Lena fhoilsiú seo, tugtar an ceart cur i gcoinne an iarratais de bhun Airteagal 51 de Rialachán (AE) Uimh. 1151/2012 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (1) laistigh de 3 mhí ó dháta an fhoilsithe seo.

DOICIMÉAD AONAIR

‘Osmaniye Yer Fıstığı’

Uimh. CE: PDO-TR-02901-30.1.2023

TGFC ( ) ATFC (X)

1.   Ainm nó ainmneacha [ATFC nó TGFC]

‘Osmaniye Yer Fıstığı’

2.   Ballstát nó Tríú Tír

An Tuirc

3.   Tuairisc ar an táirge talmhaíochta nó táirge bia

3.1.   Cineál an táirge [a liostaítear in Iarscríbhinn XI]

Aicme 1.6. Torthaí, glasraí agus gránaigh úra nó phróiseáilte

3.2.   Tuairisc ar an táirge lena mbaineann an t-ainm in (1)

Is éard is ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ (Arachis hypogaea L. fospeiceas hypogaea athraitheach hypogaea) cineál pise talún den ghéineas Arachis den fhine (Fabaceae) a mhargaítear agus é neamhscilligthe nó scilligthe; neamhscilligthe, scilligthe ámh agus rósta.

Tá trí phríomhchuid in ‘Osmaniye Yer Fıstığı’; blaosc toraidh, síolchóta agus síol ar a bhfuil cruth sorcóireach. Is éard atá sna síolta dhá chotailéadón agus suth atá clúdaithe leis an síolchóta. Ó thaobh meáchain de, is é 91,0-94,0 % den síol pise talún iad na cotailéadóin, i gcomparáid le 4,0 % agus 3,0 % de maidir leis an síolchóta agus an suth faoi seach. Bíonn síolta móra nó meánmhéide 10-24 mm ar fad agus 7-14 mm ar leithead, faoi seach.

Bíonn an cion stáirse idir 0,5 % agus 5,0 %, agus bíonn an cion siúcróis idir 4,0 % agus 7,0 %. Bíonn an cion ceallalóis agus luatha i síolta pise talún a ghlantar ón mblaosc thart ar 2,0 % agus 3,0 %, faoi seach. In ‘Osmaniye Yer Fıstığı’, próitéin a bhíonn i 20,0-30,0 % de agus carbaihiodráit a bhíonn i 18,0 % de. Bíonn an cion taise i síolta ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ amha neamhphróiseáilte idir 5,0 % agus 7,0 %. Laghdaítear an cion taise go thart ar 2,0 % lena róstadh, rud lena gcuirtear cosc ar mhilleadh ó mhúscán agus ar shearbhas sa bhlas.

Bíonn thart ar 600 calra i 100 g de shíolta rósta. Bíonn an cion ola thart ar 45,0-60,0 %. Aigéid shailleacha neamhsháithithe is ea thart ar 80,0 % d’ola pise talún. Is aigéid oiléacha atá i 45, 0 % de na haigéid shailleacha neamhsháithithe i bpiseanna talún, agus is aigéid líonoiléacha atá i 35,0 % díobh. Tócaifearól is ea 0,05 % de na síolta.

I 100 g de na síolta, bíonn 680,0-890,0 mg potaisiam, 20,0-80,0 mg cailciam, 90,0-340,0 mg maignéisiam, 250,0-660,0 mg fosfair, 190,0-240,0 mg sulfair, 2,0-50,0 mg since, 1,0-50,0 mg maignéise, 2,0-100,0 mg iarainn, 1,0-30,0 mg copair, 75,0-110,0 mg alúmanaim agus 3,0-8,0 mg nicile.

Bíonn na roic ar na blaoscanna domhain, bíonn na snáithíní bainte go pointe áirithe, bíonn an dath ar an mblaosc sheachtrach éagsúil, idir bánbhuí agus donn éadrom i bpiostáisí amha scilligthe. Ar shíolta amha neamhscilligthe ag a bhfuil síolchóta bíonn dath nádúrtha idir dearg éadrom bándearg agus dearg dorcha agus athraítear é go dath donn dorcha leis an róstadh. Éiríonn an síolchóta briosc leis an róstadh agus is iondúil go dtosaíonn siad ag imeacht ina mbrus go héasca, agus dá bhrí sin, tosaíonn síolta dá síolchóta a chailleadh. Athraíonn dath na síolta leis an róstadh ó charamal éadrom go bánbhuí, Ní hamháin go n-athraítear leis an róstadh dath na síolta, ach soláthraíonn sé forbairt dea-bholaidh agus blais rósta. Laghdaítear cion taise na síolta trí róstadh, agus dá bhrí sin, éiríonn an uigeacht níos brisce tar éis an phróisis rósta.

Nuair a dhíoltar ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ agus é scilligthe, aicmítear é sna monarchana próiseála de réir a méide. Aicmítear 32-34 phis talún in aghaidh 100 g mar mhór; ach aicmítear 34-36 phis talún in aghaidh 100 g mar mheánach, 36-38 bpis talún in aghaidh 100 g mar bheag ós rud é go gcinntear an praghas de réir méide.

3.3.   Beatha (i gcás táirgí de thionscnamh ainmhíoch amháin) agus amhábhair (i gcás táirgí próiseáilte amháin)

—

3.4.   Céimeanna sonracha táirgthe nach mór a dhéanamh sa limistéar geografach sainithe

Ní mór gach oibríocht maidir le cur cormáin, leasúchán, buaint, triomú, scilligeadh agus róstadh a dhéanamh sa limistéar geografach a shonraítear in Airteagal 4.

3.5.   Rialacha sonracha maidir le sliseadh, grátáil, pacáistiú, etc. an táirge dá dtagraíonn an t-ainm cláraithe

—

3.6.   Rialacha sonracha maidir le lipéadú an táirge dá dtagraíonn an t-ainm cláraithe

Ní mór an fhaisnéis seo a leanas a chur i scríbhinn agus nó a phriontáil go soléite agus i mbealach doscriosta ar phacáistí ‘Osmaniye Yer Fıstığı’.

—	trádainm agus seoladh, ainm gairid agus seoladh, nó trádmharc cláraithe na cuideachta

—	uimhir luchtóige

—	ainm an earra- ‘Osmaniye Yer Fıstığı’

—	glanmheáchan

—	an lógó seo a leanas

4.   Sainmhíniú achomair ar an limistéar geografach

Tá an limistéar geografach ina dtáirgtear ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ laistigh de theorainneacha Chúige Osmaniye. Tá 7 gceantar i gCúige Osmaniye, mar atá Merkez, Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli, Sumbas agus Toprakkale.

Tá cúige Osmaniye suite i réigiún Çukurova in oirthear an réigiúin Mheánmhuirí den Tuirc, idir Fadlíne Soir 35 52’ agus 36 42’ agus Líne Chomhthreomhar 36 57’ agus 37 45’.

5.   Nasc leis an limistéar geografach

Tosca nádúrtha

Ar na tosca uile, is féidir tosca a bhaineann leis an aeráid, an taise, an ithir agus an duine tionchar a imirt ar cháilíocht piseanna talún.

An aeráid

Tá ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ frithsheasmhach in aghaidh an fhuachta agus ní bhíonn solas ná teas flúirseach uaidh. De réir mar a mhéadaítear ar an teocht, éiríonn tréimhse fáis ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ níos giorra, agus i dteochtaí foircneacha, bíonn laghdú ar an táirgeacht mar gheall ar an bhfótaisintéis laghdaithe. Is iad na meánteochtaí idéalacha le haghaidh ‘Osmaniye Yer fıstığı’ idir 22-28 °C, agus ag 25 °C, tarlaíonn péacadh 7-8 lá tar éis síolchur, tarlaíonn bláthú 40-50 lá ina dhiaidh sin, agus tosaíonn na torthaí ag aibiú 60 lá tar éis a mbláthaithe. Ionas go bhforbróidh piseanna talún ar bhealach idéalach, níor cheart teochtaí titim faoi bhun 18-20 °C, go háirithe nuair a chuirtear iad. Fágann dálaí aeráide oiriúnacha i dtéarmaí teochta agus solas lae gur fearr is féidir leis an bplanda fótaisintéisiú agus tuilleadh carbaihiodráite a charnadh, rud a chiallaíonn tuilleadh siúcra. Soláthraíonn an cion ard siúcra blas milis.

Is i mí Iúil a bhíonn an luach teochta is airde i gCúige Osmaniye. Le linn na tréimhse toraidh go sonrach, arb í an tréimhse is tábhachtaí le haghaidh ‘Osmaniye Yer Fıstığı’, ní thiteann teochtaí faoi bhun 25 °C i mí an Mheithimh, mí Iúil agus i mí Lúnasa, agus is córas teochta idéalach le haghaidh piseanna talún na teochtaí os cionn 25 °C i mí Mheán Fómhair.

I gcomhréir le dálaí teochta Chúige Osmaniye, cuirtear ‘Osmaniye Yer fıstığı’ go déanach i mí Aibreáin agus go luath i mí na Bealtaine agus forbraíonn an planda laistigh de 90-140 lá. Bíonn tréimhse aibithe 140-160 lá ag piseanna talún a fhástar le haghaidh sneaiceanna, agus bíonn tréimhse aibithe 115-125 lá piseanna talún a fhástar le haghaidh ola. I gcomhréir leis na riachtanais teochta, cuirtear ‘Osmaniye Yer fıstığı’ in Osmaniye idir an 10 Aibreán agus an 20 Bealtaine mar chéad bharr, agus mar dhara barr díreach tar éis buaint cruithneachta nó eorna, agus tugtar an cur mar dhara barr i gcrích faoin 25 Meitheamh.

Éilíonn ‘Osmaniye Yer Fıstığı’ 500-600 mm de bháisteach mar aon le dáileadh tráthrialta i rith na tréimhse fáis. I bhfianaise chóras báistí Chúige Osmaniye, is féidir piseanna talún a fhás go heacnamúil gan uisciú. Ós rud é gurb iad mí Iúil agus mí Lúnasa na míonna tirime, tá an t-uisciú éigeantach agus uiscítear goirt piseanna talún de mhodhanna uisciúcháin dromchla amhail uisciú uisciú iomaire.

Bogthaise

Athraíonn luachanna taise coibhneasta míosúla i gCúige Osmaniye idir 55,63-65,75 % de réir an mheáin fhadtéarmaigh. Bíonn luachanna iomlána frasaíochta i mí Aibreáin idir 7,48-85,60 mm de réir na meánluachanna fadtéarmacha agus na luachanna frasaíochta. Tá an bhogthaise bhliantúil an dáileadh bogthaise i gCúige Osmaniye oiriúnach d’fhás ‘Osmaniye Yer fıstığı’ agus tá sé laistigh de na luachanna bogthaise a éilíonn an planda.

Ithir

Cé nach bhfuil ‘Osmaniye Yer fıstığı’ an-roghnaíoch ó thaobh ithreach de; tá ithreacha dea-dhraenáilte, scaoilte, ar ithreacha cré ghainmhí cailciam iad, ag a bhfuil cion ábhair orgánaigh ard, agus ithreacha gláracha oiriúnach dá shaothrú. Go sonrach terra-rossa (ithreacha dearga Meánmhara) agus ithreacha gláracha timpeall Çukurova, lena n-áirítear Osmaniye, tá siad an-fhabhrach do ‘Osmaniye Yer fıstığı’. I gcomparáid le piseanna talún eile tá cruth ramhar ar ‘Osmaniye Yer Fıstığı’. A bhuí le struchtúr scaoilte na hithreach ag a bhfuil cion ard ábhair orgánaigh, is féidir leis an bpis talún fás níos fearr agus a éirí ramhar.

Ba cheart an pH ithreach idéalach le haghaidh ‘Osmaniye Yer fıstığı’ a bheith idir 6,0-6,5 toisc nach féidir le piseanna talún fás go maith in ithreacha an-aigéadacha agus an-alcaileacha. Bíonn pH ithir Osmaniye idir 6,0-6,5 agus tá tréscaoilteacht agus leibhéal screamhuisce na hithreach oiriúnach freisin d’fhás ‘Osmaniye Yer fıstığı’. Ós rud é go bhforbraíonn na torthaí faoi thalamh, toisc thábhachtach is ea airde leibhéal an screamhuisce. Chomh maith leis an ábhar orgánach, tá an cion fosfair, potaisiam agus iarainn in ithir Osmaniye tábhachtach freisin d’fhás ‘Osmaniye Yer fıstığı’ toisc go bhfuil gaol díreach ag pH agus ag cion ard iarainn le cion ard ola agus cóimheas ard idir aigéid oiléach agus aigéad líonoiléach (1,89-2,06). Mar gheall ar ábhar ola ard, tá blas taitneamhach agus blas olach sa bhéal air. Mar gheall ar chion ard iarainn na hithreach bíonn dath dearg éadrom atá scoth-bhándearg ar na piseanna talún freisin.

Pointe tábhachtach eile atá le cur san áireamh maidir le cur ‘Osmaniye Yer fıstığı’ is ea na míbhuntáistí a d’fhéadfadh eascairt as a gcur in aon ghort amháin ar bharr a chéile. Méadóidh sé sin an riosca lobhaidh gais (Sclerotium rolfsii) agus aflatocsaine, atá fíor-dhíobhálach do shláinte an duine. Chun an riosca sin a laghdú, déantar plandú piseanna talún a rothlú in Osmaniye.

Le linn thréimhse fáis ‘Osmaniye Yer fıstığı’, déantar an ithir a ghlanadh le agus a chroitheadh go seasta. Cuirtear ‘Osmaniye Yer fıstığı’ mar chéad bharr idir an 10 Aibreán agus an 20 Bealtaine le spásáil rónna 75-90 cm, doimhneacht 5-9 cm, 15-20 cm os cionn na sraithe, agus mar dhara barr tar éis bhuaint na cruithneachta. Is é 10-20 lá tréimhse forbartha tosaigh ‘Osmaniye Yer fıstığı’, is é 25-35 lá an tréimhse forbartha fásúil, is é 30-40 lá an tréimhse bhláthaithe, is é 30-35 lá an tréimhse foirmithe barr agus is é 10-20 lá an tréimhse buainte.

Tosca daonna

Sa bhreis ar ullmhú ithreach, síolchur, rialú fiailí agus uisciúchán, chun am buainte ‘Osmaniye Yer fıstığı’ a chinneadh, éilítear eolas agus taithí toisc go ndéanann sé difear do cháilíocht an táirge buainte. Is é an bhuaint luath is cúis le seargadh eithní agus le laghdú ar an gcion ola agus ar an táirgeacht, agus leis an mbuaint dhéanach, bristear na torthaí as a ngais agus fanann siad faoin ithir. Tá tuar am buainte, rud a éilíonn eolas agus taithí, tábhachtach freisin ionas go laghdaítear an riosca maidir le haflatocsain, meitibilítí tánaisteacha Aspergillus flavus agus Aspergillus parasiticus, a bhfuil éifeachtaí tocsaineacha, só-ghineacha agus teiritigineacha acu.

Chomh maith leis sin, na feirmeoirí a dhéanann speisialtóireacht i saothrú, ullmhú ithreach, síolchur, rialú fiailí agus uisciúchán i ngoirt ‘Osmaniye Yer fıstığı’ i gCúige Osmaniye, iompaíonn siad an planda agus na capsúil bunoscionn agus triomaíonn iad ar feadh tréimhse nach faide ná 3 lá tar éis bhuaint na bpiseanna talún. Dá bhrí sin, titeann an cion taise, a bhíonn 45-50 % ar dtús, go 20-25 % tar éis buailte agus go dtí níos lú ná 10 % tar éis an triomaithe in Sergen. Ó shíolta piseanna talún a chur go céimeanna triomúcháin, déanann saothróirí ‘Osmaniye Yer fıstığı’ céimeanna buainte, triomúcháin agus stórála piseanna talún le scil agus le dúthracht atá ag brath ar dhálaí aeráide agus ithreach.

Buaint

Chomh maith le saothrú ‘Osmaniye Yer fıstığı’, tá tábhacht mhór ag baint le céimeanna buainte agus iarbhuainte chun an úsáid is fearr a bhaint as an mbarr a fhaightear agus chun é a chur i láthair na margaí tar éis an méid is lú is féidir de a chailleadh. Is é buaint ‘Osmaniye Yer fıstığı’ in am an pointe is tábhachtaí; ós rud é, ag deireadh na buainte luath seargann na heithní, bíonn an cóimheas ola íseal agus go laghdaítear ar an toradh; sa bhuaint dhéanach, bristear na torthaí as a ngais agus fanann siad faoin ithir. Tá uirlisí speisialta ceangailte le tarracóirí le haghaidh na buainte agus déantar í de ghnáth le céachtaí buainte.

Tar éis ‘Osmaniye Yer fıstığı’ a bhuaint agus a bhuaileadh, laghdaítear an cion taise trína dtriomú i dtithe gloine agus ansin cuirtear tús leis an gcéim stórála. Ba cheart an cion taise a bheith faoi bhun 10 % laistigh agus lasmuigh den bhlaosc.

Tagairt d’fhoilsiú na sonraíochta

—

---

(1)   IO L 343, 14.12.2012, lch. 1.