Το μέλλον του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος έχει ως στόχο να προσδιορίσει τις δυνατές επιλογές για τη διαμόρφωση του δεύτερου σταδίου οικοδόμησης του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος, της 6ης Ιουνίου 2007, σχετικά με το μέλλον του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου [COM(2007) 301 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η Επιτροπή με την παρούσα Πράσινη Βίβλο έχει ως στόχο να προβεί σε ευρεία διαβούλευση τα αποτελέσματα της οποίας θα πρέπει να οδηγήσουν στη δημοσίευση ενός προγράμματος δράσης. Το έγγραφο, που θα πρέπει να εκδοθεί το πρώτο τρίμηνο του 2008, θα συγκεντρώνει όλα τα απαιτούμενα μέτρα για τη θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

Αντιμετώπιση των αιτήσεων ασύλου

Η Επιτροπή προτείνει:

• την αύξηση των δυνατοτήτων υποβολής αίτησης ασύλου. Υπό την προοπτική αυτή, προτείνει βελτίωση των μέτρων νομικής προστασίας κατά την υποβολή της αίτησης στα σύνορα·
• τη μεγαλύτερη εναρμόνιση ορισμένων εθνικών κανόνων που αφορούν τους τομείς που δεν καλύπτονται ή καλύπτονται ελάχιστα από τις διατάξεις του πρώτου σταδίου, ιδιαίτερα την ποιότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, την αξιολόγηση των υποβαλλόμενων δικαιολογητικών από μέρους των αιτούντων άσυλο και των διαδικασιών προσφυγής·
• την επαναξιολόγηση του περιεχομένου ορισμένων διαδικασιών μηχανισμών που έχουν εκπονηθεί κατά το πρώτο στάδιο εναρμόνισης, όπως οι έννοιες της βεβαίας χώρας προέλευσης, βεβαίας τρίτης χώρας και βεβαίας τρίτης ευρωπαϊκής χώρας.

Όροι υποδοχής των αιτούντων άσυλο

Η Επιτροπή προτείνει τον ενδεχόμενο περιορισμό της εξουσίας αξιολόγησης που παρέχουν οι σημερινές διατάξεις της οδηγίας 2003/9/ΕΚ σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή (es de en fr) των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη. Μεταξύ των τομέων στους οποίους μπορεί να μειωθεί η εξουσία αυτή περιλαμβάνεται η πρόσβαση των αιτούντων άσυλο στην αγορά εργασίας καθώς και η μορφή και το επίπεδο υλικών συνθηκών υποδοχής των οποίων τυγχάνουν οι αιτούντες άσυλο.

Παροχή της προστασίας

Η Επιτροπή διερωτάται σχετικά με τα προβλεπόμενα πρότυπα για τη θέσπιση «ενιαίου καθεστώτος».

Μεταξύ των διαφόρων δυνατοτήτων, η Επιτροπή προτείνει:

• τη μεγαλύτερη εναρμόνιση των κριτηρίων επιλεξιμότητας,
• τη διασαφήνιση των εννοιών που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό των λόγων προστασίας,
• την προσέγγιση των δικαιωμάτων και πλεονεκτημάτων που συνδέονται με τη χορηγούμενη προστασία, ειδικότερα εκείνων που αφορούν την άδεια διαμονής, την κοινωνική ασφάλιση και την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την απασχόληση,
• τη χορήγηση ενιαίου ομοιόμορφου καθεστώτος. Το καθεστώς θα χορηγείται σε κάθε άτομο που μπορεί να τύχει του καθεστώτος του πρόσφυγα ή της επικουρικής προστασίας,
• την εναρμόνιση του καθεστώτος που χορηγείται στα πρόσωπα που δεν μπορούν να τύχουν διεθνούς προστασίας όπως αυτή ορίζεται στις πράξεις του πρώτου σταδίου, αλλά τυγχάνουν προστασίας κατά της απομάκρυνσης σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,
• τη θέσπιση συστήματος αμοιβαίας αναγνώρισης των εθνικών αποφάσεων σχετικά με το άσυλο.

Κατάλληλη αντιμετώπιση ευάλωτων ατόμων

Η Επιτροπή παρατηρεί σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά τους εθνικούς ορισμούς και διαδικασίες για τον προσδιορισμό της κατηγορίας των πλέον ευάλωτων αιτούντων άσυλο. Κρίνει ότι απαιτείται μια πιο εμπεριστατωμένη δράση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, και τούτο σε όλα τα στάδια της διαδικασίας αξιολόγησης των αιτήσεων ασύλου. Συνιστά την εστίαση ιδίως σε θέματα όπως ο ακριβέστερος ορισμός της έννοιας της επαρκούς ιατρικής και ψυχολογικής βοήθειας και παροχής συμβουλών.

Επίσης, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση, σε επίπεδο Ένωσης:

• ευρωπαϊκών προγραμμάτων κατάρτισης για επαγγελματίες (του υγειονομικού και εκπαιδευτικού τομέα, ψυχολόγων, διερμηνέων, δικηγόρων, κοινωνικών λειτουργών, ΜΚΟ κ.λπ.),
• μέσων διάδοσης των αποτελεσματικότερων πρακτικών,
• ενδεχομένως κοινών κανόνων όσον αφορά τα προσόντα καθώς και ενός μηχανισμού παρακολούθησης που θα παρέχει τη δυνατότητα βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται στα πλέον ευάλωτα άτομα.

Ένταξη

Η Επιτροπή ξεκινά μια γενική μελέτη όσον αφορά τον τρόπο βελτίωσης της ένταξης των ατόμων που δικαιούνται διεθνούς προστασίας.

• ενίσχυση της ισχύουσας κοινοτικής νομοθεσίας,
• εκπόνηση προγραμμάτων ένταξης (που θα εξετάζουν θέματα στέγασης, πρόσβασης στις υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες),
• ευαισθητοποίηση των φορέων της αγοράς εργασίας όσον αφορά την προστιθέμενη αξία που επιφέρουν οι δικαιούμενοι διεθνούς προστασίας. Σχετικά με το θέμα αυτό, η Επιτροπή συνιστά την εστίαση της δράσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σε διάφορα θέματα, όπως η αναγνώριση των προσόντων τους.

Εφαρμογή συνοδευτικών μέτρων

Η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του πεδίου εφαρμογής πρακτικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών αναφέρει ιδίως:

• τη θέσπιση κοινών κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά την ερμηνεία και την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου σε θέματα ασύλου,
• τη βελτίωση της πύλης όσον αφορά τις πληροφορίες της χώρας προέλευσης,
• προτείνει ειδικότερα τη σύνδεσή της με τράπεζες δεδομένων σχετικά με τη μετανάστευση και την ένταξη των προσφύγων,
• την αύξηση του αριθμού ατόμων που συμμετέχουν στην ανταλλαγή ορθών πρακτικών.

Η Επιτροπή προτείνει επίσης την εξασφάλιση μεγαλύτερης στήριξης των σχετικών δραστηριοτήτων καθώς και μηχανισμού ορθής και συστηματικής παρακολούθησης με στόχο την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων αυτών. Η Επιτροπή προβλέπει την έναρξη κατά το τρέχον έτος μιας μελέτης σκοπιμότητας για την εξέταση των ενδεχόμενων δυνατοτήτων σχετικά με το θέμα. Μεταξύ των δυνατοτήτων αυτών περιλαμβάνεται η μετατροπή των δομών που αφορούν την πρακτική συνεργασία σε ένα ευρωπαϊκό γραφείο υποστήριξης.

Επιμερισμός ευθυνών και οικονομική αλληλεγγύη

Η Επιτροπή προτείνει τη διεξοδικότερη μελέτη των αρχών και των στόχων του συστήματος του Δουβλίνου (που αποτελείται από τους κανονισμούς «Δουβλίνο» και «EURODAC») με την προοπτική να εξασφαλιστεί το ότι η εφαρμογή του συστήματος αυτού θα καταλήγει σε ισότιμη κατανομή των αιτούντων άσυλο ή/και των δικαιουμένων διεθνούς προστασίας μεταξύ των κρατών μελών.

Η Επιτροπή προτείνει επίσης την εξεύρεση λύσης ώστε να χρησιμοποιηθούν καλύτερα τα μέσα του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους Πρόσφυγες (ΕΤΠ) ώστε να μειωθούν οι ανισότητες και να βελτιωθεί το επίπεδο των ισχυόντων κανόνων. Με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, το ΕΤΠ προτείνει τη θέσπιση σε εθνική και ευρωπαϊκή κλίμακα μηχανισμών διαβούλευσης και ανταλλαγής πληροφοριών.

Εξωτερική διάσταση του ασύλου

Η Επιτροπή έχει επεξεργαστεί την έννοια των ευρωπαϊκών περιφερειακών προγραμμάτων προστασίας (es de en fr) σκοπός των οποίων είναι η παροχή μεγαλύτερης προστασίας στους πρόσφυγες καθώς και η πρόταση σε αυτούς βιώσιμων λύσεων στην περιφέρεια προέλευσης και διέλευσης. Σήμερα, εφαρμόζονται δύο πειραματικά σχέδια: ένα σε ένα από τα Δυτικά Ανεξάρτητα Κράτη και ένα στην Τανζανία. Τα σχέδια αυτά, βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο αλλά σύμφωνα με τις πραγματοποιηθείσες αξιολογήσεις, η Επιτροπή διερωτάται σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει τις τρίτες χώρες ώστε να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που τίθενται από προβλήματα που έχουν σχέση με το άσυλο. Εξετάζει επίσης τη δυνατότητα βελτίωσης των σφαιρικών στρατηγικών της ΕΕ έναντι των τρίτων χωρών καθώς και σχετικά με τον τρόπο κατά τον οποίον αυτές θα έχουν μεγαλύτερη συνοχή.

Παράλληλα με την εφαρμογή των περιφερειακών προγραμμάτων προστασίας, η Επιτροπή εξετάζει τον τρόπο χορήγησης σφαιρικής χρηματοδοτικής ενίσχυσης στις δράσεις επανεγκατάστασης που πραγματοποιούν τα κράτη μέλη.

Όσον αφορά τα μικτά ρεύματα στα σύνορα (μεταναστευτικά ρεύματα που αποτελούνται ταυτόχρονα από παράνομους μετανάστες και πρόσωπα χρήζοντα προστασίας), η Επιτροπή προτείνει μελέτη σχετικά με:

• τη θέσπιση προσωρινά μετακινήσιμων ομάδων εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασύλου για να συνδράμουν τα κράτη μέλη σε περίπτωση ανάγκης. Εάν η επιλεγείσα λύση είναι η σύσταση ευρωπαϊκού γραφείου στήριξης, αυτό θα μπορούσε να συντονίζει τη διακίνηση των ομάδων αυτών·
• τη χορήγηση επείγουσας βοήθειας στα εν λόγω κράτη μέλη ώστε να μπορέσουν να δεχτούν τους αιτούντες άσυλο και να διεκπεραιώσουν τις διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεων·
• άλλα συμπληρωματικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν για να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση των υποχρεώσεων προστασίας που απορρέουν από το κοινοτικό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο όσον αφορά τους πρόσφυγες και τα δικαιώματα του ανθρώπου κατά τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.

Πλαίσιο

Το σχετικό με το πρόγραμμα της Χάγης σχέδιο δράσης προβλέπει την έγκριση προτάσεων που αφορούν τη θέσπιση καθεστώτος ασύλου από σήμερα μέχρι το 2010. Η Επιτροπή μέσω της Πράσινης Βίβλου κρίνει ότι πρέπει πλέον να προτείνει αρκετά νωρίς νέα μέτρα ώστε αυτά να εγκριθούν μέχρι την εν λόγω προθεσμία.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 30.07.2007