—

ag féachaint do Theideal V den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE), go háirithe Airteagail 42 agus 43 de,

—

ag féachaint do spriocanna 2030 agus 2050 an Aontais maidir le neodracht charbóin,

—

ag féachaint do Threochlár an 9 Samhain 2020 um Athrú Aeráide agus Cosaint,

—

ag féachaint do Choincheap an 5 Deireadh Fómhair 2021 maidir le Cur Chuige Comhtháite um Athrú Aeráide agus Slándáil,

—

ag féachaint do Choincheap AE maidir le Cosaint an Chomhshaoil agus Optamú Fuinnimh d’Oibríochtaí agus do Mhisin Mhíleata faoi stiúir AE,

—

ag féachaint do Rialachán (AE) 2021/697 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 29 Aibreán 2021 lena mbunaítear an Ciste Eorpach Cosanta (CEC) (1), go háirithe aithris 60 de ina luaitear ranníocaíocht aeráide 30 % agus aithris 61 de ina luaitear ranníocaíochtaí 7,5 % agus 10 % den chaiteachas bliantúil i gcoinne chailliúint na bithéagsúlachta go dtí 2027,

—

ag féachaint do Rialachán (AE) 2021/947 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 9 Meitheamh 2021 lena mbunaítear an Ionstraim um Chomharsanacht, Forbairt agus Comhar Idirnáisiúnta (2) (“Rialachán NDICI”), go háirithe aithris 49 de ina luaitear ranníocaíocht aeráide 30 %,

—

ag féachaint do theachtaireacht an 8 Iúil 2020 ón gCoimisiún maidir le straitéis hidrigine i gcomhair Eoraip aeráidneodrach (COM(2020)0301),

—

ag féachaint do Phlean Gníomhaíochta ECAT um Athrú Aeráide agus Slándáil

—

ag féachaint do dhoiciméad straitéise Mheitheamh 2016 ó SEGS dar teideal A Global Strategy for the European Union’s Foreign and Security Policy [Straitéis Dhomhanda maidir le Beartas Eachtrach agus Slándála an Aontais Eorpaigh] agus do thuarascálacha leantacha na straitéise sin,

—

ag féachaint do chonclúidí an 22 Eanáir 2018 ón gComhairle maidir leis an gcur chuige comhtháite i ndáil le coinbhleachtaí agus géarchéimeanna seachtracha,

—

ag féachaint do chonclúidí an 10 Nollaig 2018 ón gComhairle maidir le mná, an tsíocháin agus an tslándáil,

—

ag féachaint do chonclúidí an 20 Eanáir 2020 ón gComhairle maidir le taidhleoireacht aeráide,

—

ag féachaint do chonclúidí an 25 Eanáir 2021 ón gComhairle maidir le taidhleoireacht aeráide agus fuinnimh – dul chun cinn a dhéanamh maidir le gné sheachtrach Chomhaontú Glas don Eoraip;

—

ag féachaint do chonclúidí an 17 Meitheamh 2020 agus an 10 Bealtaine 2021 ón gComhairle maidir le slándáil agus cosaint,

—

ag féachaint do theachtaireacht chomhpháirteach an 7 Meitheamh 2017 ón gCoimisiún agus ó Ardionadaí an Aontais do Ghnóthaí Eachtracha agus don Bheartas Slándála dar teideal A Strategic Approach to Resilience in the EU’s external action [Cur chuige straitéiseach don athléimneacht i ngníomhaíocht sheachtrach an Aontais Eorpaigh](JOIN(2017)0021),

—

ag féachaint do Thuarascáil Bhliantúil Gníomhaíochta 2020 ón gCoimisiún – an Tionscal Cosanta agus an Spás,

—

ag féachaint do theachtaireacht an 24 Feabhra 2021 ón gCoimisiún dar teideal Forging a climate-resilient Europe – the new EU Strategy on Adaptation to Climate Change [Eoraip atá seasmhach ó thaobh na haeráide de a chruthú – straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hOiriúnú don Athrú Aeráide], (COM(2021)0082),

—

ag féachaint do Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe,

—

ag féachaint do thuarascáil taighde an 21 Meitheamh 2021 ó Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide,

—

ag féachaint do na cinntí a rinne ceannairí ECAT i mí an Mheithimh 2021 maidir le haeráid agus slándáil,

—

ag féachaint do thuarascáil Mheitheamh 2021 ón gComhairle Míleata Idirnáisiúnta maidir le hAeráid agus Slándáil Dhomhanda,

—

ag féachaint do thuarascáil chríochnaitheach thionscadal BIOSEC 2021, don tréimhse 2016-2020, dar teideal Biodiversity and Security [An Bhithéagsúlacht agus an tSlándáil], arna cistiú ag an gComhairle Eorpach um Thaighde (ERC),

—

ag féachaint do thionscadal ADELPHI dar teideal Weathering Risk: A Climate and Security Risk and Foresight Assessment [Teacht slán ón riosca: measúnú ar an riosca don aeráid agus don tslándáil],

—

ag féachaint do thionscadail arna gcomhchistiú ag AE i réigiún na Saiheile, amhail FREXUS Improving security and climate resilience in a fragile context through the water-energy-food security Nexus [FREXUS: Slándáil agus athléimneacht aeráide a fheabhsú i gcomhthéacs leochaileach tríd an nasc idir uisce agus bia agus slándáil],

—

ag féachaint do dhoiciméid de chuid na Náisiún Aontaithe maidir le slándáil an duine agus maidir leis an bhfreagracht as cosaint,

—

ag féachaint dá rún an 7 Iúil 2021 maidir le comhar AE-ECAT i gcomhthéacs an chaidrimh thrasatlantaigh (3),

—

ag féachaint dá rún an 3 Iúil 2018 maidir le taidhleoireacht aeráide (4),

—

ag féachaint d’Airteagal 54 dá Rialacha Nós Imeachta,

—

ag féachaint don tuarascáil ón gCoiste um Ghnóthaí Eachtracha (A9-0084/2022),

A.

de bhrí go bhfuil cogadh ionsaitheach na Rúise i gcoinne na hÚcráine dúshlánach d’ord slándála na hEorpa ar bhealach nach bhfacthas riamh roimhe seo agus go bhfuil brú á chur ar gach earnáil den Aontas agus ar na Ballstáit a bheith níos láidre, níos athléimní agus níos neamhspleáiche, go háirithe i réimsí na cosanta, na slándála, na cibearshlándála agus an bhonneagair chriticiúil, agus freisin i réimse an fhuinnimh, lena n-áirítear an éifeachtúlacht fuinnimh;

B.

de bhrí go bhféadfaidh tionchar a bheith ag tosca comhshaoil ar shlándáil an duine agus ar shlándáil an stáit ar bhealaí díreacha agus indíreacha éagsúla;

C.

de bhrí go gcothaítear teacht chun cinn coinbhleachtaí nó géarchéimeanna mar thoradh ar an athrú aeráide agus tionchair a bhaineann leis an aeráid, lena n-áirítear díghrádú an chomhshaoil, cailliúint na bithéagsúlachta, dífhoraoisiú, fairsingiú fásaigh, adhaimsir, ganntanas uisce agus bia, aerthruailliú agus tubaistí nádúrtha agus go bhfuil an méid sin ina bhagairt ar shlándáil, cobhsaíocht agus síocháin áitiúil, réigiúnach agus idirnáisiúnta cheana féin; de bhrí go bhfuil an t-athrú aeráide, a bhfuil a iarmhairtí le feiceáil cheana féin ar iarmhairtí iad a thuartar a bheith ag luasú sa mheántéarma agsu san fhadtéarma, tar éis iompú ina iolraitheoir ceannasach rioscaí, óir d’fhéadfadh sé rannchuidiú chun imthosca áirithe géarchéime a bhí ann cheana féin (amhail méadú ar neamhionannais eacnamaíocha nó géarleanúint láidir pholaitiúil) a dhéanamh níos measa, agus gur dúshlán slándála nua é a mbeidh acmhainní leordhóthanacha ag teastáil chun freagairt air, agus ar bhagairtí hibrideacha agus cibearbhagairtí;

D.

de bhrí go bhféadfadh na naisc idir an t-athrú aeráide agus coinbhleacht a bheith ilchasta, agus go mbaineann éifeachtaí nithiúla an athraithe aeráide ar an gcoinbhleacht le comhthéacs sonrach den chuid is mó; de bhrí nar mhór tacú le malartuithe níos córasaí agus níos forleithne agus le crostoirchiú idir na pobail eolaíocha atá ag obair ar an nasc idir slándail agus aeráid;

E.

de bhrí go bhfuil an t-athrú aeráide i gcroílár chlár oibre na síochána agus na slándála agus gurb é an t-iolraitheoir bagairtí is mó ar fad é, go gcuireann sé le rioscaí sóisialta, eacnamaíocha agus comhshaoil atá ann cheana féin a d’fhéadfadh a bheith ina gcúis le míshuaimhneas agus a bhféadfadh coinbhleacht foréigneach a bheith mar thoradh orthu; de bhrí go gcuireann athruithe comhshaoil agus aeráide agus a n-iarmhairtí, arna gcumasc le himthosca eile, le leochaileachtaí, teannais agus rioscaí a bhí ann cheana, seachas iad a bheith ina spreagadh iontu féin i gcónaí nó ina gcúis dhíreach le coinbhleachtaí armáilte idir-stáit nó idirnáisiúnta de bhrí go bhfuil an t-athrú aeráide in ann difear a dhéanamh do shlándáil daoine ar bhealaí difriúla ag brath ar a n-inscne, a stádas socheacnamaíoch, a n-aois, a dtreoshuíomh gnéasach, a n-eitneacht, a reiligiún (nó easpa reiligiúin), a míchumas nó a gcumas, etc.; de bhrí go ndéanann an t-athrú aeráide difear diúltach díréireach do ghrúpaí imeallaithe go háirithe; de bhrí go ndéanann rioscaí slándála a bhaineann leis an athrú aeráide difear do phobail atá faoi mhíbhuntáiste eacnamaíoch go háirithe agus go mbíonn éifeachtaí socheacnamaíocha ag gabháil leo; de bhrí go mbíonn éifeachtaí diúltacha ag an athrú aeráide ar oidhreacht chultúrtha agus nádúrtha na limistéar a ndéantar difear dóibh;

F.

de bhrí go bhfuil tionchar ag an ngéarchéim aeráide ar shlándáil an duine agus ar shlándáil an stáit araon; de bhrí go dtrasnaíonn an t-athrú aeráide agus an dinimic pholaitiúil, eitneach agus shocheacnamaíoch a chéile ar bhealaí éagsúla, agus go bhfuil an t-athrú aeráide ina údar díreach coinbhleachta sa mhéid go méadaíonn sé ar rioscaí tubaistí agus go gcuireann sé brú breise ar éiceachórais, rud a chuireann slite beatha daoine, slándáil uisce agus bia, agus bonneagar criticiúil i mbaol, trí, inter alia, athruithe talamhúsáide agus díghrádú an chomhshaoil a spreagadh;

G.

de bhrí gurb ann do thuilte agus salannú cheana féin mar thoradh ar leibhéil na farraige a bheith ag ardú, rud a chruthaíonn mór-riosca slándála agus eiseach do limistéir ísle chósta agus d’oileáin; de bhrí, de réir thuarascáil nuashonraithe Groundswell 2021, ón mBanc Domhanda, go mb’fhéidir go dtabharfadh an t-athrú aeráide ar 216 mhilliún duine aistriú laistigh dá dtíortha faoi 2050; de bhrí go ndeirtear sa tuarascáil freisin go bhféadfaí laghdú go suntasach ar scála na himirce de dheasca aeráide ach gníomhaíocht nithiúil a dhéanamh láithreach bonn; de bhrí go mbíonn tionchar ilghnéitheach ag ganntanas uisce ar an tslándáil dhaonna agus ar an gcobhsaíocht shochpholaitiúil de bhrí go ndéanfar difear do sholáthairtí uisce sna tíortha i mbéal forbartha go háirithe, mar thoradh ar an athrú aeráide, agus go dtiocfaidh méadú ar an éileamh domhanda ar uisce freisin; de bhrí go bhfuil an riosca ó thriomaigh agus baol tuilte ag méadú de bharr an athraithe aeráide; de bhrí go mbaineann tionchar an athraithe aeráide ar phraghsanna bia ó shlite beatha daoine agus go spreagann sé díláithriú, galar agus gorta, agus go ndéantar imirce ar scála nach bhfacthas cheana dá thoradh;

H.

de bhrí, sa tSaiheil, gur iomaíocht bhreise le haghaidh acmhainní nádúrtha teoranta – talamh torthúil agus uisce go háirithe – atá mar thoradh ar dhálaí athraitheacha aeráide ar infhaighteacht acmhainní nádúrtha, mar aon le himthosca amhail fás an daonra, rialachas lag agus dúshláin tionachta talaimh, agus go gcruthaítear teannais agus coinbhleachtaí dá bharr idir pobail agus grúpaí a leanann slí bheatha ar leith;

I.

de bhrí go bhfuil an t-athrú aeráide ar na himthosca a mhúnlaíonn an timpeallacht straitéiseach, sa mhéid go méadaíonn sé ar na rioscaí agus go gcruthaítear sriantachtaí dá bharr; de bhrí gur ghin an ghéarchéim aeráide éifeachtaí ar an gcóras idirnáisiúnta, áit a bhfuil d’acmhainn aici teannais gheopholaitiúla a dhéanamh níos measa agus an chothromaíocht idir na mórchumhachtaí a athrú. de bhrí go bhfuil gníomhaithe mailíseacha ag teacht i dtír ar shaincheisteanna athraithe aeráide d’fhonn cur le héifeacht a ngiarála nó coinbhleachtaí a chothú; de bhrí go bhfuil leá na n-oighearchaidhpeanna polacha ag cur le teannais gheopholaitiúla, thart ar an bPol Thuaidh go háriithe;

J.

de bhrí go bhfuil níos mó crua-earraí agus bonneagair mhíleata caillte ag fórsaí armtha na Stát Aontaithe i ngeall ar thubaistí nádúrtha ná mar a chaill siad mar gheall ar na coinbhleachtaí armtha san Afganastáin agus san Iaráic le chéile; de bhrí go bhfuil iarrachtaí dearfacha déanta ag Rialtas Biden chun dul i ngleic leis an athrú aeráide, lena n-áirítear trína bheith athpháirteach i gComhaontú Pháras agus tríd an athrú aeráide a ionchorprú ina Threoraíocht Straitéiseach Eatramhach i leith Slándáil Náisiúnta;

K.

de bhrí go bhfuil fórsaí armtha ar na tomhaltóirí breosla iontaise is mó, ar fud an domhain;

L.

de bhrí go bhfuil táirgeadh intíre ola agus gáis an Aontais ag meath de réir a chéile; de bhrí go mbraitheann an tAontas go mór ar fhuinneamh agus a spleáchas ar fhuinneamh ag dul i méid, agus de bhrí gur glanallmhaireoirí fuinnimh iad na Ballstáit uile, ó líon teoranta tríú tíortha, agus gur mhéadaigh ar a ráta spleáchais ar fhuinneamh ó 56 % go 61 % i gcaitheamh na tréimhse 2000-2019; de bhrí gur mheas staidéar a rinneadh le deireanas gurbh ionann lorg carbóin na hearnála míleata sna Ballstáit in 2019, lena n-áirítear na fórsaí armtha náisiúnta agus tionscail teicneolaíochta míleata a bhí bunaithe san Aontas Eorpach, agus coibhéis 24,8 milliún tona de CO2; de bhrí go gceanglaítear leis an gclaochlú fuinnimh, de bhreis ar chórais armán ardfhorbartha, go mbeidh rochtain ar amhábhair chriticiúla ar amhábhair iad a gcruthaíonn a slabhraí soláthair leochaileachtaí i gcásanna áirithe, agus i gcás FBManna speisialaithe san earnáil chosanta Eorpach, go háirithe i gcás earnáil a bhfuil ceannas ag líon teoranta tríú tíortha uirthi;

M.

de bhrí, de réir na Gníomhaireachta Eorpaí um Chosaint (GEC), gurbh ionann breoslaí iompair agus 52 % de thomhaltas fuinnimh an 22 Bhallstát a sholáthair sonraí do 2016 agus 2017 (tíortha arbh iad faoi deara 96,9 % de chaiteachas cosanta foriomlán Bhallstáit GEC); de bhrí, de réir an tsuirbhé chéanna ó GEC, gur mórthomhaltóir eile fuinnimh iad bonneagair agus foirgnimh mhíleata, inarb ionann téamh as féin, agus 32 %, ar an meán, de thomhaltas fuinnimh fhórsaí armtha na mBallstát in 2017, agus gur breoslaí ola agus gás nádúrtha a ghin 75 % díobh sin;

N.

de bhrí, mar gheall ar chogadh ionsaitheach na Rúise i gcoinne na hÚcráine, go dteastaíonn ón Aontas agus óna Bhallstáit deireadh a chur le hallmhairí breosla iontaise ón Rúis; de bhrí, mar gheall ar ionsaí na Rúise ar an ord slándála Eorpach, gur gá d’fhórsaí armtha na hEorpa a bheith níos neamhspleáiche ar allmhairí breosla iontaise freisin, agus gur gá a neart míleata agus a n-éifeachtacht misean a mhéadú ag an am céanna;

O.

de bhrí go bhfuil roinnt de Bhallstáit AE ag baint leas as a limistéir ollmhóra, atá ainmnithe chun críche cúrsaí míleata, chun an bhithéagsúlacht a chosaint, mar shampla trí eitiltí héileacaptair os cionn limistéar neadaithe a chosc;

P.

de bhrí go bhfuil an choireacht chomhshaoil an-choitianta mar ghníomhaíocht choiriúil ar fud an domhain agus ina hábhar imní suntasach sa tslándáil; de bhrí go bhfuil comhar níos láidre ag teastáil idir AE agus tíortha comhpháirtíochta maidir leis an gceist, trí thacaíocht a thabhairt do stáit méadú ar a gcumais dul i ngleic leis an gcoireacht chomhshaoil;

Q.

de bhrí go bhfuil an choireacht chomhshaoil ar an gceathrú hearnáil choireachta is mó ar domhan maidir le fáltais a ghiniúint, agus ráta fáis aici atá a thrí oiread ráta fáis an gheilleagair dhomhanda; de bhrí gur mheas tuarascáil ó Interpol agus Clár Comhshaoil na Náisiún Aontaithe in 2016 go bhféadfadh sé gurbh ionann na fáltais ón gcoireacht chomhshaoil agus USD 258 billiún sa bhliain, lena n-áirítear an trádáil neamhdhleathach i dtáirgí fiadhúlra, agus coireanna foraoiseachta agus iascaigh, gáinneáil ar dhramhaíl agus mianadóireacht neamhdhleathach;

R.

de bhrí go bhfuair tuarascáil le Interpol, RHIPTO agus an Chomhpháirtíocht Dhomhanda in aghaidh Coireacht Eagraithe Trasnáisiúnta go bhfuil an choireacht chomhshaoil ar an údar airgeadais is mó le coinbhleachtaí agus ar an bhfoinse ioncaim is mó ag grúpaí armáilte neamhstáit agus eagraíochtaí sceimhlitheoireachta, agus é chun tosaigh ar ghníomhaíochtaí neamhdhleathacha traidisiúnta amhail fuadach i gcomhair airgead fuascailte agus gáinneáil ar dhrugaí;

S.

de bhrí nach luaitear earnáil na cosanta i gComhaontú Pháras 2015, agus é á fhágáil faoi na rialtais náisiúnta a chinneadh cibé an gcuimseofar iarrachtaí maolúcháin san earnáil cosanta ina ngealltanais náisiúnta i leith Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC); de bhrí nár mhór do na hearnálacha uile a bheith rannpháirteach sa laghdú ar astaíochtaí agus ag an am céanna dul in oiriúint don athrú aeráide chun cuspóirí an Aontais i ndáil leis an neodracht ó thaobh carbóin de a bhaint amach agus leanúint dá n-éifeachtacht oibriochtúil; de bhrí gur nocht an Fhrainc a Straitéis nua maidir le Fuinneamh um Chosaint i Meán Fómhair 2020 agus go raibh 34 mholadh inti chun tomhaltas fuinnimh a fórsaí armtha a laghdú agus a bharrfheabhsú agus chun feabhas a chur ar a slándáil fuinnimh;

T.

de bhrí dur iarmhairtí daonnúla uafásacha a bheadh ann mar thoradh ar mhalartú arm núicléach, malartú beag go fiú, agus go mbeadh tionchar an-diúltach aige ar an aeráid, go dtabharfadh sé gortaí agus go laghdófaí ar na séasúir fáis go ceann na mblianta;

U.

de bhrí go gcaithfidh an tslándáil a bheith i gcroílár na smaointeoireachta comhshaoil d’fhonn réitigh forbartha inbhuanaithe le haghaidh slándáil dhaoine agus cobhsaíocht dhomhanda a fhorbairt a bheidh réalaíoch agus marthanach; de bhrí, mar thoradh air, go gcaithfear an t-athrú aeráide agus cúrsaí comhshaoil a chur san áireamh i ngníomhaíocht sheachtrach an Aontais mar mhór-riosca slándála agus dá réir sin go gcaithfear straitéisí agus coincheapa, nósanna imeachta, crua-earraí agus bonneagar míleata agus sibhialtach, forbairt cumas, lena n-áirítear oiliúint, a chur in oiriúint agus, i gcás inarb iomchuí, a chreat institiúideach agus sásraí cuntasacha; de bhrí gur cheart go mbeadh beartas slándála agus cosanta an Aontais agus a ionstraimí ag rannchuidiú go díreach chun laghdú ar éifeachtaí diúltacha slándála na géarchéime aeráide agus iad a chosc; de bhrí go gcaithfidh líon iomlán na n-ionstraimí rialachais agus comhdhlúthú na síochána aghaidh a thabhairt ar an nasc idir aeráid agus slándáil;

V.

de bhrí de barr éifeachtaí slándála an athraithe aeráide agus tionchair a bhaineann le haeráid, go gcaithfear, maidir le bearta slándála aeráide, i.e. iarmhairtí an athraithe aeráide a thuar agus oiriúnú dóibh le haghaidh na misean straitéiseach comhshaoil agus míleata, agus maidir lena maoiniú, go gcaithfear a thuiscint go bhfuil siad sin freisin rannpháirteach sa chosaint agus slándáil; de bhrí go bhfuil sprioc caiteachais 30 % dá bhuiséad seacht mbliana EUR 80 billiún ag NDICI chun tacú le gníomhaíocht ar son na haeráide, agus idir 7,5 % agus 10 % sa bhliain aige le haghaidh cosaint an chomhshaoil agus cuspóirí bithéagsúlachta;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

60.