IL-KUMMISSJONI EWROPEA
Brussell, 28.7.2017
COM(2017) 404 final
RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-KUNSILL U LILL-PARLAMENT EWROPEW
Sommarju tar-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni għall-programmi operazzjonali kofinanzjati mill-Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn fl-2015
Sommarju tar-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni għall-programmi operazzjonali kofinanzjati mill-Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn fl-2015
I. Introduzzjoni
Il-Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn (FEAD) ġie stabbilit skont ir-Regolament (UE) Nru 223/2014. L-għan tiegħu huwa li jgħin biex jittaffew l-agħar forom ta’ faqar fl-UE, bħalma huma l-problema ta’ persuni mingħajr dar, il-faqar fost it-tfal u l-privazzjoni alimentari. Skont it-termini tar-Regolament, il-FEAD jista’ jappoġġa l-aktar gruppi żvantaġġati fis-soċjetà billi jipprovdi ikel, oġġetti bażiċi għall-konsumatur bħal ħwejjeġ, żraben u prodotti tal-iġjene personali, jew billi jorganizza attivitajiet ta’ inklużjoni soċjali. B’dan il-mod, il-valur miżjud li jikkontribwixxi l-FEAD huwa l-għoti ta’ appoġġ dedikat lil grupp ta’ persuni li jista’ jkun li mhumiex f’pożizzjoni li jaċċessaw b’mod dirett u li jibbenefikaw minn strumenti oħra ta’ finanzjament tal-UE, bħalma huma l-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (Fondi SIE).
L-ammont totali disponibbli tal-fondi tal-FEAD huwa EUR 3 813 miljun fi prezzijiet kurrenti. L-Istati Membri kollha jimplimentaw il-fond fil-livell nazzjonali permezz ta’ programmi operazzjonali. Waqt il-fażi ta’ programmazzjoni l-Istati Membri jistgħu jagħżlu li jiżviluppaw programm operazzjonali ta’ għajnuna alimentari u/jew ta’ għajnuna materjali bażika (PO I) u/jew programm operazzjonali għall-inklużjoni soċjali tal-persuni l-aktar fil-bżonn (PO II). Huma għandhom ukoll il-libertà li jagħżlu l-gruppi fil-mira, it-tipi speċifiċi ta’ appoġġ mogħti u l-kopertura ġeografika tal-programmi tagħhom.
Filwaqt li l-inklużjoni soċjali tal-persuni l-aktar fil-bżonn hija ċentrali għall-PO II, din hija wkoll parti essenzjali tal-PO I. L-għajnuna materjali għandha tiġi ikkumplimentata minn miżuri ta’ akkumpanjament, imfassla biex jippromwovu l-inklużjoni soċjali tar-riċevituri aħħarin (pereżempju billi jiġu diretti lejn is-servizzi adattati, u billi jingħataw gwida dwar dieta bilanċjata u pariri dwar il-ġestjoni tal-baġit). Hekk, il-PO I jissodisfa l-ħtiġijiet materjali bażiċi tal-persuni l-aktar żvantaġġati u jgħinhom ukoll jieħdu pass ’il quddiem fl-integrazzjoni tagħhom mill-ġdid fis-soċjetà.
L-Istati Membri jikkooperaw ma’ organizzazzjonijiet sħab fl-implimentazzjoni tal-programmi tal-FEAD. Dawn l-organizzazzjonijiet, li jistgħu jkunu korpi pubbliċi jew organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ, jagħtu għajnuna materjali (PO I) jew jistabbilixxu u jmexxu l-attivitajiet ta’ inklużjoni soċjali (PO II), kif deskritt fil-programmi. B’dan il-mod, il-fond jappoġġa wkoll il-bini ta’ kapaċità fil-qasam tal-politika soċjali fi ħdan l-organizzazzjonijiet sħab.
L-arranġamenti ta’ monitoraġġ għall-fond jispeċifikaw li l-Istati Membri jridu jibagħtu rapport dwar l-implimentazzjoni tal-programmi tagħhom lill-Kummissjoni kull sena, sat-30 ta’ Ġunju tas-sena kalendarja ta’ wara. Il-Kummissjoni tivvaluta r-rapporti ta’ implimentazzjoni u, jekk meħtieġ, titlob lill-Istat Membru kkonċernat biex jagħmel bidliet. Il-Kummissjoni hija wkoll mitluba li tippreżenta sommarju tar-rapporti ppreżentati mill-Istati Membri lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill.
Ir-Regolament jistipula wkoll li l-Kummissjoni għandha tikkonsulta, tal-anqas darba fis-sena, mal-organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw lill-organizzazzjonijiet sħab fil-livell tal-UE rigward l-implimentazzjoni tal-appoġġ mill-fond, u għandha tirrapporta lura lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill.
Dan is-sommarju huwa bbażat fuq l-informazzjoni inkluża fir-rapporti ta’ implimentazzjoni għas-sena 2015, kif ġew aċċettati mill-Kummissjoni. Ir-Renju Unit ma bagħatx rapport ta’ implimentazzjoni minħabba li fl-2015 ma twettqu ebda attivitajiet. Is-sommarju jagħti ħarsa ġenerali lejn l-iżviluppi fil-livell tal-UE b’rabta mal-FEAD u jippreżenta l-informazzjoni mogħtija mill-Istati Membri, skont l-istruttura tar-rapporti. Jagħti wkoll ħarsa ġenerali lejn il-konsultazzjonijiet dwar l-implimentazzjoni tal-FEAD li saru fl-2015 mar-rappreżentanti tal-UE tal-organizzazzjonijiet sħab. Il-valuri rrappurtati għall-indikaturi komuni jinsabu fl-Anness.
Sabiex jittieħed kont tad-dewmien fiż-żmien bejn l-implimentazzjoni u ż-żmien tar-rappurtar, ir-rapport jinkludi wkoll informazzjoni dwar l-iżviluppi li saru wara l-2015, jekk din tkun disponibbli.
II. Żviluppi ġenerali
Il-programmazzjoni tar-riżorsi tal-FEAD tlestiet fl-2015, u l-aħħar tliet programmi li kien għad fadal (DE, SE, UK) ġew approvati mill-Kummissjoni fl-ewwel xhur tal-2015. Żewġ Stati Membri ppreżentaw ukoll l-ewwel talbiet għal emendi. Ir-Rumanija pproponiet modifika fil-programm tagħha bl-għan li tiġi faċilitata l-identifikazzjoni tar-riċevituri aħħarin. Ir-Repubblika Ċeka pproponiet li testendi l-kamp ta’ applikazzjoni tal-programm tagħha b’mod li jingħata appoġġ lill-forniment ta’ ikliet b’xejn lill-istudenti tal-iskola żvantaġġati. Fl-2016 ġew ippreżentati erba’ talbiet oħra għal emendi.
Matul is-sena nkiseb progress fl-iżvilupp tal-qafas leġiżlattiv sekondarju tal-FEAD. Sa tmiem l-2015 il-Kummissjoni kienet adottat u ppubblikat tliet atti delegati u ħames atti ta’ implimentazzjoni, jiġifieri kisbet rata ta’ tlestija ta’ 80 %. Sa Novembru 2016 kienet adottat u ppubblikat l-atti ta’ implimentazzjoni u l-atti delegati kollha.
Fl-2015 ir-rata tal-wasla ta’ migranti fl-UE kienet għolja ħafna, u fost dawk li waslu kien hemm ukoll ħafna persuni jfittxu l-asil. Dan ta lok għal ħafna tħassib, inkluż b’rabta ma’ kif kellhom jingħataw l-għajnuna materjali meħtieġa. Id-Direttorat Ġenerali tal-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni ħejja nota dwar l-appoġġ li jista’ jingħata mill-Fond Soċjali Ewropew (FSE) u mill-FEAD lil persuni jfittxu l-asil. L-eliġibbiltà ta’ persuni li jfittxu l-asil għal għajnuna mill-FEAD tiddependi fuq id-definizzjoni tal-Istati Membri dwar min jista’ jibbenefika mill-fond. In-nota ġiet ippreżentata lill-Istati Membri u ġiet diskussa magħhom waqt laqgħa speċjali li saret fil-25 ta’ Settembru 2015.
Fl-2016 il-Kummissjoni ħadet pass deċiżiv lejn il-bini ta’ kapaċità tal-partijiet ikkonċernati tal-FEAD, permezz tat-tnedija tan-Netwerk tal-FEAD għall-iskambju ta’ esperjenzi u ta’ prattiki tajbin. Wara l-konferenza ta’ tnedija li saret f’Ġunju 2016 u li laqqgħet flimkien 200 parti kkonċernata minn kull wieħed mit-28 Stat Membru, sa tmiem is-sena saru tliet laqgħat tan-Netwerk tal-FEAD. Il-laqgħat iffukaw fuq l-aspetti differenti tal-FEAD li għandhom l-għan li jikkontribwixxu lejn l-inklużjoni soċjali tal-persuni l-aktar fil-bżonn. Il-parteċipanti ppreżentaw studji ta’ każijiet u sfidi komuni, kif ukoll soluzzjonijiet dwar kwistjonijiet ta’ interess komuni b’rabta mat-twettiq tal-programmi tal-FEAD. Għall-2017 ġew ippjanati ħames laqgħat mal-partijiet ikkonċernati.
Fl-2016 il-Kummissjoni bdiet ukoll l-evalwazzjoni ta’ nofs it-terminu tal-FEAD biex tevalwa l-kisbiet tal-programmi tal-FEAD. Bħala parti minn din l-evalwazzjoni ġiet imnedija konsultazzjoni pubblika miftuħa mmirata lejn il-partijiet ikkonċernati u lejn il-pubbliku ġenerali. Ir-rapport interim se jkun lest fis-sajf tal-2017. Il-verżjoni finali se tiġi ppreżentata lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill sal-31 ta’ Diċembru 2018.
L-esperjenza inizjali li nkisbet mill-implimentazzjoni tal-programmi fuq il-post u r-rispons li wasal mingħand diversi partijiet ikkonċernati wrew li hemm lok għal titjib tar-regoli dwar il-FEAD. F’Settembru 2016 il-Kummissjoni adottat proposta għal reviżjoni tar-Regolament Finanzjarju, flimkien ma’ proposti għal emendi b’rabta ma’ firxa ta’ leġiżlazzjoni settorjali. Il-proposta tinkludi diversi emendi għar-Regolament (UE) Nru 223/2014 li għandhom l-għan li jkomplu jissimplifikaw il-ġestjoni tal-fond.
III. Livell ta’ implimentazzjoni tal-programmi operazzjonali
Implimentazzjoni finanzjarja
Fl-2015 l-implimentazzjoni finanzjarja tal-programmi tal-FEAD bdiet issir b’pass aktar mgħaġġel. EUR 419.3 miljun ġew allokati għal operazzjonijiet tal-FEAD f’21 Stat Membru. Din kienet żieda mill-ammont ta’ EUR 333.5 miljun allokat fl-2014. B’hekk, kien hemm total ta’ EUR 752.7 miljun ta’ nefqa impenjata għall-perjodu 2014-15, jew 17 % tar-riżorsi totali tal-programmi (kofinanzjament tal-UE u nazzjonali). Iż-żieda fil-pass tal-implimentazzjoni finanzjarja kienet saħansitra aktar evidenti f’dawk li huma l-pagamenti lill-benefiċjarji: fl-2015 tħallsu EUR 388 miljun, ammont erba’ darbiet akbar minn dak ta’ EUR 96.3 miljun li tħallas fl-2014. Il-biċċa l-kbira tal-pagamenti kienu diretti lejn operazzjonijiet ta’ għajnuna alimentari (97.7 %).
L-applikazzjonijiet għal pagamenti ġew ippreżentati lill-Kummissjoni għall-ewwel darba fl-2015. Tliet Stati Membri (l-Estonja, Franza u l-Latvja) iddikjaraw nefqa pubblika eliġibbli ta’ EUR 46.3 miljun. Sal-31 ta’ Diċembru 2016, il-Kummissjoni kienet għamlet total ta’ pagamenti ta’ EUR 732.3 miljun, li EUR 312.8 miljun minnhom kienu pagamenti interim.
Implimentazzjoni f’livell fiżiku (PO I)
L-implimentazzjoni finanzjarja aċċellerata fl-2015 kienet riżultat tal-progress ulterjuri li sar fl-implimentazzjoni f’livell fiżiku tal-programmi tal-FEAD. Sa tmiem is-sena, bis-saħħa tal-PO I l-assistenza kienet ġiet ipprovduta f’16-il Stat Membru minn 24. Fl-2015 ġie distribwit total ta’ 408 770 tunnellata ta’ ikel, u l-Istat Membru fejn tqassam l-akbar proporzjon ta’ dak l-ikel, jew 21.4 %, kien l-Italja. Ħames pajjiżi (ES, FR, IT, PL, RO) ipprovdew aktar minn 93 % tal-kwantità totali ta’ għajnuna alimentari. F’14-il Stat Membru, l-ikel tqassam fil-forma ta’ pakketti.
L-għadd ta’ pajjiżi li kienu qed jiddistribwixxu l-ikliet żdied minn tnejn fl-2014 għal sebgħa fl-2015 (il-Belġju, BG, ES, FI, IT, LV, PL). Huwa stmat li fl-2015 il-FEAD ikkontribwixxa, b’mod parzjali jew bis-sħiħ, għall-għoti ta’ 47 miljun ikla.
Prodotti tal-ħalib, u warajhom prodotti tal-ikel li fihom il-lamtu, jirrappreżentaw l-akbar proporzjon tal-kwantità totali ta’ għajnuna alimentari pprovduta – iktar minn nofs il-kwantità totali. Il-frott u l-ħxejjex, bi proporzjon ta’ 10 % tal-kwantità totali, jirrappreżentaw it-tielet l-akbar proporzjon. Il-Kummissjoni ħerqana li tara żieda konsistenti fil-kwantità ta’ frott u ħxejjex distribwiti, peress li din hija l-aqwa garanzija għall-promozzjoni ta’ dieti tajbin għas-saħħa fi gruppi b’livelli soċjoekonomiċi baxxi.
Eżempju: Prodotti tal-ikel imqassma fi FR
Butir iffriżat, żejt tal-ġirasol, butir frisk; dqiq, kuskus, għaġin (imqarrun), ross tal-ħabba twila; ħalib nofsu xkumat, ħalib ikkondensat, zokkor, kubi taz-zokkor; fażola, piżelli żgħar/zunnarija, trab tal-patata maxx, għads (basal imsajjar, zunnarija msajra, eċċ.), cassoulet tal-ħaxix, tadam imqaxxar, ratatouille; kuskus bit-tiġieġ, torta ffriżata tal-kurrat, ħut abjad u ross à la provençale, shepherd’s pie (kapuljat imsajjar u patata maxx); ġobon Emmental, ġobon ipproċessat; kastard taċ-ċikkulata, kejk tal-karamel miksi bil-krema, pudina tar-ross, ċikkulata tal-ħalib, gallettini taċ-ċikkulata, zalza tat-tuffieħ mingħajr zokkor miżjud, ħawħ, ġulepp tal-ananas mhux ikkonċentrat; ross u ċereali integrali, kafè mitħun, ġamm; skaloppini iffriżati tad-dundjan, burgers iffriżati taċ-ċanga, saqajn tat-tiġieġ, fletti ffriżati tal-ħut abjad, palamit sħiħ fis-salmura, sardin fis-salmura.
Minbarra l-ikel li nxtara bil-fondi mill-FEAD, fl-2015 il-fond ikkontribwixxa wkoll biex titnaqqas il-ħela tal-ikel billi ffinanzja donazzjonijiet ta’ ikel. Fil-Lussemburgu, 51 % tal-ikel li tqassam kien ikel li ngħata bħala donazzjoni u li għalih l-FEAD kopra biss l-ispejjeż tat-trasport u ta’ distribuzzjoni li ġarrbu l-organizzazzjonijiet sħab. Il-Lussemburgu wettaq ukoll attivitajiet ta’ sensibilizzazzjoni biex dawk li jistgħu jkunu donaturi jiġu mħeġġa jagħmlu donazzjonijiet ta’ ikel.
Fl-2015, għall-ewwel darba ġiet ipprovduta wkoll għajnuna materjali bażika fi tliet Stati Membri. Fl-Awstrija tqassmu provvisti tal-iskola lil 33 493 student minn familji żvantaġġati. Fil-Lussemburgu id-distribuzzjoni tal-ikel saret flimkien mad-distribuzzjoni ta’ prodotti bażiċi tal-iġjene, bħal xampù u tutpejst, u minnha bbenefikaw 9 243 persuna. Oġġetti simili tal-iġjene tqassmu wkoll lil 25 675 riċevitur aħħari fil-Latvja, flimkien ma’ oġġetti oħra, bħal deterġenti tal-ħasil tal-ħwejjeġ u sapun likwidu għall-ħasil tal-platti.
Huma stmat li fl-2015 aktar minn 14-il miljun persuna, li 47.2 % (6.7 miljun) minnhom huma nisa, ibbenefikaw minn assistenza għall-ikel mill-FEAD. Huwa kkalkulat li madwar 30 % tar-riċevituri aħħarin (4.1 miljun persuna) huma tfal tal-età ta’ 15-il sena jew inqas, filwaqt li 10 % (1.4 miljun persuna) minnhom huma persuni tal-età ta’ 65 sena jew aktar. Madwar 5.5 % (0.8 miljun) tar-riċevituri aħħarin huma persuni b’diżabbiltà, filwaqt li kważi 14 % (2 miljun) minnhom huma migranti, persuni bi sfond barrani (fosthom refuġjati u benefiċjarji oħra ta’ protezzjoni internazzjonali) u minoranzi. 8.5 % (1.2 miljun) minnhom huma persuni mingħajr saqaf fuq rashom.
Meta jiġu eżaminati l-valuri aggregati għall-indikaturi komuni għandu jitqies li l-indikaturi għall-għadd ta’ persuni li bbenefikaw mill-PO I tal-FEAD huma bbażati fuq stimi li saru mill-organizzazzjonijiet sħab, sabiex il-piż amministrattiv fuqhom u fuq ir-riċevituri aħħarin jiġi limitat. L-istimi jistgħu jkunu bbażati fuq metodi ta’ teħid ta’ kampjuni (eż. billi jingħadd l-għadd ta’ benefiċjarji f’ċerti ġranet jew matul ċerti ġimgħat tas-sena, biex wara ssir estrapolazzjoni) jew fuq metodi oħra. Jista’ jkun li f’xi każijiet ir-riċevituri aħħarin jiġu magħduda aktar minn darba, u dan isir sabiex jiġu stabbiliti l-istimi tal-organizzazzjonijiet sħab. Barra minn hekk, ir-riċevituri aħħarin li bbenefikaw mill-għajnuna f’forma ta’ ikel setgħu wkoll ibbenefikaw minn għajnuna materjali. Bħala konsegwenza ta’ dan l-approċċ, il-valuri rrappurtati jridu jiġu kkunsidrati bħala stima approssimattiva tal-għadd ta’ każijiet ta’ parteċipazzjoni, aktar milli tal-parteċipanti individwali fl-operazzjonijiet tal-FEAD, jew tal-għadd ta’ drabi li ġiet offruta għajnuna mill-FEAD lil persuni żvantaġġati.
Ir-riċevituri aħħarin ivarjaw bejn Stat Membru u ieħor, minħabba li kull pajjiż għandu d-definizzjoni nazzjonali tiegħu ta’ persuni l-aktar fil-bżonn. Ħafna drabi l-grupp fil-mira jiġi determinat fuq il-bażi ta’ kriterji ekonomiċi, f’liema każ l-awtoritajiet nazzjonali jħejju listi tal-persuni li huma eliġibbli għal appoġġ mill-FEAD. F’xi pajjiżi hemm modi oħra aktar flessibbli biex tiġi determinata l-eliġibbiltà tar-riċevituri aħħarin. Hemm każijiet fejn l-organizzazzjonijiet sħab jistgħu jiddeterminaw “fuq il-post” huma stess jekk persuna hijiex eliġibbli, u dan fuq il-bażi tal-informazzjoni li dik il-persuna tipprovdi rigward is-sitwazzjoni tagħha. Ċerti drabi l-għajnuna tiġi pprovduta lill-persuni mingħajr saqaf fuq rashom fit-toroq jew f’kantins soċjali, mingħajr il-ħtieġa li l-persuni inkwistjoni jiġu identifikati b’mod formali jew li tintalab informazzjoni mingħandhom. F’dawn il-każijiet, il-valuri rrappurtati għall-indikaturi tar-riżultati tal-FEAD jistgħu jagħtu biss stima tal-għadd ta’ drabi meta ġiet ipprovduta l-għajnuna mill-FEAD, aktar milli l-għadd proprju ta’ persuni żvantaġġati li ngħataw għajnuna.
Karatteristika importanti tal-FEAD hu li dan jimmira li jmur lilhinn mill-għoti ta’ appoġġ materjali permezz tal-promozzjoni tal-inklużjoni soċjali tal-persuni l-aktar fil-bżonn. Din hija r-raġuni għalfejn l-għajnuna ngħatat flimkien ma’ firxa ta’ miżuri ta’ akkumpanjament. Il-miżura l-aktar komuni tibqa’ dik tal-għoti ta’ informazzjoni u r-riferiment għand servizzi soċjali kompetenti. L-Istati Membri ta’ spiss jirrappurtaw ukoll dwar l-għoti ta’ gwida rigward dieta bilanċjata, l-organizzar ta’ gruppi ta’ ħidma tat-tisjir dwar kif għandha tiġi evitata l-ħela tal-ikel, u l-għoti ta’ pariri dwar il-ġestjoni tal-baġit domestiku. F’xi każijiet jingħata wkoll appoġġ psikoloġiku u għajnuna biex jiġu megħluba d-diffikultajiet (LU, LV), kif ukoll pariri dwar it-trobbija tat-tfal (LV), pariri dwar modi kif għandhom jiġu trattati l-emerġenzi (BG), għajnuna mmirata lejn it-titjib tal-ħiliet soċjali tar-riċevituri aħħarin, assistenza legali bla ħlas (SI), informazzjoni dwar l-akkomodazzjoni disponibbli u attivitajiet immirati lejn it-titjib tal-litteriżmu (FR). Fil-Finlandja il-miżuri ta’ akkumpanjament inkludew wkoll azzjonijiet differenti għat-titjib tal-livell ta’ attività fiżika u għall-promozzjoni ta’ stil ta’ ħajja tajjeb għas-saħħa fost ir-riċevituri aħħarin, kif ukoll id-distribuzzjoni ta’ kotba tar-riċetti.
Il-miżuri ta’ akkumpanjament huma parti integrali tal-implimentazzjoni tal-PO I, peress li għandhom l-għan li jrawmu l-inklużjoni soċjali tar-riċevituri aħħarin. Huwa obbligatorju li r-riċevituri aħħarin jiġu offruti miżuri ta’ akkumpanjament, iżda l-Istati Membri jistgħu jagħżlu jekk jiffinanzjahomx permezz tal-FEAD jew le. Ir-rapporti tal-2015 juru riżultati differenti f’dak li jirrigwarda l-adozzjoni ta’ miżuri ta’ akkumpanjament. Filwaqt li f’xi pajjiżi r-riċevituri aħħarin jidhru li huma aktar miftuħa għal dawn l-attivitajiet supplementari, f’pajjiżi oħra l-interess fihom huwa pjuttost baxx. F’xi każijiet, in-nuqqas ta’ esperjenza tar-riċevituri aħħarin f’dawk li huma l-attivitajiet ta’ inklużjoni soċjali jwassal biex dawn isibuha bi tqila li jieħdu sehem. Iż-żieda fl-involviment tar-riċevituri aħħarin fil-miżuri ta’ akkumpanjament hija waħda mill-isfidi li jridu jiffaċċjaw l-organizzazzjonijiet sħab matul l-implimentazzjoni tal-programmi. Dan huwa ta’ importanza partikolari peress li dawk il-miżuri huma maħsuba biex jippromwovu l-inklużjoni soċjali tar-riċevituri aħħarin, u jistgħu jservu bħala rabta diretta mal-FSE.
Implimentazzjoni f’livell fiżiku (PO II)
Fl-2015, għadd ta’ programmi ta’ inklużjoni soċjali kienu mmirati lejn attivitajiet ta’ tħejjija, fosthom it-twaqqif ta’ kumitati ta’ monitoraġġ u l-għażla ta’ organizzazzjonijiet sħab.
Il-PO II tal-DE għandu l-għan li jtejjeb l-inklużjoni soċjali tal-immigranti l-aktar fil-bżonn fl-UE u ta’ wliedhom, kif ukoll l-inklużjoni soċjali ta’ persuni mingħajr saqaf fuq rashom jew ta’ persuni li jinsabu f’riskju li jispiċċaw mingħajr saqaf fuq rashom. Wara l-adozzjoni tiegħu fil-bidu tal-2015 twaqqaf kumitat ta’ monitoraġġ li kellu l-ewwel laqgħa preliminari tiegħu f'Jannar, u li warajha saret oħra f’Marzu. F’Ġunju 2015, l-Awtorità ta’ Ġestjoni nediet sejħa għal proposti għall-ewwel ċiklu li jkopri l-perjodu bejn l-2016 u l-2018. Għal dan l-ewwel ċiklu waslu total ta’ 191 proposta għal proġett. Bħala miżura ta’ simplifikazzjoni, is-sejħa inkludiet l-użu ta’ rati fissi, stabbiliti fil-livell nazzjonali.
Fid-DK, fejn l-FEAD jintuża fil-ġlieda kontra l-faqar u kontra l-problema ta’ persuni mingħajr dar u għandu l-għan li jsaħħaħ l-inklużjoni soċjali fost dawk li huma l-aktar soċjalment vulnerabbli, kien hemm bidla fil-ġestjoni tal-programm, u f’Awwissu 2015 ġiet maħtura awtorità ta’ ġestjoni. Id-DK tat bidu għal emenda fil-programm biex taġġorna l-informazzjoni fil-programm, u f’April 2016 nediet sejħa għall-applikazzjonijiet.
Fin-NL, fejn il-PO II għandu l-mira li jnaqqas l-esklużjoni soċjali ta’ persuni anzjani bi dħul baxx, intgħażel benefiċjarju biex iwettaq l-attivitajiet ta’ inklużjoni soċjali f’erba’ bliet Netherlandiżi sa mill-bidu tal-2016: Amsterdam, Rotterdam, l-Aja, u Utrecht.
Il-PO II tal-SE, li għandu l-mira li jappoġġa ċ-ċittadini vulnerabbli tal-UE/taż-ŻEE fl-interazzjoni tagħhom fis-soċjetà Żvediża, tnieda waqt avveniment ta’ informazzjoni f'Marzu 2015. Il-kumitat ta’ monitoraġġ ġie mwaqqaf fix-xahar ta’ wara. F’Ġunju 2015 tnediet sejħa għal proposti, u ngħataw fondi lil ħames proġetti. L-SE waqqfet ukoll grupp ta’ riċerkaturi tal-FEAD, li ltaqa’ għall-ewwel darba f’Novembru 2015.
Sistemi ta’ ġestjoni u ta’ kontroll
Fl-2015 l-Istati Membri allokaw riżorsi sinifikanti bl-għan li jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-proċedura għall-ħatra tal-awtoritajiet stabbiliti fil-qafas leġiżlattiv tal-FEAD. Dan inkluda l-iżvilupp ta’ proċeduri xierqa u korretti fil-livell nazzjonali, it-tfassil tad-deskrizzjoni tas-sistemi ta’ ġestjoni u ta’ kontroll, l-iżvilupp tas-sistema tal-IT u t-twettiq ta’ awditi inizjali mill-awtoritajiet tal-awditjar. Sa tmiem l-2015 sitt Stati Membri (LV, l-Estonja, LT, FR, BG u HU) kienu lestew il-proċedura ta’ ħatra, u b’hekk kellhom il-possibbiltà li jippreżentaw lill-Kummissjoni applikazzjonijiet provviżorji għal pagamenti.
Sa Diċembru 2016, kienu 25 l-Istati Membri li kienu lestew il-proċedura ta’ ħatra.
Il-kriżi migratorja
Diversi Stati Membri għamlu użu mill-FEAD biex jittrattaw il-konsegwenzi tal-kriżi migratorja. Fil-Belġju kien hemm organizzazzjonijiet sħab li speċjalizzaw fl-għoti ta’ appoġġ lil persuni li jfittxu l-asil u lir-refuġjati. Il-Litwanja u r-Repubblika Ċeka estendew il-kamp ta’ applikazzjoni tal-gruppi tagħhom fil-mira għall-persuni li jfittxu l-asil. Malta u l-Finlandja irrinfurzaw il-koordinazzjoni bejn l-awtoritajiet fil-livell nazzjonali biex tiġi żgurata l-komplimentarjetà bejn l-appoġġ ipprovdut mill-FSE, mill-FEAD u mill-Fond għall-Asil, il-Migrazzjoni u l-Integrazzjoni (AMIF). Sabiex il-gruppi vulnerabbli tal-popolazzjoni jiġu infurmati aħjar dwar il-possibbiltà li jiġu appoġġati mill-FEAD, l-Awtorità ta’ Ġestjoni tal-Litwanja wettqet kampanja ta’ informazzjoni li kienet tinkludi wkoll elementi kontra d-diskriminazzjoni li jindirizzaw it-tħassib espress mill-pubbliku. Fin-NL huwa mistenni li dawk li se jieħdu sehem fil-proġett fil-biċċa l-kbira se jkollhom sfond ta’ migrazzjoni u l-Awtorità ta’ Ġestjoni adattat l-azzjonijiet kif xieraq b’mod li jinkludu lezzjonijiet tal-lingwa.
Problemi li xirfu
Għadd ta’ programmi FEAD kienu għadhom ma kinux operazzjonali bis-sħiħ matul is-sena. F’ħafna każijiet, id-dewmien kien ikkawżat mill-fatt li t-tranżizzjoni mir-regoli tal-istrument AGRI preċedenti lejn ir-regoli għall-ġestjoni tal-FEAD damet aktar biex seħħet milli kien maħsub fil-bidu. Diversi Stati Membri ppreferew li jiffinalizzaw it-twaqqif tas-sistemi ta’ ġestjoni u ta’ kontroll qabel issir l-għażla tal-operazzjonijiet. Fi Stati Membri oħra l-implimentazzjoni inizjali seħħet, pereżempju l-għażla tal-organizzazzjonijiet sħab ġiet finalizzata, iżda l-attivitajiet proprji bdew fl-2016.
L-informazzjoni dwar id-diffikultajiet li ltaqgħu magħhom l-Istati Membri li kisbu riżultati fl-2015 tvarja minn rapport ta’ Stat Membru għal ieħor. Dan seħħ parzjalment minħabba r-rekwiżiti mhux stretti ta’ rappurtar. Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, kull sfida ġiet indirizzata permezz ta’ miżura speċifika. L-isfidi ewlenin huma elenkati hawn taħt.
-Kopertura mhux uniformi tat-territorju jew allokazzjoni tal-għajnuna b’mod mhux bilanċjat: dawn dehru li kienu problemi fi Stati Membri differenti u, filwaqt li f’xi każijiet intgħażlu organizzazzjonijiet sħab addizzjonali sabiex tiġi pprovduta l-għajnuna li kien fadal, fi Stati Membri oħrajn l-assistenza ġiet trasferita bejn l-organizzazzjonijiet qabel ngħatat (LV, PL).
-Problemi marbuta mal-identifikazzjoni tar-riċevituri aħħarin: f’każ minnhom, dawn ġew indirizzati permezz ta’ emenda għall-programm operazzjonali (RO).
-Dewmien fl-għoti ta’ għajnuna minħabba appelli kontra r-riżultati tal-proċess ta’ akkwist, l-irtirar ta’ offerenti rebbieħa jew offerti mhux konformi. Dawn ġew indirizzati primarjament permess tal-estensjoni tal-perjodu tal-għoti u, fejn meħtieġ, permess tat-tnedija mill-ġdid ta’ sejħiet għall-offerti (il-Belġju, il-Bulgarija, Malta).
-Problemi fir-rigward tal-kwalità ta’ ikel mixtri: dawn ħolqu l-bżonn li l-kuntrattur jibdel il-prodotti li mhumiex tajbin biex jitqassmu, filwaqt li l-Awtorità ta’ Ġestjoni għamlet sforzi biex tħaffef il-proċess (FR).
-F’ċerti każijiet ir-rekwiżiti ta’ rappurtar għall-organizzazzjonijiet sħab ġew meqjusa bħala kumplessi wisq u l-Awtorità ta’ Ġestjoni ħadet il-passi meħtieġa biex dawn jiġu semplifikati (PL).
IV. Prinċipji orizzontali
·Il-koordinazzjoni mal-FSE u ma’ politiki oħra rilevanti tal-UE
Il-koordinazzjoni bejn il-FEAD u l-FSE tinkludi żewġ aspetti prinċipali: li jiġi evitat li jingħata finanzjament doppju u li tinkiseb il-komplementarjetà bejn iż-żewġ fondi. L-Istati Membri daħħlu fis-seħħ firxa wiesgħa ta’ miżuri biex jiġi evitat li jingħata finanzjament doppju, inkluż permezz tal-iskambju ta’ informazzjoni bejn l-awtoritajiet rilevanti, l-użu ta’ sistema unika ta’ monitoraġġ, jew billi jiġi żgurat li ma jkunx hemm duplikazzjoni waqt l-istadju tal-programmazzjoni, permezz ta’ diversifikazzjoni tal-gruppi fil-mira jew tal-attivitajiet iffinanzjati.
Fl-2015 ittieħdu xi passi inizjali lejn il-ksib tal-komplementarjetà bejn l-FSE u l-FEAD. Dan is-soltu kien jinkiseb permezz tal-miżuri ta’ akkumpanjament tal-PO I, skont liema l-organizzazzjonijiet sħab jinfurmaw lir-riċevituri aħħarin dwar il-possibbilitajiet li jieħdu sehem fl-operazzjonijiet tal-FSE. Fil-Polonja l-Awtorità ta’ Ġestjoni introduċiet rekwiżit skont liema l-organizzazzjonijiet sħab reġjonali u lokali għandhom jipprovdu informazzjoni dwar il-miżuri disponibbli tal-FSE lil riċevituri aħħarin tal-FEAD, u jgħinhom jieħdu sehem. Fil-Litwanja, il-parteċipanti tal-FSE li huma eliġibbli skont il-FEAD jistgħu jirċievu għajnuna komplimentari miż-żewġ fondi fl-istess ħin. Anki r-riċevituri aħħarin tal-FEAD huma mħeġġa jieħdu sehem fl-operazzjonijiet tal-ESF. Franza rrappurtat każijiet fejn għadd ta’ organizzazzjonijiet sħab huma wkoll benefiċjarji ta’ operazzjonijiet tal-FSE. Dan jagħmilha aktar faċli biex ir-riċevituri aħħarin tal-FEAD jaċċessaw, f’ħin sussegwenti, l-appoġġ mill-FSE.
Il-ħolqien ta’ rabtiet bejn l-għajnuna tal-FEAD u tal-FSE jista’ jżid l-effett ġenerali tal-operazzjonijiet tal-FEAD li huma mmirati lilhinn mill-għoti ta’ kontribut sabiex jittaffew l-agħar forom ta’ faqar. Huwa għalhekk li għandha tkun prijorità li l-possibbiltajiet għall-ksib tal-komplimentarjetà bejn iż-żewġ fondi fil-forma ta’ mogħdijiet u miżuri komplementari jiġu esplorati meta jiġu ppjanati operazzjonijiet f’livell nazzjonali.
·L-ugwaljanza bejn is-sessi, l-integrazzjoni tal-perspettiva dwar is-sessi u l-prevenzjoni tad-diskriminazzjoni
Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, l-individwi li huma l-aktar fil-bżonn jiġu identifikati abbażi ta’ kriterji ekonomiċi. Dan jevita d-diskriminazzjoni f’dak li huwa l-għoti ta’ aċċess għal għajnuna abbażi tas-sess, l-oriġini, ir-reliġjon jew it-twemmin, id-diżabbiltà jew l-orjentazzjoni sesswali. F’uħud mill-Istati Membri, l-organizzazzjonijiet sħab jistgħu jipprovdu assistenza fil-post ta’ residenza jekk ir-riċevitur aħħari ma jkunx jista’ jmur fil-punt ta’ distribuzzjoni. Ir-Repubblika Ċeka identifikat lill-ommijiet weħidhom u lin-nisa bit-tfal fid-djar ta’ kenn bħala fost l-aktar persuni vulnerabbli, u tqassam pakketti speċjali tal-iġjene għall-bżonnijiet tagħhom. Is-Slovakkja adattat il-piż tal-pakketti sabiex ikunu jistgħu jinġarru kemm mill-irġiel kif ukoll min-nisa. Il-Latvja ħadet għadd ta’ passi biex tiżgura li l-prinċipji kontra d-diskriminazzjoni jiġu applikati. Dawn jinkludu arranġamenti biex iċ-ċentri ta’ distribuzzjoni jkunu aċċessibbli għal persuni b’diżabbiltà, biex ikun hemm ħinijiet ta’ ftuħ flessibbli u biex jiġu pprovduti servizzi għall-indukrar tat-tfal għal ġenituri li jkunu qed jirċievu l-għajnuna jew li jkunu qed jibbenefikaw minn miżuri ta’ akkumpanjament.
·L-aspetti ambjentali u klimatiċi, bil-għan li titnaqqas il-ħela tal-ikel
Il-kriterji użati mill-Istati Membri biex jagħżlu prodotti tal-ikel jinkludu: kemm l-ikel jibqa’ frisk, kemm jinżamm b’mod faċli u kemm idum ma jiskadi, bil-għan li titnaqqas il-ħela tal-ikel. Il-Lussemburgu jiffinanzja wkoll l-ġbir u d-distribuzzjoni ta’ ikel li jingħata bħala donazzjoni. Fil-Bulgarija, il-pakketti li ma jinġabrux jitqassmu fost riċevituri aħħarin oħra, filwaqt li fil-Latvja ir-riċevituri aħħarin jiġu mħeġġa jħallu prodotti li mhux biħsiebhom jużaw f’postijiet speċifiċi fiċ-ċentri ta’ distribuzzjoni. Il-miżuri ta’ akkumpanjament għandhom ukoll l-effett li joħolqu sensibilizzazzjoni: waħda mis-sessjonijiet ta’ ħidma offruti fil-Polonja tiffoka fuq modi kif tiġi evitata l-ħela tal-ikel.
·Kontribuzzjoni għal dieta bilanċjata tal-persuni l-aktar fil-bżonn
L-Istati Membri inkorporaw ir-rekwiżiti nutrizzjonali u tas-sikurezza tal-ikel fi ħdan l-ispeċifikazzjonijiet għax-xiri tal-ikel. Huma jikkonsultaw ma’ organizzazzjonijiet sħab, sħab soċjali, awtoritajiet kompetenti u esperti dwar l-għażla tal-prodotti tal-ikel għad-distribuzzjoni li jikkontribwixxu lejn dieta bilanċjata. Il-lista tal-prodotti tal-ikel tqis ukoll il-mod kif il-grupp fil-mira pperċepixxa l-prodotti fi żmien preċedenti.
Fl-2015, il-Belġju aġġorna l-lista tiegħu ta’ prodotti billi ta preferenza lil prodotti mhux ipproċessati u lil prodotti inqas pproċessati, li jaqblu mad-drawwiet alimentari tal-kulturi kollha u li jħeġġu lir-riċevituri aħħarin biex isajru. L-għadd ta’ prodotti ġie miżjud sabiex tiġi pprovduta varjetà ikbar u ġie deċiż li jiġu fornuti aktar proteini veġetali, pereżempju fil-forma ta’ għads. Ġie deċiż ukoll li tingħata prijorità lil proteini mill-annimali fil-forma ta’ ħut, li tipikament jiġi aċċettat iktar faċilment mir-riċevituri aħħarin.
Ir-Repubblika Ċeka immirat lejn livell għoli ta’ kwalità tal-ikel, filwaqt li qieset il-komponenti prinċipali ta’ dieta bilanċjata: prodotti magħżula qiesu l-ħtieġa għal kontenut għoli ta’ laħam, proporzjon baxx ta’ addittivi, kontenut baxx ta’ xaħam, proporzjon għoli ta’ frott, eċċ. Sabiex jiġi żgurat l-użu, ġie definit ukoll il-perjodu minimu ta’ ħajja għal kull prodott mal-konsenja.
Fl-Estonja, il-ġewż, li huma l-aktar allerġeni komuni, ġew esklużi mill-pakkett, filwaqt li tqassmu laħam u ħut fil-laned, kif ukoll ċereali b’valur nutrizzjonali għoli ħafna. Il-kontenut tal-pakkett tal-ikel ivarja skont kull distribuzzjoni, sabiex ir-riċevituri aħħarin jibbenefikaw minn diversità ikbar.
Spanja mmirat li tissodisfa l-ħtiġijiet nutrizzjonali tar-riċevituri aħħarin billi tipprovdi nutrijenti bażiċi (proteini, karboidrati, xaħam, fibri, vitamini u minerali). Tqassmu wkoll prodotti speċifiċi għat-tfal, bl-għan li jkunu jistgħu jikbru u jiżviluppaw sew.
Fil-Finlandja ġew stipulati rekwiżiti ta’ kwalità speċifiċi għal kull prodott. Pereżempju, kien meħtieġ li s-soppa tal-piżelli jkun fiha kontenut ta’ laħam ta’ mill-inqas 5 %, filwaqt li t-trab tal-ħalib irid ikun fih il-Vitamina D.
V. Konsultazzjonijiet mar-rappreżentanti tal-organizzazzjonijiet sħab fil-livell tal-UE
Fl-2015 saru żewġ laqgħat mar-rappreżentanti tal-organizzazzjonijiet sħab fil-livell tal-UE.
L-ewwel laqgħa saret fid-9 ta’ Marzu. Il-Kummissjoni ppreżentat il-karatteristiċi bażiċi tal-FEAD u pprovdiet ħarsa ġenerali lejn l-eżitu tal-programmazzjoni tar-riżorsi l-ġodda. Ġiet diskussa wkoll is-sitwazzjoni attwali fir-rigward tat-tħejjija tan-Netwerk tal-FEAD. Il-parteċipanti qajmu għadd ta’ kwistjonijiet, b’mod partikolari fir-rigward tal-involviment tal-organizzazzjonijiet sħab fl-għoti ta’ għajnuna tal-FEAD fil-livell nazzjonali.
It-tieni laqgħa saret fis-16 ta’ Novembru. Il-Kummissjoni ppreżentat l-abbozz tas-sommarju tar-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni tal-FEAD li l-Istati Membri ppreżentaw biex jiġu diskussi. Dan ġie segwit minn dibattitu dwar il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi tal-FEAD (u tal-FSE) b’reazzjoni għall-kriżi tal-migrazzjoni. L-aħħar punt fuq l-aġenda kien dwar il-preżentazzjoni tal-elementi ewlenin tan-Netwerk tal-FEAD.
VI. Konklużjoni
Il-mira ewlenija tal-istrateġija Ewropa 2020 li l-għadd ta’ persuni li jinsabu f’riskju ta’ faqar jew ta’ esklużjoni soċjali jitnaqqas b’mill-inqas 20 miljun tirrifletti l-importanza li l-UE tagħti lill-ġlieda kontra l-faqar. Il-Kummissjoni tappoġġa lill-Istati Membri fl-isforzi tagħhom immirati lejn it-tnaqqis tal-għadd ta’ persuni f’riskju ta’ faqar, inkluż bl-għajnuna tal-FEAD. Madankollu, peress li dik tal-faqar hija kwistjoni kumplessa li teħtieġ approċċ integrat, huwa kruċjali li jkun hemm komplementarjetà mal-FSE u ma’ strumenti u miżuri oħra nazzjonali u tal-UE. Minħabba r-riżorsi limitati tal-FEAD, ir-rwol speċifiku tiegħu huwa li jnaqqas il-faqar u li jippromwovi l-inklużjoni soċjali, inkluż permezz tal-ħolqien ta’ rabtiet ma’ servizzi oħra disponibbli. B’dan il-mod, il-fond jista’ jkun l-ewwel pass fi triq li tbiegħed lill-bniedem mill-faqar.
Il-mudelli l-ġodda tal-appoġġ tal-FEAD joffru għajnuna b’varjetà akbar, u dan huwa prerekwiżit għal approċċ iktar mirqum għall-għoti ta’ għajnuna lil gruppi speċifiċi fil-mira. L-esperjenza li nkisbet fl-2015 turi li fost il-popolazzjoni fil-mira jista’ jkun li jkun hemm persuni li jfittxu l-asil u refuġjati, kif ukoll rappreżentanti ta’ komunitajiet marġinalizzati, bħar-Rom. Il-fond jikkontribwixxi wkoll lejn it-tnaqqis tal-ħela tal-ikel, kif ukoll lejn iż-żieda tal-kapaċità tal-organizzazzjonijiet sħab u tal-fiduċja fid-donaturi potenzjali ta’ ikel u ta’ għajnuna materjali.
Ir-rapporti tal-FEAD tal-2015 juru riżultati inkoraġġanti li, madankollu, huma mqassma b’mod mhux uniformi. Fl-aħħar tas-sena, 12-il Stat Membru kien għad baqagħlom jiksbu r-riżultati inizjali tagħhom. Dan juri li f’ċerti każijiet il-perjodu ta’ qabel l-implimentazzjoni tal-operazzjonijiet fuq il-post jista’ jkun itwal minn sena mid-data tal-adozzjoni tal-programm ikkonċernat. Biex il-fond ikun jista’ jilħaq il-potenzjal sħiħ tiegħu, huwa kruċjali li r-rapporti tal-2016 juru li l-maġġoranza kbira tal-Istati Membri kisbu jkunu kisbu xi riżultati.
Ir-rapporti tal-2015 urew li ftit wara t-tnedija tal-programmi l-Istati Membri kellhom iħabbtu wiċċhom ma’ problemi differenti u implimentaw miżuri speċifiċi biex jindirizzawhom. Ġie adottat għadd żgħir ta’ modifiki fil-programmi operazzjonali sabiex jiġi żgurat li jkun hemm kopertura xierqa tal-Istat Membru u li l-popolazzjoni fil-mira jkollha aċċess faċli għall-fond. Huwa importanti li l-problemi jiġu indirizzati b’mod effiċjenti, filwaqt li jitqies li l-FEAD ġie stabbilit bħala strument taħt ġestjoni sempliċi, li hu kapaċi jittratta emerġenzi ta’ natura soċjali. Fil-prattika l-implimentazzjoni tal-FEAD tista’ tkun sempliċi biss jekk ir-rekwiżiti simplifikati tal-leġiżlazzjoni jiġu applikati fil-livell ta’ operazzjonijiet individwali. Għal din ir-raġuni, huwa importanti wkoll li jintużaw l-opportunitajiet kollha disponibbli biex ikun hemm skambju ta’ esperjenzi u ta’ prattiki tajbin kemm fil-livell tal-awtoritajiet tal-programmi kif ukoll fil-livell tal-organizzazzjonijiet sħab permezz tal-kanali eżistenti: il-Grupp ta’ Esperti tal-FEAD, in-Netwerk tal-FEAD u l-konsultazzjonijiet regolari mal-partijiet ikkonċernati fil-livell nazzjonali u tal-UE.
Għall-ewwel darba, fir-rapporti ta’ implimentazzjoni annwali tal-2016 l-Istati Membri se jippreżentaw valutazzjoni tal-kontribuzzjoni tal-programmi lejn l-għanijiet speċifiċi u globali tal-FEAD. Din l-informazzjoni se tippermetti li ssir valutazzjoni aktar dettaljata ta’ kull riżultat u impatt kumulattivi b’rabta mal-għanijiet tal-FEAD fis-sommarju li jmiss u li għandha tħejjih il-Kummissjoni.