Ó rinne an Rúis ionradh iomlán gan chúis gan údar ar an Úcráin, cuireadh isteach ar sholáthairtí gáis ón Rúis chuig an Aontas mar iarracht d’aon ghnó chun fuinneamh a úsáid mar arm polaitiúil. Le blianta fada, ba í an Rúis príomhsholáthróir gáis an Aontais. Go stairiúil, bhíodh an tAontas ag brath ar an Rúis le haghaidh níos mó ná 40 % dá sholáthairtí gáis. Tháinig laghdú leanúnach ar sholáthar an gháis ó bhí mí Feabhra 2022 ann. Na sreafaí gáis ón Rúis, b’fhiú níos lú ná 10 % d’allmhairí gáis an Aontais iad sa chéad leath de 2023. Ghníomhachtaigh 12 Bhallstát an chéad nó an dara leibhéal géarchéime de bhun aicmiú coiteann an Aontais Eorpaigh, dá bhforáiltear leis Rialachán um Chinnteacht an tSoláthair Gáis (AE) 2017/1938.

Tá an suaitheadh soláthair sin tar éis tionchair mhóra a bheith aige ar leibhéal praghsanna agus luaineacht praghsanna an gháis agus an leictreachais, ar bhoilsciú, ar chobhsaíocht fhoriomlán airgeadais agus mhaicreacnamaíoch an Aontais agus ar na saoránaigh uile. Bhí an praghas mórdhíola in 2022 níos mó ná cúig huaire níos airde ar an meán ná an leibhéal a bhí ann roimh an ngéarchéim, praghas a d’ardaigh go tobann go fiú os cionn 300 €/MWh ag buaicphointe na géarchéime i samhradh 2022. Go dtí seo, tá siad fós ar leibhéil i bhfad níos airde ná mar a bhí sa tréimhse roimh an ngéarchéim, agus luaineacht láidir ag gabháil leo. Bhain caillteanas iomaíochais le cuideachtaí, go háirithe tionscail dianfhuinnimh, agus bíonn ar shaoránaigh dul i ngleic le cumhacht ceannaigh laghdaithe.

Sa chomhthéacs sin, ghlac an Chomhairle, an 19 Nollaig 2022, Rialachán (AE) 2022/2576 ón gComhairle chun an dlúthpháirtíocht a fheabhsú trí chomhordú níos fearr a dhéanamh ar cheannacháin gáis, trí bhíthin tagarmharcanna praghais iontaofa agus malartuithe gáis thar theorainneacha.

Foráiltear le Rialachán (AE) 2022/2576 do bhunús dlí sealadach maidir leis an méid seo a leanas:

Is é is aidhm do Rialachán (AE) 2022/2576 an tionchar ar phraghas an gháis a mhaolú trí aghaidh a thabhairt ar an éileamh agus ar an soláthar, trí chinnteacht an tsoláthair a áirithiú ar fud an Aontais Eorpaigh ar fad, agus tríd an dlúthpháirtíocht a fheabhsú. Tá príomhghnéithe éagsúla ann atá ceaptha le hoibriú, ar bhealach comhleanúnach, chun praghsanna an-ard a sheachaint agus chun dlúthpháirtíocht agus cinnteacht an tsoláthair a threisiú.

Is é is aidhm don togra seo síneadh bliana a chur le tréimhse chur i bhfeidhm fhorálacha Rialachán (AE) 2022/2576 i bhfianaise na rioscaí leanúnacha do sholáthairtí fuinnimh san Aontas.

Maidir le freagairt an Aontais faoi REPowerEU agus na tionscnaimh a lean an fhreagairt sin, lena n‑áirítear na bearta a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/2576, rannchuidigh siad le héifeachtaí ionradh na Rúise ar an Úcráin ar na soláthairtí gáis a mhaolú, agus leis an tionchar a bhí aige ina dhiaidh sin ar leibhéil praghsanna, ar an mboilsciú, ar an gcobhsaíocht airgeadais agus mhaicreacnamaíoch agus ar na saoránaigh uile a mhaolú.

Mar sin féin, tá na margaí gáis domhanda fós an-docht agus meastar go leanfaidh cothromaíochtaí margaidh de bheith forbhásach sa ghearrthéarma. Tá iarmhairtí diúltacha ag an staid sin ar phraghsanna gáis, ar praghsanna iad, d’ainneoin iad a bheith níos ísle ná an buaicphraghas a bhí ann i samhradh 2022, atá fós níos mó ná dhá oiread níos airde ná na praghsanna a bhí ann roimh an ngéarchéim. Is féidir le roinnt rioscaí, má thagann siad chun cinn, eagla roimh ghanntanas a spreagadh, rud a d’fhéadfadh, i bhfianaise leochaileacht an mhargaidh mar gheall ar a dhoichte, freagairtí móra a spreagadh lena ngabhann iarmhairtí tromchúiseacha ar phraghsanna. Áirítear ar na rioscaí sin téarnamh in éileamh na hÁise ar GNL lena laghdaítear infhaighteacht gáis ar an margadh domhanda gáis; geimhreadh fuar as a bhféadfadh méadú suas le 30 bcm teacht ar an éileamh ar ghás; adhaimsir a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do stóráil hidreachumhachta agus do tháirgeadh núicléach mar gheall ar leibhéil ísle uisce, agus an méadú ina dhiaidh sin ar an éileamh ar ghiniúint cumhachta gásadhainte; suaití breise ar bhonneagair chriticiúla; agus meath ar an timpeallacht gheopholaitiúil agus ar thimpeallacht na bagartha i réigiúin soláthair, mar shampla mar gheall ar an ngéarchéim sa Mheánoirthear.

Dá scoirfeadh bearta ábhartha an Aontais d’fheidhm a bheith acu, d’athródh sé sin an staid chobhsaithe ach leochaileach a bhain an tAontas amach go dtí seo agus rachadh an athléimneacht in aghaidh forbairtí is dócha a bheidh ann sa todhchaí in olcas, amhail deireadh iomlán le hallmhairí ón Rúis.

De bhun Rialachán (AE) 2022/2576, dhear agus chuir an Coimisiún chun feidhme, le tacaíocht ó sholáthraí seirbhíse, sásra ‘AggregateEU’, lenar féidir éileamh a chomhiomlánú, babhtaí tairisceana a eagrú vis à vis soláthróirí gáis idirnáisiúnta agus an t‑éileamh a mheaitseáil le tairiscintí soláthróirí. Tá an sásra oscailte do rannpháirtíocht, mar cheannaitheoirí, ag gnóthas atá bunaithe san Aontas agus i bPáirtithe Conarthacha an Chomhphobail Fuinnimh.

Déantar foráil sa Rialachán maidir le comhiomlánú éilimh sainordaitheach trí oibleagáid a leagan síos ar na Ballstáit ceangal a chur ar ghnóthais intíre úsáid a bhaint as an soláthraí seirbhíse chun an t‑éileamh a chomhiomlánú le méideanna gáis atá ard go leor. Toirteanna atá coibhéiseach le 15 % de spriocanna líonta stórála (thart ar 13.5 bcm don Aontas ina iomláine), tá siad le háireamh ag gnóthas na mBallstát sa phróiseas comhiomlánaithe éilimh.

Ionas nach gcuirfear i mbaol cuspóir an éagsúlaithe ón ngás a sholáthraítear ó Chónaidhm na Rúise, foráiltear le Rialachán (AE) 2022/2576 go n‑eisiatar rannpháirtíocht ag gnóthais nó comhlachtaí eile arna rialú ag daoine nádúrtha nó dlítheanacha Rúiseacha nó ag gnóthais atá bunaithe i gCónaidhm na Rúise. Ina theannta sin, eisiatar gás nádúrtha de thionscnamh Chónaidhm na Rúise ón sásra um chomhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach, lena n‑áirítear soláthairtí gáis nádúrtha a thagann isteach sna Ballstáit nó i bPáirtithe Conarthacha an Chomhphobail Fuinnimh trí liosta pointí iontrála.

Tá forálacha i Rialachán (AE) 2022/2576 arb é is aidhm dóibh comhordú níos fearr a dhéanamh ar cheannacháin gáis san Aontas agus dlúthpháirtíocht fuinnimh i measc na mBallstát a áirithiú. Chun an méid sin a bhaint amach, féachann an Rialachán le forléargas a thabhairt don Choimisiún ar thairiscintí nó conarthaí atá le teacht a bhaineann le gás a dhíol agus a cheannach. Dá réir sin, ceanglaítear ar ghnóthais gáis nádúrtha nó ar ghnóthais a ídíonn gás fógraí a sheoladh chuig an gCoimisiún maidir le haon tairiscint nó conradh atá le teacht de thoirt os cionn 5 TWh/bliain. Féadfaidh an Coimisiún ansin moltaí a eisiúint do na gnóthais sin i gcásanna ina bhféadfadh tionchar diúltach a bheith ag tairiscintí nó conarthaí den sórt sin ar an sásra ceannaigh chomhpháirtigh, ar fheidhmiú an mhargaidh, ar shlándáil an tsoláthair nó ar an dlúthpháirtíocht.

Le Rialachán (AE) 2022/2576, cuirtear feabhas freisin ar oibriú éifeachtúil píblínte agus críochfort GNL.

Le héagsúlú foinsí soláthair ó ghás Rúiseach, rinne athrú ar phatrúin sreafa an gháis san Aontas Eorpach. Dá bhrí sin, tá na bealaí ó chríochfoirt GNL go hionaid tomhaltais tar éis éirí níos ábhartha ná na sreafaí Soir-Siar ba mhó roimhe seo. Mar sin féin, tá leibhéil an-ard plódaithe ag pointí idirnaisc, go háirithe in iarthuaisceart na hEorpa, mar thoradh ar athruithe den sórt sin ar shreafaí gáis.

Chun freagrúlacht an chórais gáis do phlódú agus solúbthacht an chórais a fheabhsú, tá forálacha in Airteagal 14 de Rialachán (AE) 2022/2576 lena gcuirtear d’oibleagáid ar OCTanna acmhainn dhocht chonarthach tearcúsáidte a thairiscint do gach idirnascaire, ní hamháin do na hidirnascairí plódaithe, (i) trí nós imeachta míosúil nua ‘úsáid é nó caill é’ a chur chun feidhme, nó (ii) trí shíneadh a chur leis na nósanna imeachta atá ann cheana a bhfuil an cuspóir céanna acu.

De bharr na trédhearcachta breise, is féidir forléargas níos fearr agus níos cuimsithí a fháil ar na margaí GNL agus stórála san Aontas. De thoradh air sin freisin, baintear úsáid níos éifeachtúla as na bonneagair sin agus méadaítear an fhéidearthacht chun soláthróirí breise a mhealladh.

Sásra bainistíochta luaineachta praghsanna ionlae:

Ceanglaítear le reachtaíocht airgeadais (MiFID II) cheana féin go mbunódh ionaid trádála tacar sásraí chun luaineacht mhór sna margaí airgeadais a choinneáil faoi smacht, agus tá ESMA ag obair ar bhealaí chun feabhas a chur ar fheidhmiú scoradáin ciorcaid i ngach aicme sócmhainní, rud a mbeidh tionchar dearfach níos buaine aige ar thrádáil gach aicme sócmhainní, lena n‑áirítear díorthaigh fuinnimh. Leis an athbhreithniú ar MiFIR a tugadh i gcrích le fíordhéanaí, cuireadh isteach coincheap na staide éigeandála agus tugadh cumhachtaí breise do ESMA maidir le scoradáin chiorcaid. Tá na hathruithe sin le trasuí sa reachtaíocht náisiúnta faoin dara leath de 2025. Tugadh isteach an sásra bainistíochta luaineachta ionlae a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/2576 ionas go gcuirfidh ionaid trádála sásraí ar bun chun gluaiseachtaí iomarcacha praghsanna laistigh de lá trádála a chosc, bíodh sin trí na scoradáin chiorcaid atá ann cheana a oiriúnú nó trí shásra breise a chruthú. Mar gheall ar an méadú mór luaineachta ar na margaí gáis agus leictreachais, tá sé deacair do ghnólachtaí fuinnimh leanúint de bheith rannpháirteach sna margaí sin agus freastal ar a riachtanais fálaithe agus cinnteacht an tsoláthair fuinnimh a áirithiú do na tomhaltóirí deiridh an tráth céanna.

Dá bhrí sin, leagtar síos i Rialachán (AE) 2022/2576 ceanglas d’ionaid trádála sásra bainistíochta luaineachta ionlae sealadach a bhunú a bheidh dírithe ar ghluaiseachtaí móra praghsanna i gconarthaí díorthach a bhaineann le fuinneamh a theorannú laistigh den lá trádála céanna. Féadfaidh ionaid trádála an sásra bainistíochta luaineachta ionlae a chur chun feidhme trína chomhtháthú ina scoradáin chiorcaid atá ann cheana a bunaíodh cheana i gcomhréir le Treoir 2014/65/AE nó mar shásra breise.

Tá feidhm ag an oibleagáid dlúthpháirtíochta atá ann faoi láthair, a eascraíonn as Rialachán (AE) 2017/1938, idir na Ballstáit atá nasctha go díreach nó trí thríú tír. Leis an bhfadú beartaithe sin, déanfar síneadh an oibleagáid sin chuig na Ballstáit a bhfuil saoráidí GNL acu a choinneáil ar bun, ar Ballstáit iad a d’fhéadfadh, fiú mura mbeadh nasc díreach eatarthu, dlúthpháirtíocht a chur ar fáil do Bhallstát i gcás éigeandála dá dtabharfaí an bonneagar is gá chun an GNL sin a fháil.

Maidir le freagairt an Aontais faoi REPowerEU agus na tionscnaimh a lean an fhreagairt sin, lena n‑áirítear na bearta a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/2576, chuidigh siad le hiarmhairtí na géarchéime a mhaolú agus d’ullmhaigh siad an tAontas do staid dhíghrádaithe i dtaca le slándáil an tsoláthair gáis. Sa Tuarascáil ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576, i bhfianaise staid ghinearálta an tsoláthair gáis chuig an Aontas 1 , tháinig an Coimisiún ar an gconclúid go raibh ról tábhachtach ag forálacha an Rialacháin maidir le staid an mhargaidh gáis a chobhsú agus soláthar leordhóthanach gáis don Aontas a áirithiú, agus gur gné thábhachtach de threalamh uirlisí slándála gáis an Aontais é an Rialachán.

Mura gcuirfear síneadh leis, scoirfidh an Rialachán d’fheidhm a bheith aige an 30 Nollaig 2023.

Ó dháta glactha an togra seo, áfach, is ann fós do mhórdheacrachtaí maidir le soláthairtí gáis chuig an Aontas.

Mar gheall ar an laghdú mór ar allmhairí gáis píblíne na Rúise le bliain anuas, tá laghdú mór tagtha ar infhaighteacht na soláthairtí gáis don Aontas i gcomparáid leis an méid a bhí ann roimh an ngéarchéim. Leis na leibhéil allmhairithe gáis píblíne atá ann faoi láthair, tá coinne leis go bhfaighidh an tAontas tuairim is 20 bcm d’allmhairí píblíne na Rúise in 2023, agus féadfar na hallmhairí neamhiontaofa sin a laghdú a thuilleadh nó féadfar deireadh a chur leo. Bheadh an figiúr sin thart ar 110 bcm níos lú ná mar a bhí in 2021.

Tá na margaí gáis domhanda fós an-docht agus meastar go bhfanfaidh siad amhlaidh go ceann tamaill toisc nach bhfuil sé beartaithe ach acmhainneacht leachtaithe GNL nua an-teoranta a bheith oibríochtúil ar fud an domhain roimh 2026.

Tá iarmhairtí diúltacha ag an staid sin ar phraghsanna gáis, ar praghsanna iad, d’ainneoin iad a bheith níos ísle ná an buaicphraghas a bhí ann i samhradh 2022 (nuair a d’ardaigh praghsanna go tobann os cionn 300 EUR/MWh), atá fós níos mó ná dhá oiread níos airde ná na praghsanna a bhí ann roimh an ngéarchéim. Le deich mbliana anuas, bhog praghsanna laistigh de bhanda EUR 5 MWh go EUR 35 MWh agus bhí siad thart ar EUR 20/MWh ar an meán. Go luath i bhfómhar 2023 bhí praghsanna idir EUR 40 MWh agus EUR 50 MWh. Tá iarmhairtí dosheachanta fós ag an leibhéal praghsanna sin ar chumhacht ceannaigh shaoránaigh an Aontais agus ar iomaíochas ghnólachtaí na hEorpa.

Tá an luaineacht mhargaidh mar thoradh freisin ar dhoichte an mhargaidh agus is riosca breise í do gheilleagar an Aontais. Chonacthas roinnt eachtraí luaineachta móire i samhradh agus i bhfómhar 2023 nuair a tháinig méadú níos mó ná 50 % ar phraghsanna laistigh de chúpla seachtain. Léiríonn sé sin go bhfuil na margaí gáis fós leochaileach agus go bhféadfadh freagraí móra a bheith acu ar aon suaitheadh tobann gan choinne don soláthar agus don éileamh, mar a tharla i ndiaidh na stailce i saoráidí GNL na hAstráile, i ngéarchéim an Mheánoirthir agus i gcur isteach ar idirnascaire Mhuir Bhailt. Faoi na coinníollacha sin, d’fhéadfadh eagla roimh ghanntanas freagairtí móra a spreagadh lena ngabhann iarmhairtí tromchúiseacha ar phraghsanna.

Is féidir le roinnt rioscaí, má thagann siad chun cinn, eagla roimh ghanntanas a spreagadh, rud a d’fhéadfadh, i bhfianaise leochaileacht an mhargaidh mar gheall ar a dhoichte, freagairtí móra a spreagadh lena ngabhann iarmhairtí tromchúiseacha ar phraghsanna. Mar chuid de na rioscaí sin, tá: téarnamh in éileamh na hÁise ar ghás nádúrtha leachtaithe (GNL) lena laghdaítear infhaighteacht gáis ar an margadh domhanda gáis, geimhreadh fuar a d’fhéadfadh a bheith ina chúis le méadú suas le 30 bcm ar an éileamh ar ghás, dálaí adhaimsire a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do stóráil hidreachumhachta nó do tháirgeadh núicléach, rud a d’éileodh dul i muinín giniúint cumhachta gásadhainte ar bhonn níos mó agus/nó a spreagfadh éileamh méadaithe ar ghás, agus tuilleadh suaití féideartha sa soláthar gáis, lena n‑áirítear stop iomlán a chur le hallmhairí gáis ón Rúis nó cur isteach ar bhonneagar criticiúil gáis atá ann cheana.

Thairis sin, ó glacadh an Tuarascáil ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576, tá timpeallacht na bagartha imithe in olcas. Tá coinbhleachtaí armtha ard-déine ag déanamh difear do roinnt de phríomhréigiúin soláthair an Aontais faoi láthair, sa bhreis ar chogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine (an Asarbaiseáin, an Meánoirthear).

Léirítear le samplaí a fuarthas le déanaí dóchúlacht agus ábharthacht na rioscaí a bhaineann le suaitheadh sa bhonneagar criticiúil gáis. I mí Mheán Fómhair 2022, rinneadh damáiste do phíblíne NordStream 1 trí ghníomhartha sabaitéireachta a mhéid sin nach féidir léi aon ghás a iompar faoi láthair agus nach mbeidh sí in ann déanamh amhlaidh go ceann i bhfad. I mí Dheireadh Fómhair 2023, cuireadh isteach ar idirnascaire Mhuir Bhailt, píblíne thábhachtach a nascann an Fhionlainn leis an Eastóin. Leis an imscrúdú, scrúdaítear ar dhamáiste seachtrach é an damáiste agus an ndearna ancaire soithigh é. Mar thoradh ar shuaitheadh idirnascaire Mhuir Bhailt, níl an Fhionlainn in ann an critéar n‑1 a chomhlíonadh a thuilleadh mar chuid den chaighdeán bonneagair a shainmhínítear in Airteagal 5 de Rialachán (AE) 2017/1938. Áirithítear leis an gcritéar n‑1 go ndéanfaidh na Ballstáit bearta ionas, i gcás suaitheadh sa bhonneagar gáis is mó, go mbeidh an acmhainneacht theicniúil acu fós a n‑éileamh iomlán a shásamh le linn buaiclae. Mar thoradh ar shuaitheadh idirnascaire Mhuir Bhailt, an 27 Deireadh Fómhair 2023, mhéadaigh an Fhionlainn a leibhéal géarchéime de bhun Airteagal 11 de Rialachán (AE) 2017/1938 ó ‘luathrabhadh’ go ‘foláireamh’, arb é an leibhéal géarchéime deireanach é roimh éigeandáil. Léirítear leis an teagmhas bonneagair nua sin dóchúlacht agus ábharthacht na rioscaí a bhaineann le suaití nua sa bhonneagar criticiúil gáis.

Ba cheart a thabhairt faoi deara freisin go bhfuil an laghdú mór ar an éileamh ar ghás nádúrtha (-18 % idir Lúnasa 2022 agus Meán Fómhair 2023) ag rannchuidiú leis an gcothromaíocht gáis san Aontas a chaomhnú. Eascraíonn an laghdú sin as tosca eacnamaíocha (e.g. praghsanna arda) agus as bearta riaracháin arna nglacadh ag na Ballstáit de bhun Rialachán 2022/1369 maidir le laghdú comhordaithe ar an éileamh ar ghás agus de bhun Rialachán (AE) 2023/706 a chuir síneadh leis. I bhfianaise staid reatha na margaí gáis domhanda dochta, d’fhéadfadh an bonn a bhaint de chinnteacht sholáthar gáis an Aontais, dá dtiocfadh méadú ar an éileamh, mar gheall ar théarnamh in úsáid gáis sna hearnálacha cónaithe, tráchtála agus tionsclaíocha nó i gcás nár cuireadh síneadh breise leis na bearta riaracháin arb é is aidhm dóibh an t‑éileamh a laghdú.

I dtrí thuarascáil ina dhiaidh sin i mí na Nollag 2022, i mí Feabhra agus i mí Iúil 2023, tá béim á leagan go comhsheasmhach ag an nGníomhaireacht Idirnáisiúnta Fuinnimh (IEA) ar na rioscaí a bhaineann le slándáil an tsoláthair gáis san Aontas agus tá sí ag rabhadh go comhsheasmhach i gcoinne réchúise i bhfianaise an fheabhsaithe ar an staid i gcomparáid le buaic na géarchéime i samhradh 2022. De réir thuarascáil mhí Feabhra 2023, ‘tá an soláthar domhanda gáis le bheith docht go fóill in 2023 agus tá an chothromaíocht dhomhanda faoi réir raon neamhchinnteachtaí agus fachtóirí riosca eisginiúla atá níos leithne ná mar is gnách. Áirítear leis sin an fhéidearthacht deireadh iomlán a chur le seachadtaí gáis phíobaithe na Rúise chuig an Aontas Eorpach, chomh maith le téarnamh in allmhairí GNL na Síne i gcomhréir le conarthaí fadtéarmacha GNL na tíre agus soláthar GNL a d’fhéadfadh a bheith níos ísle a bheith ar fáil’ Thug IEA rabhadh ‘nár cheart go gcuirfeadh an t‑ionchas feabhsaithe isteach ar na bearta is gá (...) chun neamhchosaint an Aontais Eorpaigh ar na rioscaí eisginiúla a mhaolú’ 2 . D’fhorbair sé cásanna struis lena mbaineann stop a chur le soláthairtí gáis ón Rúis, soláthairtí GNL a leanann de bheith docht agus méaduithe ar an éileamh a bhaineann leis an aimsir, agus d’fhéadfadh bearna 40 bcm féideartha idir an soláthar agus an t‑éileamh san Aontas a bheith mar thoradh air sin. Sa tuarascáil uaidh i mí Iúil 2023, chuir IEA chun suntais go bhfuil ‘rioscaí agus éiginnteachtaí fós roimh gheimhreadh 2023/24 sa Leathsféar Thuaidh’ agus ‘nach ráthaíocht iad láithreáin stórála lána i gcoinne luaineacht an gheimhridh agus an riosca go mbeidh teannas margaidh athnuaite ann’ 3 .

Ina theannta sin, d’fhoilsigh an Líonra Eorpach d’Oibreoirí Córais Tarchurtha Gáis (ENTSOG) a Ionchas Soláthair Geimhridh bliantúil lena ngabhann forbhreathnú samhraidh, i gcomhréir le hAirteagal 8 de Rialachán (CE) 715/2009. Tháinig ENTSOG ar an gconclúid, cé go bhfuil feabhas mór tagtha ar staid ghinearálta shlándáil an tsoláthair san Aontas, go bhféadfadh gá a bheith le bearta breise i gcás suaitheadh iomlán sa soláthar ón Rúis. Ina theannta sin, tá gá le bainistiú cúramach a dhéanamh ar na stórais i rith gheimhreadh 2023-2024, ós rud é gur dócha go mbeidh gá le leibhéal líonta 46 % ag tús an tséasúir insteallta chun an sprioc stórála 90 % a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/1032 a bhaint amach 4 .

Mar fhocal scoir, i bhfianaise na ndeacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha leanúnacha, tá an staid a bhaineann le soláthairtí gáis fós leochaileach, cé go bhfuil feabhas tagtha uirthi i gcomparáid le buaic na géarchéime i samhradh 2022. Rannchuidigh freagairt an Aontais faoi RepowerEU agus na tionscnaimh a lean an fhreagairt sin, lena n‑áirítear na bearta a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/2576, leis an staid a fheabhsú. Dá scoirfeadh bearta ábhartha an Aontais d’fheidhm a bheith acu, d’athródh sé sin an staid chobhsaithe ach leochaileach a bhain an tAontas amach go dtí seo agus rachadh an athléimneacht in aghaidh forbairtí is dócha a bheidh ann sa todhchaí in olcas, amhail deireadh iomlán le hallmhairí ón Rúis.

I bhfianaise na ndeacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha leanúnacha sin do shlándáil sholáthar gáis an Aontais, agus gan an chothromaíocht leochaileach atá ann faoi láthair a athrú, is gá agus is práinneach síneadh a chur le Rialachán (AE) 2022/2576. Dá bhrí sin, féachann an Togra seo le síneadh bliana a chur le tréimhse chur i bhfeidhm Rialachán 2022/2576 lena bhfeabhsaítear an dlúthpháirtíocht trí chomhordú níos fearr a dhéanamh ar cheannacháin gáis, trí thagarmharcanna praghais iontaofa agus trí mhalartuithe gáis thar theorainneacha. Tá gá leis an síneadh bliana agus tá sé comhréireach mar gheall ar chineál marthanach na deacrachtaí tromchúiseacha agus na rioscaí breise, agus mar gheall ar éiginnteacht na staide reatha a mheastar a leanfaidh ar aghaidh le linn 2024 ar fad.

Ar na cúiseanna seo a leanas, tá gá le forálacha éagsúla Rialachán (AE) 2022/2576, forálacha a bhfuiltear ag iarraidh síneadh a chur leo leis an togra seo, chun aghaidh a thabhairt ar na deacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha thuasluaite maidir le slándáil sholáthar gáis an Aontais.

Comhordú níos fearr ar cheannacháin gháis (Caibidil II – Roinn 1 agus 2)

Go ginearálta, cuidíonn comhiomlánú éilimh agus comhordú níos fearr ar cheannacháin gáis le rochtain níos cothroime a áirithiú do ghnóthais ar fud na mBallstát, go háirithe dóibh siúd i dtíortha talamhiata nó gan rochtain dhíreach ar mhargaí idirnáisiúnta, ar fhoinsí gáis nua nó breise i gcásanna práinneacha ina bhfuil gá le dlúthpháirtíocht. Is féidir leis, de mheon na dlúthpháirtíochta, an éifeacht dhíobhálach a bhíonn ag an sárú a laghdú, rud atá ag cur brú ar phraghsanna agus a chabhraíonn go háirithe le gnóthais bheaga chun tairbhe a bhaint as coinníollacha ceannaigh níos buntáistí a eascraíonn as éileamh comhiomlánaithe.

De bhun Rialachán (AE) 2022/2576, dhear agus sheol an Coimisiún, le cúnamh ó sholáthraí seirbhíse, an sásra um chomhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach faoin ainm ‘AggregateEU’. Bhí na Ballstáit agus gnóthais gáis nádúrtha chomh maith le gnóthais a ídíonn gás rannpháirteach go héifeachtach sa sásra um chomhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach faoi Rialachán (AE) 2022/2576 (‘AggregateEU’) agus rannchuidigh siad le comhiomlánú iomlán de 44.04 bcm den éileamh ar ghás a bhaint amach faoi mhí Dheireadh Fómhair 2023, arb ionann é agus níos mó ná trí oiread na méideanna sainordaitheacha le haghaidh comhiomlánú éilimh. 34.77 bcm a bhí sna méideanna comhfhreagracha sa tréimhse chéanna, arb ionann é agus thart ar 10 % de thomhaltas an Aontais in 2022. Léiríonn sé sin gur léirigh rannpháirtithe sa mhargadh spéis mhór in ‘AggregateEU’.

Ina theannta sin, chuir an Coimisiún bearta tacaíochta chun feidhme mar a shainordaítear leis an Rialachán, lena n‑áirítear na bearta sin maidir le trédhearcacht agus malartú faisnéise, rialachas Ardán an Aontais Eorpaigh um Cheannach Fuinnimh agus úsáid shainordaitheach ‘AggregateEU’. Faoi fhorálacha trédhearcachta agus malartaithe faisnéise an Rialacháin, d’eisigh an Coimisiún dhá mholadh faoi mhí Iúil 2023. Sna cásanna sin, mheas an Coimisiún go raibh gá le tuilleadh comhordaithe maidir le tairiscintí chun gás a cheannach, toisc go bhféadfadh sé feidhmiú an cheannaigh chomhpháirtigh a fheabhsú nó tionchar diúltach ar an margadh inmheánach, ar shlándáil an tsoláthair nó ar an dlúthpháirtíocht fuinnimh a chosc.

Sa Tuarascáil ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576, tháinig an Coimisiún ar an gconclúid gur chuir sásra ‘AggregateEU’, bunaithe ar fhorálacha comhiomlánaithe éilimh an Rialacháin, deiseanna breise ar fáil do cheannaitheoirí Eorpacha (gnóthais arna mbunú san Aontas agus i bPáirtithe Conarthacha an Chomhphobail Fuinnimh) gás a fháil ó sholáthróirí iontaofa ar dhálaí iomaíocha chomh maith le trédhearcacht an mhargaidh maidir le héileamh agus soláthar, rud a chuir le luaineacht na margaí a laghdú.

I bhfianaise an mhéid thuas, is uirlis luachmhar i gcónaí iad comhiomlánú éilimh agus comhordú níos fearr ar cheannacháin gáis chun aghaidh a thabhairt ar na deacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha do shlándáil sholáthar gáis an Aontais a luaitear thuas. Dá bhrí sin, ba cheart síneadh bliana a chur leis na forálacha ábhartha.

Bearta chun feabhas a chur ar úsáid saoráidí GNL, saoráidí stórála gáis agus píblínte (Caibidil II – Roinn 3)

Ceanglaítear le Rialachán (AE) 2022/2576 go mbeadh sásraí ‘úsáid é nó caill é’ i bhfeidhm ag gach pointe idirnaisc san Eoraip, cé nach raibh ann ach ceanglas le haghaidh pointí idirnaisc áirithe san am a chuaigh thart. Cuireann sásraí den sórt sin ar chumas an chórais freagairt do phlódú a d’fhéadfadh a bheith ann a d’eascródh as sreafaí athraithe gáis ar bhealach tapa solúbtha.

Is uirlis luachmhar i gcónaí iad na bearta chun feabhas a chur ar úsáid saoráidí GNL, saoráidí stórála gáis agus píblínte chun aghaidh a thabhairt ar na deacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha a luaitear thuas maidir le slándáil sholáthar gáis an Aontais agus ba cheart, dá bhrí sin, síneadh bliana a chur leis na forálacha ábhartha.

Bearta chun praghsanna iomarcacha gáis agus luaineacht iomarcach ionlae i margaí na ndíorthach fuinnimh a chosc (Caibidil III)

Mar gheall ar na deacrachtaí a bhaineann le measúnú a dhéanamh ar chruinneas phraghsanna GNL atá i réim sa mhargadh, cuirtear de chúram ar Ghníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chomhar idir Rialálaithe Fuinnimh (ACER) le Rialachán (AE) 2022/2576 na sonraí uile maidir le hidirbhearta a bhaineann le seachadtaí GNL chuig an Aontas a bhailiú, ar sonraí iad is gá chun measúnú laethúil ar phraghsanna GNL agus tagarmharc laethúil GNL a bhunú, arna chinneadh mar an raon difríochta idir an measúnú laethúil ar phraghsanna GNL agus an praghas socraíochta le haghaidh mhí thosaigh thodhchaíochtaí TTF.

Maidir le trádáil, áirítear le Rialachán (AE) 2022/2576 beart chun bainistiú a dhéanamh ar an iomarca luaineachta i margaí na ndíorthach gáis agus leictreachais, agus próisis maidir le praghasmhúnlú á gcaomhnú san am céanna. Tá sé d’aidhm ag an gcoiléar nua um ardú praghsanna ionlae luaineacht iomarcach praghsanna a sheachaint agus cosc a chur ar arduithe móra praghsanna i bpraghsanna ar mhargadh na ndíorthach fuinnimh thar lá trádála.

Mar a tugadh chun críche sa Tuarascáil ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576, ós rud é go bhfuil luaineacht mhór fós ann sna margaí gáis, d’fhéadfadh ról a bheith ag na forálacha i gCaibidil III de Rialachán (AE) 2022/2576 maidir le harduithe iomarcacha praghsanna a chosc agus an margadh a chobhsú. Treisíonn na heachtraí de luaineacht mhór a chonacthas i samhradh agus i bhfómhar 2023 an chonclúid go bhfuil na margaí gáis fós leochaileach, go sonrach i leith arduithe móra praghsanna. Is uirlis luachmhar i gcónaí é an sásra luaineachta ionlae chun aghaidh a thabhairt ar na deacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha a luaitear thuas maidir le slándáil sholáthar gáis an Aontais agus ba cheart, dá bhrí sin, síneadh bliana a chur leis na forálacha ábhartha.

Bearta i gcás éigeandáil gháis (Caibidil IV)

Le Rialachán (AE) 2022/2576, comhlánaíodh go sealadach an Rialachán maidir le Slándáil an tSoláthair Gáis, go háirithe tríd an sásra dlúthpháirtíochta a dhéanamh infheidhme mar réamhshocrú in éagmais comhaontuithe déthaobhacha, agus tríd an sásra dlúthpháirtíochta a leathnú chuig gás nádúrtha leachtaithe (GNL) agus chuig méideanna criticiúla gáis (CGV) le haghaidh leictreachais. Ina theannta sin, cuireadh isteach foráil chun laghdú éilimh ó chustaiméirí atá faoi chosaint a éascú, chomh maith le foráil chun sreafaí trasteorann a chosaint.

I mí na Nollag 2022, rinne an Coimisiún cleachtadh ‘trialach’ comhpháirteach dlúthpháirtíochta le Ballstáit an Aontais agus ENTSOG, ina ndearnadh tástáil ar na rialacha agus na nósanna imeachta éigeandála, chomh maith leis an sásra dlúthpháirtíochta. Ina theannta sin, scaip an Coimisiún ceistneoir ar an nGrúpa Comhordaithe Gáis chun aiseolas a bhailiú maidir le e.g. na forálacha a leagtar amach i Rialachán (AE) 2022/1576. Tá torthaí an chleachtaidh ‘trialach’ agus an cheistneora mionsonraithe a thuilleadh sa Tuarascáil ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán 2022/2576.

Bunaithe ar thorthaí na Tuarascála ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576 agus ar thimpeallacht nua na bagartha, is é conclúid an Choimisiúin go bhfuil na coincheapa a leagtar amach i gCaibidil IV fós bunriachtanach chun géarchéimeanna gáis a d’fhéadfadh a bheith ann a mhaolú agus chun na costais chomhchoiteanna a bhaineann le géarchéim den sórt sin a laghdú, agus chun iarrachtaí chun éileamh a laghdú atá ar siúl faoi láthair nó a bheidh ann amach anseo a éascú. Go sonrach, tá an easpa comhaontuithe déthaobhacha ina leochaileacht struchtúrach atá fós ann, rud a chiallaíonn go bhfuil gá le síneadh a chur leis na rialacha réamhshocraithe. Tá toirteanna criticiúla gáis le haghaidh giniúint leictreachais fós ríthábhachtach freisin chun nach leathfadh géarchéim gáis a d’fhéadfadh a bheith ann chuig an gcóras leictreachais. Beidh na luachanna le haghaidh toirteanna criticiúla gáis in Iarscríbhinn I fós bailí ar feadh thréimhse chur i bhfeidhm fadaithe an Rialachán go dtí deireadh 2024.

Ina theannta sin, tá athrú mór tagtha ar thírdhreach soláthair an Aontais, agus is é GNL an phríomhfhoinse soláthair in 2023. Dá bhrí sin, ba cheart an dlúthpháirtíocht a leathnú fós chun na Ballstáit a bhfuil saoráidí GNL acu a áireamh, chun an staid athraithe sin a léiriú. Ar deireadh, measadh gur coincheapa tairbhiúla iad na coincheapa maidir le tomhaltas neamhriachtanach custaiméirí atá faoi chosaint agus na coimircí breise do shreabha trasteorann i gcás éigeandála chun géarchéimeanna a chosc agus a mhaolú agus, dá bhrí sin, measadh go mbeadh sé úsáideach síneadh a chur leis na forálacha sin.

Leis an ionstraim atá beartaithe, leagtar amach bearta sealadacha, comhréireacha agus urghnácha. Comhlánaítear leis tionscnaimh agus reachtaíocht ábhartha an Aontais Eorpaigh atá ann cheana, rud lena n‑áirithítear gur féidir le saoránaigh tairbhiú de sholáthairtí gáis slána agus go gcosnaítear custaiméirí in aghaidh mórshuaitheadh soláthair. Cuireann sé chun cinn freisin an cuspóir maidir le soláthar gáis nádúrtha a éagsúlú.

Tá forálacha Rialachán (AE) 2022/2576 comhsheasmhach le tionscnaimh atá ann cheana, amhail an Teachtaireacht ‘REPowerEU’, an togra le haghaidh ‘Pacáiste maidir le Dícharbónú an Mhargaidh Hidrigine agus Gáis’ agus an ‘Rialachán maidir le Laghdú ar Éileamh’ agus an Teachtaireacht maidir le ‘Coigil Gás i gcomhair Geimhreadh Sábháilte’ a ghabhann leis. Tá siad comhlántach le reachtaíocht an Aontais maidir leis an margadh inmheánach agus slándáil an tsoláthair.

Le Rialachán (AE) 2022/2576 déantar Rialachán (AE) 2017/1938 maidir le Slándáil an tSoláthair Gáis a threisiú agus a chomhlánú. Áirítear sa dara ceann sin cheana oibleagáid dlúthpháirtíocht a chur ar fáil, chomh maith le coincheap na gcustaiméirí atá faoi chosaint leis an dlúthpháirtíocht, lena n‑áirítear teaghlaigh agus in imthosca áirithe seirbhísí sóisialta riachtanacha agus téamh ceantair. Le Rialachán (AE) 2022/2576, leathnaítear an oibleagáid dlúthpháirtíochta sin chun soláthar toirteanna criticiúla a chosaint do ghléasraí cumhachta gásadhainte agus déantar í a oibríochtú trí shásra réamhshocraithe in éagmais socruithe dlúthpháirtíochta arna gcomhaontú go déthaobhach, a bhfuil feidhm acu anois freisin maidir le Ballstáit a bhfuil saoráidí GNL acu.

Léirítear go hiomlán sa togra freisin cuspóir Rialachán (AE) 2022/1369 maidir le bearta comhordaithe maidir le laghdú ar éileamh ar ghás chun an t‑éileamh ar ghás a laghdú go réamhghníomhach chun aon suaitheadh soláthair a d’fhéadfadh a bheith ann mar gheall ar chogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine a mhaolú. Tá laghdú an éilimh fós ina phríomhcholún dár bhfreagairt i ndáil le cinnteacht an tsoláthair agus treisíonn an togra an colún seo trí chead a thabhairt do na Ballstáit coigilteas a dhéanamh ar thomhaltas neamhriachtanach custaiméirí atá faoi chosaint, agus cosaint á tabhairt an tráth céanna do chustaiméirí leochaileacha.

Le Rialachán (CE) Uimh. 715/2009 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 13 Iúil 2009 maidir le coinníollacha le haghaidh rochtain ar na gréasáin gáis nádúrtha agus lena n‑aisghairtear Rialachán (CE) Uimh. 1775/2005, cuimsítear ann, in Iarscríbhinn 1 a ghabhann leis, pointe 2.2.5, forálacha maidir le sásra fadtéarmach ‘úsáid é nó caill é’. Glacadh na forálacha sin chun bac a chur ar chumas iompair a bheith á mblocáil ag rannpháirtithe sa mhargadh tráth nach féidir leo í a úsáid nó nach bhfuil sé beartaithe acu í a úsáid. Mar gheall ar an ngéarchéim, le Rialachán 2022/2576, laghdaítear an t‑ualach riaracháin agus áirithítear cur i bhfeidhm na bhforálacha sin. Go sonrach, laghdaítear an t‑am a théann in éag nuair nach n‑úsáidtear an acmhainn ó shé mhí síos go mí amháin.

Tar éis ionradh iomlán na Rúise ar an Úcráin, leag an tAontas amach an Plean REPowerEU arb é is aidhm dó deireadh a chur le spleáchas an Aontais ar bhreoslaí iontaise na Rúise a luaithe is féidir agus ar a dhéanaí faoi 2027. Chun an méid sin a bhaint amach, leagtar amach i bPlean REPowerEU Ardán Fuinnimh an Aontais agus fógraíodh sásra le haghaidh comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach. Le Rialachán 2022/2576, a bhfuil sé d’aidhm ag an togra reatha síneadh a chur lena fhorálacha, bunaíodh sásra den sórt sin. Tá an tionscnamh atá beartaithe ag teacht go hiomlán leis na spriocanna a leagtar amach in REPowerEU.

Dá bhrí sin, tá an togra seo maidir le síneadh a chur le tréimhse chur i bhfeidhm Rialachán (AE) 2022/2576 comhlántach leis na forálacha atá ann cheana agus leis na tionscnaimh a rinneadh le déanaí san earnáil fuinnimh, lena gcosnaítear slándáil an tsoláthair gáis, lena gcabhraítear leis an margadh a chobhsú agus na praghsanna a choinneáil faoi smacht, agus lena gcuirtear le héagsúlú na soláthairtí gáis.

Ar deireadh, tá an togra seo comhlántach le hiarrachtaí an Údaráis Eorpaigh um Urrúis agus Margaí (ESMA), a d’eisigh faisnéisiú maoirseachta an 12 Deireadh Fómhair 2023 maidir le calabrú scoradán ciorcaid, mar a shainordaítear i dTreoir (AE) 2014/65, arb é is aidhm dó feidhmiú scoradán ciorcaid den sórt sin a neartú i ngach aicme sócmhainní.

An Comhaontú Glas don Eoraip

Is é is aidhm do Rialachán (AE) 2022/2576, a bhféachann a fhorálacha le síneadh a chur leis an togra reatha, slándáil an tsoláthair a threisiú go bunúsach agus dul i ngleic le praghsanna arda luaineacha fuinnimh. Tá sé comhsheasmhach freisin le cuspóir fadtéarmach an Chomhaontaithe Ghlais. Na forálacha maidir le comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach, lena mbunaítear bealaí chun gás a cheannach a bhunú ar bhealach níos comhordaithe, tá siad i gcomhréir freisin leis an gconair dícharbónaithe a léirítear sa Chomhaontú Glas agus in RepowerEU.

Beartas an Mhargaidh Inmheánaigh

Tá an togra comhoiriúnach leis na rialacha maidir leis an margadh inmheánach fuinnimh. Tá margaí fuinnimh trasteorann atá ag feidhmiú ríthábhachtach chun cinnteacht an tsoláthair a áirithiú i gcás ganntanas soláthair.

Beartas Iomaíochta

Is féidir na rialacha maidir le comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach a chur i bhfeidhm ar bhealach atá comhoiriúnach le rialacha iomaíochta an Aontais, lena gceadaítear ceannach comhpháirteach idir gnóthais iomaíocha faoi choinníollacha áirithe agus a chuirtear i bhfeidhm i bhfianaise imthosca reatha an mhargaidh.

Is é Airteagal 122(1) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh is bunús dlí don ionstraim seo.

Is éard atá sa ghanntanas soláthairtí gáis atá ann faoi láthair agus a leanann ar aghaidh deacracht thromchúiseach i soláthar táirge fuinnimh de bhun Airteagal 122 CFAE. Mar a mhínítear thuas, is ann fós do dheacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha do shlándáil sholáthar gáis an Aontais Mar gheall ar an laghdú mór ar allmhairí gáis píblíne na Rúise le bliain anuas, tá laghdú mór tagtha ar infhaighteacht na soláthairtí gáis don Aontas i gcomparáid leis an méid a bhí ann roimh an ngéarchéim. Tá na margaí gáis domhanda fós an-docht agus meastar go bhfanfaidh siad amhlaidh go ceann tamaill toisc nach bhfuil sé beartaithe ach acmhainneacht leachtaithe GNL nua an-teoranta a bheith oibríochtúil ar fud an domhain roimh 2026. Tharla roinnt eachtraí luaineachta móra i samhradh agus i bhfómhar 2023 a léiríonn go bhfuil na margaí gáis leochaileach fós agus go bhféadfaidís freagairt mhór a thabhairt d’aon suaitheadh tobann gan choinne don soláthar agus don éileamh, mar a tharla i ndiaidh na stailce i saoráidí GNL na hAstráile, i ngéarchéim an Mheánoirthir agus i gcur isteach ar idirnascaire Mhuir Bhailt).

Is féidir le roinnt rioscaí, má thagann siad chun cinn, eagla roimh ghanntanas a spreagadh, rud a d’fhéadfadh, i bhfianaise leochaileacht an mhargaidh mar gheall ar a dhoichte, freagairtí móra a spreagadh lena ngabhann iarmhairtí tromchúiseacha ar phraghsanna. Ar na rioscaí sin tá téarnamh in éileamh na hÁise ar ghás nádúrtha leachtaithe (GNL) lena laghdaítear infhaighteacht gáis ar an margadh domhanda gáis, dálaí adhaimsire a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do stóráil hidreachumhachta nó do tháirgeadh núicléach, rud a d’éileodh dul i muinín giniúint cumhachta gásadhainte ar bhonn níos mó, agus tuilleadh suaití féideartha sa soláthar gáis, lena n‑áirítear stop iomlán a chur le hallmhairí gáis ón Rúis nó cur isteach ar an mbonneagar gáis criticiúil atá ann cheana.

Dá bhrí sin, tá géarghá le bearta leanúnacha chun gníomhaíocht níos comhordaithe agus níos láithrí a dhéanamh, d’fhonn a bheith níos ullmhaithe do thuilleadh suaití gáis agus do thréimhsí luaineachta sa mhargadh le linn na bliana seo chugainn. Leis na bearta a leanfar ar aghaidh leo faoin ionstraim ar feadh tréimhse theoranta ama, is féidir leis na Ballstáit agus na rannpháirtithe sa mhargadh uile ullmhú le haghaidh tuilleadh ganntanas soláthair agus luaineachta sa mhargadh a d’fhéadfadh a bheith ann agus déileáil leo ar bhealach comhordaithe. Bearta Rialachán (AE) 2022/2576 atá le fadú, déanfar iad de mheon dlúthpháirtíochta idir na Ballstáit. Mar shampla, le comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach, is féidir dlúthpháirtíocht an Aontais a neartú trí thacú go háirithe leis na gnóthais sin nach raibh ag ceannach gáis ach ó sholáthróirí Rúiseacha roimhe sin, nó a bhí ag ceannach gáis ó sholáthróirí Rúiseacha go príomha, agus trí chabhrú leo soláthairtí a fháil ó sholáthróirí gáis nádúrtha malartacha ar dhálaí iomaíocha. Ina theannta sin, tá measúnuithe praghsanna agus raonta difríochta tagarmharcanna a fhoilsítear faoi Rialachán (AE) 2022/2576 ríthábhachtach chun tuilleadh dlúthpháirtíochta a chruthú idir na Ballstáit maidir le soláthairtí teoranta GNL a fháil. Ina theannta sin, bunaítear le Rialachán (AE) 2022/2576 bearta sealadacha, i gcás éigeandáil gháis, chun gás a dháileadh go cothrom thar theorainneacha, chun soláthairtí gáis a chosaint i gcomhair na gcustaiméirí is criticiúla agus chun a áirithiú go soláthrófar bearta dlúthpháirtíochta trasteorann. Áirithítear leis sin nach scaipfear géarchéim áitiúil gáis ar fud roinnt Ballstát.

Dá bhrí sin, tá údar maith leis an ionstraim atá beartaithe a bhunú ar Airteagal 122(1) CFAE.

Tá forálacha Rialachán (AE) 2022/2576 agus an síneadh atá beartaithe leo i gcomhréir go hiomlán le prionsabal na coimhdeachta. Mar gheall ar scála agus éifeacht mhór na ndeacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha do shlándáil sholáthar gáis an Aontais, tá gá le gníomhaíocht ar leibhéal an Aontais. Maidir le cur chuige uile-Aontais trí chomhiomlánú éilimh, comhordú níos fearr ar sholáthairtí agus úsáid níos éifeachtúla a bhaint as críochfoirt GNL, stóráil gáis agus píblínte, de mheon na dlúthpháirtíochta, tá gá leis chun an riosca go dtarlódh mórshuaití a d’fhéadfadh a bheith ann a íoslaghdú. Is féidir é sin a rialáil go héifeachtúil ar leibhéal an Aontais seachas ar an leibhéal náisiúnta.

Tá gá freisin le cur chuige comhordaithe ar leibhéal an Aontais maidir le bearta i ndáil le cinnteacht an tsoláthair. Tá comhordú den sórt sin ríthábhachtach chun a áirithiú go mbeidh an deis ag na Ballstáit freagairt d’iarrataí dlúthpháirtíochta ar bhealach éifeachtúil agus tráthúil. Cé go mbeidh sé de chumas ag na Ballstáit i gcónaí dul i mbun socruithe déthaobhacha dlúthpháirtíochta, beidh rialacha réamhshocraithe i bhfeidhm go dtí go dtabharfar na socruithe sin i gcrích, rud a fhágfaidh go mbeidh Ballstáit uile an Aontais in ann tairbhe a bhaint as an dlúthpháirtíocht. Áiritheofar leis sin i ndeireadh na dála nach gcuirfear bac ar sholáthar na dlúthpháirtíochta déthaobhaí mar gheall ar easpa socruithe riaracháin agus airgeadais idir na Ballstáit, agus an tráth céanna beidh na Ballstáit in ann na rialacha réamhshocraithe a chomhlánú le coinníollacha caibidlithe.

I bhfianaise chineál gan fasach na géarchéime soláthair gáis agus na n‑éifeachtaí trasteorann a bhaineann léi, mar aon le leibhéal comhtháthaithe mhargadh inmheánach fuinnimh an Aontais, tá údar le gníomhaíocht ar leibhéal an Aontais ós rud é nach féidir leis na Ballstáit astu féin aghaidh a thabhairt ar an mbaol go mbeidh deacrachtaí tromchúiseacha eacnamaíocha ann mar thoradh ar arduithe ar phraghsanna agus ar shuaití móra sa soláthar. Is le gníomhaíocht leanúnach de chuid an Aontais, arna spreagadh le meon dlúthpháirtíochta idir na Ballstáit, agus leis sin amháin, is féidir a áirithiú nach mbeidh díobháil mharthanach do shaoránaigh ná don gheilleagar ann mar thoradh ar shuaitheadh sa soláthar ná ar luaineacht sa mhargadh.

De bharr a fhairsinge agus a éifeachtaí, is fearr is féidir an beart a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, agus féadfaidh an tAontas, dá bhrí sin, bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach.

Comhlíonann forálacha an Rialacháin agus an síneadh atá beartaithe leo prionsabal na comhréireachta. Tá an beart comhréireach le gné agus cineál na bhfadhbanna a sainaithníodh agus le gnóthú na gcuspóirí a leagadh amach.

I bhfianaise na staide geopholaitiúla nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo agus i bhfianaise na bagartha móire do shaoránaigh agus do gheilleagar an Aontais, is léir go bhfuil gá le gníomhaíocht chomhordaithe. Ní théann na bearta a leagtar amach sa togra thar a bhfuil riachtanach chun a gcuspóirí a bhaint amach agus tá siad comhréireach leis na cuspóirí sin.

Go sonrach, tá na forálacha maidir le comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach a bhfuil sé d’aidhm ag an togra seo síneadh a chur leo le cur chun feidhme ar bhonn deonach go ginearálta, gan ach eisceacht theoranta a bheith ann maidir le rannpháirtíocht shainordaitheach i gcomhiomlánú éilimh le haghaidh méid áirithe gáis. Tá saoirse iomlán fós ag gnóthais phríobháideacha na conarthaí soláthair gáis a thabhairt i gcrích nó gan iad a thabhairt i gcrích.

Le leathnú na dlúthpháirtíochta chuig gléasraí cumhachta gásadhainte criticiúla, cuirtear srianta ar oibreoirí margaidh atá riachtanach chun cinnteacht an tsoláthair gáis a áirithiú le linn staid ina bhfuil laghdú ar an soláthar gáis agus méadú ar an éileamh le linn shéasúr an gheimhridh. Cuireann siad leis na bearta atá ann cheana a leagtar síos i Rialacháin (AE) 2022/1369 agus (AE) 2017/1938 faoi seach, arb é is aidhm dóibh na bearta sin a dhéanamh níos éifeachtaí faoi na himthosca reatha.

An oibleagáid atá ar oibreoirí margaidh faisnéis faoi idirbhearta GNL a sholáthar do ACER, tá sí ailínithe le hoibleagáidí reatha oibreoirí margaidh faoi REMIT agus coinneoidh ACER faisnéis íogair ghnó faoi rún.

Leis an mbeart chun luaineacht praghsanna ionlae a theorannú leagtar síos ceanglais le haghaidh ionaid trádála agus trádálaithe chun go mbeidh cuideachtaí fuinnimh in ann leanúint de bheith rannpháirteach i margaí gáis agus leictreachais agus freastal ar a riachtanais fálaithe, rud a áiritheoidh cinnteacht an tsoláthair fuinnimh do thomhaltóirí deiridh. An tráth céanna, fágann forálacha an Rialacháin lánrogha do na hionaid trádála an modh ríofa is infheidhme a bhunú chun a dteorainneacha praghsanna a chinneadh i gcoibhneas le praghas tagartha.

Tá fad an tsínidh comhréireach mar gheall ar chineál marthanach na ndeacrachtaí tromchúiseacha don soláthar fuinnimh agus na rioscaí a bhíonn ann dá bharr do phraghsanna agus do chinnteacht an tsoláthair, rioscaí a bhfuil coinne leis go leanfaidh siad ar aghaidh ar a laghad le linn 2024 ar fad toisc nach bhfuil coinne le hathruithe níos struchtúrtha ar dhálaí an mhargaidh ach le linn 2025.

Agus gné na géarchéime fuinnimh agus scála an tionchair shóisialta, eacnamaíoch agus airgeadais a bhaineann léi á gcur san áireamh, tá na forálacha a bhfuil sé d’aidhm ag an togra reatha síneadh a chur leo le fáil i Rialachán a bhfuil raon feidhme ginearálta aige agus atá infheidhme go díreach agus láithreach. Dá bhrí sin, ba cheart síneadh a chur le tréimhse chur i bhfeidhm na bhforálacha sin trí Rialachán a ghlacadh freisin.

Mar gheall ar an bpráinn a bhaineann leis an togra le haghaidh síneadh a chur le Rialachán (AE) 2022/2576 a ullmhú ionas gur féidir leis an gComhairle é a ghlacadh in am, níorbh fhéidir comhairliúchán a dhéanamh leis na páirtithe leasmhara. Mar sin féin, pléadh ábhair a bhaineann le cur chun feidhme an Rialacháin, lena n‑áirítear an gá atá le cur i bhfeidhm leanúnach a fhorálacha, i bhfóraim ábhartha, amhail an Bord Stiúrtha ad hoc agus an Grúpa Comhairleach Tionsclaíoch.

Is beart éigeandála é an togra seo chun síneadh a chur leis an ‘Rialachán maidir le Dlúthpháirtíocht Gáis’ atá bunaithe ar Airteagal 122(1) CFAE chun aghaidh a thabhairt ar dheacrachtaí agus rioscaí tromchúiseacha leanúnacha do shlándáil sholáthar gáis an Aontais. Ar an gcúis sin, níorbh fhéidir measúnú tionchair a dhéanamh. Mar sin féin, baintear leas sa togra as conclúidí na Tuarascála ar phríomhthorthaí an athbhreithnithe ar Rialachán (AE) 2022/2576.

Níor sainaithníodh aon tionchar diúltach ar chearta bunúsacha. Leis na bearta faoin ionstraim seo, ní dhéanfar difear do chearta na gcustaiméirí a dhéantar a chatagóiriú mar chustaiméir atá faoi chosaint faoi Rialachán (AE) 2017/1938, lena n‑áirítear na custaiméirí teaghlaigh uile. Leis an ionstraim seo, cuirfear ar ár gcumas na rioscaí a bhaineann le ganntanas gáis a laghdú, ar rioscaí iad a mbeadh impleachtaí móra acu don gheilleagar agus don tsochaí murach sin.

Tá na himpleachtaí buiséadacha teoranta don ghá atá le leathnú an chonartha seirbhíse idir an Coimisiún agus an soláthraí seirbhíse a oibríonn an t‑ardán comhiomlánaithe éilimh ‘Aggregate EU’ a mhaoiniú.

An tionchar buiséadach ar bhuiséad an Aontais a ghabhann leis an togra seo, baineann sé le hacmhainní daonna agus caiteachais riaracháin eile Ard-Stiúrthóireacht (AS) an Choimisiúin Eorpaigh um Fhuinneamh, agus le hacmhainní daonna agus caiteachais ACER. Féachann an togra le síneadh a chur le forálacha lenar bunaíodh ollstruchtúr feabhsaithe maidir le Slándáil an tSoláthair Gáis, ina leagtar oibleagáidí nua ar na Ballstáit agus ina bhfuil, dá réir sin, ról atreisithe do AS an Fhuinnimh i raon leathan réimsí i gcomparáid leis an tréimhse roimh an mbun-Rialachán – is é sin an méid seo a leanas:

Bainistiú foriomlán agus cur chun feidhme an Rialacháin (3 FTE),

Obair chun dlí iomaíochta a dhearadh atá i gcomhréir le cur chun feidhme cuibhreannais ceannaigh gáis, rud a éilíonn malartuithe leis an tionscal (2 FTE)

Measúnú ar iarrataí na mBallstát ar liúntais maidir le toirteanna criticiúla gáis níos airde; obair leantach ar iarrataí dlúthpháirtíochta; cur chun feidhme comhaontuithe dlúthpháirtíochta a éascú (1 FTE),

Cúnamh riaracháin (2 FTE),

Leagtar amach sa togra freisin cúraimí nua do ACER chun sonraí maidir le hidirbhearta GNL a bhailiú chun críche tagarmharc GNL a bhunú (5 FTE).

Ní éilíonn an togra seo aon acmhainn bhuiséadach sa bhreis orthu sin a leithdháileadh cheana i gcomhthéacs ghlacadh Rialachán (AE) 2022/2576 agus a leagtar amach sa ráiteas airgeadais a ghabhann le Rialachán (AE) 2022/2576.

Tá na hathruithe atá beartaithe spriocdhírithe agus teoranta ó thaobh raon feidhme de chun síneadh bliana a chur le tréimhse chur i bhfeidhm fhorálacha Rialachán 2022/2576.

In Airteagal 31, tá sé beartaithe tréimhse chur i bhfeidhm an Rialacháin a athrú ón 30 Nollaig 2023 (an dáta atá aon bhliain amháin tar éis theacht i bhfeidhm Rialachán 2022/2576) go dtí an 31 Nollaig 2024.