Leis an gcinneadh faomhtar an comhaontú lena mbunaítear an Eagraíocht Dhomhanda Trádála thar ceann an Chomhphobail Eorpaigh (an tAontas Eorpach – AE inniu), ina gcuimsítear an Comhaontú maidir le Gnéithe de Chearta Maoine Intleachtúla a bhaineann le Trádáil (TRIPS).
Tá 2 phríomhaidhm le TRIPS:
- cinntítear leis cosaint éifeachtach agus chuí le haghaidh cearta maoine intleachtúla a bhaineann le trádáil, ag cur san áireamh na ndifríochtaí sna córais náisiúnta dlí;
- bunaítear leis íosrialacha iltaobhacha le cuidiú a thabhairt an góchumadh a chomhrac.

PRÍOMHPHOINTÍ

Is iad na prionsabail bhunaidh a bhaineann leis prionsabal an chóir náisiúnta agus prionsabal cóir an náisiúin barr fabhair. Ciallaíonn sé sin nach mór do bhaill EDT caitheamh le náisiúnaigh ballstát eile ar bhealach nach lú fabhar ná an bealach a gcaitheann siad lena náisiúnaigh féin. Lena chois sin, ní mór buntáiste ar bith a thugtar do náisiúnaigh ballstáit eile a thabhairt láithreach agus gan choinníoll do náisiúnaigh gach ballstáit eile chomh maith, fiú más cóir níos fabhraí é ná an chóir a thugann sé dá náisiúnaigh féin.

RIALACHA GINEARÁLTA

Caighdeáin a bhaineann le hinfhaighteacht, raon feidhme agus úsáid ceart maoine intleachtúla

Is é is aidhm leis an gcomhaontú a chinntiú go gcuirfear rialacha dóthanacha maidir le cearta maoine intleachtúla a chosaint i bhfeidhm i ngach ballstát, ar bhonn na n-oibleagáidí bunaidh atá leagtha síos ag an Eagraíocht Dhomhanda um Maoin Intleachtúil (EDMI) sna coinbhinsiúin éagsúla maidir le cearta maoine intleachtúla (Coinbhinsiún Pháras chun Maoin Tionscail a Chosaint , Coinbhinsiún Bheirn chun Saothair Litríochta agus Ealaíon a Chosaint , Coinbhinsiún na Róimhe um Chosaint Taibheoirí, Léiritheoirí Fónagram , agus Conradh Washington um Chosaint Maoine Intleachtúla i leith Ciorcad Iomlánaithe Comhtháite). Tá a lán rialacha úra nó rialacha níos doichte tugtha isteach i réimsí nach bhfuil cumhdaithe faoi choinbhinsiúin reatha nó i gcás go bhfuil na coinbhinsiúin reatha neamhleor.
Maidir le cóipcheart, ní mór do bhaill EDT rialacha bunaidh Choinbhinsiún Bheirn chun Saothair Litríochta agus Ealaíon a Chosaint a chomhlíonadh. As seo amach déanfar ríomhchláir a chosaint mar shaothair liteartha.
Maidir le cearta cíosa, féadfaidh údar ríomhchlár agus léiritheoirí taifeadán fuaime cíos tráchtálach a saothar don phobal a údarú nó a chosc. Tá feidhm ag ceart eisiach comhchosúil maidir le saothair chineamatagrafacha.
Sainítear sa chomhaontú na cineálacha comharthaí a d'fhéadfadh tairbhe a bhaint as an gcosaint mar thrádmharcanna chomh maith leis na híoschearta a thugtar dá n-úinéir. Leagtar síos ann chomh maith na ceanglais a bhaineann le:
- úsáid trádmharcanna;
- fad na cosanta;
- ceadúnú agus sannadh na dtrádmharcanna.
Chomh fada is a bhaineann sé le sonraí geografacha, ní mór do bhaill EDT cosc a chur ar úsáid sonraí míthreoracha ar bith maidir le tionscnamh táirge agus ar úsáid ar bith a bheadh ina iomaíocht éagórach. Cuireadh cosaint bhreise ar fáil leis an gcomhaontú chomh maith maidir le sonraí geografacha le haghaidh fíonta agus biotáillí i gcás nach bhfuil baol ar bith ann go gcuirfí tomhaltóirí ar míthreoir.
Tugtar cosaint do dhearaí tionsclaíocha faoin gcomhaontú ar feadh 10 mbliana. Tá an ceart ag a n-úinéirí cosc a chur ar thríú páirtithe ó earraí arb ionann a ndearadh agus cóip den dearadh cosanta a dhéanamh, a dhíol nó a allmhairiú.
Maidir le paitinní, tá an oibleagáid ghinearálta ar bhaill EDT Coinbhinsiún Pháras 1967 a chomhlíonadh. Lena chois sin, sonraítear i gComhaontú TRIPS nach mór gur féidir gach aireagán a chosaint le paitinn ar feadh 20 bliain.
- D’fhéadfadh sé go bhfuil aireagáin áirithe eisiata ó phaitinn a chur orthu má tá cosc ar a n-úsáid ar chúiseanna oird phoiblí nó moráltachta.
- Áirítear ar eisiaimh údaraithe eile:
  - modhanna diagnóiseacha, teiripeacha agus máinliachta do chóireáil daoine nó ainmhithe;
  - plandaí agus ainmhithe (seachas miocrorgánaigh); agus
  - próisis bhitheolaíocha go bunúsach chun plandaí nó ainmhithe a tháirgeadh (seachas próisis neamh-bhitheolaíocha agus mhicribhitheolaíochta). Ní mór do bhaill, áfach, soláthar a dhéanamh i leith cosaint cineálacha plandaí le paitinní nó trí chóras sainiúil aonuaire.
Ní mór do bhaill EDT soláthar a dhéanamh i leith cosaint dearaí leagan amachciorcad comhtháite i gcomhréir le Conradh Washington um Chosaint Maoine Intleachtúla i leith Ciorcad Iomlánaithe Comhtháite. Leagtar amach i gComhaontú TRIPS chomh maith líon rialacha eile, a bhaineann go sonrach leis an tréimhse cosanta.
Ní mór rúin trádála agus eolas teicniúil ag a bhfuil luach tráchtála a chosaint ar sháruithe ar mhuinín agus ar ghníomh ar bith a thagann salach ar chleachtais tráchtála ionraice. Lena chois sin, d’fhéadfadh cleachtais fhrithiomaíocha i gceadúnais chonarthacha a bheith faoi réir beart ar thaobh na mball maidir le cleachtais dá leithéid a chosc agus/nó a rialú.

CUR CHUN FEIDHME AN CHOMHAONTAITHE

Cur chun feidhme ceart maoine intleachtúla

Ní mór nósanna imeachta a bheith san áireamh i ndlíthe bhallstáit EDT lena chinntiú go ndéanfaidh sealbhóirí ceart eachtracha agus a náisiúnaigh féin na cearta maoine intleachtúla a urramú. Leis na nósanna imeachta sin ní mór a bheith ábalta gníomh éifeachtach a dhéanamh i gcoinne sárú ar bith ar na cearta sin. Ní mór dóibh a bheith cóir agus cothrom, ní mór nach bhfuil siad casta nó costasach gan ghá, agus ní mór go mbainfeadh teorainneacha ama míréasúnta leo. Féadfaidh údarás breithiúnach cinntí deiridh riaracháin a bhreithniú.
Cuirtear sonraí ar fáil sa chomhaontú maidir le fianaise, urghairí, damáistí, bearta sealadacha agus leigheasanna eile.

Idirthréimhse

Maidir leis an gcomhaontú a chur i bhfeidhm, bhí tréimhse 1 bhliain ag tíortha forbartha lena reachtaíocht agus lena gcleachtais a chur ar aon dul leis an gcomhaontú. Síneadh an tréimhse sin go 5 bliana do thíortha forbartha agus do thíortha a bhí ag athrú ó gheilleagar lárphleanáilte go geilleagar margaidh, agus 11 bhliain do na tíortha is lú forbairt.

Creat institiúideach

Cruthaíodh leis an gcomhaontú Comhairle um Ghnéithe de Chearta Maoine Intleachtúla a bhaineann le Trádáil (Comhairle TRIPS). Tá sí freagrach as monatóireacht a dhéanamh ar fheidhmiú an chomhaontaithe, ag cinntiú go gcomhlíonfaidh na baill a n-oibleagáidí agus ag tabhairt deiseanna le haghaidh comhairliúchán idir baill.
Tá réiteach díospóidí maidir le maoin intleachtúil rialaithe leis na nósanna imeachta um réiteach díospóidí a glacadh i ndiaidh Bhabhta Uragua den chaibidlíocht

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHINNIDH AGUS AN CHOMHAONTAITHE?

Tá an cinneadh i bhfeidhm ón 22 Nollaig 1994.
Tá an comhaontú i bhfeidhm ón 1 Eanáir 1995.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach: “AE agus EDT” (An Coimisiún Eorpach).

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Cinneadh 94/800/CE ón gComhairle an 22 Nollaig 1994 i ndáil le hábhair laistigh dá inniúlacht, maidir leis na comhaontuithe ar thángthas orthu faoi Bhabhta Uragua de chaibidlíochtaí iltaobhacha (1986-1994) a thabhairt chun críche thar ceann an Chomhphobail Eorpaigh (IO L 336, 23.12.1994, lgh. 1–2)

Babhta Uragua de Chaibidlíochtaí Iltaobhacha Trádála (1986-1994) — Comhaontú lena mbunaítear an Eagraíocht Dhomhanda Trádála (EDT)

Nuashonraithe 18.04.2017

Top