hija prevista l-ebda ħidma ulterjuri lejn il-modernizzazzjoni tal-Unjoni Doganali bejn l-UE u t-Turkija.

5.7    Ftehimiet ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni mal-Balkani tal-Punent

Ħarsa ġenerali - il-qagħda attwali

“Ftehimiet ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni” (SAAs) konklużi bejn l-2001 u l-2016 mas-sħab tagħna tal-Balkani tal-Punent, li jinkludu l-Albanija, dik li kienet ir-Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja, il-Montenegro, is-Serbja, il-Bosnja-Ħerzegovina u l-Kosovo, huma ta’ appoġġ għall-iżvilupp ekonomiku u l-istabilizzazzjoni politika tar-reġjun. L-SAAs huma l-istrument legali għall-allinjament tal-liġijiet ta’ dawn il-pajjiżi mal-acquis tal-UE biex iħejju għall-integrazzjoni progressiva tagħhom fis-suq tal-UE. Minbarra l-Kosovo (fejn l-SAA daħal fis-seħħ b’mod dirett, li jkopri wkoll il-parti kummerċjali) id-dħul fis-seħħ tal-SAAs kien preċedut mid-dħul fis-seħħ ta’ Ftehimiet Interim li jkopru kwistjonijiet kummerċjali. Dawn il-Ftehimiet interim stabbilew żoni ta’ kummerċ ħieles individwali bejn l-UE u kull wieħed mis-sħab tal-Balkani tal-Punent li jeliminaw id-dazji u r-restrizzjonijiet kwantitattivi fuq il-kummerċ bilaterali tal-prodotti, bi ftit eċċezzjonijiet li jikkonċernaw l-aktar prodotti agrikoli u tas-sajd. L-SAAs jinkludu wkoll dispożizzjonijiet addizzjonali rilevanti għall-kompetizzjoni, il-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali u l-kooperazzjoni doganali, l-impenji dwar is-servizzi u l-istabbiliment, u l-approssimazzjoni mal-acquis tal-UE fejn jidħlu l-akkwist pubbliku u l-istandardizzazzjoni.

31Is-sħab kollha tal-Balkani tal-Punent huma jew kandidati jew kandidati potenzjali biex isiru Membri tal-UE. Is-Serbja u l-Montenegro bħalissa qegħdin jinnegozjaw l-adeżjonijiet tagħhom.

L-UE tappoġġa l-isforzi tas-sħab tal-Balkani tal-Punent, mill-2017, biex tiġi żviluppata Żona Ekonomika Reġjonali, li tibni fuq iż-żona ta’ kummerċ ħieles stabbilita mill- Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles tal-Ewropa Ċentrali fl-2006. Iż-żona Ekonomika Reġjonali tal-Balkani tal-Punent għandha l-għan li tiżviluppa żona fejn l-oġġetti, is-servizzi, l-investimenti u l-ħaddiema tas-sengħa jkunu jistgħu jiċċaqalqu mingħajr xkiel.

Evoluzzjoni tal-kummerċ u utilizzazzjoni tal-preferenza

Il-kummerċ mar-reġjun tal-Balkani tal-Punent iktar minn irdoppja sa mill-2007 u l-espansjoni tal-kummerċ kienet b’mod ġenerali ta’ benefiċċju għall-pajjiżi tal-Balkani tal-Punent: f’10 snin, ir-reġjun żied l-esportazzjonijiet tiegħu lejn l-UE b’142% kontra żieda iktar modesta ta’ esportazzjonijiet tal-UE lejn ir-reġjun ta’ 84%. Fl-2017, il-PURs tal-importazzjonijiet lejn l-UE mill-pajjiżi kollha tal-Balkani tal-Punent baqgħu għoljin, b’medja ta’ 91%. Fejn kienet disponibbli data, il-PURs fuq l-esportazzjonijiet tal-UE kienu ukoll relattivament għolja (78% għall-Albanija; 89% għall-eks-Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja; 86% għall-Montenegro u 91% għas-Serbja).

L-isfidi ewlenin fl-implimentazzjoni

Sfidi komuni għas-sħab kollha tal-Balkani tal-Punent jinkludu nuqqas ta’ trasparenza, speċjalment fil-proċess tal-akkwist pubbliku, settur informali kbir u nuqqas ta’ infurzar sistematiku, effiċjenti u trasparenti tal-liġi, inkluż fl-ispezzjonijiet u fis-soluzzjoni tat-tilwim kummerċjali. It-titjib tal-klima tan-negozju għalhekk se tkun kruċjali għall-kumpaniji biex ikunu jistgħu jagħmlu użu sħiħ mill-opportunitajiet taħt l-SAAs.

6.Ftehimiet ta' Sħubija Ekonomika (EPAs) mal-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP)

Fl-2017, total ta’ seba’ Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika kienu qegħdin jiġu implimentati ma’ 29 pajjiż tal-AKP. Dawn jinkludu 14-il pajjiż tal-Karibew, 13-il pajjiż Afrikan u żewġ pajjiżi tal-Paċifiku.

Skont l-EPAs, l-UE tagħti aċċess bla dazju u mingħajr kwota għall-prodotti kollha mill-ewwel jum, li jiffavorixxi l-AKP, filwaqt li dawn tal-aħħar jimpenjaw ruħhom biex jilliberalizzaw madwar 80% tal-kummerċ fuq perjodu ta’ bejn 15 u 20 sena. Ir-regoli tal-oriġini u s-salvagwardji speċjali huma mfassla biex jappoġġjaw l-iżvilupp ekonomiku, id-diversifikazzjoni tal-esportazzjoni u l-integrazzjoni reġjonali fil-pajjiżi sħab. L-esportazzjonijiet tas-sħab f’EPA għadhom mhumiex diversifikati biżżejjed, b’varjazzjonijiet fil-prezzijiet tal-prodotti bażiċi b’impatt qawwi fuq il-flussi tal-kummerċ minn sena għall-oħra.

L-appoġġ tal-UE għall-implimentazzjoni tal-EPAs għandu l-għan li jappoġġa l-iżvilupp tas-settur privat u l-ħolqien tal-impjiegi, li jiżdied il-kummerċ u li jiġi attirat l-investiment, inkluż f’setturi speċifiċi, bħall-agrikoltura. L-assistenza għall-iżvilupp relatata mal-kummerċ hija pprovduta fir-rigward tal-EPAs kollha u l-fondi huma assenjati fil-qafas tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp (FEŻ). Dan l-appoġġ huwa kkumplimentat mill-Istati Membri tal-UE, li jipprovdu wkoll finanzjament, b’mod partikolari taħt l-istrateġija Għajnuna għall-Kummerċ (AfT) 32 , kif ukoll bi programmi intra-AKP. Fil-futur, amalgamazzjoni intelliġenti ta’ Għajnuna għall-Kummerċ, appoġġ għall-implimentazzjoni tal-EPA u l-Pjan ta’ Investiment Estern Ewropew 33 se jippermettu lis-sħab biex ikomplu jaħtfu l-opportunitajiet li joffru l-FSE.

6.4.L-EPA mal-Komunità ta’ Żvilupp tal-Afrika tan-Nofsinhar (SADC)

Matul l-ewwel sena sħiħa ta’ implimentazzjoni tal-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika, l-Afrika ta’ Isfel u l-UE għamlu użu wiesa’ minn linji tariffarji liberalizzati reċentement. Fil-każ tal-Botswana, il-Lesoto, in-Namibja u s-Sważiland, l-esportazzjonijiet lejn l-UE ta’ konċentrati ta’ xorb mhux alkoħoliku, kif ukoll ta’ frott u ġewż tropikali żdied. Xi sħab Afrikani b’EPA – b’mod partikolari l-Możambik, is-Sważiland u ż-Żimbabwe (li timplimenta l-FSE tal-ESA) — raw l-esportazzjonijiet taz-zokkor tagħhom lejn l-UE, minħabba żieda fil-kompetizzjoni globali minn produtturi oħra, kif ukoll minħabba t-tmiem tas-sistema tal-kwoti taz-zokkor tal-UE. L-ewwel Forum tas-Soċjetà Ċivili kien organizzat fl-Afrika ta’ Isfel f’Ottubru 2017. Il-Forum iddiskuta r-rwol tal-EPAs fl-iżvilupp sostenibbli, inklużi l-aspetti ambjentali u tax-xogħol tiegħu.

Fl-2017, l-UE kompliet tqajjem kwistjoni ta’ ostakoli għall-kummerċ fis-setturi tat-tjur u tat-tessuti mal-Istati b’EPA tal-SADC, speċjalment l-Afrika ta’ Isfel.

6.5.L-EPA interim mal-Istati tal-Afrika tal-Lvant u ta’ Isfel (ESA)

L-esportazzjonijiet lejn l-UE tal-erba’ pajjiżi sħab fl-EPA interim tal-ESA żdiedu mill-ġdid bi 15,3% fl-2017. Is-sħab fl-EPA pproponew li l-ftehim jiġi approfondit biex isir EPA sħiħ, li jkun ikopri materji lil hinn mill-kummerċ tal-oġġetti.

6.6.L-EPA mal-Forum tal-Grupp tal-Karibew ta’ Stati AKP (CARIFORUM)

L-esportazzjonijiet tal-Karibew lejn l-UE żdiedu bi 12% fl-2017 minkejja t-tnaqqis fl-esportazzjonijiet tal-banana, tal-kawkaw u tar-ross minħabba ċikluni. Il-pajjiżi tal-Karibew għad iridu jaraw il-benefiċċji ewlenin jakkumulaw mill-kummerċ tal-liberalizzazzjoni tas-servizzi. Hemm diversi fatturi li għandhom rwol hawnhekk, inkluż nuqqas ta’ implimentazzjoni fil-każ ta’ xi msieħba, nuqqas ta’ kapaċità ta’ provvista, iżda wkoll reġimi tal-viża tal-Istati Membri tal-UE u nuqqas ta’ data dwar is-Servizzi. Biex jindirizzaw dawn il-kwistjonijiet, is-sħab f’EPA qablu li jistabbilixxu Kumitat iddedikat għall-Kummerċ fis-Servizzi. Ir-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili (il-Kumitat Konsultattiv tal-EPA) iltaqgħu għat-tielet darba fl-2017. Fir-rakkomandazzjonijiet tagħha, is-soċjetà ċivili sejħet għal adozzjoni f’waqtha ta’ mekkaniżmu ta’ monitoraġġ u enfasizzat il-ħtieġa li jiġu osservati l-aspetti soċjali u l-istandards ewlenin tax-xogħol fl-implimentazzjoni tal-EPA.

6.7.L-EPA tal-Paċifiku u l-EPAs mal-Ghana, il-Kosta tal-Avorju u l-Kamerun:

Fil-Paċifiku, il-Papua New Guinea għadha qiegħda tmexxi ’il quddiem l-esportazzjonijiet tagħha ta’ prodotti tal-ħut ippreparati u ppreservati (l-aktar tonn fil-landa). L-esportazzjonijiet żdiedu bi 48,7% fl-2017. L-Afrika tal-Punent u dik ċentrali, il-Kosta tal-Avorju u l-Kamerun komplew iżidu l-esportazzjonijiet tal-prodotti pproċessati tal-kawkaw skont l-EPAs rispettivi tagħhom.

7.Il-Kummerċ u l-Iżvilupp sostenibbli (TSD): aġġornament dwar attivitajiet riċenti

L-FTAs u d-DCFTAs kollha tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” li l-UE kkonkludiet sa mill-2010 jinkludu kapitolu dwar it-TSD b’impenji legalment vinkolanti, li l-infurzar tagħhom huwa kkontrollat minn kumitat tat-TSD li jiltaqa’ darba fis-sena.

Fl-2017 kien hemm dibattitu politiku profond li jinvolvi l-istituzzjonijiet tal-UE, l-Istati Membri tal-UE u s-soċjetà ċivili dwar kif l-implimentazzjoni tal-kapitoli dwar it-TSD issir aktar effettiva u jitjieb l-infurzar tagħhom, filwaqt li jiġu affermati mill-ġdid l-impenji internazzjonali ewlenin, inkluż il-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-tibdil fil-klima. B’dan il-ħsieb fil-26 ta’ Frar 2018, is-servizzi tal-Kummissjoni ppubblikaw dokument informali li jippreżenta strateġija mġedda mibnija fuq Pjan ta’ Azzjoni bi 15-il punt konkret ta’ azzjoni. Dawn huma miġbura taħt erba’ intestaturi wesgħin, li jirriflettu l-kunsens li ħareġ mid-dibattitu dwar l-oqsma fejn hemm bżonn ta’ titjib:

(1)    ħidma flimkien (ma’ Stati Membri tal-UE, mal-Parlament Ewropew u ma’ organizzazzjonijiet internazzjonali);

(2)    li s-soċjetà ċivili, inklużi s-sħab soċjali, jingħataw l-abbiltà li jwettqu r-rwol tagħhom fl-implimentazzjoni;

(3)    it-twettiq (inkluż permezz tal-iffissar ta’ prijoritajiet speċifiċi għall-isħab, infurzar aktar assertiv u t-tisħiħ tal-kopertura tematika fir-rigward ta’ dispożizzjonijiet dwar il-ħaddiema u t-tibdil fil-klima kif ukoll b’żieda fir-riżorsi disponibbli taħt l-istrateġija ta’ Għajnuna għall-Kummerċ (AfT) - u lil hinn minnha); kif ukoll

(4)    komunikazzjoni u trasparenza mtejba.

L-enfasi issa hija fuq l-implimentazzjoni sħiħa tal-Pjan ta’ Azzjoni ta’ 15-il punt, fil-kunsiderazzjoni li huwa previst rieżami wara ħames snin.

Fl-implimentazzjoni tal-kapitoli tat-TSD, il-Kummissjoni tiżgura koordinazzjoni mill-qrib mal-Istati Membri tal-UE permezz ta’ Grupp ta’ Esperti ddedikat dwar it-TSD u li jiltaqa’ erba’ darbiet fis-sena. Id-DAGs tas-soċjetà ċivili ġew stabbiliti skont il-ftehimiet kummerċjali u jiltaqgħu regolarment, bl-appoġġ tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew.

L-UE tibqa’ tagħti spinta lis-sħab tagħha biex jistabbilixxu mekkaniżmi għal djalogi trasparenti u bbilanċjati dwar kwistjonijiet relatati mat-TSD u qiegħda żżid ir-riżorsi finanzjarji biex tippromwovi l-parteċipazzjoni tal-partijiet interessati. L-istabbiliment ta’ DAG fil-Kolombja jista’ jiġi enfasizzat bħala żvilupp importanti f’dan ir-rigward.

Il-progress fl-implimentazzjoni tal-impenji sostantivi ta’ TSD qiegħed isir b’veloċitajiet differenti li jirrifletti n-natura tal-isfidi ffaċċjati minn kull sieħeb. Madankollu, l-impenn aktar b’saħħtu tal-UE beda jħalli l-frott. Pereżempju, kien hemm sinjali inkoraġġanti mill-Korea ta’ Isfel hekk kif l-awtoritajiet ikkomunikaw lill-UE skeda għad-diskussjonijiet tripartitiċi dwar l-analiżi tal-kodiċi tax-xogħol u ta’ liġijiet oħra, sabiex titwitta t-triq għar-ratifika mill-Korea ta’ Isfel ta’ erba’ Konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO li għadhom pendenti (ara: Ġabra fil-qosor tad-diskussjonijiet fis-6t Kumitat tat-TSD ). Is-servizzi tal-Kummissjoni qegħdin josservaw mill-qrib dan il-proċess u se jieħdu azzjonijiet ulterjuri skont il-bżonn. Fl-Amerika Ċentrali, l-UE impenjat ruħha mal-gvernijiet nazzjonali u mad-DAGs sabiex tmexxi ‘l quddiem impenji ta’ TSD f’ċirkostanzi ta’ sfida, f’kollaborazzjoni mal-ILO u entitajiet internazzjonali oħra. Mal-Perù, l-UE qed iżżid l-isforzi tagħha biex tiżgura li l-ħidma ta’ implimentazzjoni tiġi aċċellerata. Is-sottomissjoni li grupp ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili ppreżenta lill-Kummissjoni kompla jesponi l-ħtieġa li l-awtoritajiet tal-Perù jinvolvu formalment is-soċjetà ċivili domestika tagħha dwar kwistjonijiet ta’ TSD.

L-attivitajiet rilevanti tat-TSD mhumiex esklussivi għall-FTAs u DCFTAs tal-“ġenerazzjoni l-ġdida” iżda huwa wkoll relatati ma’ tipi oħra ta’ ftehimiet kummerċjali, bħall-EPAs (ara pereżempju l-laqgħa tal-ewwel Forum tas-Soċjetà Ċivili skont l-SADC, deskritt fit-taqsima 6.1).

Għadd ta’ programmi u proġetti ffinanzjati mill-UE jikkontribwixxu wkoll għall-implimentazzjoni tal-objettivi ta’ TSD fil-pajjiżi koperti minn ftehimiet kummerċjali tal-UE u lil hinn 34 .

Barra minn hekk, il-Pjan ta’ Investiment Estern għall-Ewropa u r-Regolament tal-UE 2017/1601 tat-26 ta’ Settembru 2017 35 għandhom l-għan li jappoġġaw azzjonijiet li se jikkontribwixxu għall-objettivi tad-DSĠ.

8.Attenzjoni fuq: il-kummerċ agroalimentari skont l-FTAs

Kif l-FTAs tal-UE jikkontribwixxu għall-kummerċ agroalimentari: is-sitwazzjoni fl-2017

Il-kummerċ agroalimentari skont l-FTAs tal-UE qiegħed jikber u jikkontribwixxi b’mod konsiderevoli lejn is-suċċess tal-esportazzjonijiet agroalimentari tal-UE. Fl-2017, il-kummerċ agroalimentari tal-UE ma’ pajjiżi sħab f’FTAa kien jissarraf f’terz tal-esportazzjonijiet agroalimentari totali tal-UE u aktar minn 40% tal-importazzjonijiet. Il-kummerċ skont l-FTAs tal-“ewwel ġenerazzjoni” tal-UE (b’mod partikolari mal-Iżvizzera, man-Norveġja u mal-Alġerija) kien ta’ kontribut sostanzjali għall-bilanċ favorevoli tal-UE ta’ EUR 20 biljun fil-kummerċ totali agroalimentari fl-2017. Skont l-FTA tal-”ġenerazzjoni l-ġdida” mal-Korea ta’ Isfel, il-ħames l-akbar destinazzjoni ta’ esportazzjoni fil-kummerċ agroalimentari skont l-FTAs, l-esportazzjonijiet tal-UE fis-settur żdiedu b’113% matul l-aħħar tmien (8) snin. Bejn l-2016 u l-2017, l-esportazzjonijiet tal-UE lejn il-Korea ta’ Isfel żdiedu b’10%, minn EUR 2.6 biljun għal EUR 2,9 biljun. Il-Ftehim mal-Kanada, is-CETA huwa mistenni li jġib benefiċċji kbar hekk kif l-implimentazzjoni tiegħu timxi ‘l quddiem. Is-CETA jimmira lejn l-eliminazzjoni gradwali tad-dazji fuq 91% tal-linji tariffarji agrikoli kollha.

L-esportazzjonijiet tal-UE skont l-FTAs huma maqsumin b’mod ekwu bejn prodotti agrikoli primarji u ikel u xorb ipproċessat. Fl-2017, id-destinazzjonijiet ewlenin tal-esportazzjoni kienu l-Iżvizzera, in-Norveġja, it-Turkija, il-Kanada, il-Korea ta’ Isfel u l-Alġerija, li jammontaw għal 55% tal-esportazzjonijiet agroalimentari lejn il-pajjiżi b’FTA u 19% tal-esportazzjonijiet agroalimentari totali tal-UE. L-Ukraina issa hija l-ewwel sors ta’ importazzjonijiet agrikoli taħt l-FTAs (prinċipalment fejn jidħlu ċ-ċereali, iż-żjut veġetali u ż-żrieragħ taż-żejt). Fl-2017, l-importazzjonijiet minn dan il-pajjiż żdiedu b’terz. L-Ukrajna, l-Iżvizzera, it-Turkija, il-Kosta tal-Avorju, l-Afrika ta’ Isfel, il-Kolombja u ċ-Ċilì kienu responsabbli għal 51% tal-importazzjonijiet agroalimentari kollha u ta’ 22% tal-importazzjonijiet agroalimentari kollha tal-UE fl-2017. Il-biċċa l-kbira tal-importazzjonijiet tal-UE huma prodotti agrikoli bħal ma huma l-frott tropikali, il-kawkaw, il-ħaxix u l-kafè (72%), l-ikel u x-xorb ipproċessati jammontaw għal 22%.

L-FTAs jiftħu swieq għal prodotti agrikoli, għall-ikel u x-xorb, u b’hekk iżidu l-valur u joħolqu l-impjiegi fl-agrikoltura primarja kif ukoll fl-ipproċessar tal-ikel kif muri minn studju dwar l-impatt tal-ftehimiet kummerċjali tal-UE fuq is-settur agrikolu minn Copenhagen Economics għall-Kummissjoni, li tlesta fl-2016. Fl-2017, il-Kummissjoni għal darb’oħra għamlet eżerċizzju ta’ promozzjoni tal-kummerċ agrikolu, inkluż permezz ta’ żjarat ta’ livell għoli fil-Kanada u l-promozzjoni tal-prodotti tal-ikel u tax-xorb tal-UE f’fieri kummerċjali internazzjonali ewlenin (eż. f’Toronto u Abu Dhabi). Minbarra aktar minn 100 programm individwali ta’ promozzjoni li diġà kienu għaddejjin fl-2017, il-Kummissjoni għażlet 33 proposta addizzjonali biex tippromwovi l-prodotti agroalimentari tal-UE f’pajjiżi terzi, li se jiġu implimentati bejn l-2018 u l-2020. Xi wħud minn dawn il-kampanji kkofinanzjati mill-UE jinkludu, pereżempju, il-promozzjoni tat-tuffieħ bl-IĠ fl-Eġittu jew iż-żieda fl-esportazzjonijiet tal-prieżet u l-ġobnijiet tal-UE lill-Messiku.

L-esportaturi tal-UE jistgħu jibbenefikaw minn aktar minn 600 TRQs preferenzjali mogħtija mis-sħab tagħna b’FTA. L-użu tat-TRQs ivarja bejn il-pajjiżi u l-prodotti, għal diversi raġunijiet, u l-Kummissjoni qiegħda tfittex li ttejjeb l-adozzjoni tagħhom. Fl-2017, irnexxielha tikseb kundizzjonijiet imtejba ta’ aċċess għas-suq għall-esportazzjonijiet taċ-ċanga tal-UE lejn it-Turkija.

Id-dispożizzjonijiet tal-FTA dwar l-aspetti tal-SPS qegħdin jintużaw biex jiġu indirizzati l-ostakli għall-kummerċ relatati mal-miżuri SPS fil-pajjiżi sħab. Fl-2017, pereżempju, il-Kummissjoni kisbet aċċess akbar għas-suq għal diversi Stati Membri tal-UE għall-majjal fil-Messiku u l-prodotti tal-ħalib tal-UE fil-Perù. L-Ukrajna neħħiet il-projbizzjoni temporanja tagħha b’rabta mal-kontroll tal-influwenza tat-tjur u l-Ġappun neħħiet il-projbizzjoni tal-importazzjoni taċ-ċanga marbuta mal-enċefalopatija sponġiformi bovina għal żewġ Stati Membri addizzjonali. L-FTAs fihom ukoll dispożizzjonijiet li jippromwovu livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-pjanti u tal-annimali mas-sħab kummerċjali tal-UE, inkluż fil-pajjiżi tas-Sħubija tal-Lvant u fil-Balkani tal-Punent. Suċċess riċenti kien l-adozzjoni mis-sottokumitati tad-DCFTA rilevanti tal-istrateġiji SPS għall-Moldova u l-Georgia. L-Ukrajna qiegħda tiffinalizza wkoll diskussjonijiet mal-Kummissjoni dwar dik il-kwistjoni.

L-FTAs jipprovdu għall-protezzjoni ta’ prodotti ewlenin tal-UE bħall-Aceto Balsamico di Modena, il-Feta, ir-Reblochon, il-Prosciutto di Parma jew il-Queso Manchego, kif ukoll inbejjed u spirti, imsejħa indikazzjonijiet ġeografiċi (IĠs) 36 . L-FTAs l-aktar reċenti tal-UE jiżguraw livell għoli u kamp ta’ applikazzjoni konsiderevoli ta’ protezzjoni għall-indikazzjonijiet ġeografiċi f’pajjiżi fejn, fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, ma kienet offruta l-ebda protezzjoni qabel. Pereżempju, l-Ekwador se jipproteġi 116-il IĠ tal-UE. Sa minn Settembru 2017, 143 IĠ agroalimentari tal-UE jgawdu minn protezzjoni skont is-CETA, minbarra l-IĠs għall-inbid u l-ispirti protetti fil-Kanada mill-2003. Il-protezzjoni tal-Prosecco fil-Moldova ġiet garantita, biex b'hekk intemm kawża li ilha għaddejja fil-qorti.

L-FTAs jipprevedu l-protezzjoni tal-produtturi tal-UE ta’ prodotti sensittivi, bħaċ-ċanga, it-tjur jew iz-zokkor. Dawn jew ikunu esklużi kompletament minn kummerċ preferenzjali jew, jekk ikunu parzjalment esklużi, ikunu koperti b’kollox minn madwar 360 TRQ tal-UE . Fil-każ ta’ frott u ħaxixx sensittivi, tiġi applikata sistema ta’ prezz ta’ dħul matul l-istaġun tal-ħsad massimu fl-UE.

Barra minn hekk, l-FTAs għandhom l-għan li jappoġġaw is-settur agrikolu lokali f’pajjiżi li qegħdin jiżviluppaw, bħall-pajjiżi tal-AKP jew xi sħab mill-Amerika Ċentrali u l-Amerika Latina. L-EPAs tal-UE jiffukaw fuq l-għanijiet ta’ żvilupp u ġabu riżultati fl-appoġġ tal-kapaċità tas-settur agrikolu f’ħafna pajjiżi tal-AKP: Bejn l-2007 u l-2017 l-importazzjonijiet ta’ prodotti agroalimentari mill-pajjiżi b’EPA żdiedu b’71% fil-valur, l-aktar fi prodotti bażiċi agrikoli, bħall-frott tropikali, il-kawkaw jew il-kafè, li mhumiex imkabbra fl-UE. Barra minn hekk, filwaqt li l-esportazzjonijiet tal-UE lejn l-Amerika Ċentrali u l-Kolombja, l-Ekwador u l-Perù kienu qegħdin jiżdiedu, dan tal-aħħar kellu bilanċ favoreboli fil-kummerċ agroalimentari bbażat fuq importazzjonijiet tal-UE ta’ frott tropikali frisk, bħall-banana.

Il-Kummissjoni tikkoopera mas-sħab tal-FTA tagħha fuq firxa wiesgħa ta’ kwistjonijiet importanti relatati mal-kummerċ agrikolu, li jvarjaw mill-assistenza teknika tal-UE fis-settur tal-agrikoltura u l-iżvilupp rurali biex jittejbu s-sistemi ta’ kontroll tas-sikurezza tal-ikel.

L-implimentazzjoni ta’ FTAs fis-settur agroalimentari: attivitajiet attwali u futuri

Il-Kummissjoni qiegħda taħdem fuq diversi fronti biex tiżgura li l-FTAs iġibu benefiċċji għas-settur agrikolu, fosthom, dawn li ġejjin:

üIr-riżoluzzjoni ta’ kwistjonijiet pendenti ta’ aċċess għas-suq, bħall-esportazzjonijiet taċ-ċanga tal-UE lejn il-Korea ta’ Isfel u r-rikonoxximent tar-reġjonalizzazzjoni tal-UE, speċjalment għal esportazzjonijiet mill-UE ta’ tjur u laħam tal-majjal, lejn il-Korea ta’ Isfel, il-Ġappun u l-Afrika ta’ Isfel.

üL-implimentazzjoni effettiva tas-CETA (eż. il-monitoraġġ tal-użu u l-ġbir ta’ informazzjoni dwar l-allokazzjoni u t-trasferimenti ta’ TRQs tal-ġobon) u t-tħejjija għall-EPA mal-Ġappun (ladarba jkun implimentat b’mod sħiħ, dan se jilliberalizza 87% tal-esportazzjonijiet agroalimentari attwali).

üIl-monitoraġġ u t-titjib fl-użu tat-TRQs;

üL-infurzar tal-protezzjoni ta’ IĠ (eż. CETA, iċ-Ċilì u l-Kolombja, l-Ekwador u l-Perù) u l-avvanz tal-proċess biex jiżdiedu aktar IĠs tal-UE mal-lista protetta skont l-FTA (il-Korea ta’ Isfel);

üIl-monitoraġġ tal-mekkaniżmu ta’ stabbilizzazzjoni għall-banana mill-Kolombja, l-Ekwador, il-Perù u l-Amerika Ċentrali;

üIt-tisħiħ tal-kooperazzjoni mas-sħab tal-FTA (bħall-Kanada jew il-Ġappun) dwar kwistjonijiet importanti ta’ interess komuni, bħall-benesseri tal-annimali u r-reżistenza kontra l-mikrobi;

üIl-mobilizzazzjoni tal-użu tal-fondi tal-UE biex tiġi pprovduta assistenza teknika, pereżempju fir-reġjun tal-Viċinat tal-Lvant (għal aktar allinjament regolatorju mal-acquis tal-UE fil-Georgia, il-Moldova u l-Ukrajna), fil-Balkani tal-Punent jew il-pajjiżi tal-AKP.

9.aġġornament dwar attivitajiet pendenti u futuri

Il-Kummissjoni kienet involuta f’diskussjoni miftuħa mal-Parlament Ewropew dwar l-implimentazzjoni tal-FTA, inkluż dwar ir-Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew fuq ir-rapport tal-Kummissjoni dwar l-implimentazzjoni tal-Politika Kummerċjali Komuni . Il-Kummissjoni se tkompli kull sena tibgħat rapport dwar l-implimentazzjoni tal-FTAs tal-UE lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni.

Il-Kummissjoni hija involuta f’bosta attivitajiet li jgħinu lin-nies u lin-negozji biex jiksbu l-akbar benefiċċju possibbli mill-FTAs, li jibnu fuq l-għodod u l-prattiki eżistenti kif ukoll fuq l-iżvilupp ta’ oħrajn ġodda:

üBiex jiġi ffaċilitat l-użu tal-FTAs mill-SMEs, il-Kummissjoni qiegħda tiżviluppa portal online għall-importazzjoni u l-esportazzjoni tal-UE, u tintegra l-informazzjoni dwar il-Bażi tad-Data tagħha għall-Aċċess għas-Swieq u l-Helpdesk għall-Kummerċ tal-UE. Fost oħrajn, il-portal se joffri informazzjoni u gwida speċifiċi għall-prodott dwar il-proċessi ta’ żdoganar, appoġġjati minn sistema ta’ twissija mfassla apposta għall-utenti individwali. Informazzjoni aġġornata dwar tariffi preferenzjali tista’ tinstab ukoll fil- bażi tad-data TARIC tal-UE u tagħrif dettaljat dwar regoli ta’ oriġini preferenzjali u proċeduri relatati jistgħu jinstabu fuq il-paġni web tal-Kummissjoni ddedikati għad-dwana.

üIl-Kummissjoni qiegħda tara li tikseb data affidabbli mis-sħab li tkun tippermettilha li tistabbilixxi l-PURs tal-esportazzjonijiet mill-UE, u b’hekk tqajjem kwistjonijiet mas-sħab u tipprovdi assistenza, fejn xieraq. Mis-CETA ’il quddiem, il-ftehimiet il-ġodda se jkun fihom dispożizzjoni vinkolanti dwar l-iskambju perjodiku tad-data. Il-Kummissjoni qiegħda wkoll tfittex informazzjoni addizzjonali li tista’ tirriżulta minn ħarsa lejn fatturi oħra, bħar-rati ta’ tfaddil tad-dazju, li jkejlu xi kemm jiġu ffrankati dazji mit-total potenzjali ta’ ffrankar tad-dazji li jista’ jsir 37 .

üIl-Grupp ġdid ta’ Esperti dwar il-Ftehimiet Kummerċjali tal-UE jipprovdi pariri lill-Kummissjoni dwar l-implimentazzjoni tal-FTAs. Is-soċjetà ċivili tipprovdi kontribut, fost affarijiet oħra, permezz ta’ laqgħat regolari tad-Djalogu tas-Soċjetà Ċivili.

üDan l-aħħar il-Kummissjoni intensifikat il-kollaborazzjoni mal-Istati Membri tal-UE dwar kwistjonijiet trasversali relatati mal-implimentazzjoni tal-FTA permezz ta’ Netwerk iddedikat għall-Koordinaturi tal-FTA.

üSabiex tiġi diskussa l-implimentazzjoni tal-kapitoli tat-TSD, b’mod partikolari l-aspetti prattiċi tal-pjan ta’ azzjoni tat-TSD ta’ 15-il punt, grupp iddedikat ta’ esperti tat-TSD mill-Istati Membri issa jiltaqa’ erba’ darbiet fis-sena. Barra minn hekk, fl-2018 u fl-2019, is-servizzi kompetenti tal-Kummissjoni kkummissjonaw stħarriġ dwar l-applikazzjoni ta’ standards ewlenin tax-xogħol u dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol f’29 pajjiż koperti mill-impenji fil-GSP+ u fl-FTAs.

üSabiex tiżdied it-trasparenza dwar l-implimentazzjoni , il-Kummissjoni, mis-CETA ’il quddiem, se tpoġġi l-informazzjoni dwar id-djalogi u l-laqgħat tal-kumitati tal-FTA għad-dispożizzjonijiet tal-pubbliku fuq il-paġna web “ It-Trasparenza fl-Azzjoni ”. Il-Kummissjoni se tkun qed taħdem biex iżżid it-trasparenza għal FTAs eżistenti fil-koordinazzjoni mas-sħab tagħha.

üSabiex tiżgura li l-FTAs isiru operattivi kemm jista’ jkun malajr, il-Kummissjoni tipprovdi informazzjoni komprensiva fuq is-sit web tagħha fit-tħejjijiet għall-applikazzjoni tagħhom. Minbarra t-test proviżorju tal-FTA, il-Kummissjoni, mis-CETA ’il quddiem, se tippubblika skedi informattivi, gwidi pass pass għan-negozji, stejjer dwar l-esportaturi u infografika. Sabiex tkun ippreparata aħjar għall-implimentazzjoni ta’ FTAs ġodda, il-Kummissjoni, fejn xieraq, kienet qiegħda tinvesti fi studji dwar il-qafas legali domestiku ta’ diversi pajjiżi sħab.

üIl-Kummissjoni qiegħda wkoll tippromwovi wkoll l-implimentazzjoni tal-FTA permezz tal-avvenimenti tagħha imsejħa “Jum tal-Aċċess għas-Swieq (Market Access Day)” mal-Istati Membri tal-UE, bl-użu tal-esperjenza miksuba permezz tas-Sħubija għall-Aċċess għas-Swieq tagħha. L-aġenziji tal- Enterprise Europe Network (EEN) u l-Aġenziji għall-Promozzjoni tal-Kummerċ tal-Istati Membri tal-UE, kemm fl-Ewropa kif ukoll barra minnha, flimkien ma’ assoċjazzjonijiet tan-negozju u tal-kummerċ bħan-netwerk dinji tal-Organizzazzjonijiet tan-Negozju Ewropej (EBO WWN) qegħdin jinfurmaw dwar u jippromwovu opportunitajiet speċifiċi offruti mill-FTAs.

üIt-timijiet tal-Aċċess għas-Swieq fid-delegazzjonijiet tal-UE f’pajjiżi terzi qegħdin ifittxu li jużaw il-fondi tal-UE biex jappoġġaw l-implimentazzjoni tal-FTAs, bħall-strument ta’ sħubija jew strumenti rilevanti oħra. L-għajnuna tal-UE għal strateġija ta’ kummerċ u l-pjan ta’ investiment estern tal-UE jappoġġaw kumpaniji żgħar minn pajjiżi li qegħdin jiżviluppaw biex jaħtfu l-opportunitajiet li jirriżultaw mill-FTAs. L-inizjattiva ġenerali tad-Diplomazija Ekonomika Ewropea introdotta fl-2017 tiżgura li politiki differenti fl-UE jsaħħu lil xulxin fl-appoġġ tal-prijoritajiet ekonomiċi ewlenin, li waħda minnhom tkun l-implimentazzjoni tal-FTAs.

üIl-Kummissjoni se tippubblika fl-2018 l-evalwazzjoni interim tagħha tal-FTA mal-Korea ta’ Isfel u dalwaqt se tniedi evalwazzjoni interim tal-Ftehim mal-Kolombja u l-Perù. Evalwazzjoni ex post tal-FTAs tal-UE ma’ sitt pajjiżi sħab Mediterranji għadha għaddejja u mistennija tiġi ppubblikata lejn tmiem l-2019.

10.INFURZAR LEGALI

L-FTAs tal-UE jistipulaw infurzar robust tal-impenji sostantivi inklużi f’kull Ftehim bil-ħsieb li tiġi żgurata riżoluzzjoni effiċjenti u f’waqtha ta’ tilwim li jista’ jinqala’ f’dak ir-rigward. Fl-2017 is-sistema ta’ soluzzjoni tat-tilwim tal-FTA ma ntużatx iżda l-Kummissjoni qiegħda tkompli ssegwi bir-reqqa u b’mod diliġenti l-implimentazzjoni tal-FTAs. Dan jippermetti lill-Kummissjoni tivvaluta l-adegwatezza tal-użu tal-implimentazzjoni legali fuq bażi każ b’każ.

Anness 1 - L-Użu tal-Preferenzi fuq l-Importazzjonijiet fl-UE

Anness 2 - L-UŻU PREFERENZJALI FUQ L-ESPORTAZZJONI MILL-UE

Anness 3 - LISTA TA’AKRONIMI

AKP        Il-pajjiżi Afrikani, tal-Karibbew u tal-Paċifiku

Cariforum    Il-Forum tal-Grupp tal-Karibew ta’ Stati AKP

CETA        Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv UE-Kanada

CITES    Konvenzjoni dwar il-Kummerċ Internazzjonali fl-Ispeċijiet ta' Fawna u Flora Selvaġġi fil-Periklu

DAG        Grupp Konsultattiv Domestiku

DCFTA        Żona ta' Kummerċ Ħieles Approfondita u Komprensiva

EBO WWN    Netwerk dinji tal-Organizzazzjonijiet Ewropej tal-Kummerċ

ŻEE        Żona Ekonomika Ewropea;

EEN        Netwerk Enterprise Europe

EPA        Ftehim ta' Sħubija Ekonomika

ESA        L-Afrika tal-Lvant u tan-Nofsinhar

FDI        Investiment Dirett Barrani

FTA        Ftehim ta' Kummerċ Ħieles

IĠs        Indikazzjonijiet Ġeografiċi

IPRs        Drittijiet tal-Proprjetà Intellettwali

ILO        Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol

MFN        Nazzjon l-Aktar Iffavorit

PUR        Rata ta’ Utilizzazzjoni tal-Preferenzi

SAA        Ftehim ta’ Stabbilizzazzjoni u Sssoċjazzjoni

SADC        Komunità għall-Iżvilupp tan-Nofsinhar tal-Afrika

SMEs        Impriżi żgħar u ta’ daqs medju

SPS        Sanitarji u fitosanitarji

TBT        Ostakli Tekniċi għall-Kummerċ

TRQ        Kwota ta’ Rata Tariffarja

TSD        Kummerċ u Żvilupp Sostenibbli

(1)      Dan l-isem m'għandux jinftiehem bħala rikonoxximent ta' Stat tal-Palestina u huwa mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijiet individwali tal-Istati Membri rigward din il-kwistjoni.

(2)    Ftehim ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni (FSA)

(3)    Dan l-isem huwa mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijiet dwar l-istatus, u huwa konformi mal-UNSCR 1244 (1999) u l-Opinjoni tal-QIĠ dwar id-dikjarazzjoni tal-indipendenza tal-Kosovo.

(4)    Ħarsa ġenerali lejn il-ftehimiet kollha ta’ kummerċ konklużi u nnegozjati mill-UE tista’ tinstab hawn: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/december/tradoc_118238.pdf

(5)    Il-Kummissjoni Ewropea, Komunikazzjoni “Kummerċ għal kulħadd: Lejn politika aktar responsabbli għall-kummerċ u l-investiment”, COM(2015) 497.

(6)    Rapport mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġuni tas-17 ta’ Novembru 2017; Brussell, 9.11.2017, COM(2017) 654 finali.

(7)    L-istatistika ġenerali dwar il-flussi ta’ kummerċ fil-prodotti u servizzi għal kull pajjiż sħab f’FTA tista’ tinstab fid-dokument ta’ ħidma tal-persunal.

(8)    Għar-rigward tal-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni mal-Amerika Ċentrali, hemm differenzi sinifikanti bejn l-istatistika tal-EUROSTAT u dik li tiġi mill-Amerika Ċentrali. għal raġunijiet ta’ konsistenza, tintuża biss id-data tal-Eurostat.

(9)    Informazzjoni dwar PURs għal kull pajjiż sħab tista’ tiġi kkonsultata fl-Anness1 u 2.

(10)    Madankollu, għadu possibbli xi marġini ta’ żball peress li d-data ma tkoprix ċerti bidliet fl-istatus preferenzjali tal-importazzjonijiet, bħal talbiet għal preferenzi li jsiru mill-importaturi wara li l-prodotti jkunu ġew iddikjaratati lid-dwana u ċ-ċaħda ta’ preferenzi li jiġu deċiżi mid-dwana wara l-verifika ta’ wara r-rilaxx tal-prodotti.

(11)    Ara l-Artikolu minn José M. Rueda-Cantuche u Nuno Sousa ta’ Frar 2016: "EU Exports to the World: Overview of Effects on Employment and Income"; http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/february/tradoc_154244.pdf

(12)    Sors: Eurostat

(13)    Il-kuntest politiku u ġeopolitiku speċifiku jista’ jkollu impatt fuq il-flussi tal-kummerċ, kif jista’ jkollhom fatturi oħra, mhux neċessarjament relatati mal-implimentazzjoni tal-FTAs.

(14)    Ara l-istudju ta’ Nilsson u Preillon (2018), http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/june/tradoc_156931.pdf

(15) Il-kunċett sottostanti huwa spjegat ulterjorment fit-Taqsima 1.3 hawn fuq. Il-PURs għal kull pajjiż sħab qegħdin fl-Anness1 u 2.

(16) Pereżempju, l-importazzjonijiet preferenzjali rrappurtati xi kultant jikkonċernaw linji tariffarji li ma jaqgħu taħt l-ebda preferenza. Xi drabi jkun hemm differenza wiesgħa bejn l-importazzjonijiet u l-esportazzjonijiet totali rrappurtati kif miġjuba mill-Eurostat. Il-Kummissjoni tikkoreġi dawn id-diskrepanzi billi telimina l-kummerċ f’linji tariffarji li għalihom ma teżisti l-ebda preferenza skont il-Bażi tad-Data dwar l-Aċċess għas-Suq tad-DG Kummerċ (eż. fejn l-MFN=0).

(17) Ara wkoll ir-Rapport tal-2018 dwar l-Ostakoli għall-Kummerċ u l-Investiment: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/june/tradoc_156978.pdf

(18)    It-TRQs jistabbilixxu limitu kwantitattiv għal perjodu ta’ żmien speċifikat għall-importazzjonijiet ta’ prodott domestiku protett. L-importazzjonijiet lil hinn mil-limitu huma suġġetti għal tariffa ogħla.

(19) Konvenzjoni 87 dwar il-libertà ta’ assoċjazzjoni; Konvenzjoni 98 dwar id-Dritt għall-Organizzazzjoni u n-Negozjar Kollettiv; Konvenzjoni 29 dwar ix-Xogħol Furzat; u Konvenzjoni 105 dwar l-Abolizzjoni tax-Xogħol Furzat

(20)    Ir-Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-18 ta’ Mejju 2017 dwar l-implimentazzjoni tal-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-Unjoni Ewropea u r-Repubblika tal-Korea (2015/2059 (INI))

(21) F’konformità mal-Artikolu 218(5), wara l-awtorizzazzjoni mill-Kunsill, l-UE tista’ tapplika b’mod provviżorju ftehim kummerċjali jew kwalunkwe ftehim internazzjonali ieħor, kollu jew parti minnu , fil-perjodu bejn l-iffirmar u d-dħul fis-seħħ. L-applikazzjoni proviżorja tat-trattati tirrifletti prattika internazzjonali, li ilha teżisti, fejn jidħlu t-trattati.

(22) Id-DCFTA bejn l-UE u l-Ukrajna beda japplika b'mod proviżorju mill-1 ta’ Jannar 2016. Id-DCFTAs mal-Georgia u mal-Moldova bdew japplikaw b'mod proviżorju mill-1 ta’ Settembru 2014.

(23)    Il-ftehimiet mal-Iżlanda u l-Gżejjer Faroe mhumiex koperti minn dan ir-rapport. L-FTA mal-Afrika ta’ Isfel ġie sostitwit mill-EPA mal-Komunità ta’ Żvilupp tal-Afrika tan-Nofsinhar (SADC; ara t-taqsima 6.1)

(24)    Il-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea (ŻEE) tal-1992 mal-Iżlanda, il-Liechtenstein u n-Norveġja tejjeb il-moviment liberu ta' oġġetti, servizzi, investimenti u persuni f'dik iż-żona. Mhuwiex soġġett għal dan ir-Rapport.

(25)    L-Alġerija, l-Eġittu, l-Iżrael, il-Ġordan, il-Lebanon, il-Marokk, il-Palestina u t-Tuneżija.

(26)    Il-Kummissjoni qiegħda tikkunsidra r-raġunijiet possibbli għal-livell baxx tal-PUR fuq l-esportazzjonijiet tal-UE lejn l-Eġittu. Fost ir-raġunijiet possibbli hemm li t-tariffi jistgħu jkunu baxxi wisq fil-każ tal-biċċa l-kbira tal-prodotti jew inkella li l-proċeduri biex l-awtoritajiet lokali jistabbilixxu l-orġini huma wisq onerużi.

(27)    Fil-każ tal-Iżvizzera, id-data dwar is-servizzi għall-2017 kienet diġà disponibbli.

(28)    Ara n-nota 26 f’qiegħ il-paġna aktar ’il fuq.

(29)    Perjodu kopert: Mill-1 ta’ Lulju 2016 sat-30 ta’ Ġunju 2017

(30)    L-Istati Membri tal-UE kollha ħlief erbgħa juru PURs inferjuri għall-esportazzjonijiet tagħhom lejn il-Messiku fl-2017 meta mqabbel mal-2016. Il-Ġermanja, li tirrappreżenta kważi terz tal-preferenza kollha eliġibbli tal-UE lejn il-Messiku, esperjenzat waqgħa fil-PUR minn 82% fl-2016 għal 66% fl-2017. Dan huwa primarjament relatat ma’ anqas użu Ġermaniż ta’ preferenzi fil-Kapitoli 87 (Vetturi bil-mutur) u 85 tas-sistema armonizzata (SA) (“Il-makkinarju tal-elettriku”).

(31)  Dan l-isem huwa mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijiet dwar l-istatus, u huwa konformi mal-UNSCR 1244 (1999) u l-Opinjoni tal-QIĠ dwar id-dikjarazzjoni tal-indipendenza tal-Kosovo.

(32)    L-istrateġija tal-UE dwar l-AfT hija bbażata fuq il-Konklużjonijiet tal-Kunsill tal-12 ta’ Diċembru 2005 (dok. 15791/05), tas-16 ta’ Ottubru 2006 (dok. 14018/06) u tal-15 ta’ Mejju 2007 (dok. 9555/07).

(33)    Ara il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Bank Ċentrali Ewropew, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew, lill-Kumitat tar-Reġjuni u lill-Bank Ewropew tal-Investiment tal-14 ta’ Settembru 2016; COM (2016) 581 finali.

(34)      Ara pereżempju l-Programm “Switch Africa Green”, li jappoġġja pajjiżi fl-Afrika sabiex jilħqu żvilupp sostenibbli permezz ta’ involviment fi tranżizzjoni lejn ekonomija ekoloġika inklużiva; https://www.switchafricagreen.org/index.php?lang=en

(35)    Ara r-Regolament (UE) 2017/1601 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-26 ta’ Settembru 2017 li jistabbilixxi l-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Sostenibbli (European Fund for Sustainable Development, EFSD), il-Garanzija tal-EFSD u l-Fond ta’ Garanzija tal-EFSD.

(36) Indikazzjoni ġeografika (IĠ) hija sinjal distintiv użat biex jidentifika prodott bħala li joriġina fit-territorju ta’ pajjiż, reġjun jew lokalità partikolari fejn il-kwalità, ir-reputazzjoni jew xi karatteristika oħra tiegħu tkun marbuta mal-oriġini ġeografika tiegħu

(37)    Dan l-indikatur jista’ jgħin biex jiġu identifikati setturi li fihom il-valur sottostanti tal-esportazzjonijiet u l-iffrankar potenzjali tad-dazju ikunu qawwija, u fejn ikun importanti li tittejjeb il-prestazzjoni (ara wkoll l-istudju tal-2018 minn Nilsson u Preillon, disponibbli fuq http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/june/tradoc_156931.pdf