This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013DC0047
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL On Progress in Romania under the Co-operation and Verification Mechanism
RAPPORT MILL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL Dwar il-Progress li sar fir-Rumanija skont il-Mekkaniżmu ta' Koperazzjoni u Verifika
RAPPORT MILL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL Dwar il-Progress li sar fir-Rumanija skont il-Mekkaniżmu ta' Koperazzjoni u Verifika
/* COM/2013/047 final */
RAPPORT MILL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL Dwar il-Progress li sar fir-Rumanija skont il-Mekkaniżmu ta' Koperazzjoni u Verifika /* COM/2013/047 final */
F’Lulju 2012,
il-Kummissjoni għamlet rapport dwar il-progress li sar mir-Rumanija
mill-2007 skont il-Mekkaniżmu ta' Koperazzjoni u Verifika (CVM)[1]
Ir-rapport
ta ħarsa lejn is-sostenibbiltà u r-responsabbiltà tar-riformi li
ddaħħlu fis-seħħ. Minħabba
li r-rapport inħareġ fi żmien meta tqajmu mistoqsijiet
importanati dwar l-istat tad-dritt u l-indipendenza tal-ġudikatura
fir-Rumanija, huwa inkluda rakkomandazzjonijiet speċifiċi biex ikun
restawrat ir-rispett għal dawn il-prinċipji fundamentali.
Kien
ukoll deċiż li jsir rapport ieħor sitt xhur wara, li jiffoka fuq
ir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni f’dan il-qasam. Matul l-aħħar
sitt xhur, is-sitwazzjoni fir-Rumanija kienet iddominata miż-żmien
ta’ tħejjija għall-elezzjonijiet riċenti. Il-Kummissjoni
temmen li n-nomina tal-gvern il-ġdid wara l-elezzjonijiet tipprovdi
opportunità ġdida biex ikun żgurat ir-rispett tal-istat tad-dritt u
l-indipendenza ġudizzjarja u tkun żgurata l-istabbiltà.
Koperazzjoni
leali bejn l-istituzzjonijiet u stabbiltà fis-separazzjoni tas-setgħat
huma pedamenti importanti biex jipprovdu pjattaforma ġusta biex isir
progress fi kwistjoniiet ta’ riforma ġudizzjarja u l-ġlieda kontra
l-korruzzjoni. Ir-rapport jagħti
ħarsa lejn ir-rakkomandazzjonijiet speċifiċi maħruġa
mill-Kummissjoni dwar ir-rispett tal-istat tad-dritt u l-indipendenza
ġudizzjarja. Jirrapporta wkoll dwar il-punti
ta’ riferiment tas-CVM fl-aspetti l-oħra tar-riforma fuq is-sistema
ġudizzjarja u fuq il-ġlieda kontra l-korruzzjoni.
1. Rispett
għall-istat tad-dritt u l-indipendenza ġudizzjarja
Il-Kummissjoni
ħarġet għaxar rakkomandazzjonijiet speċifiċi biex
tgħin biex issolvi l-kontroversji dwar l-istat tad-dritt u l-indipendenza
ġudizzjarja. Il-gvern Rumen
ikkonferma lill-Kummissjoni li huwa għandu jimplimenta dawn ir-rakkomandazzjonijiet[2].
Il-Kummissjoni
kienet qiegħda timmonitorja mill-qrib il-progress dwar dawn il-punti,
fid-dawl tal-punti ta' riferiment fid-deċiżjoni tas-SVM.
Il-valutazzjoni turi li
r-Rumanija implimentat bosta mir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni
bil-għan li tirrestawra l-istat tad-dritt u l-indipendenza
tal-ġudikatura iżda mhux kollha. Waqt
li r-rwol u d-deċiżjonijiet tal-Kostituzzjoni u l-Qorti
Kostituzzjonali kienu rrispettati, impenji li ttieħdu rigward
l-indipendenza tal-ġudikatura u rigward ir-rispons għal
deċiżjonijiet ta' integrità ma kinux adegwatament implimentati.
Fl-istess
waqt, il-ħatra ta’ tmexxija ġdida għall-prosekuzzjoni u tad-DNA
għadhom pendenti. Id-dritt
kostituzzjonali Rumen Waħda
mill-kwistjonijiet primarji ta’ tħassib espressi mill-Kummissjoni f’Lulju
kienet l-istabbilità tad-dritt kostituzzjonali. Ir-rwol tal-Qorti
Kostituzzjonali huwa ta’ importanza partikolari hawnhekk. Is-setgħat
tal-Qorti Kostituzzjonali biex tiċċekkja l-kostituzzjonalità
tad-deċiżjonijiet adottati mill-Parlament kienu effettivament
restitwiti permezz ta’ sentenzi tal-Qorti Kostituzzjonali u l-Ordinanza ta’
Emerġenza 38 hija de facto inapplikabbli[3].
It-tħassir
tal-Ordinanza ta’ Emerġenza 41 żgura r-rispett
għad-deċiżjonijiet tal-Qorti dwar il-quorum għal referendum.
Il-fatt
li d-deċiżjoni finali tal-Qorti Kostituzzjonali dwar il-validità
tar-referendum tad-29 ta’ Lulju[4]
kienet irrispettata kien sinjal ewlieni li n-normi kostituzzjonali ma kienx
għadhom qed ikunu ddubitati. Sors ieħor ta’
tħassib kien ir-rikors għall-ordinanzi ta’ emerġenza,
tħassib kondiviż mill-Kummissjoni ta’ Venezja tal-Kunsill tal-Ewropa[5].
L-użu
ta’ din is-setgħa fil-bidu ta’ Lulju kellu rwol importanati
fit-tħassib dwar id-dawrien man-normi Kostituzzjonali.
Il-gvern
Rumen impenja ruħu li juża l-ordinanzi ta' emerġenza strettament
għal dawk is-sitwazzjonijiet spjegati fil-Kostituzzjoni, u f'każ ta'
emerġenza biss. Kien hemm inqas
tħassib dwar din il-kwistjoni fix-xhur riċenti, u l-bidu
tal-Parlament il-ġdid b’maġġoranza ċara għandu
jgħin biex jikkonsolida l-proċeduri leġiżlattivi ordinarji
bħala l-mod il-ġust biex wieħed jilleġiżla. Il-Kummissjoni tinnota
li l-atti kollha, inkluż id-deċiżjoni tal-Qorti Kostituzzjonali,
jidher li kienu ppubblikati f’waqthom fil-Ġurnal Uffiċjali. Il-Parlament ħatar
l-Ombudsman il-ġdid f’Jannar tal-2013. Il-fatt
li l-Ombudsman irċieva l-appoġġ sħiħ tal-koalizzjoni
fil-gvern iżda mhux tal-oppożizzjoni se jagħmilha partikolarment
importanti għalih li b’għemilu juri li kapaċi jmur lil hinn
mill-linji partiġjani. L-Ombudsman
għandu rwol importanti biex jissalvagwardja l-kontrolli tas-sistema, u
partikolarment li jikkontrolla s-setgħat tal-eżekuttiv biex
jilleġiżla permezz ta’ ordinanza. Fil-qosor, il-post
tal-Kostituzzjoni u tal-Qorti Kostituzzjonali kien restitwit f’konformità
mar-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni. Madanakollu,
huwa essenzjali li l-president, il-gvern il-ġdid u l-parlament
il-ġodda jiżguraw l-istabbiltà tal-ordni kostituzzjonali, u l-partiti
politiċi kollha għandhom jaħdmu biex inaqqsu l-polarizzazzjoni
tas-sistema politika. Fit-tħejjija
għall-elezzjonijiet, kien hemm ukoll diskussjoni dwar il-possibbiltà ta'
bidla Kostituzzjonali. L-importanti huwa li
l-proċess ta’ riforma kostituzzjonali jipprogressa fir-rispett totali
tal-valuri fundamentali bħar-rispett tal-istat tad-dritt u s-separazzjoni
tas-setgħat. Dan jinkludi r-rispett kontinwu
tal-Qorti Kostituzzjonali fir-rwol tagħha bħala garanti
tas-supremazija tal-Kostituzzjoni, u għall-indipendenza u l-istabbiltà
tal-istituzzjonijiet ġudizzjarji inkluża l-prosekuzzjoni. Huwa
importanti wkoll li d-dibattitu dwar il-possibbiltà ta' riforma jippermetti
żmien suffiċjenti u ftuħ biex permezz tal-proċedura
kostituzzjonali adegwata jippermetti li jkun żgurat l-aktar konsensus
wiesa’ possibbli. F’dan il-kuntest huwa essenzjali wkoll li l-istituzzjonijiet
ġudizzjarji jserrħu moħħhom li l-indipendenza tagħhom
hija assisgurata u li tkun evitata spekulazzjoni li toħloq klima ta'
stabbiltà. Indipendenza
tal-ġudikatura Waħda
mill-kwistjonijiet maġġuri ta’ tħassib matul is-sajf kienet
l-evidenza ċara tal-pressjoni fuq l-istituzzjonijiet ġudizzjarji u
n-nuqqas ta’ rispett għall-indipendenza tal-ġudikatura. Dan
għadu sors maġġuri ta’ tħassib. Il-Kummissjoni rċeviet
għadd ta’ rapporti ta’ intimidazzjoni u infastidjar kontra individwi li
jaħdmu f’istituzzjonijiet ewlenin ġudizzjarji u ta’ kontra
l-korruzzjoni, inkluż theddid personali kontra mħallfin u l-familji
tagħhom, u kampanji medjatiċi li jammontaw għal infastidjar[6]. Sfortunatament,
ir-rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni ma kinitx implimentata bi sħiħ.
Attakki politikament motivati fuq il-ġudikatura ma waqfux. Punt kritiku
huwa l-aċċettazzjoni ta’ deċiżjonijiet ġudizzjarji:
dan jeħtieġ li l-klassi politika kollha kemm hi tilħaq kunsens
li żżomm lura milli pubblikament tiskredita deċiżjonijiet
ġudizzjarji, biex b’hekk tkun qed timmina l-kredibbiltà
tal-istituzzjonijiet u titfa’ pressjoni fuqhom. Il-Kummissjoni tixtieq
ukoll tiġbed l-attenzjoni fuq ir-rwol tal-midja. Kien hemm għadd ta’
eżempji tal-midja li teżerċita pressjoni fuq il-ġudikatura,
kif ukoll dubji partikolari dwar jekk il-Kunsill Nazzjonali Awdjoviżiv
qiegħedx ikun għassies effettiv. Is-sitwazzjoni
tissuġġerixxi li hemm il-ħtieġa għal reviżjoni
tar-regoli eżistenti, biex tkun żgurata l-libertà tal-istampa
akkumpanjata minn protezzjoni xierqa tad-drittijiet fundamentali
tal-istituzzjonijiet u individwi u kif ukoll biex jipprevedu għal rimedju
effettiv. Kwistjoni speċifika
kienet li l-Kummissjoni kienet imħassba li deċiżjonijiet
ġudizzjarji preċedenti jistgħu jinqalbu permezz ta’
maħfriet fiċ-ċirkostanzi partikolari tal-presidenza interim
tas-sajf li għadda. Il-President interim irrispetta din
ir-rakkomandazzjoni bi sħiħ. Aspett finali
tal-indipendenza ġudizzjarja huwa l-impenn tal-eżekuttiv u
l-leġiżlatura għall-kwalità tal-ħatriet f’karigi ewlenin
tal-istituzzjonijiet ġudizzjarji. Il-Kummissjoni tikkunsidra li r-rekord
tar-Rumanija kontra l-korruzzjoni ta’ livell għoli kien wieħed
mill-avvanzi importanti li saru skont is-CVM. Prosekuzzjoni effettiva u imparzjali
trid tinżamm taħt tmexxija futura. Għaldaqstant il-Kummissjoni
tikkunsidra li huwa essenzjali li tiddaħħal fis-seħħ
tmexxija ġdida fil-prosekuzzjoni u fid-Direttorat Nazzjonali kontra
l-Korruzzjoni (DNA) li tista turi l-indipendenza, l-integrità u l-professjonaliżmu
meħtieġ biex tgawdi l-fiduċja tal-pubbliku u tkompli twassal
għal riżultati effettivi. F’dan il-kuntest
ir-rapport issottolinja n-nomina ta’ Prosekutur Ġenerali u Kap Prosekutur
fid-DNA ġodda, f'termini ta' proċess miftuħ u trasparenti u
l-għażla ta' kandidati b'kompetenzi esperti, integrità u rekord ta’
azzjoni kontra l-korruzzjoni. Il-proċess kien inizjalment
mgħaġġel u ma kienx jispira fiduċja fil-maġistratura.
Imbagħad il-Ministru tal-Ġustizzja estenda l-iskadenzi u għamel
għadd ta’ titjibiet proċedurali[7],
iżda għadd limitat ta' kandidati biss applikaw.
Iż-żewġ kandidati li ħarġu mill-proċess naqsu
milli jiksbu opinjonijiet pożittivi mill-Kunsill Suprem
tal-Maġistratura (SCM), u kienu eventwalment irrifjutati mill-President.
Il-Kummissjoni tikkunsidra li għadd suffiċjenti ta’ kandidati ta’
kwalità għolja fi proċess miftuħ u trasparenti u, sa fejn hu
possibbli appoġġat mill-SCM, huma elementi essenzjali biex tkun
żgurata tmexxija li kapaċi tikseb il-fiduċja tal-pubbliku. Integrità Dawk f’pożizzjoni
ta’ setgħa jridu juru standards għolja ta’ integrità.
Adddizzjonalment, fejn awtoritajiet ġudizzjarji jsibu li dan mhux
il-każ, in-nuqqas ta' reazzjoni għad-deċiżjonijiet
ġudizzjarji wkoll jimplika nuqqas ta' rispett għall-istat tad-dritt.
Fir-rapport tagħha ta’ Lulju, il-Kummissjoni kienet imħassba li kemm
il-gvern u l-Parlament ma kinux qed jirrispettaw dan il-prinċipju bi
sħiħ. F’Novembru, rapporti[8]
tal-Aġenzija Nazzjonali għall-Integrità kontra ministri u
uffiċjali anzjani ma wasslux għar-riżenji tagħhom[9]. Il-gvern
il-ġdid saħaq fuq l-għan tiegħu li jittratta l-korruzzjoni,
iżda fost il-Ministri il-ġodda hemm żewġ każijiet
ikkonfermati li jinsabu taħt investigazzjoni kriminali
għall-korruzzjoni. Fir-rakkomandazzjonijiet tagħha ta’ Luju, il-Kummissjoni
spjegat l-aspettattivi tagħha li l-Ministri jkunu ta’ eżempju
fir-rispett ta’ kwistjonijiet ta’ integrità: l-istess għandu jkun mistenni
fir-rigward ta’ akkużi ta’ korruzzjoni. Huwa essenzjali
għall-kredibbiltà tal-gvern li dawk responsabbli mill-funzjonijiet
ministerjali jgawdu mill-fiduċja tal-pubbliku, pereżempju billi
jirriżenjaw meta jkun hemm deċiżjoni ta' integrità mill-ANI
kontrihom. Rekwiżiti kostituzzjonali, inkluża s-sospensjoni
mill-kariga Ministerjali mal-akkuża, jeħtieġ li tkun applikata
bi sħiħ. Similarment,
il-kredibbiltà tal-Parlament tibbeneifika minn proċeduri iktar ċari
li jirrigwardaw it-trattament ta' każijiet fejn Membri Parlamentari
jiffaċċaw deċiżjonijiet dwar kwistjonijiet ta' integrità
jew jiffaċċaw allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni. L-assunzjoni
għandha tkun li l-prosekuzzjoni tista' tagħmel xogħlha bl-istess
mod bħal meta tkun iffaċċata b’ċittadini oħra.
Ċarezza u awtomatiċità huma l-aħjar modi biex jegħlbu
tħassib preċedenti li kien hemm grad ta’ soġġettività
fil-proċedimenti parlamentari f’dan il-qasam. F’Jannar tal-2013
il-Parlament adotta emendi għall-istatut tal-Membri Parlamentari, li bidlu
l-proċedura biex titneħħa l-immun0ità fil-każijiet ta'
tfittxija u detenzjoni ta' parlamentari. Passi ulterjuri huma previsti, fosthom
Kodiċi ta’ Kondotta. Dawn se jkun jeħtiġilhom li jinkludu
skadenza għal kull stadju tal-proċedura, u li meta l-Parlament
jirrifjuta li jneħħi l-immunità, huwa jipprovdi ġustifikazzjoni
sħiħa. Huwa importanti wkoll li jkun klarifikat li l-ANI jibqa’
l-awtorità unika bil-kompitu li tivverifika l-inkompatibbiltajiet potenzjali
ta' uffiċjali eletti u maħtura.. F’termini ta’
approċċ Parlamentari, l-isfida usa' li saret għal
deċiżjonijiet ġudizzarji f'każ partikolari kienet ta'
tħassib maġġuri: l-SCM kellu jappella lill-Qorti Kostituzzjonali
biex jiżgura li l-Parlament effettivament implimenta deċiżjoni
tal-Qorti Għolja fl-istanza finali. [10]
Huwa ttamat li l-proċeduri l-ġodda se jipprevjenu repetizzjoni ta’
tali problemi. Rakkomandazzjonijiet Il-Kummissjoni tilqa’
l-passi pożittivi li ttieħdu minn Lulju, iżda tikkusidra li
għad baqa’ ħafna xi jsir biex ikunu implimentati bi sħiħ
ir-rakkomandazzjonijiet tagħha. Il-Bidu tal-funzjonament ta' gvern
ġdid u Parlament ġdid joffri opportunità eċċellenti biex ikunu
kkonsolidati dawn il-passi u jkunu indirizzati l-punti li għadhom
pendenti. Il-prinċipji sottostanti tar-rakkomandazzjonijiet
tal-Kummissjoni biex ikunu protetti l-istat tad-dritt u l-abbiltà
tal-ġudikatura li tasal għal deċiżjonijiet mingħajr
interferenza se jibqgħu ċentrali għall-approċ
tal-Kummissjoni fil-futur. Se jkun importanti li
jkomplu jkunu rrispettati r-responsabbiltajiet u d-deċiżjonijiet
tal-Qorti Kostituzzjonali, u tkun żgurata konformità sħiħa
mar-rekwiżiti kostituzzjonali kollha biex tkun żgurata l-funzjonalità
pluralista tad-demokrazija Rumena u titnaqqas il-polarizzazzjoni tagħha.
Se jkun importanti wkoll li jkun żgurat li l-proċess ta’ riforma
kostituzzjonali jirrispetta bi sħiħ l-istat tad-dritt, is-separazzjoni
tas-setgħat u l-indipendenza u stabbiltà ġudizzjarja, waqt li jkun
ibbażat fuq l-iktar kunsens wiesa' possibbli; Il-gvern il-ġdid
diġà wera l-impenn tiegħu għall-indipendenza tal-ġudikatura
u s-supremazija tal-istat tad-dritt fil-Ftehim ta' Kollaborazzjoni
Istituzzjonali bejn il-President u l-Prim Ministru. Dan għandu jkun segwit
partikolarment permezz ta’ dan li ġej: ·
Ikun introdott qafas[11] ċar ta’
rekwiżiti li wieħed joqgħod lura milli jiskredita
deċiżjonijiet ġudizzjarji u jimmina jew jitfa’ pressjoni fuq
maġistrati, u jkun żgurat infurzar effettiv ta’ dawn
ir-rekwiżiti. Il-Kunsill Suprem
tal-maġistrati għandu jkun mistieden jagħti opinjoni fuq
id-dispożizzjonijiet rilevanti; ·
Ikunu reveduti l-istandards eżistenti biex
tkun salvagwardata midja ħielsa u pluralista waqt li jkun żgurat
rimedju effettiv kontra l-vjolazzjoni tad-drittijiet fundamentali ta' individwi
u kontra pressjoni jew intimidazzjoni mill-midja kontra l-ġudikatura u
l-istituzzjonijiet ta' kontra l-korruzzjoni. Il-Kunsill
Nazzjonali Awdjoviżiv għandu jkun żgurat mill-indipendenza
effettiva tiegħu u jattwa b’mod sħiħ ir-rwol tiegħu billi
jistabbilixxi u jinforza Kodiċi ta’ Kondotta f’dan ir-Rigward;
·
Ikun żgurat it-tmexxija l-ġdida
fil-prosekuzzjoni u fid-DNA jintagħżlu minn firxa suffiċenti ta’
kandidati ta’ kwalità għolja wara proċess miftuħ u trasparenti,
jilħqu l-kriterji stabbiliti fil-Ftehim ta’ Kollaborazzjoni
Istituzzjonali, partikolarment kompetenzi esperti professjonali, integrità u
rekord ta’ azzjoni kontra l-korruzzjoni. Opinjoni
pożittiva mill-Qorti Suprema tal-Maġistratura se tkun pass importanti
lejn il-kisba tal-fiduċja pubblika; ·
L-Ombudsman il-ġdid se jeħtieġlu
juri awtorità inkontestata, integrità u indipendenza, kif ukoll
approċċ nonpartiġġjan; ·
Jittieħdu l-passi neċessarji biex ikun
żgurat li Ministri soġġetti għal deċiżjonijiet
ta’ integrità jirriżenjaw. Tkun
żgurata applikazzjoni tar-regoli kostituzzjonali dwar is-sospensjoni ta'
Ministri mal-akkuża; ·
Il-parlament għandu jibni fuq ir-regoli
l-ġodda biex jadotta regoli ċari, proċeduri oġġettivi
biex jissospendi parlamentari soġġetti għal
deċiżjonijiet negattivi ta’ integrità jew kundanni dwar korruzzjoni;
u
biex ikunu stabbiliti skadenzi rapidi biex ikunu proċessati talbiet
mill-prosekuzzjoni biex titneħħa l-immunità minn fuq parlamentari.
Għandha
tingħata ġustifikazzjoni sħiħa jekk il-parlament ma
jħallix l-infurzar normali tal-liġi jitwettaq.
2. Riforma
tas-sistema ġudizzjarja, l-integrità, il-ġlieda kontra l-korruzzjoni
Din
it-taqsima tanalizza l-progress fl-isfond tal-punti ta’ riferiment stabbiliti
fil-mekkaniżmu ta’ koperazzjoni u verifika u fir-rakkomandazzjonijiet
preċedenti tal-Kummissjoni. Dawn jibqgħu validi u se jkunu valutati fir-rapport li
jmiss.
Riforma
tas-sistema ġudizzjarja L-ewwel rakkomandazzjoni
fir-rapport ta’ Lulju dwar ir-riforma tas-sistema ġudizzjarja relatat
mal-implimentazzjoni tal-erba' kodiċi legali kollha[12].
L-ippjanar
tal-implimentazzjoni ta’ din ir-riforma prinċipali għadu inċert.
Id-dħul
fis-seħħ tal-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili għadha
pjanata għal Frar tal-2013. Id-dħul
fis-seħħ tal-Kodiċi Kriminali u tal-Kodiċi ta’
Proċedura Kriminali huwa skedat b’mod tentattiv għal Frar tal-2014.
Hija
meħtieġa iktar ċarezza dwar kif ikunu evitati li dawn id-dati
jinqabżu ulterjorment. Mill-aħħar
rapport il-Ministeru tal-Ġustizzja għamel strateġija
multiannwali għall-implimentazzjoni tal-Kodiċi, li tinkludi l-aspetti
tar-riżorsi. Il-valutazzjoni tal-impatti
possibbli wara biss l-adozzjoni tal-Kodiċi mill-Parlament toħloq
inċertezza ekstra, u valutazzjoni sħiħa tal-impatt fuq l-aspetti
tar-riżorsi umani hija biss prevsita għall-2014[13].
Dan
il-proċess se jkun ikkumplikat jekk it-test tal-Kodiċi jinfetaħ
mill-ġdid ta’ spiss: l-objettiv ġenerali li jkun żgurat li
l-ġustizzja tista’ tkun segwita u rrealizzata b’mod iktar effettiiv u
malajr ma għandux jintilef, pereżempju fil-preżentazzjoni ta’
evidenza fil-qorti dwar każijiet ta’ korruzzjoni. It-tieni
Rakkomandazzjoni relatata mal-pressjoni tax-xogħol fuq is-sistema
ġudizzjarja Rumena, u l-ħtieġa li tkun ristrutturata s-sistema
tal-qorti u l-uffiċċji ta' prosekuzzjoni, biex ikunu bbilanċjati
mill-ġdid il-persunal u l-ammont ta' xogħol. Il-ġvern
qiegħed jitratta wħud mill-kawżi partikolari għal
mewġa ta' każijiet ġodda minn ras il-għajn permezz ta’
bidla leġiżlattiva[14].
Tali sforzi biex jitnaqqas l-ammont ta' xogħol fuq punti ta' pressjoni
fis-sistema jistgħu jkunu iktar effettivi milli wieħed jipprova
jsolvi l-problema billi jżid l-għadd ta' mħalfin u prosekuturi –
li tista’ wkoll tirriskja li xxekkel titjib riċenti fil-kwalità u
t-taħriġ ta’ dawk li jidħlu ġodda fil-professjoni. L-aħħar
rakkomandazzjoni relatata mal-ħolqien ta’ grupp ta’ monitoraġġ
globali għar-riforma ġudizzjarja. Dan irrifletta l-bżonn li
jinħoloq kunsens għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja.
Mir-rapport ta’ Lulju, ma sar l-ebda progress biex l-atturi ewlenin
jingħaqdu b’mod effettiv. Responsabbiltà
tas-Sistema Ġudizzjarja Il-qafas legali
l-ġdid għall-Ispezzjoni Ġudizzjarja adotatt fl-2011 ippermetta
lill-Ispezzjoni Ġudizzjarja biex tilħaq l-għan tagħha b'mod
aktar effettiv, li rriżulta f'21 azzjoni dixxiplinarja ġdida li
ttieħdu fl-ewwel ftit xhur[15].
Il-Ministeru tal-Ġustizzja appoġġa l-Ispettorat il-ġdid
b'għadd ta' miżuri prattiċi, inklużi l-arranġamenti
għal binja ġdida għall-kwartieri ġenerali. Lezzjonijiet
aktar ġenerali li ttieħdu mill-każijiet individwali jisgħu
jimpattaw fuq il-politika konġunta rakkomandata mill-Kummissjoni
għall-Kunsill Suprem tal-Maġistratura (SCM) u l-gvern biex
jippromwovu obbligu ta’ rendikont u integrità. Element essenzjali
ieħor tar-reputazzjoni u l-obbligu ta’ rendikont tas-sistema
ġudizzjarja hija l-proċedura tal-ħatra tal-maġistrati.
L-arranġamenti l-ġodda għall-promozzjoni tal-Qorti Għolja
ta’ Kassazzjoni u l-Ġustizzja jidher li introduċew rigorożità
ġdida fis-sistema: jidher li huwa iktar importanti li tinżamm
il-kwalità tal-kompetizzjoni iktar milli jkunu rrimedjati nuqqasijiet
perċeputi li jistgħu fil-fatt ikunu għal żmien qasir. Konsistenza
u effikaċja tal-azzjoni ġudizzjarja Il-konsistenza u
t-trasparenza tal-proċess ġudizzjarju hija element ewlieni
fil-kredibbiltà u l-effikaċja tagħha. Mir-rapport ta’ Lulju, il-Qorti
Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja kompliet tieħu passi
konkreti biex taqqgħad il-ġurisprudenza u ttejjeb il-kwalità, biex
tiżgura t-trażmissjoni tad-deċiżjonijiet lil qrati
iżgħar u ttejjeb l-aċċess onlajn. It-trasformazzjoni
gradwali tal-Qorti Għolja ta’ Kassazzjoni u Ġustizzja f’qorti
tal-kassazzjoni kompluta, b’inqas responsabbiltajiet għall-appell, ukoll
tassisti għall-konċentrazzjoni fuq l-unifikazzjoni tal-ġurisprudenza
dwar punti tal-liġi. Il-proċedura ta’ appell fl-interess
tal-liġi diġà qed tgħin biex isir progress f’din id-direzzjoni.
Se jkun importanti li jkun żgurat li dawn il-passi ’l quddiem ma jkunux
ipperikolati mill-ammont ta’ xogħol ekstra permezz tal-proċedura
l-ġdida dwar id-deċiżjonijiet preliminari, waqt li l-għadd
eżistenti ta’ mħalfin fuq bordijiet fil-Qorti Għolja
tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja jidher li qed joffri l-bilanċ
ġust. Kwistjoni importanti
għall-unifikazzjoni tal-ġurisprudenza huwa l-aġġornament
tas-sistemi skaduti tal-IT. Dan jillimita l-għarfien tal-imħalfin
dwar sentenzi paralleli. Żewġ proġetti huma għaddejin
bħalissa. Il-Ministeru tal-Ġustizzja għandu l-intenzjoni
jimplimenta strateġija biex ikun hemm aċċess faċli u malajr
għal ECRIS (il-bażi tad-dejta prinċipali ġudizzjarja) u
l-SCM tipprova wkoll ittejjeb is-sistema "Jurindex" eżistenti
(sistema alternattiva). Ikun utli li dawn l-inizjattivi jipprogressaw flimkien[16]. Effikaċja
tal-azzjoni ġudizzjarja L-approċċ
tal-Qorti Għolja lejn każijiet ta' korruzzjoni għolja kompla
jkun karatterizzat minn grad tajjeb ta' ġestjoni proattiva
tal-każijiet. Il-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja
rraportat progress isnifikanti fit-trattament ta' livell għoli ta'
korruzzjoni bi tnaqqis minn 28 għal 10 każijiet miftuħa, kif
ukoll żieda fl-għadd ta’ każijiet riżolti fl-ewwl istanza.
Fejn l-imputati kien ikkundannat, kompla jkun hemm approċ iktar
proporzjonat u konsistenti għall-kundanni. Ir-riżultat hu li
l-ġustizzja tidher li qed twettaq ir-rwol disważiv b’mod aktar
effikaċji. L-effikaċja
teħtieġ ukoll li l-infurzar tal-liġi jkun qed jaħdem b’mod
effikaċji u ġust mas-sistema kollha. Il-Qorti Għolja ta’
Kassazzjoni u Ġustizzja kompliet tagħamel progress bl-istabbiliment
ta’ standards u linji gwida għall-qrati iżgħar. L-aħħar xhur
raw lill-Ministeru Pubbliku, lid-Direttorat Ġenerali Kontra l-Korruzzjoni
u l-Qorti Għolja jkomplu jaħdmu professjonalment u imparzjalment, xi
drabi taħt pressjoni estrema. Ir-reżiljenza ta’ dawn l-istituzzjonijiet
sa issa ssaħħaħ il-konklużjoni li r-rekord tagħhom fuq
korruzzjoni ta’ livell għoli hija waħda mill-iktar sinjali
sinifikanti ta’ progress miksub mir-Rumanija skont is-CVM. Huwa essenzjali li
dan l-avvanz jinżamm taħt tmexxija ġdida. Kif ukoll ma
għandux ikun imminat minn restrizzjonijiet oħra fuq l-abbiltà
tal-aġenziji għall-infurzar tal-liġi biex ifittxu li ssir
ġustizzja[17]. Integrità Mill-aħħar
rapport, l-Aġenzija Nazzjonali għall-Integrità (ANI) kompliet
tiżviluppa r-rekord u l-effiċjenza operazzjonali tagħha[18]. ANI bdiet
proġett tal-IT ambizzjuż li jimmira li jiġbor dejta dwar
uffiċjali eletti u maħtura, li jippermettu għal kontrolli
reċiproċi ma’ bażijiet tad-dejta ta’ stati oħra,
bħar-reġistru tal-kummerċ jew l-uffiċċju tat-taxxa,
biex jinqabdu kunflitti ta’ interess. Madanakollu dan se jeħtieġ
riżorsi addizzjonali biex jaħdem bi sħiħ. Jibqa’ xorta ta’
tħassib maġġuri l-fatt li d-deċiżjonijiet tal-ANI ta’
spiss ikunu ddubitati. Dan minkejja l-fatt li meta kkontestata, hija
għandha rekord qawwi ta’ rebħiet mal-appell kontra
deċiżjoni fil-qorti. Kemm l-Aġenzija, il-Kunsill Nazzjonali ta’
Integrità (NIC) u l-persunal tagħhom kienu soġġetti għal
attakki politiċi u medjatiċi. Il-Parlament naqas milli jinforza
rapporti tal-ANI, anki meta apoġġati minn deċiżjonijiet finali
tal-qorti (ara hawn fuq). F’Novembru 2012 l-ANI ħarġet erba’
rapporti ta’ inkompatibbiltà kontra Ministri u uffiċjali anzjani.
L-erbgħa li huma kienu kkontestati fil-qorti u ħadd ma rreżenja
mill-kariga abbażi ta’ dan[19].
Flimkien mas-suġġerimenti frekwenti biex ikun emendat il-qafas legali
ta' ANI, dan joħloq inċertezza li toloqt ħażin lill-abbiltà
tar-Rumanija li turi li qafas robust ta’ integrità jinsab fis-seħħ. Ġlieda
kontra l-korruzzjoni DNA kompliet tinvestiga
u tressaq b'suċċess każijiet ta' korruzzjoni. L-għadd ta’
kundanni finali maħruġa abbażi tal-prosekuzzjonijiet imnedija
mid-DNA rdoppja fl-2012 meta mqabbel mas-sena preċedenti. Dawn kienu
jikkonċernaw politiċi tal-partiti prinċipali kollha. Kien hemm
ukoll żieda kostanti ta’ akkużi u kundanni f'każijiet ta' frodi
tal-UE mmexxija mid-DNA. Dan jista’ jservi bħala eżempju importanti
għall-prosekuzzjoni inġenerali, fejn hemm sinjali ta’ diskrepanzi
kbar fir-riżultati miksuba minn uffiċċji ta’ prosekuzzjoni
differenti. Is-CVM jeħtieġ
ukoll sforzi kbar biex jitratta l-korruzzjoni fil-livelli kollha
tas-soċjetà Rumena. Stħarriġiet juru b’mod konsistenti livelli
għolja ta’ tħassib pubbliku dwar il-prevalenza tal-korruzzjoni[20]. F’dan
il-kuntest, ir-rapport ta’ Lulju laqa’ l-Istrateġija Nazzjonali Kontra
l-Korruzzjoni. Ittieħdu xi passi importanti minn xi dipartimenti, u
l-parteċipazzjoni tal-awtoritajiet lokali tidher li qed tipprogressa[21]. Il-Ministeru
tal-Ġustizzja daħħal fis-seħħ strutturi biex
jgħinu biex din taħdem, li jdher li qed imexxu l-proċess ’il
quddiem minkejja l-għadd żgħir tagħhom. Missjonijiet fuq
il-post u tfittxija għall-aħjar prassi qed juru grad milqugħ
tajjeb ta’ proattività. Huwa importanti li jkun żgurat li riżorsi
adegwati ikunu assigurati għall-implimentazzjoni bla intoppi tal-Istrateġija.
Addizjonalment. Il-fondi tal-UE qed jiffinanzjaw għadd ta’ proġetti
kontra l-korruzzjoni, inkluż fil-Ministeru tal-Edukazzjoni,
is-Saħħa u l-Iżvilupp Reġjonali u l-Amministrazzjoni
Pubblika. L-implimentazzjoni qed tipprogressa u r-riżultati issa huma
mistennija. Element importanti
ieħor huwa l-prosekuzzjoni tal-ħasil tal-flus u l-konfiska. Il-qafas
legali l-ġdid dwar konfiska estiża daħal fis-seħħ
fl-2012, iżda għadu kmieni wisq biex tkun valutata l-effikaċja
tiegħu:. Fir-rigward tal-ħasil tal-flus bħala reat indipendenti,
bħalissa hemm każ importanti quddiem l-HCCJ. L-Uffiċċju
għall-Irkupru tal-Assi ra żieda fit-talbiet li huwa qiegħed
jittratta u notevolment fuq talbiet maħruġa mill-awtoritajiet Rumeni.
Bħalissa ma hemm l-ebda statistika komprensiva bl-ammonti eżatti
tal-assi kkonfiskati, iżda l-estimi għandhom it-tendenza li jkunu
baxxi. Lanqas ma hemm statistika komprensiva disponibbli dwar l-ammonti li
kienu realment irkuprati wara ordnijiet ta’ konfiska. Finalment, il-progress
jidher li hu limitat ħafna fil-prevenzjoni u s-sanzjonar tal-korruzzjoni
relatata mal-akkwist pubbliku. L-avvanzi li saru kontra l-korruzzjoni ta'
livell għoli ma kinux imqabbla fl-akkwist pubbliku. Il-każijiet
jidher li qed jieħdu ħafna żmien, parzjalment minħabba
l-bżonn ta’ kompetenzi esperti finanzjarji, li jwassal għal problema
partikolari ta' kuntratti konklużi qabel is-sentenza tal-qorti dwar
ir-reat. Il-penali għall-uffiċjali involuti f’każijiet ta'
akkwist pubbliku frawdolenti għadhom baxxi ħafna u l-liġi ma tipprevedix
possibbiltà ta’ kanċellazzjoni abbażi ta’ kunflitt ta’ interess ta’
proġetti li diġà ġew eżegwiti. Hemm ukoll dubji serji dwar
l-effikaċja tal-prosekuzzjoni li tittratta dawn il-każijiet. [22]
Proposti riċenti jidher li qed jiddubitaw l-bażi istituzzjonali
stabbli u indipendenti essenzjali għall-progress reali. Approċċ
iktar sistematiku għall kontrolli ex ante, b’mod l-aktar loġiku
rwol għall-ANI (b’riżorsi ġodda) li jiżgura wkoll
implimentazzjoni uniformi u sistematika, jkun joffri pass utli ’l quddiem.
3.
Konklużjoni
Din il-valutazzjoni turi
li r-Rumanija implimentat bosta mir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni
bil-għan li tirrestawra l-istat tad-dritt u l-indipendenza
tal-ġudikatura iżda mhux kollha. Waqt li r-rwol u
d-deċiżjonijiet tal-Kostituzzjoni u l-Qorti Kostituzzjonali kienu
rrispettati, impenji li ttieħdu rigward il-protezzjoni tal-ġudikatura
minn attakki u rigward ir-reżenja ta’ Ministri b’deċiżjonijiet
ta' integrità u r-reżenja ta’ Membri Parlamentari b’deċiżjoni
finali dwar inkompatibbiltà u kunflitt ta’ intetress, jew b’kundanni finali
għal korruzzjoni ta’ livell għoli ma kinux kompletament implimentati.
Fl-istess waqt, il-ħatra ta’ tmexxija ġdida għall-prosekuzzjoni
u tad-DNA għad trid issir. Il-Kummissjoni temmen li
elezzjoni ta’ Parlament ġdid u l-ħatra ta’ gvern ġdid jipprovdu
l-opportunità biex ir-riżultati jinkisbu bi sħiħ u malajr skont
dawn ir-rakkomandazzjonijiet. Hija tħeġġeġ lill-gvern
il-ġdid biex jieħu l-passi neċessarji. Il-Kummissjoni tinnota
wkoll li l-ħtieġa li jkun aċċelerat il-progress fuq
ir-rakkommandazzjonijiet tagħha għar-riforma tal-ġudikatura,
l-integrità u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Hija se timmonitorja
l-progress mill-qrib, fi djalogu kostanti mal-awtoritajiet Rumeni, u se
tirraporta fl-aħħar tal-2013 fuq il-proċess ta’ riforma. [1] COM(2012)410 finali. L-analiżi u
r-rakkomandazzjonijiet tagħha kienu endorsjati fil-konklużjonijiet
adottati mill-Kunsill għall- Affarijiet Ġenerali f’Settembru. [2] L-ittri tas-16 u
s-17 ta’ Lulju 2012 [3] L-Ordinanza ta’
Emerġenza 38/2012 għadha sa issa ma ġietx formalment
imħassra. Madanakollu,
id-Deċiżjonijiet tal-Qorti Kostituzzjonali Nru 727
tad-9 ta’ Lulju 2012 u Nru 738
tad-19 ta’ Settembru 2012 li jiddikjaraw l-Ordinanaza ta’
Emrġenza Nru 38 antikostituzzjonali. Formalment, l-Ordinanza ta’
Emerġenza 38 għandha tkun imħassra biex ikun hemm
konformità mad-deċiżjoni tal-Qorti Kostituzzjonali. [4] Id-Deċiżjoni Nru 6 tal-Qorti
Kostituzzjonali tal-21 ta’ Awwissu 2012. Segwita mill-approvazzjoni tas-Senat
fid-19/09/2012 tal-Liġi li temenda l-Ordinanza ta’ Emerġenza
tal-Gvern Nru 41 biex tkun emendata l-liġi Nru 3/2000 dwar
l-Organizzazzjoni tar-Referendum. [5] Il-Kummissjoni
ta’ Venezja kkunsidrat li l-kwistjoni tal-użu eċċessiv
tal-ordinanzi ta’ emerġenza tal-gvern għandu jkun indrizzat: http://www.venice.coe.int/webforms/documents/CDL-AD(2012)026-e.aspx [6] Pereżempju l-allegazzjonijiet ta’
pressjoni u intimidazzjoni tal-imħalfin tal-Qorti Kostituzzjonali
li tressqu għall-attenzjoni tal-Kummissjoni. L-ittra tal-President Barroso lill-Prim Ministru
tar-Rumanija Victor Ponta tal-10/08/2012 http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-12-621_en.htm [7] Uħud
mill-bidliet segwew minn diskussjonijiet mal-Kummissjoni Ewropea u tal-Kunsill
Suprem tal-Maġistratura.
[8] Ir-rapporti
tal-ANI għandhom effett dirett sakemm ma jkunux kontestati fil-qrati fi żmein 15-il jum. Għandu wkoll ikun innutat li madwar 5% biss
tar-rapporti tal-ANI jkunu kkuntestati fil-Qorti. [9] L-ebda
wieħed minn dawn l-erba’ individwi ma huma parti mill-gvern il-ġdid. [10] Il-Qorti
Kostituzzjonali ddeċidiet fuq il-kunflitt kostituzzjonali bejn
il-Ġudikatura u s-senat f’każ fejn deċiżjoni finali
tal-Qorti Għolja ta’ Kassazzjoni u Ġustizzja kienet ikkonfermat
deċiżjoni ta' inkompatibbiltà fuq senatur (id-Deċiżjoni
tal-Qorti Kostituzzjonali Nru 972
tal-21 ta' Novembru 2012). Id-deċiżjoni
tal-Qorti Kostituzzjonali kienet għadha ma ġietx applikata meta
għalaq il-mandat tas-Senat. [11] Pereżempju, kodiċi ta’ kondotta [12] Il-Kodiċi
Ċivili u Kriminali l-ġodda u l-kodiċi proċedurali li
jakkumpanjawhom kienu adottati fl-2009 u fl-2010, iżda huwa l-kodiċi
Ċivili biss li għadu daħal fis-seħħ sa issa. Ma hemm l-ebda ċertezza dwar meta
l-Kodiċi li fadal se jidħlu fis-seħħ iżda
riċentament l-awtoritajiet ikkonfermaw li l-Kodiċi ta' Proċedura
Ċivili se jidħol fis-seħħ
fl-1 ta' Frar 2013. [13] Ir-rapport
tas-CVM ta’ Lulju ppunta lejn il-ħtieġa li ssir distinzjoni bejn
l-impatt tal-Kodiċi fuq ir-riżorsi u l-kwistjonijiet usa’ dwar
l-ammont ta’ xogħol fuq il-ġudikatura. [14] Pereżempju,
it-tibdil ta’ proċedura ġudizzjarja bi proċedura amministrattiva
għat-trattament ta’ mistoqsijiet relatati mat-taxxi fuq l-ewwel
reġistrazzjoni ta’ karozza – li mistennija teħles lill-Qrati minn xi
100 000 faxxiklu. [15] Każ
partikolari matul is-sajf wassal għas-sospensjoni ta’ prosekutur, li huwa
wkoll membru tal-Qorti Suprema tal-Maġistratura, sakemm issir
l-investigazzjoni. [16] Il-Ministeru
tal-Ġustizzja nieda wkoll proġett fuq medda medja ta’ żmien biex
jgħin sabiex tkun ikkodifikata l-leġiżlazzjoni, b’bidliet
possibbli biex jitgħaġġel il-proċess ta’
aġġornament. [17] Pereżempju, suġġeriment
riċenti li l-evidenza miġbura mill-infurzar tal-liġi waqt
investigazzjoni ta’ krimini oħra ma tkunx tista’ tintuża fi
proċess ta’ korruzzjoni. [18] Huwa wkoll ta’ għajnuna li appell
mill-ANI għal deċiżjoni minn Kummissjoni
għall-Investigazzjoni tal-Ġid kienet milqugħa fil-Qorti. [19] It-tliet
Ministri kkonċernati appellaw għar-rapporti. Uffiċjal
anzjan ieħor irriżenja għal raġunijiet oħra (u appella
wkoll). [20] Cf.
L-Ewrobaromtru Nru 374 ta’ Frar 2012, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_374_en.pdf
u t-Transparency International 2012 Corruption Perceptions Index,
http://www.transparency.org/cpi2012/results [21] F’Jannar
tal-2013, 1874 kunsill lokali u 20 kunsill tal-kontea kienu rreġistrati
mas-Segretarjat tan-NAS. [22] Permezz
tal-monitoraġġ min-naħa tal-Kummissjoni
tal-leġiżlazzjoni tal-akkwist pubbliku, ħarġu każijiet
fejn ma kinitx segwita evidenza qawwija ta' abbuż mill-prosekuzzjoni.