1

Strona skarżąca Iride SpA i Iride Energia SpA są odpowiednio spółką matką i spółka córką w ramach grupy Iride, działającymi w sektorze energii elektrycznej i cieplnej. Grupa ta powstała z połączenia w dniu 31 października 2005 r. spółek AEM Torino SpA i AMGA SpA. Strona skarżąca stała się zatem beneficjentem środków finansowych, których dotyczy niniejsza sprawa, wskutek wejścia w prawa do majątku wniesionego przez spółkę AEM Torino, będącej w posiadaniu instalacji, których dotyczyły wspomniane dotacje.

2

Wskutek skargi wniesionej do Komisji w 1997 r. wydała ona decyzję 2003/193/WE z dnia 5 czerwca 2002 r. w sprawie pomocy państwa w formie zwolnień podatkowych i kredytów na preferencyjnych warunkach przyznanych przez Włochy na rzecz przedsiębiorstw użyteczności publicznej z przewagą kapitału publicznego (Dz.U. L 77, s. 21, zwana dalej „decyzją w przedmiocie zwolnień podatkowych”). W decyzji tej Komisja stwierdziła, że zwolnienia podatkowe oraz kredyty udzielone przez Republikę Włoską na rzecz przedsiębiorstw „skomunalizowanych” są niezgodne z prawem i wspólnym rynkiem, nakazując odzyskanie tej pomocy od przedsiębiorstw beneficjentów. Wyrokiem z dnia w sprawie C-207/05 Komisja przeciwko Włochom, niepublikowanym w Zbiorze, Trybunał stwierdził, że nie wykonując decyzji o zwolnieniach podatkowych, Republika Włoska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą.

3

W dniu 18 lipca 2000 r. władze włoskie poinformowały Komisję, zgodnie z art. 88 ust. 2 WE, o przyznaniu pomocy państwa w zakresie zwrotu bezzwrotnych kosztów (zwanych dalej „kosztami osieroconymi”) w wyniku transpozycji dyrektywy 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. 1997, L 27, s. 20), na rzecz grupy ENEL i innych spółek, na które została przeniesiona własność instalacji należącej uprzednio do grupy ENEL. AEM Torino weszła w posiadanie 8% kapitału spółki Edipower SpA — jednej ze spółek wchodzących w skład grupy ENEL. W decyzji z dnia (zwanej dalej „decyzją ENEL”) Komisja uznała tę pomoc za zgodną ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. c) WE, stosownie do swego komunikatu dotyczącego metodologii analiz pomocy państwa związanych z kosztami osieroconymi.

4

W dniu 21 marca 2005 r. władze włoskie powiadomiły Komisję, zgodnie z art. 88 ust. 2 WE, o przyznaniu nowej pomocy państwa w zakresie zwrotu osieroconych kosztów na rzecz AEM Torino (zwanej dalej „spornym środkiem”).

5

Sporny środek został zdefiniowany w szeregu przepisów krajowych. Rozporządzenie ministra przemysłu handlu i rzemiosła z dnia 26 stycznia 2000 r. (GURI nr 27, z dnia ), dotyczący kosztów ogólnych eksploatacji sieci energetycznej, stanowi w art. 2 ust. 1 lit. a), iż w skład kosztów ogólnych wchodzi „zwrot kosztów osieroconych poniesionych przez przedsiębiorstwa produkcyjno-dystrybucyjne”.

6

W celu finansowania odszkodowań przyznanych z tytułu kosztów osieroconych Autorità per l’energia elettrica e il gas (urząd ds. energii elektrycznej i gazu, zwany dalej „AEEG”), decyzją nr 238/00 z dnia 28 grudnia 2000 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 4, z dnia ), otworzyła rachunek bankowy w ramach kasy wyrównawczej dla sektora energetycznego (zwanej dalej „CCSE”), zasilany z środków uzyskiwanych wskutek stosowania określonego składnika taryfy energetycznej („A6”), której koszt ponosili klienci końcowi.

7

Wreszcie rozporządzeniem ministra gospodarki i finansów z dnia 10 marca 2005 r. wysokość kosztów osieroconych względem AEM Torino została ustalona na kwotę 16338000 EUR.

8

W okresie następującym po poinformowaniu Komisji o spornym środku Komisja wielokrotnie zwracała się do władz włoskich o informacje w celu zbadania, czy AEM Torino skorzystała z pomocy państwa niezgodnej z prawem i wspólnym rynkiem, a w razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej — czy AEM Torino spełniła obowiązek zwrotu wypłaconych kwot. Wnioski te dotyczyły w szczególności pomocy będącej przedmiotem decyzji o zwolnieniach podatkowych.

9

Wobec braku satysfakcjonującej odpowiedzi decyzją z dnia 4 kwietnia 2006 r. (zwaną dalej „decyzją o wszczęciu postępowania”) Komisja wszczęła w odniesieniu do spornego środka postępowanie przewidziane w art. 88 ust. 2 WE. W decyzji tej Komisja uszczegółowiła po pierwsze, że jej zdaniem sporny środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, po drugie, że pomoc ta była zgodna z kryteriami wskazanymi w komunikacie dotyczącym kosztów osieroconych, ale że mimo to, po trzecie, w obecnej sytuacji pomoc ta nie może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, ponieważ AEM Torino prawdopodobnie skorzystała z pomocy państwa niezgodnej z prawem i wspólnym rynkiem, która nie została dotychczas zwrócona.

10

Decyzja o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Oficjalnym Unii Europejskiej w dniu 17 maja 2006 r. (Dz.U. C 116, s. 2). W decyzji tej Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia swych uwag w terminie miesiąca od dnia wspomnianej publikacji. Żadne uwagi nie zostały Komisji przedstawione, ani przez władze włoskie, ani przez AEM Torino czy też osoby trzecie.

11

Decyzją 2006/941/WE z dnia 8 listopada 2006 r. dotyczącą pomocy państwa C 11/06 (uprzednio N 127/05), którą Republika Włoska zamierzała przyznać na rzecz spółki AEM Torino (Dz.U. L 366, s. 62, zwana dalej zaskarżoną decyzją), Komisja zamknęła postępowanie prowadzone na podstawie art. 88 ust. 2 WE. W decyzji tej Komisja stwierdziła co do zasady, że sporny środek stanowi pomoc zgodną ze wspólnym rynkiem, lecz że pomoc ta nie może być za taką uznana, dopóki Republika Włoska nie przedstawi jej dowodów na okoliczność, że spółka AEM Torino nie korzystała z pomocy, do której odnosi się decyzja o zwolnieniach podatkowych, lub w danym przypadku dowodu na okoliczność, że AEM Torino dokonała zwrotu tejże pomocy wraz z odsetkami za zwłokę.

12

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 30 stycznia 2007 r. strona skarżąca wniosła niniejszą skargę.

13

Strona skarżąca zwraca się do Sądu o:

14

Komisja wnosi do Sądu o:

15

Strona skarżąca podnosi dwa zarzuty, oparte z jednej strony na naruszeniu art. 87 ust. 1 WE, a z drugiej strony na niezgodności z prawem „zawieszenia wypłaty pomocy”.

16

Zarzut pierwszy dzieli się na dwie części. Strona skarżąca kwestionuje kwalifikację spornego środka jako pomocy państwa, w zakresie w jakim warunek finansowania z zasobów państwowych i warunek przekazania środków beneficjentom nie zostały spełnione.

17

Poza tym strona skarżąca przywołuje w ramach pierwszego zarzutu dwa inne argumenty, mianowicie brak pouczenia i brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji. Jednakże jako że przywołane zarzuty nie dotyczą w rzeczywistości naruszenia art. 87 ust. 1 WE, zostaną rozpatrzone osobno, odpowiednio jako zarzuty trzeci i czwarty.

18

Strona skarżąca twierdzi co do zasady, że sporny środek nie angażował zasobów państwowych, ale powodował jedynie transfery pomiędzy podmiotami gospodarczymi sektora prywatnego, mianowicie końcowymi konsumentami elektryczności z jednej strony a dystrybutorami energii elektrycznej z drugiej strony.

19

W rzeczywistości włoski system pokrywania kosztów osieroconych z prawnego punktu widzenia przedstawia się jako przewidujący nałożony przez państwo na kategorię osób prywatnych, mianowicie końcowych konsumentów energii elektrycznej, obowiązek przekazania określonych kwot innej kategorii osób prywatnych, mianowicie przedsiębiorstwom korzystających ze zwrotu kosztów osieroconych. Strona skarżąca podkreśla, że pod tym kątem omawiany system nie różni się obowiązku kupna za ustaloną cenę minimalną, który nie wchodzi w zakres zastosowania art. 87 WE, nawet jeśli, jak w niniejszej sprawie, przekazanie środków finansowych pomiędzy osobami prawnymi jest obowiązkowo dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego w CCSE, a nie bezpośrednio.

20

W ocenie strony skarżącej CCSE pełni wyłącznie pośredniczącą funkcję rozliczeniową pomiędzy osobami prywatnymi, na których ciąży obowiązek o charakterze pieniężnym, a osobami uprawnionymi z tego tytułu, co uniemożliwia jej dysponowanie zdeponowanymi kwotami, nawet krótkoterminowo.

21

Komisja potwierdza, że przekazywane kwoty stanowią zasoby państwowe, ponieważ CCSE, która je przechowuje i zapewnia ich redystrybucję, jest instytucją publiczną, oraz że państwo może dysponować tak zebranymi kwotami.

22

Artykuł 87 ust. 1 WE stanowi, iż wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, w zakresie w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

23

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału za pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE uznaje się jedynie taką korzyść, która jest bezpośrednio albo pośrednio przyznawana przy użyciu zasobów państwowych. Wprowadzone w postanowieniach tego artykułu rozróżnienie pomiędzy „pomocą przyznawaną przez państwo” a pomocą przyznawaną „przy użyciu zasobów państwowych” nie oznacza bowiem, że wszelka korzyść przyznana przez państwo stanowi pomoc, niezależnie od tego, czy jest, czy nie jest ona finansowana ze środków państwowych, lecz służy tylko temu, by w pojęciu tym zawrzeć zarówno korzyści bezpośrednio przyznane przez państwo, jak i te przyznane przez wyznaczone albo utworzone przez to państwo instytucje publiczne lub prywatne (zob. wyrok Trybunału z dnia 13 marca 2001 r.C-379/98 PreussenElektra, Rec. s. I-2099, pkt 58 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Na gruncie niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że kwoty uruchomione w ramach spornego środka były najpierw pobrane od osób prywatnych, mianowicie grupy konsumentów energii elektrycznej, a następnie zdeponowane na rachunku bankowym otwartym w CCSE, by z kolei zostać przekazane na rzecz spółki AEM Torino, która jest przedsiębiorstwem prywatnym. Jest bezspornym również fakt, iż CCSE jest instytucją publiczną, której misją jest zwrot w imieniu państwa włoskiego kosztów osieroconych przedsiębiorcom beneficjentom.

25

Następnie, odnosząc się do pojęcia zasobów państwowych, należy przypomnieć, iż z orzecznictwa Trybunału wynika, że art. 87 ust. 1 WE dotyczy wszelkich środków pieniężnych, które władze publiczne mogą rzeczywiście wykorzystywać w celu wspierania przedsiębiorstw, bez względu na fakt, czy środki te w sposób stały są, czy też nie są częścią majątku państwa. W konsekwencji nawet jeśli kwoty będące równowartością spornego środka nie są w sposób stały w posiadaniu władz publicznych, fakt iż pozostają one trwale pod kontrolą publiczną, a zatem w dyspozycji właściwych władz krajowych, wystarcza, by zakwalifikować je jako zasoby państwowe (zobacz podobnie wyroki Trybunału: z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie C-83/98 P Francja przeciwko Ladbroke Racing i Komisji, Rec. s. I-3271, pkt 50; z dnia w sprawie C-482/99 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I-4397, pkt 37).

26

W niniejszej sprawie strona skarżąca potwierdza, że sporny środek jest pokrewny rodzajowi pomocy będącej przedmiotem postępowania w sprawie zakończonej ww. wyrokiem w sprawie PreussenElektra, w którym Trybunał orzekł, że spoczywający na prywatnych przedsiębiorstwach zajmujących się zaopatrzeniem w energię elektryczną obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii po ustalonych cenach minimalnych nie prowadzi do żadnego pośredniego bądź bezpośredniego przeniesienia zasobów państwowych do przedsiębiorstw, które tę energię wytwarzają (pkt 59).

27

Należy jednak wskazać, że w zakończonej ww. wyrokiem sprawie PreussenElektra poza ustanowieniem prawnego obowiązku zakupu energii po minimalnej cenie państwo nie grało żadnej roli w gromadzeniu lub redystrybucji funduszy: kwoty odpowiadające cenie kupna były bezpośrednio przenoszone pomiędzy podmiotami gospodarczymi należącymi do sektora prywatnego, tzn. przedsiębiorstwami dystrybuującymi energię elektryczną z jednej strony a producentami energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii z drugiej strony. W niniejszej sprawie natomiast kwoty będące rezultatem zastosowania składnika A6 taryfy energetycznej zostały zdeponowane i zarządzane w ramach szczególnego rachunku przez CSSE, która jest instytucją publiczną, zanim został redystrybuowany na rzecz beneficjenta, tj. AEM Torino.

28

W związku z tym, z uwagi na orzecznictwo przytoczone w pkt 25 powyżej, sporne kwoty winny zostać zakwalifikowane jako zasoby państwowe, ponieważ nie tylko są one pod stałą kontrolą publiczną, lecz również są własnością państwa.

29

Odnosząc się w konsekwencji w pierwszej kolejności do kwestii kontroli publicznej, Komisja wskazała, bez sprzeciwu ze strony skarżącej, że CCSE mogła wykorzystać środki pozostawione do jej dyspozycji na koncie A6 w celu tymczasowego pokrycia ujemnego salda na innych kontach. Ponadto Komisja przywołała przypadek, w którym władze włoskie, mocą rozporządzenia ministra, przeznaczyły część kwot zdeponowanych na koncie na inne niż przewidziane cele. Należy zatem odrzucić argument strony skarżącej, zgodnie z którym CCSE sprawowała wyłącznie pośredniczącą funkcję rozliczeniową oraz że zdeponowanie omawianych kwot na koncie CCSE nie pozwalało jej, nawet tymczasowo, na rozporządzanie tymi środkami. Wprawdzie strona skarżąca podniosła, że państwo włoskie nie działało w niniejszym przypadku z własnej inicjatywy, ale w celu zastosowania się do przepisów wspólnotowych, oraz że zmiana przeznaczenia kwot w stosunku do ich pierwotnego przeznaczenia była jedynie konsekwencją niemożności ich zwrotu tym, którzy je nienależnie uiścili, niemniej jednak nie podważa to wniosku Komisji w tym względzie, zgodnie z którym państwo włoskie ma możliwość, jeżeli okaże się to konieczne i właściwe, dysponowania kwotami zdeponowanymi na rachunku A6 CCSE, zmieniając ich przeznaczenie.

30

Odnosząc się następnie do kwestii własności kwot zdeponowanych na koncie A6 CCSE, strona skarżąca zaprzecza, by należały one do CCSE, nie wyjaśnia jednak w swych uwagach na piśmie, do kogo kwoty te należą, ograniczając się jedynie do potwierdzenia, że sporne środki należą wciąż do „systemu energii elektrycznej”. W trakcie rozprawy w odpowiedzi na pytanie postawione przez Sąd storna skarżąca uściśliła, że właścicielami spornych kwot pozostawali końcowi konsumenci energii elektrycznej.

31

Corte suprema di cassazione (włoski najwyższy sąd kasacyjny) orzekł (w połączonym składzie izb cywilnych) w wyroku no 11632/03 z dnia 3 kwietnia 2003 r., że CCSE nie posiada odrębnej od państwa włoskiego osobowości prawnej oraz że to państwo winno być traktowane jako właściciel kwot zdeponowanych w CCSE. W pkt 4.3–4.7 przytoczonego wyroku Corte suprema di cassazione dokonał pogłębionej analizy kwestii osobowości prawnej CCSE, opartej na analizie obowiązujących przepisów prawa, jak i orzecznictwa w podobnych sprawach. Sąd ten stwierdził, że CSEE jest organem państwa oraz że kwoty, które zostały jej przekazane, mimo faktu, iż pochodzą od osób prywatnych i są przeznaczone dla przedsiębiorstw prywatnych, są własnością państwa.

32

Argumenty przedstawione przez stronę skarżącą w replice w celu podważenia zasadności tego wyroku i jego znaczenia dla niniejszej sprawy nie są przekonujące.

33

Po pierwsze, strona skarżąca podnosi, że w sprawie, która zakończyła się przywołanym wyrokiem, Corte suprema di cassazione orzekał w kwestiach prawnych innych niż badane w niniejszej sprawie. W jej opinii Corte suprema di cassazione orzekał w kwestii charakteru naruszenia, w ramach którego członkowie międzyresortowego komitetu ds. włoskich cen (CIP) spowodowali w ramach sprawowanych funkcji szkodę dla finansów publicznych, będących w posiadaniu CCSE. W tym kontekście działanie sądu było w każdym razie motywowane wolą ukarania osób odpowiedzialnych. Zasady wyrażone przez Corte suprema di cassazione nie mogą być zatem stosowane w abstrakcyjny sposób do innych przypadków, bez uwzględnienia kontekstu, w jakim zostały stwierdzone.

34

Niezależnie od zasadności przypuszczeń strony skarżącej co do podstaw wydania omawianego wyroku, twierdzenia sądu w zakresie publicznego charakteru danych środków winny być postrzegane jako nierozłącznie związane z faktem, że Corte suprema di cassazione orzekał w sprawie z zakresu prawa karnego, a nie w sprawie cywilnej czy administracyjnej. Prawo karne bowiem, a w szczególności przepisy dotyczące oszustw księgowych, będące podstawą przywołanego wyroku, mają na celu ochronę praw osób fizycznych i prawnych, które te wywodzą z prawa cywilnego lub administracyjnego, a prawa osób uprawnionych do spornych rachunków winny w każdym wypadku zostać ustalone na podstawie prawa cywilnego lub administracyjnego. Stąd też tezy zawarte w wyroku Corte suprema di cassazione dotyczące braku osobowości prawnej CCSE i własności funduszy zdeponowanych na zarządzanych przez nią rachunkach mogą być stosowane w sposób ogólny, nawet poza domeną prawa karnego.

35

Po drugie, strona skarżąca potwierdza, że ramy prawne znajdujące zastosowanie w sprawie zakończonej wyrokiem Corte suprema di cassazione zostały w między czasie całkowicie zmienione. W tym względzie przywołuje ona w szczególności stworzenie mocą ustawy z 1995 r. AEEG, której zostały przekazane wcześniejsze kompetencje CIP, jak i uchwałę no 70/97 AEEG, w której dokonała ona po raz pierwszy wyraźnego rozróżnienia pomiędzy taryfą energetyczną, w tym jej dodatkami, a dochodami państwa. Zdaniem strony skarżącej przed liberalizacją sektora oznaczającą tę ostatnią zmianę różne składniki taryfy elektrycznej pozwalały na zasilanie budżetu ENEL jako organu publicznego, co skutkowało postrzeganiem ich jako zasobów publicznych, podczas gdy zgodnie z przepisami prawa z 1992 r. ENEL został w między czasie przekształcony w spółkę akcyjną.

36

Sąd uważa, że argumenty przedstawione przez Komisję obalają argumenty strony skarżącej. Co się bowiem tyczy przejęcia zadań CIP przez AEEG oczywiste jest, że o ile wykonywane kompetencje nie uległy zmianie, to kwestia wiedzy, czy ustalanie, zarządzanie i przeznaczenie dodatków taryfy energetycznej należy do niezależnego organu administracyjnego, takiego jak AEEG, czy do komitetu międzyresortowego, takiego jak CIP, nie ma większego znaczenia. Odnosząc się do faktu, że ENEL jako uprawniony z tytułu dodatków do taryfy energetycznej będących przedmiotem wyroku Corte suprema di cassazione nie jest już organizmem o charakterze publicznym, jak słusznie zwraca na to uwagę Komisja, należy stwierdzić, że włoski sąd najwyższy podkreślił, że fakt, iż sporne kwoty są przeznaczone na odszkodowania dla przedsiębiorstw, nie ma żadnego wpływu na fakt, iż są one własnością państwa. W ten sposób z przytoczonego wyroku wynika, że fakt, iż AEEG przeprowadziła rozróżnienie pomiędzy z jednej strony dodatkami przeznaczonymi do budżetu państwa a z drugiej strony tą ich częścią, która była przelewana na zablokowane konto w CCSE i przeznaczona na odszkodowania dla przedsiębiorstw, nie wyklucza, by druga część środków stawała się własnością państwa w momencie ich przekazania CCSE.

37

Wreszcie strona skarżąca kwestionuje, by można było, jak to uczynił Corte suprema di cassazione, wywieść z faktu, że CSSE jest częścią systemu finansów państwa, że środki dostępne na koncie A6 w CSSE są funduszami publicznymi. W rzeczywistości charakter prawny funduszy nie zależy od publicznego czy prywatnego charakteru organizmu, w którym są one zdeponowane. W każdym razie AEEG, która mogła dokonać wyboru instytucji bankowej, której powierzyła zarządzanie szczególny rachunkiem, wybrała CCSE ze względów czysto praktycznych.

38

Wystarczy zauważyć w tym względzie, że Sąd nie jest kompetentny w zakresie podważania interpretacji krajowego prawa włoskiego dokonanej przez Corte suprema di cassazione.

39

Wynika stąd, że kwoty zdeponowane na koncie A6 w CSSE należą do państwa włoskiego oraz że może ono nimi dysponować. Stąd też zgodnie z zasadami określonymi przez orzecznictwo, przytoczonymi w pkt 25 powyżej, winny być one zakwalifikowane do zasobów państwowych.

40

W konsekwencji należy oddalić jako bezzasadną pierwszą część zarzutu pierwszego.

41

Strona skarżąca podnosi, że sporny środek nie spełnia warunku dotyczącego przyznania pomocy na rzecz przedsiębiorstwa beneficjenta oraz że Komisja nie dostarczyła w zaskarżonej decyzji żadnego wyjaśnienia w tym zakresie.

42

W jej opinii sporny środek pozwalał przedsiębiorstwom beneficjentom na odzyskanie kosztów, które były stałymi kosztami wynikającymi z inwestycji dokonanych stosowanie do zobowiązań wobec państwa przed liberalizacją rynku, a których nie były w stanie pokryć ze swych dochodów, generowanych poprzez sprzedaż energii elektrycznej na wolnym rynku. Stąd też nie chodziło o korzyść gospodarczą, ale o środek mający na celu uniknięcie stosowania kar dla przedsiębiorstw, wynikających jedynie z faktu, iż zastosowały się one do przed liberalizacją rynku do strategicznych wskazówek władz, co równało się z przyznaniem korzyści konkurującym przedsiębiorstwom, które nie musiały w tym układzie ponosić tego rodzaju nierentownych inwestycji.

43

Zdaniem strony skarżącej koszty osierocone nie są wydatkami, które w normalnych warunkach obciążają budżet przedsiębiorstw w rozumieniu orzecznictwa wspólnotowego dotyczącego pomocy państwa, ponieważ w normalnej sytuacji rynku otwartego na konkurencję żadne przedsiębiorstwo nie dokonuje inwestycji prowadzących do powstania kosztów osieroconych. Mechanizm ten nie polega zatem na korzyści wynikającej ze spornego środka, ale raczej na wyeliminowaniu niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej wynikającej ze stosowania poprzedniego systemu.

44

Strona skarżąca twierdzi, że Komisja winna była wykazać, że sporny środek wykraczał poza zwykłe pokrycie kosztów osieroconych i stanowił dodatkową korzyść dla beneficjentów. Przypadek taki winien zostać wykluczony w niniejszej sprawie, ponieważ kwoty oddane do dyspozycji beneficjentów zostały obliczone na podstawie różnicy pomiędzy kosztami stałymi instalacji i osiągalnymi odchodami ze sprzedaży energii elektrycznej.

45

Komisja podnosi, że skoro sporny środek polega na przekazaniu spółce AEM Torino kwoty 16338000 EUR, która nie jest ekwiwalentem za usługi świadczone na rzecz państwa lub gminy, ale jest przeznaczona na pokrycie kosztów, które w normalnych warunkach winny zostać pokryte przez to przedsiębiorstwo, mamy do czynienia z pomocą państwa w rozumieniu prawa wspólnotowego.

46

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w celu dokonania oceny, czy działanie państwa stanowi pomoc państwa, należy ustalić, czy przedsiębiorstwo beneficjenta otrzymuje korzyść gospodarczą, której nie otrzymałoby w normalnych warunkach rynkowych (wyroki Trybunału: z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie C-39/94 SFEI i in., Rec. s. I-3547, pkt 60; z dnia w sprawie C-256/97 DM Transport, Rec. s. I-3913, pkt 22; wyrok Sądu z dnia w sprawach połączonych T-204/97 i T-270/97 EPAC przeciwko Komisji, Rec. s. II-2267, pkt 66).

47

W niniejszej sprawie fakt, że sporny środek przewidywał transfer kwoty w wysokości 16338000 EUR na rzecz spółki AEM Torino jest bezsporny. Narzuca się zatem pytanie, czy jest to przeniesienie korzyści gospodarczej, której przedsiębiorstwo to nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych, jak twierdzi Komisja, czy też jest to w rzeczywistości jedynie przywrócenie w stosunku do spółki AEM Torino normalnych warunków rynkowych, jakimi cieszą się konkurencyjne przedsiębiorstwa, które nie ponosiły osieroconych koszów, jak podnosi strona skarżąca.

48

Odpowiedź na to pytanie zależy od wykładni nadanej pojęciu „normalne warunki rynkowe” w kontekście liberalizacji rynku produkcji energii elektrycznej. W opinii Komisji zmiany, jakie nastąpiły w tym zakresie, są częścią procesu rozwoju, którego przedsiębiorcy winni się spodziewać w normalnych warunkach rynkowych, a już przynajmniej przedsiębiorcy ci nie mogą mieć uzasadnionych oczekiwań co do utrzymania w mocy obowiązujących ram legislacyjnych. Strona skarżąca twierdzi natomiast, że co do zasady normalne warunki rynkowe zakładają stabilność ram legislacyjnych lub też przynajmniej ochronę oczekiwań co do ich stabilności, szczególnie w sytuacji gdy przedsiębiorstwa są zachęcane — jeśli nie zobowiązane — do poczynienia pewnych inwestycji, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie.

49

Sąd uznał, że to opinia Komisji została dostatecznie wykazana.

50

W państwie demokratycznym bowiem, tak jak w ramach gospodarki rynkowej, ramy legislacyjne mogą w każdym momencie ulec zmianie. Z uwagi na ogólną orientację polityki gospodarczej Wspólnoty Europejskiej w kierunku otwarcia rynków krajowych oraz sprzyjania wymianie pomiędzy państwami członkowskimi, ma to o jeszcze większe znaczenie w przypadkach, w których jak w niniejszej sprawie uprzednio obowiązujące ramy legislacyjne przewidywały podział rynków krajowych i regionalnych w sposób powodujący powstanie monopoli. Wynika stąd, że otwarcie uprzednio podzielonego rynku, takie jak dokonane dyrektywą 96/92, nie może być uznane za anomalię w normalnych warunkach rynkowych.

51

Należy zatem stwierdzić, że zmiana ram legislacyjnych w sektorze energii elektrycznej, które nastąpiła wskutek wejścia w życie dyrektywy 96/92, wpisuje się w normalne warunki rynkowe oraz że w związku z tym spółka AEM Torio dokonując inwestycji, które spowodowały powstanie kosztów osieroconych, podjęła normalne ryzyko, które wiąże się nierozerwalnie z ewentualnymi zmianami przepisów prawa, jak zwróciła uwagę Komisja.

52

Oczywiście prawdą jest, że w każdym systemie realizującym zasadę państwa prawa przedsiębiorstwa, tak jak i osoby fizyczne, mają prawo do ochrony uzasadnionych oczekiwań. Niemniej jednak w niniejszej sprawie nie ma potrzeby badania, czy strona skarżąca mogła zgodnie z prawem ubiegać się o ochronę swych oczekiwań co do stabilności ram legislacyjnych dotyczących sektora energetycznego.

53

W rzeczywistości po pierwsze, jak słusznie wskazała Komisja, strona skarżąca nie dostarczyła żadnego dowodu, który byłby w stanie potwierdzić jej twierdzenie, jakoby władze włoskie zobowiązały ją do dokonania inwestycji, która pociągnęła za sobą koszty osierocone, do których odnosi się sporny środek.

54

Po drugie, ochrona uzasadnionych oczekiwań strony skarżącej w odniesieniu do stabilności ram legislacyjnych funkcjonowania sektora energetycznego była w niniejszej sprawie faktycznie zapewniona, skoro Komisja uznała w zaskarżonej decyzji, że sporny środek stanowił pomoc państwa, co do zasady zgodną ze wspólnym rynkiem, przy założeniu, że zostanie dokonany zwrot pomocy, do której odnosi się decyzja o zwolnieniach podatkowych. Owo potwierdzenie zgodności spornego środka wpisuje się w linię postępowania ogłoszoną przez Komisję w komunikacie dotyczącym metodologii analizy pomocy państwa związanej z kosztami osieroconymi, w którym wskazała ona, iż może mieć „przychylne stanowisko względem pomocy w przypadkach, w których zakłócenie konkurencji zostałoby zrównoważone przez jej wkład w realizację celu wspólnotowego, który nie może być osiągnięty przy udziale samych tyko sił rynkowych” oraz iż uznała, że „pomoc mająca na celu zwrot kosztów osieroconych może co do zasady korzystać z odstąpienia przewidzianego w art. 87 ust. 3 lit. c) [WE]”.

55

Jako że strona skarżąca skorzystała z rzeczywistej ochrony swych oczekiwań w stosunku do stabilności ram legislacyjnych regulujących funkcjonowanie sektora energetycznego, nie sposób przyjąć, by ochrona ta miałaby być zapewniona raczej w jakiś określony sposób niż przy użyciu innych metod, mianowicie raczej przez wyłączenie spornego środka z zakresu pojęcia pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE niż stwierdzenie jego zgodności ze wspólnym rynkiem na mocy art. 87 ust. 3 lit. c) WE.

56

Wynika stąd, iż należy oddalić również drugą część zarzutu pierwszego jako bezzasadną.

57

Strona skarżąca podnosi zarzut oparty na braku pouczenia w zakresie kwalifikacji spornego środka jako pomocy państwa.

58

Komisja twierdzi, że zarzut trzeci jest niedopuszczalny.

59

Zgodnie z art. 44 ust. 1 regulaminu Sądu skarga wszczynająca postępowanie w sprawie winna zawierać zwięzłe przedstawienie stawianych zarzutów. Przedstawienie zarzutów, o którym mowa winno być wystarczająco jasne i precyzyjne, by umożliwić stornie pozwane przygotowanie obrony, a Sądowi wydanie orzeczenia w przedmiocie sprawy, w razie konieczności bez jakichkolwiek informacji dodatkowych. Skarga winna zatem wyjaśniać, na czym polega zarzut, na którym się opiera, z tym skutkiem, że wskazanie ogólnych tylko twierdzeń nie spełni wymogów regulaminu Sądu (zob. wyrok Sądu z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T-224/00 Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, Rec. s. II-2597, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

60

W niniejszym przypadku strona skarżąca nie rozwinęła tego zarzutu ani w swych pismach procesowych, ani podczas rozprawy, z tym skutkiem że jedyna uczyniona przez nią wskazówka dotycząca zarzutu trzeciego sprowadza się do ogólnej wzmianki w tytule pierwszego zarzutu. Ponieważ w odpowiedzi na pytanie Sądu strona skarżąca stwierdziła, że opis tego zarzutu można znaleźć w częściach skargi dotyczących innych zarzutów, należy przypomnieć, że Sąd nie ma obowiązku rozważenia, czy wśród wszystkich okoliczności przywołanych na poparcie jednego zarzutu są takie, które można wykorzystać również dla poparcia innego zarzutu (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r., w sprawie T-322/01 Roquette Frères przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-3137, pkt 209).

61

Wynika stąd, że zarzut trzeci winien zostać odrzucony jako niedopuszczalny.

62

Strona skarżąca podnosi, że zaskarżona decyzja jest wadliwa, ponieważ ani ona, ani decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego nie zawierają uzasadnienia podstaw rozstrzygnięcia, w którym Komisji stwierdziła, że sporny środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Przywołany przez stronę skarżącą brak uzasadnienia obciążający zaskarżoną decyzję nie może być konwalidowany przez odwołanie do niej uczynione w treści decyzji ENEL. W rzeczywistości decyzja ta nie dotyczy środków przyjętych na korzyść przedsiębiorstw „skomunalizowanych”, które są przedmiotem niniejszej sprawy.

63

Wreszcie strona skarżąca jest zdania, że nawet gdyby wzięto pod uwagę decyzję ENEL jako uzasadnienie zaskarżonej decyzji, wciąż istnieją poważne braki w uzasadnianiu. W szczególności decyzja ta dokonuje nieprecyzyjnej analizy włoskiego systemu pokrywania kosztów osieroconych, a wnioski wyciągnięte przez Komisję z orzecznictwa Trybunału dotyczące obciążeń parafiskalnych są błędne.

64

Komisja przypomina, po pierwsze, że rząd włoski, który był adresatem zaskarżonej decyzji, poinformował Komisję o ustanowieniu spornego środka na podstawie z art. 88 ust. 3 WE, kwalifikując go jako pomoc państwa, tak jak w przypadku pomocy państwa, która spowodowała wydanie decyzji ENEL. W zaskarżonej decyzji nie była ona zatem ograniczona do potwierdzenia kwalifikacji prawnej nadanej przez rząd włoski. Po drugie, w zaskarżonej decyzji Komisja potwierdziła ogólnie wstępne wnioski wyrażone w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, w przedmiocie których ani Republika Włoska, ani spółka AEM Torino nie przedstawiły swoich uwag. Po trzecie, ramy prawne, w które wpisuje się sporny środek, były identyczne jak w przypadku decyzji ENEL, co wyraźnie wskazała Komisja w zaskarżonej decyzji.

65

W tych okolicznościach Komisja jest zdania, że kontekst, w którym należy dokonać oceny uzasadnienia zaskarżonej decyzji, znany tak rządowi włoskiemu, jak i spółce AEM Torino, obejmuje nie tylko decyzję o wszczęciu postępowania, ale również decyzję ENEL, której uzasadnienie pozwala na jasne zrozumienie wnioskowania, które doprowadziło do uznania, że sporny środek był finansowany z zasobów państwowych. Poza tym biorąc pod uwagę fakt, że ani włoskie władze, ani spółka AEM Torino nie przedstawiły uwag dotyczących wstępnych wniosków zwartych w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, Komisja jest zdania, że zaskarżona decyzja mogła zostać uzasadniona w sposób skrótowy.

66

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie aktu powinno być dostosowane do jego charakteru i powinno przedstawiać jasno sposób rozumowania instytucji będącej jego autorem, w sposób umożliwiający zainteresowanym zrozumienie jego podstaw, a sądowi — kontrolę jego zasadności, przy czym nie jest wymagane, aby uzasadnienie wyszczególniało wszystkie mające znaczenie okoliczności faktyczne i prawne, jako że ocena, czy spełnia ono wymogi art. 253 WE, winna być dokonana przy uwzględnieniu nie tylko brzmienia tego aktu, ale także jego kontekstu prawnego i faktycznego (wyrok Trybunału z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T-171/02 Regione autonoma della Sardegna przeciwko Komisji, Rec. s. II-2123, pkt 73 i przytoczone tam orzecznictwo).

67

Prawdą jest, że w zaskarżonej decyzji Komisja ogranicza się w kwalifikacji spornego środka jako pomocy państwa do jednego zdania, zgodnie z którym „stwierdziła [ona], że badany środek winien zostać uznany za pomoc państwa”.

68

Niemniej jednak należy podkreślić, że zaskarżona decyzji została wydana w kontekście dobrze znanym tak rządowi włoskiemu, jak i stronie skarżącej, i mieści się w ramach stałej praktyki decyzyjnej.

69

W tym względzie należy wskazać, że rząd włoski w piśmie z dnia 21 marca 2005 r. (zob. pkt 4 powyżej), sam zakwalifikował sporny środek jako pomoc państwa.

70

Po drugie, należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie okoliczności faktyczne i prawne zaskarżonej decyzji obejmują poza decyzją o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego decyzję ENEL, w której znajduje się wyraźne odwołanie do pkt 5 decyzji o wszczęciu postępowania i motywu 5 zaskarżonej decyzji. W szczególności Komisja wskazuje, w motywie 5 zaskarżonej decyzji, że sporny środek „opiera się na podobnym środku zatwierdzonym przez Komisję”, precyzując, iż chodzi o środek będący przedmiotem decyzji ENEL.

71

Decyzja ENEL zawiera w pkt 3.1 szczegółowe wyliczenie powodów, dla których Komisja uznała, że środki będące jej przedmiotem stanowią pomoc państwa. Wyjaśnia ona dalej, w jakim stopniu, jej zdaniem, zostały w niniejszej sprawie spełnione wszystkie przesłanki z art. 87 ust. 1 WE. Wyjaśnienia Komisji są raczej zwięzłe w odniesieniu do kryterium selektywności pomocy, oddziaływania na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi i korzyści przyznanych na rzecz beneficjentów, bardziej jednak pogłębione w odniesieniu do finansowania za pomocą zasobów państwowych, co odzwierciedla różny stopień trudności w ocenie każdego z kryteriów dotyczącego spornego środka. Sąd jest zdania, że wyjaśnienia te jako takie stanowią uzasadnienie wystarczające z punktu widzenia orzecznictwa przywołanego w pkt 66 powyżej.

72

Niemniej jednak ponieważ nie chodzi tu o uzasadnienie dotyczące spornego środka, ale innego środka, o charakterze z pewnością podobnym, należy również zbadać znaczenie tego uzasadnienia dla oceny spornego środka, biorąc pod uwagę różnice pomiędzy tymi dwoma środkami. Strona skarżąca kwestionuje bowiem fakt, by decyzja ENEL mogła być uznana za uzasadnienie zaskarżonej decyzji, skoro nie dotyczy ona środków na rzecz przedsiębiorstw „skomunalizowanych”, których sprawa dotyczy, ale wyłącznie środków, z których korzystają inne przedsiębiorstwa, mianowicie przedsiębiorstwa należące do grupy ENEL i inne spółki, które przejęły instalacje należące do grupy ENEL (zob. pkt 3 powyżej).

73

Należy w tym względzie stwierdzić, że środki sporne w sprawie, która zakończyła się wydaniem decyzji ENEL i w sprawie zakończonej wydaniem zaskarżonej decyzji mają tę samą podstawę prawną w prawie włoskim, tak jak to wynika z pkt 2.1 decyzji ENEL i z pkt 4 decyzji o wszczęciu postępowania. Należy również wskazać, że przedsiębiorstwa beneficjenci należą do tego samego sektora gospodarki, mianowicie do sektora produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, że przywołane środki są w obu przypadkach przeznaczone do pokrycia osieroconych kosztów związanych z liberalizacją rynku energii elektrycznej w następstwie transpozycji dyrektywy 96/92 oraz że sposób gromadzenia i dystrybucji spornych kwot był identyczny, ponieważ w obu przypadkach wspomniane kwoty zostały uzyskane od końcowych konsumentów energii elektrycznej poprzez zastosowanie tego samego składnika taryfy energii elektrycznej — A6, a następnie zarządzane były przez CCSE na szczególnym rachunku, aby zostać ostatecznie przekazane przedsiębiorstwom korzystającym ze spornego środka.

74

Ponadto związek pomiędzy tymi dwoma środkami jest również potwierdzony faktem, że Komisja podkreśliła w pkt 2.1 decyzji ENEL, że koszty osierocone przedsiębiorstw „skomunalizowanych”, pośród których powołała ona wyraźnie spółkę AEM Torino, miały być przedmiotem odrębnych przepisów krajowych oraz że przepisy te miałyby być przedmiotem notyfikacji i decyzji wydanej po fakcie ich uchwalenia. W ten sam sposób w pkt 5 decyzji o wszczęciu postępowania Komisja odwołuje się wprost do faktu, że koszty osierocone dotyczące przedsiębiorstw „skomunalizowanych” nie były w tym czasie przedmiotem decyzji ENEL.

75

Z powyższych uwag wynika, że oba środki cechują się takim stopniem podobieństwa i powiązania, że uzasadnienie kwalifikacji pierwszego środka jako pomocy państwa czyni wnioskowanie Komisji w odniesieniu do drugiego ze środków dostatecznie jasnym, by umożliwić stronie skarżącej zrozumienie jego podstaw, a Sądowi kontrolę jego zasadności na podstawie orzecznictwa przywołanego w pkt 66 powyżej. Wynika stąd ponadto, że strona skarżąca była w stanie zapewnić sobie obronę na podstawie dokumentów i informacji pozostających w jej dyspozycji, skoro w skardze kwestionuje ona in extenso uzasadnienie decyzji ENEL.

76

Wreszcie w zakresie, w jakim strona skarżąca podnosi, że nawet gdyby uwzględnić decyzję ENEL w kategoriach uzasadnienia zaskarżonej decyzji, włoski system pokrywania kosztów osieroconych został poddany w niej nieprecyzyjnej analizie i wyciągnięto zeń błędne wnioski, należy przypomnieć, że brak uzasadnienia lub jego niewystarczający charakter stanowi zarzut oparty na naruszeniu podstawowych zasad postępowania, który jest zarzutem odrębnym od zarzutu nieprawidłowości uzasadnienia decyzji, której kontrola wynika z badania zasadności tej decyzji (wyrok Sądu z dnia 7 listopada 1997 r. w sprawie T-84/96 Cipeke przeciwko Komisji, Rec. s. II-2081, pkt 47). Ten argument strony skarżącej odnosi się wyłącznie do prawidłowości podstaw uzasadnienia. Nie podważa wobec tego faktu, że Komisja spełniła w zaskarżonej decyzji obowiązek uzasadnienia.

77

Należy zatem oddalić zarzut czwarty jako bezzasadny.

78

Zarzut drugi podniesiony przez stronę skarżącą dzieli się na dwie części, oparte odpowiednio na braku znaczenia wyroków Trybunału z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie C-355/95 P TWD przeciwko Komisji, Rec. s. I-2549, oraz wyroku Sądu z dnia w sprawach połączonych T-244/93 i T-486/93 TWD przeciwko Komisji, Rec. s. II-2265, zwanych dalej „orzecznictwem w sprawie Deggendorf”, dla zbadania niniejszego przypadku oraz braku oceny zakłócenia konkurencji wynikającego z kumulacji wcześniejszej pomocy i spornego środka.

79

Strona skarżąca twierdzi co do zasady, że „zawieszenie wypłaty” pomocy państwa na podstawie wspomnianego wyżej orzecznictwa w sprawie Deggendorf zakłada łączne spełnienie trzech przesłanek: po pierwsze, uzyskana pomoc winna była zostać uznana za niezgodną z prawem, po drugie, winien zostać wydany nakaz zwrotu pomocy i po trzecie, spółka będąca beneficjentem winna była uchylić się od wykonania tego nakazu. W niniejszej sprawie w decyzji o zwolnieniach podatkowych Komisja ograniczyła się wyłącznie do zakwalifikowania pomocy jako bezprawnej, nie określając jednocześnie przedsiębiorstw beneficjentów i nie ustalając precyzyjnych kwot, które przedsiębiorstwa te winny były zwrócić. Nie istniała zatem kolejność dokonywania zwrotów, której przestrzegała strona skarżąca.

80

Dodaje ona, że nie można jej przypisać odpowiedzialności za ewentualne nieuzasadnione opóźnienie, którego dopuściła się Republika Włoska w nakazaniu odzyskania pomocy, której dotyczyła decyzji o zwolnieniach podatkowych. Zdaniem strony skarżącej, jeżeliby przyjąć, że tego rodzaju opóźnienie może uzasadniać „zawieszenie wypłaty” nowej pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem wedle orzecznictwa w sprawie Deggendorf, oznaczałoby to nadanie temu środkowi charakteru wyraźnie represyjnego, niepożądanego w żaden sposób przez sąd oraz nieznajdującego podstaw prawnych w prawie wspólnotowym.

81

Komisja podnosi w pierwszej kolejności, że ma ona obowiązek badania nie postępowania przedsiębiorstw beneficjentów wobec nakazu zwrotu pomocy, ale postępowania zainteresowanego państwa członkowskiego. Po drugie twierdzi ona, że w niniejszej sprawie spółka AEM Torino skorzystała z pomocy niezgodnej z prawem i wspólnym rynkiem, którą państwo włoskie miało obowiązek odzyskać. Komisja przypomina w tym względzie, że Trybunał orzekł, że Republika Włoska była odpowiedzialna za bark odzyskania w przepisanym terminie pomocy wynikającej z systemu zwolnień podatkowych (ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Włochom).

82

Należy przypomnieć na wstępie, że art. 88 ust. 2 akapit pierwszy WE obciąża Komisję odpowiedzialnością w zakresie przeprowadzenia, pod kontrolą sądu wspólnotowego, szczególnego formalnego postępowania wyjaśniającego regulującej stałą analizę i kontrolę pomocy, którą państwa członkowskie mają zamiar ustanowić (wyroki Trybunału: z dnia 14 lutego 1990 r. w sprawie C-301/87 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I-307, pkt 16; z dnia w sprawie C-294/90 British Aerospace i Rover przeciwko Komisji, Rec. s. I-493, pkt 10). W szczególności w dziedzinie oceny zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem według art. 87 ust. 3 WE Komisja cieszy się szerokim zakresem swobodnego uznania, którego wykonanie wymaga dokonania ocen o charakterze gospodarczym i społecznym, uwzględniających kontekst wspólnotowy. (ww. wyrok w sprawie Francja przeciwko Komisji, pkt 49). W swej ocenie zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem Komisja winna uwzględnić wszystkie istotne okoliczności w tym w razie potrzeby kontekst poddany ocenie w poprzedniej decyzji, jak i obowiązki, które ta wcześniejsza decyzja nałożyła na państwo członkowskie (wyrok Trybunału z dnia w sprawie C-261/89 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I-4437, pkt 20).

83

W orzecznictwie w sprawie Deggendorf Trybunał wywiódł, że Komisja nie przekracza przysługującego jej zakresu swobodnej oceny, jakim dysponuje w odniesieniu do oceny projektu pomocy państwa, której państwo członkowskie zamierza udzielić przedsiębiorstwu, wydając decyzję stwierdzającą zgodność tej pomocy ze wspólnym rynkiem, ale pod warunkiem wcześniejszego zwrotu przez to przedsiębiorstwo pomocy przyznanej mu wcześniej niezgodnie z prawem, a to z powodu efektu kumulacji omawianych środków pomocy (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie TWD przeciwko Komisji, pkt 25–27).

84

Argumentacja strony skarżącej wynika z błędnej interpretacji ww. wyroku z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie TWD przeciwko Komisji i błędnego zrozumienia charakterystyki postępowania wyjaśniającego w zakresie pomocy państwa, w zakresie w jakim dotyczy zrozumienia tego postępowania pod kątem związku pomiędzy przedsiębiorstwem beneficjenta a Komisją, a nie pod kątem związku istniejącego w rzeczywistości pomiędzy państwem członkowskim a Komisją. To błędne podejście prowadzi stronę skarżącą do przekonania, że zgodnie z przywołanym orzecznictwem przedmiotem decyzji stwierdzającej niezgodność wcześniejszej pomocy z prawem i nakazującej jej zwrot jest pomoc, którą przedsiębiorstwa beneficjenci otrzymały w rzeczywistości, a której nie zwróciły.

85

Należy przypomnieć, że adresatami decyzji wydanych przez Komisję w dziedzinie pomocy państwa są wyłącznie zainteresowane państwa członkowskie [zob. art. 25 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 traktatu WE (Dz.U. L 83, s. 1), jak i wyrok Trybunału z dnia w sprawie C-367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. s. I-1719, pkt 45]. W konsekwencji w ramach uwzględniania wszystkich istotnych okoliczności, w tym kontekstu rozważonego w uprzedniej decyzji, jak i obowiązków, jakie mogła ona nałożyć na państwo członkowskie w poprzedniej decyzji na podstawie orzecznictwa przytoczonego powyżej (ww. wyrok w sprawie Włochy przeciwko Komisji, pkt 20) Komisja bada wyłącznie zobowiązania zainteresowanego państwa członkowskiego zawarte w danej decyzji, a nie te, które ewentualnie mogłyby z niej wynikać dla spółki beneficjenta. W ten sam sposób, jak słusznie podkreśla Komisja, w dziedzinie pomocy państwa nigdy nie kieruje ona nakazów zwrotu pomocy do przedsiębiorstw, ale zawsze do państw członkowskich, które z kolei winny nałożyć obowiązek zwrotu otrzymanych kwot na przedsiębiorstwa beneficjentów.

86

W tym względzie okoliczności niniejszej sprawy nie różnią się od stanu faktycznego sprawy, która zakończyła się wydaniem ww. wyroku z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie TWD przeciwko Komisji. W szczególności w obu sprawach Komisja stwierdziła, że zainteresowane państwo członkowskie przyznało pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem bez jej uprzedniej zgody i nakazała jej odzyskanie od przedsiębiorstw beneficjentów, któremu to nakazowi zainteresowane państwa członkowskie nie nadały biegu.

87

Jedyna różnica pomiędzy tymi dwoma sprawami polega na tym, że w sprawie, która zakończyła się wydaniem ww. wyroku z dnia 15 maja 1997 r. TWD przeciwko Komisji wcześniejsza, bezprawna pomoc państwa miała charakter pomocy indywidualnej, będącej przedmiotem decyzji skierowanej do zainteresowanego państwa członkowskiego, nakazującej zwrot dokładnie oszacowanej pomocy w odniesieniu do indywidualnego jej odbiorcy, podczas gdy w niniejszej sprawie uprzednio otrzymana sporna bezprawna pomoc wynikała z systemu zwolnień podatkowych, której dokładna wartość nie mogła z powodu braku współpracy władz włoskich zostać ustalona i wyrażona liczbowo w decyzji dotyczącej zwolnień podatkowych.

88

Różnica ta nie uzasadnia jednak odstąpienia od stosowania w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia przyjętego w orzecznictwie w sprawie Deggendorf. Jak podnosi Komisja na wstępie, orzecznictwo to odpowiada potrzebie unikania efektu kumulacji pomocy niezwróconej i pomocy planowanej, która nadaje przedsiębiorstwu niezgodną z prawem przewagę na rynku konkurencyjnym, zakłócającą konkurencję w stopniu sprzecznym z interesem wspólnotowym (ww. wyrok z dnia 13 września 1995 r. w sprawie TWD przeciwko Komisji, pkt 83). Konieczność ta jest taka sama bez względu na to, czy chodzi o pomoc indywidualną, czy o pomoc przyznaną na podstawie systemu pomocy.

89

Należy ponadto podkreślić w tym względzie, że brak dokładnych wskazówek Komisji co do przedsiębiorstw beneficjentów niezgodnego z prawem systemu pomocy oraz co do dokładnych kwot pomocy, które otrzymali beneficjenci, nie ma wpływu na ważność nakazu odzyskania pomocy ani nie stanowi przeszkody w jego wykonaniu, w zakresie w jakim z jednej strony zainteresowane państwo członkowskie ma największe szanse na uzyskanie tych danych, a z drugiej strony Komisja jest uprawniona, w razie braku współpracy zainteresowanego państwa członkowskiego wydać decyzję na podstawie informacji, jakimi dysponuje (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 14 stycznia 2004 r. w sprawie T-109/01 Fleuren Compost przeciwko Komisji, Rec. s. II-127, pkt 48–51 i przytoczone tam orzecznictwo).

90

W niniejszej sprawie Komisja twierdzi — czemu strona skarżąca nie zaprzecza — że w sprawie, która zakończyła się wydaniem decyzji dotyczącej zwolnień podatkowych, mimo powtarzania wniosków, ani Republika Włoska, ani spółka AEM Torino nie skorzystały z okazji dostarczenia dowodów na okoliczność szczególnej sytuacji tej spółki jeśli chodzi o odzyskanie omawianej pomocy. W szczególności w ogóle nie przedstawiły one dowodów wykazujących, że spółka AEM Torino z powodów właściwych jej szczególnej sytuacji nie miała obowiązku dokonania tego rodzaju zwrotu. W konsekwencji Komisja wywiodła z dowodów, którymi dysponowała, że spółka AEM Torino skorzystała z niezgodnej z prawem i wspólnym rynkiem pomocy oraz że wszczęto procedurę odzyskania pomocy, która jednak nie została zakończona.

91

Ponadto o ile strona skarżąca podnosi, że analiza indywidualnej sytuacji spółek była wymogiem wstępnym wydania nakazu zwrotu uprzednio przyznanej pomocy, o tyle należy stwierdzić, że realizacja tego zadania należy do Republiki Włoskiej w ramach procedury odzyskania pomocy na szczeblu krajowym. Trybunał orzekł bowiem, że w dziedzinie odzyskania pomocy przyznawanej w sposób systemowy, obowiązek obliczenia przez państwo członkowskie precyzyjnej kwoty pomocy do odzyskania, w szczególności jeśli obliczenie to zależy od znajomości okoliczności, które nie zostały zakomunikowane Komisji, wpisuje się w ramy szerszego obowiązku lojalnej współpracy, która wiąże wzajemnie Komisję i państwa członkowskie w wykonywaniu przepisów traktatu w dziedzinie pomocy państwa. W ten sam sposób w przypadku gdy państwo członkowskie ma wątpliwości co do tożsamości adresatów nakazu zwrotu pomocy, może przedstawić problem ten ocenie Komisji (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie C-382/99 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. s. I-5163, pkt 91 i 92).

92

Natomiast niezgodne z prawem niespełnienie obowiązków w tym zakresie przez Republikę Włoską stwierdzone w tym zakresie przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Włochom nie uniemożliwia Komisji wyciągnięcia z pozostających w jej dyspozycji dowodów wszelkich oczywistych wniosków co do zgodności z zasadami nowej pomocy, którą państwo włoskie zamierza przyznać temu samemu przedsiębiorstwu. Każde inne rozwiązanie byłoby równoznaczne z wynagradzaniem państwa członkowskiego, które po przyznaniu bezprawnej pomocy nie spełnia ciążącego na nim obowiązku lojalnej współpracy, pozbawiając w ten sposób skuteczności system kontroli pomocy państwa.

93

Wynika z powyższego, że pierwsza część zarzutu drugiego winna zostać oddalona jako bezzasadna.

94

Strona skarżąca twierdzi co do zasady, że Komisja nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku wykazania potencjalnie negatywnych skutków kumulacji wcześniejszej bezprawnej pomocy i nowej pomocy, jak i obowiązku określenia zakresu rynku, na którym skutki te miałyby zachodzić.

95

W jej opinii do Komisji należało wyjaśnienie, z jakich względów nowa pomoc nie jest sama w sobie zgodna ze wspólnym rynkiem, przez co nie może być wypłacona, ponieważ mogłaby powodować zakłócenie konkurencji w przypadku jej kumulacji z wcześniejszą, niezwróconą pomocą. Strona skarżąca odrzuca w ten sposób wszelkie próby ze strony Komisji przerzucenia na nią ciężaru dowodu w zakresie wykazania łącznego skutku tych dwóch środków pomocy i uzależnienia w ten sposób korzyści wynikającej z wyjątku z art. 87 ust. 3 WE od dodatkowej przesłanki. Znaczenie orzecznictwa w sprawie Deggendorf nie polega na poddaniu zgody na udzielenie pomocy nowemu warunkowi formalnemu, nieprzewidzianemu w traktacie WE ani w prawie wtórnym, a który skutkiem tego byłby niezgodny z prawem.

96

Zdaniem strony skarżącej nidopuszczalne jest, by Komisja uchylała się od przeprowadzenia tego rodzaju analizy pod pretekstem, iż nie dysponuje ona wszelkimi dowodami koniecznymi w tym celu. Fakt, że Komisja jakoby nie była w stanie określić kwoty wcześniejszej bezprawnej pomocy, wynikał z jej decyzji, by odstąpić od analizowania indywidualnej sytuacji przedsiębiorstw, których dotyczyła decyzja o zwolnieniach podatkowych, i o przyjęciu ogólnej decyzji dotyczącej systemu pomocy. Ewentualne braki w wykonaniu takiej decyzji na szczeblu krajowym nie uprawniają Komisji do tego, by obciążyłą za ten fakt beneficjentów pomocy, powołując się, w ramach badania innej pomocy, na orzecznictwo w sprawie Deggendorf.

97

Komisja jest zdania, że prawidłowo zastosowała w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie przyjęte w orzecznictwie w sprawie Deggendorf. W szczególności przypomina ona wątpliwości, jakie wyraziła w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, odwołując się do tego orzecznictwa w zakresie ryzyka zakłócenia konkurencji wynikającego z łącznego oddziaływania dawnej pomocy i spornego środka, stwierdzając, że wątpliwości te nie zostały rozwiane ani przez Republikę Włoską ani przez spółkę AEM Torino. W opinii Komisji wobec braku dowodów na okoliczność przeciwną, dostarczonych przez Republikę Włoską lub przez spółkę AEM Torino, miała ona prawo oprzeć się na dowodach, jakimi dysponowała w momencie wydawania zaskarżonej decyzji, aby wyciągnąć wniosek, iż wątpliwości te dotyczące ryzyka przypisanego łącznemu oddziaływaniu spornych środków pomocowych pozostają aktualne.

98

Komisja uważa, że z ww. wyroku z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie TWD przeciwko Komisji, pkt 26, wynika, że brak efektu kumulacji nowej pomocy i bezprawnej pomocy wcześniej przyznanej jest częścią ogólnych przesłanek korzystania z jednego z wyjątków przewidzianych w traktacie, jeśli chodzi o zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem. Stąd też należy stosować utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym zainteresowane państwo członkowskie ma obowiązek dostarczenia wszystkich dowodów pozwalających Komisji na zbadanie, czy przesłanki zastosowania wyłączenia są spełnione.

99

Poza tym Komisja zwraca uwagę na fakt, że jeżeli możliwość zastosowania rozstrzygnięcia przyjętego w orzecznictwie w sprawie Deggendorf zależałaby od zakończenia przez państwa członkowskie dochodzenia i przekazania Komisji informacji dotyczących wysokości kwot pomocy otrzymanej przez różne przedsiębiorstwa beneficjentów, pozbawiałoby to system kontroli pomocy państwa skuteczności, „wynagradzając” państwa członkowskie, które nie spełniły ciążącego na nich obowiązku przekazania informacji i lojalnej współpracy.

100

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, państwo członkowskie, które wnosi o pozwolenie na udzielenie pomocy z zastosowaniem wyjątku od norm traktatu, jest zobowiązane do współpracy z Komisją, na mocy której do niego należy w szczególności dostarczenie wszelkich dowodów pozwalających tej instytucji na zbadanie, czy przesłanki zastosowania wyłączenia, o które zabiega, zostały spełnione (wyrok Trybunału z dnia 28 kwietnia 1993 r. w sprawie C-364/90 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I-2097, pkt 20; wyrok Sądu z dnia w sprawach połączonych T-132/96 i T-143/96 Freistaat Sachsen i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II-3663, pkt 140; ww. wyrok w sprawie Regione autonoma della Sardegna przeciwko Komisji, pkt 129).

101

Obowiązek ten został rozszerzony na potencjalnego beneficjenta planowanej pomocy. Z orzecznictwa wynika bowiem, że w przypadkach gdy decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE zawiera wstępną dostateczną analizę Komisji, przytaczającą powody, dla których ma ona wątpliwości co do zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem, do państwa członkowskiego i potencjalnego beneficjenta pomocy należy dostarczenie dowodów wykazujących, że pomoc ta jest zgodna ze wspólnym rynkiem i ewentualnie wskazanie szczególnych okoliczności dotyczących zwrotu pomocy już wypłaconej, w przypadku gdy Komisja takich informacji zażąda (ww. wyrok w sprawie Fleuren Compost przeciwko Komisji, pkt 45; zob. również podobnie wyrok Sądu z dnia 18 listopada 2004 r. w sprawie T-176/01 Ferriere Nord przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-3931, pkt 93 i 94 oraz analogicznie wyrok Trybunału z dnia w sprawach połączonych C-74/00 P i C-75/00 P Falck i Acciaierie di Bolzano przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I-7869, pkt 170).

102

Strona skarżąca podnosi, że leżący po stronie państwa członkowskiego i przedsiębiorstwa beneficjenta obowiązek dostarczenia Komisji dowodów w celu wykazania zgodności planowanej pomocy ze wspólnym rynkiem nie może być rozszerzany do łącznego oddziaływania wcześniejszej, bezprawnej pomocy i nowej pomocy, ponieważ kryterium to nie jest jedną z przesłanek zastosowania wyłączenia z art. 87 ust. 3 WE.

103

Nie sposób zgodzić się z tym argumentem. Po pierwsze, nie można uznać, w świetle ww. wyroków z dnia 15 maja 1997 r. i z dnia w sprawie TWD przeciwko Komisji, by Trybunał i Sąd zamierzały wprowadzić nową przesłankę zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem, inną niż wynikająca z art. 87 ust. 3 WE. Przeciwnie, sądy te wyraźnie uznały, że kryterium braku łącznego oddziaływania nowej pomocy badanej wspólnie z wcześniejszą pomocą niezgodną z prawem i wspólnym rynkiem, która nie została zwrócona, wynikała z ogólnej analizy zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem, do której winna przystąpić Komisja, a zatem stanowi tylko jedną z okoliczności, która winna była zostać przez nią uwzględniona w ramach stosowania tego przepisu. Sąd stwierdził zatem w pkt 56 ww. wyroku z dnia w sprawie TWD przeciwko Komisji, że w przypadkach, w których Komisja bada zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem, winna ona uwzględnić wszystkie istotne okoliczności, w tym w razie potrzeby kontekst, którego oceny dokonano we wcześniejszej decyzji, jak i obowiązków, które mogła ona nałożyć na państwo członkowskie w tej decyzji. Sąd wywiódł stąd, że Komisja miała kompetencje, by uwzględnić z jednej strony ewentualne łączne oddziaływanie wcześniejszej i nowej pomocy, a z drugiej strony fakt, że wcześniejsza pomoc uznana za niezgodną z prawem nie została zwrócona. Trybunał dodał w pkt 26 ww. wyroku z dnia w sprawie TWD przeciwko Komisji, że w dziedzinie art. 87 ust. 3 WE znajdującego zastosowanie w przypadku zaskarżonej decyzji, że Komisja cieszyła się szerokim zakresem uznania, którego stosowanie wymaga przeprowadzenia ocen o charakterze gospodarczym i społecznym, które winny być dokonane w kontekście wspólnotowym.

104

Wynika stąd, że ciążący na państwie członkowskim i przedsiębiorstwie będącym potencjalnym beneficjentem nowej pomocy obowiązek przedstawienia Komisji dowodów mogących wykazać, że dana pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 100 powyżej) obejmuje również konieczność wykazania, iż nie zachodzi efekt kumulacji wcześniej udzielonej a dotychczas niezwróconej pomocy niezgodnej z prawem i wspólnym rynkiem oraz nowej pomocy.

105

Pozostaje ustalić, czy przesłanka wyrażona w przytoczonym orzecznictwie została spełniona, badając, czy decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego zawiera wstępną analizę dostatecznie eksponującą przyczyny wątpliwości Komisji co do zgodności spornej pomocy ze wspólnym rynkiem.

106

W tym względzie należy stwierdzić, że Komisja przedstawiła szczegółowo w pkt 31 i nast. decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego powody, dla których zmierzała, stosując rozstrzygnięcie przyjęte w orzecznictwie w sprawie Deggendorf, uzależnić uznanie zgodności spornej pomocy ze wspólnym rynkiem od zwrotu wcześniej przyznanej bezprawnej pomocy wynikającej z systemu zwolnień podatkowych.

107

Wskazała ona w szczególności w pkt 35 i 37 przywołanej decyzji, że władze włoskie nie były w stanie określić wysokości kwot podlegających zwrotowi przez spółkę AET Torino ani też warunków czy terminów płatności oraz że w tych okolicznościach nie była ona w stanie ocenić efektu kumulacji wcześniejszej i nowej pomocy oraz zakłóceń wspólnego rynku, które mogłyby powstać w danym przypadku.

108

Do Republiki Włoskiej, tak jak i do spółki AEM Torino należy zatem dostarczenie Komisji, w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego, dowodów, które mogłyby wykazać, iż nie zachodzi efekt kumulacji pomocy wcześniej przyznanej i spornego środka oraz iż nie powodują one zakłóceń wspólnego rynku. Stąd też strona skarżąca nie może zarzucać Komisji, iż ta nie wykazała w zaskarżonej decyzji potencjalnie negatywnego wpływu na konkurencję kumulacji wcześniej przyznanej bezprawnej pomocy i spornego środka, ponieważ nie do Komisji należy, w przypadku całkowitego braku współpracy ze strony Republiki Włoskiej i strony skarżącej, poszukiwanie dowodów na tę okoliczność.

109

Odnosząc się do przywołanego przez stronę skarżącą zarzutu braku analizy rynku, należy wskazać, że wystarczy, by Komisja ustaliła, że sporna pomoc wpływa na wyminę handlową pomiędzy państwami członkowskimi i zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem, bez konieczności, wbrew temu co twierdzi strona skarżąca, określenia zakresu rynku, którego to zakłócenie dotyczy (zob. podobnie: wyrok Trybunału z dnia 17 września 1980 r. w sprawie 730/79 Philip Morris Holland przeciwko Komisji, Rec. s. 2671, pkt 9–12; wyrok Sądu z dnia w sprawach połączonych T-298/97, T-312/97, T-313/97, T-315/97, od T-600/97 do T-607/97, T-1/98, od T-3/98 do T-6/98 i T-23/98 Alzetta i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II-2319, pkt 95).

110

W niniejszej sprawie, jak to zostało stwierdzone powyżej, Komisja nie była w stanie z powodu braku współpracy ze strony władz włoskich i spółki AEM Torino jako potencjalnego beneficjenta spornego środka ocenić efektu kumulacji wcześniej przyznanej bezprawnej pomocy i nowej pomocy, jak i jego ewentualnego wpływu na konkurencję. Zgodnie z argumentacją uzasadniającą rozstrzygnięcie przyjęte w orzecznictwie przytoczonym powyżej w pkt 100 i 101, strona skarżąca nie może opierać się na fakcie, że Republika Włoska nie spełniła ciążącego na niej obowiązku dostarczenia Komisji wszelkich dowodów umożliwiających dokonanie takiej oceny ani nawet na braku współpracy z jej strony w tej dziedzinie, aby wysunąć wobec Komisji zarzut braku określenia zakresu rynku, którego sprawa dotyczy lub braku dokonania jego analizy, co uczyniłoby tego rodzaju ocenę zbędną.

111

Wynika stąd, że druga część zarzutu drugiego winna zostać oddalona.

112

Wszystkie zarzuty podniesione przez stronę skarżącą zostały oddalone, należy zatem oddalić skargę w całości.

113

Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ strona skarżąca przegrała sprawę w niniejszym przypadku, zgodnie z żądaniem Komisji należy obciążyć ją kosztami postępowania w całości.

Z powyższych względów

SĄD (druga izba)

orzeka, co następuje: