TEN/710

Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων (2021)

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών»

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων (2021)

[COM(2020) 78 final]

Εισηγητής: Alberto MAZZOLA

1.    Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρόταση της Επιτροπής και στηρίζει τους στόχους της, ιδίως όσον αφορά την ενθάρρυνση και στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των κρατών μελών, των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των κοινωνικών εταίρων και των παραγόντων της αγοράς στην ενίσχυση του μεριδίου των σιδηροδρόμων στις επιβατικές και εμπορευματικές μεταφορές.

1.2Η ΕΟΚΕ φρονεί πως το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να φέρει το ευρύ κοινό, αποτελούμενο από τους πολίτες, τους εργαζομένους στους σιδηροδρόμους, τους κοινωνικούς εταίρους, τις επιχειρήσεις και τις ακαδημαϊκές κοινότητες, και ιδίως τους ευρωπαίους νέους, εγγύτερα στον δημόσιο διάλογο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ σχετικά με τις πολιτικές αειφορίας και κινητικότητας της ΕΕ και με το μέλλον της ευρωπαϊκής κινητικότητας, με στόχο την προώθηση του σιδηροδρόμου ως βιώσιμου, καινοτόμου και ασφαλούς μέσου μεταφοράς.

1.3Το Έτος Σιδηροδρόμων θα πρέπει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, να αποτελέσει ευκαιρία προβολής των επιδόσεων αειφορίας των σιδηροδρόμων, της Στρατηγικής για την έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα και των επενδυτικών πολιτικών της ΕΕ για τους σιδηροδρόμους.

1.4Η ΕΟΚΕ συνιστά την αξιολόγηση, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων, της ποιότητας των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και, αν κριθεί αναγκαίο, την προσαρμογή τους στις ανάγκες των επιβατών προκειμένου να πληρούν τα κριτήρια που καθορίζονται στο Πρωτόκολλο 26 για τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που προσαρτάται στη ΣΛΕΕ, καθώς επίσης και την ανάπτυξη έργων που προωθούν μια ολιστική προσέγγιση της προσβασιμότητας, την ενίσχυση του συνδέσμου μεταξύ ψηφιοποίησης και αειφορίας, την ανταλλαγή απόψεων με την επενδυτική κοινότητα σχετικά με δυνητικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης της Επιτροπής για τη βιώσιμη χρηματοδότηση.

1.5Η ΕΟΚΕ ζητεί πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων που θα αποσκοπούν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις δημόσιες συγκοινωνίες και ειδικότερα στους σιδηροδρόμους και στην καλύτερη προβολή, ιδίως στους νέους Ευρωπαίους, της ελκυστικότητας μιας σταδιοδρομίας στους σιδηροδρόμους, μέσω της στήριξης κοινών πρωτοβουλιών με τους κοινωνικούς εταίρους, τα πανεπιστήμια, την ακαδημαϊκή κοινότητα εν γένει και τις ευρωπαϊκές οργανώσεις νέων.

1.6Η ΕΟΚΕ είναι πλήρως πεπεισμένη πως το Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τον βιώσιμο τουρισμό και νέας ώθησης στην πρωτοβουλία DiscoverEU. Η ΕΟΚΕ στηρίζει θερμά την πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δώσει σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη, όταν κλείσει τα 18, το δικαίωμα να αποκτήσει μία κάρτα DiscoverEU ως σύμβολο της ενωσιακής ταυτότητας.

1.7Επισημαίνει δε πως το Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με το χρονοδιάγραμμα πρωτοβουλιών της Europalia και την προβολή σε ευρύτερο κοινό του περιεχομένου που έχει ήδη δημιουργηθεί σε υφιστάμενες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως κινηματογραφικά φεστιβάλ (Κάννες, Βενετία, Βερολίνο) και εκθέσεις τέχνης. Στο ίδιο πλαίσιο, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και τα μουσεία θα μπορούσαν το 2021 να αποτελέσουν βήμα για μείζονες πρωτοβουλίες που θα συνδέουν το μέλλον και το παρελθόν των σιδηροδρόμων με μείζονες κλάδους όπως η αρχιτεκτονική και οι κατασκευές, ο σχεδιασμός, ο ηλεκτρομηχανικός τομέας, τα τρόφιμα και ο τουρισμός.

1.8Είναι αναγκαίο το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων να επιδιώξει τη συμμετοχή όλων των ευρωπαϊκών μουσείων σιδηροδρόμων, να προσκαλέσει τους πολίτες να ανακαλύψουν τις συλλογές τους, μεταξύ άλλων μέσω της ψηφιοποίησής τους, να προωθήσει ανταλλαγές μεταξύ μουσείων και ευρωπαϊκή περιοδεία των μουσείων σιδηροδρόμων.

1.9Η ΕΟΚΕ είναι απόλυτα πεπεισμένη ότι το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελέσει επίσης ευκαιρία προώθησης ιδιαίτερα φιλόδοξων στόχων με ευρωπαϊκή κοινωνικοοικονομική και συμβολική προστιθέμενη αξία - μεταξύ άλλων ως τρόπος αντίδρασης στη δραματική κρίση της νόσου COVID-19 - όπως η επαναδρομολόγηση της προσπάθειας επίτευξης ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας όπως προβλέπει η Λευκή Βίβλος για τις Μεταφορές (2011) που θα συνδέει όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πόλεις άνω των 500 000 κατοίκων.

2.    Πρόταση της Επιτροπής

2.1Η πρόταση για την ανακήρυξη του 2021 ως Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων έχει ως στόχο την προώθηση των σιδηροδρομικών μεταφορών σύμφωνα με τους στόχους που ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Μέσω σχεδίων, συζητήσεων, εκδηλώσεων, εκθέσεων και πρωτοβουλιών σε όλη την Ευρώπη, καθώς και μέσω του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων ο σιδηρόδρομος θα προαχθεί ως ένα ελκυστικό και βιώσιμο μέσο μετακίνησης σε ολόκληρη την Ευρώπη, με αποδέκτες τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις αρχές και με έμφαση στην πανευρωπαϊκή και καινοτόμο διάστασή του. Προσεγγίζοντας τους πολίτες, πέρα από τον σιδηροδρομικό τομέα, μέσω ειδικών εκδηλώσεων και επικοινωνιακών εκστρατειών, θα πείσει περισσότερα άτομα και επιχειρήσεις να κάνουν χρήση του σιδηροδρόμου 1 .

2.2Στόχος του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων είναι η ενθάρρυνση και η υποστήριξη των προσπαθειών της Ένωσης, των κρατών μελών, των περιφερειακών και τοπικών αρχών και άλλων οργανισμών να αυξήσουν το ποσοστό των επιβατών και των εμπορευμάτων που διακινούνται σιδηροδρομικώς. Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Έτος θα πρέπει να προωθήσει τον σιδηρόδρομο ως έναν βιώσιμο, καινοτόμο και ασφαλή τρόπο μεταφοράς, προσεγγίζοντας το ευρύτερο κοινό, ιδίως τη νεολαία. Θα πρέπει επίσης να επισημαίνει την ευρωπαϊκή, διασυνοριακή διάσταση του σιδηροδρόμου, που φέρνει πιο κοντά τους πολίτες, τους επιτρέπει να εξερευνήσουν την Ένωση σε όλη την πολυμορφία της, προωθεί τη συνοχή και συμβάλλει στην ολοκλήρωση της ενωσιακής εσωτερικής αγοράς. Θα πρέπει επίσης να αναδείξει τη συμβολή των σιδηροδρόμων στην οικονομία, τη βιομηχανία και την κοινωνία εν γένει της Ένωσης και να προωθήσει τις σιδηροδρομικές μεταφορές ως σημαντικό στοιχείο των σχέσεων μεταξύ της Ένωσης και τρίτων χωρών 2 .

3.    Ο σιδηρόδρομος και η πανδημία της νόσου COVID-19

3.1Ο σιδηροδρομικός τομέας επλήγη και εξακολουθεί να πλήττεται από τα περιοριστικά μέτρα που έλαβαν τα κράτη μέλη προκειμένου να ανακόψουν την εξάπλωση της πανδημίας COVID-19 και από την κατακόρυφη πτώση των μετακινήσεων.

3.2Σύμφωνα με τις πρώτες χοντρικές εκτιμήσεις κλαδικών οργανώσεων όπως η CER, η απώλεια εσόδων όλων συνολικά των επιχειρήσεων επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών λόγω της πανδημίας φτάνει τα 900 εκατ. ευρώ ανά εβδομάδα από την έναρξη της κρίσης. Ο αντίκτυπος της έξαρσης της νόσου COVID-19 προκάλεσε μέση μείωση στα έσοδα των εμπορευματικών σιδηροδρόμων ύψους περίπου 25% σε όλη την ΕΕ-27 τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020 και απώλεια εσόδων ύψους περίπου 78 εκατ. ευρώ ανά εβδομάδα. Παρότι οι εμπορευματικοί σιδηρόδρομοι έδειξαν ισχυρή ανθεκτικότητα, θα μπορούσαν να έχουν δείξει ακόμα μεγαλύτερη αν τα μέτρα «πράσινης λωρίδας» ίσχυαν πλήρως για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, αν τα τέλη τροχαίας πρόσβασης είχαν μηδενιστεί και αν η Ελβετία ανέστελλε την απαγόρευση που θέσπισε την 1η Ιανουαρίου του 2020. Οι φορείς σιδηροδρομικών υποδομών αντιμετωπίζουν ολοένα αυξανόμενο αντίκτυπο από την έξαρση της νόσου.

3.3Παρά την ιδιαίτερα απότομη πτώση της ζήτησης, οι σιδηροδρομικοί φορείς και οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους εξακολουθούν να παρέχουν υπηρεσίες, όπου αυτό είναι δυνατό, επιτρέποντας έτσι στο ιατρικό προσωπικό και τους εργαζόμενους σε ζωτικούς κλάδους να μεταβαίνουν στην εργασία τους. Επιπλέον, οι σιδηροδρομικοί φορείς δρομολόγησαν ιατρικούς σιδηροδρόμους ώστε να επιτρέψουν τη μεταφορά νοσούντων από τις βαρύτερα πληγείσες περιοχές σε λιγότερο πολυσύχναστα νοσοκομεία.

3.4Η ανάκαμψη της Ευρώπης μετά τη νόσο COVID-19 θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία ανάκαμψης και βελτίωσης των σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών και εμπορευμάτων. Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ, προσανατολισμένο στην Πράσινη Συμφωνία και το Ψηφιακό θεματολόγιο, θα παρέχει βραχυπρόθεσμη στήριξη στις σιδηροδρομικές υπηρεσίες και θα επικεντρώνεται στη βραχυπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση, ενδεχομένως συμπεριλαμβάνοντας τις κρατικές ενισχύσεις, προκειμένου οι σιδηρόδρομοι να ανακάμψουν μετά την τεράστια απώλεια εσόδων που προκάλεσε η κρίση του κορονοϊού.

3.5Οι εργαζόμενοι στις μεταφορές ήταν και παραμένουν σε άμεση επαφή με τους επιβάτες στην πρώτη γραμμή και αντιμετωπίζουν κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό κατά την εκτέλεση των καθημερινών τους καθηκόντων. Είναι επίσης αυτοί που πλήττονται από τις καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις του ιού - τόσο ως εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους όσο και ως πολίτες. Οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους διατηρούν την Ευρώπη εν κινήσει σε δύσκολους καιρούς, εξασφαλίζοντας την παροχή ιατρικής φροντίδας και βασικών αγαθών εκεί όπου χρειάζονται.

3.6Η αναγέννηση της Ευρώπης μετά τη νόσο COVID-19 θα αποτελέσει επίσης αναγέννηση των επιβατικών σιδηροδρόμων και επιβεβαίωση των εμπορευματικών σιδηροδρόμων. Οι πόροι που θα διαθέσει το αναθεωρημένο ΠΔΠ 2021-2027 και οι οποίοι θα αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει επίσης να διατεθούν στους σιδηροδρόμους προκειμένου να μην εγκαταλειφθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του Ψηφιακού Θεματολογίου.

3.7Ευρεία ποικιλία σιδηροδρομικών έργων μπορούν να απορροφήσουν τους επιπρόσθετους πόρους του ΠΔΠ και της πρωτοβουλίας Next Generation EU: έργα σιδηροδρομικών υποδομών -επιβατικών ή εμπορευματικών μεταφορών, εθνικά ή διασυνοριακά, συμβατές ή υψηλών ταχυτήτων γραμμές-, έργα σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού, καθώς και όλα τα έργα που σχετίζονται με την αυτοματοποίηση και την ψηφιοποίηση του συστήματος σιδηροδρόμων, μεταξύ των οποίων οι τεχνολογίες ψηφιακής αυτόματης ζεύξης, η περαιτέρω ηλεκτροκίνηση του ευρωπαϊκού δικτύου, η ανάπτυξη του ERTMS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας), η αναβάθμιση των αμαξοστοιχιών με τεχνολογία πέδησης για όλες τις κλιματολογικές συνθήκες και τα προγράμματα διάλυσης για την ανανέωση του τροχαίου υλικού. Οι αναβαθμίσεις των σιδηροδρομικών σταθμών (ιδίως όσον αφορά πλατφόρμες με πρόσβαση για άτομα μειωμένης κινητικότητας) θα αποτελούσε άλλο ένα πεδίο όπου απαιτούνται πόροι και μπορούν να επιτευχθούν βραχυπρόθεσμα θετικά οικονομικά αποτελέσματα. Η τόνωση των επενδύσεων στο ΔΕΔ-Μ και η συντήρηση και ανανέωση των υφιστάμενων γραμμών θα μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά και γρήγορα στην οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ.

3.8Οι γενικοί στόχοι βελτίωσης της ικανότητας και της αποδοτικότητας των εμπορευματικών και επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών, στο πλαίσιο ενός έξυπνου πολυτροπικού συστήματος μεταφορών, όπως περιγράφεται στην ανακοίνωση για την Πράσινη Συμφωνία, ενδέχεται μακροπρόθεσμα να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην οικονομική ανάκαμψη, μειώνοντας το μερίδιο αγοράς των οδικών εμπορευματικών μεταφορών και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών.

3.9Οι πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Σιδηροδρόμων πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στις δημόσιες συγκοινωνίες και ιδίως στους σιδηροδρόμους. Πρέπει να δρομολογηθούν πρωτοβουλίες με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα πρόσθετα μέτρα υγιεινής που έλαβαν οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, τις πολιτικές χρήσης μάσκας και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Όσον αφορά τα δικαιώματα των επιβατών, πρέπει να υπάρξει σαφήνεια όσον αφορά τις υποχρεωτικές επιστροφές τιμήματος και τα οικειοθελή κουπόνια (vouchers). Αυτά τα μέτρα πρέπει να συνοδεύονται από ολοκληρωμένη εφαρμογή των δικαιωμάτων των επιβατών σε όλες τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες, καθ’ όλο το μήκος των διαδρομών των επιβατών, με τη δέουσα εξήγησή τους στο κοινό και την αποτελεσματική επιβολή τους μέσω εναλλακτικών συστημάτων επίλυσης διαφορών και εθνικών οργάνων αστυνόμευσης.

4.    Γενικές παρατηρήσεις

   Ιστορικό

4.1Η μακρά ιστορία των σιδηροδρόμων και της σχετικής τεχνολογίας θα εορταστεί σε πολλές επετείους το 2021. Όπως υπογραμμίζεται από την Europalia στον κατάλογο των καλλιτεχνικών φεστιβάλ της για το 2021, οι βελγικοί και οι γαλλικοί σιδηρόδρομοι θα γιορτάσουν την 175η επέτειο της σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Παρισιού και Βρυξελλών. Το 1846, οι δύο πρωτεύουσες ήταν οι πρώτες στον κόσμο που συνδέθηκαν με σιδηροδρομική γραμμή. Την ίδια χρονιά, οι Βρυξέλλες και το Λονδίνο συνδέθηκαν επίσης με σιδηροδρομική σύνδεση μέσω της ζεύξης Οστάνδης-Ντόβερ. Το 2021 θα συμπέσει επίσης με την 25η επέτειο των τρένων Thalys και την 170ή επέτειο της πρώτης λειτουργίας της Σαξωνο-βοημικής σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Πράγας και Δρέσδης. Άλλες σιδηροδρομικές επέτειοι το 2021 περιλαμβάνουν την 50ή επέτειο του Σιδηροδρομικού Μουσείου του Mulhouse και την 75η επέτειο των Σιδηροδρόμων του Λουξεμβούργου. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι το 2021 αποτελεί επίσης την 45η επέτειο του πρώτου τρένου Pendolino στην Ιταλία, την 40ή επέτειο του TGV στη Γαλλία και την 30ή επέτειο του ICE στη Γερμανία. Αποτελεί ακόμη την 20ή επέτειο της έκδοσης της πρώτης λευκής βίβλου της ΕΕ για τους σιδηροδρόμους στην Ευρώπη.

4.2Το Έτος Σιδηροδρόμων θα αποτελέσει ευκαιρία να εορταστεί η ιστορία των σιδηροδρόμων, η ιστορία της τεχνολογικής τους προόδου και η ιστορία μιας ευρωπαϊκής ηπείρου που έρχεται ολοένα πιο κοντά χάρη στις σιδηροδρομικές συνδέσεις. Ταυτόχρονα, αποτελεί ευκαιρία αξιολόγησης της μέχρι σήμερα προόδου.

   Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

4.3Το 2019 η Επιτροπή παρουσίασε την ανακοίνωσή της για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η ανακοίνωση πιέζει την ΕΕ να απαλλάξει σταδιακά την οικονομία της από τις ανθρακούχες εκπομπές με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, ενώ σκιαγραφεί μια στρατηγική πολιτικής για την επίτευξη του στόχου αυτού. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία συμβάλλει στη στρατηγική της Επιτροπής για την υλοποίηση του Θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για το 2030 και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.

4.4Μεταξύ άλλων πρωτοβουλιών, στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία διατυπώνεται το αίτημα να επιταχυνθεί η μετάβαση στη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα, δεδομένου ότι οι μεταφορές ευθύνονται για το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ και εξακολουθούν να αυξάνονται. Στη μείωση θα πρέπει να συμβάλουν όλοι οι τρόποι μεταφοράς. Μεταξύ άλλων δράσεων, δυνάμει της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, σημαντικό μέρος του 75% των εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών που πραγματοποιούνται σήμερα οδικώς θα πρέπει να στραφεί προς τις σιδηροδρομικές και εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Απαιτείται ταχεία δράση για να υλοποιηθεί αυτό τα φιλόδοξο σχέδιο και να εξασφαλιστεί η αύξηση του μεριδίου μεταφορών του σιδηροδρόμου, με πρόβλεψη ισχυρότερων κινήτρων για την προώθηση των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών.

4.5Για την υλοποίηση των γενικών στόχων της Πράσινης Συμφωνίας, η Επιτροπή θα παρουσιάσει Στρατηγική για την έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα το τελευταίο τρίμηνο του 2020. Η στρατηγική αυτή θα επικεντρώνεται μεταξύ άλλων σε πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην αύξηση της ικανότητας και τη βελτίωση της διαχείρισης της εμπορευματικής ικανότητας στους σιδηροδρόμους και τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές, καθώς και στη δημιουργία έξυπνου, ομαλού και φιλικού προς τον χρήστη πολυτροπικού συστήματος μεταφορών με στόχο τη μείωση του μεριδίου αγοράς των οδικών μεταφορών και την ενίσχυση της ελκυστικότητας των πολυτροπικών μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρομικών. Πρωτοβουλίες προς τούτο έχουν ήδη προγραμματιστεί για το 2021.

4.6Το Έτος Σιδηροδρόμων θα αποτελέσει ευκαιρία να υπογραμμιστούν και να αναδειχθούν οι επιδόσεις αειφορίας των σιδηροδρόμων, της Στρατηγικής για την έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα και των επενδυτικών πολιτικών της ΕΕ για τους σιδηροδρόμους. Οι επενδύσεις στις σιδηροδρομικές υποδομές είναι ικανές να τονώσουν την οικονομία, να δημιουργήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας που θα είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμες και να καταστήσουν τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες ελκυστικότερες για τους πελάτες. Η ευαισθητοποίηση σχετικά με το ζήτημα θα επηρεάσει τη συμπεριφορά των καταναλωτών και τις επιλογές μέσων όσον αφορά τις δημόσιες συγκοινωνίες και την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών.

4.7Το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία να αξιολογηθεί η ποιότητα των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και, αν κριθεί αναγκαίο, να προσαρμοστούν στις ανάγκες των χρηστών προκειμένου να πληρούν τα κριτήρια που ορίζονται στο Πρωτόκολλο 26 για τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που προσαρτάται στη ΣΛΕΕ.

   Το Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη

4.8Το ψηφιακό θεματολόγιο της ΕΕ πρέπει να καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για τη συμπερίληψη του σιδηροδρομικού τομέα στην ψηφιακή επανάσταση και σε όλα τα μέτρα στήριξης που σχεδιάζονται προς τούτο. Πρέπει να συμβάλει στην τόνωση της εφαρμογής του ERTMS, στην ανάπτυξη λύσεων κινητικότητας ως υπηρεσίας, σε νέες λύσεις έκδοσης εισιτηρίων, παράλληλα με την ανάπτυξη δικτύου 5G στο βασικό και το ολοκληρωμένο δίκτυο ΔΕΔ-Μ. Αυτό θα επιτρέψει στους σιδηροδρόμους να ανταποκρίνονται στη ζήτηση των σημερινών και των αυριανών τους πελατών.

4.9Οι εργαζόμενοι πρέπει να λάβουν τη δέουσα υποστήριξη στην τρέχουσα διαδικασία ψηφιοποίησης και οι θέσεις εργασίας τους να εξασφαλιστούν. Οι ειδικές απαιτήσεις ανά φύλο χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής προκειμένου να εξασφαλιστεί η ισότητα των φύλων. Οι προβληματισμοί των εργαζομένων κατά τη διαδικασία μετασχηματισμού πρέπει να βρουν δέουσα ανταπόκριση, μέσω της συμμετοχής των εκπροσώπων τους και των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν πρόσβαση σε κατάρτιση και μετεκπαίδευση προκειμένου να παραμείνουν σε υψηλής ποιότητας και βιώσιμες θέσεις εργασίας.

4.10Δεδομένου ότι το σύστημα 5G θα αναγάγει την κινητή και τη διαδικτυακή τεχνολογία στο καθεστώς της τεχνολογίας γενικού σκοπού, η ΕΟΚΕ προτρέπει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να ολοκληρώσουν την ενιαία ψηφιακή αγορά, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ικανοτήτων για την ενσωμάτωση και τη χρήση των υπηρεσιών 5G με στόχο την προάσπιση και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών βιομηχανιών όπως οι μεταφορές και ιδίως οι σιδηροδρομικές. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθέσει την εκπόνηση μελέτης σχετικά με τον βιολογικό αντίκτυπο της ακτινοβολίας του 5G και με τον κίνδυνο παρεμβολών σε άλλες ζώνες συχνοτήτων 3 .

4.11Οι δημογραφικές, οικονομικές και πολιτικές τάσεις θα διαμορφώσουν νέους τρόπους μετακίνησης σε αστικές και μη αστικές περιοχές, και θα είναι επιτακτική η ανάγκη για τους σιδηροδρόμους να προσαρμοστούν προκειμένου να είναι σε θέση να ενσωματωθούν σε μια πολυτροπική και ακόμα πιο ψηφιοποιημένη αλυσίδα μεταφορών. Ειδικότερα, αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων και νέων ενδέχεται να πειστούν να χρησιμοποιούν συχνότερα τους σιδηροδρόμους τόσο σε αστικές περιοχές όσο και για μακρινές διαδρομές, εάν οι σιδηρόδρομοι επιδείξουν μεγαλύτερη μέριμνα για την κάλυψη νέων αναγκών άνεσης και προσβασιμότητας. Ταυτόχρονα, μια εξοικειωμένη με την τεχνολογία γενιά πελατών θα βασίζεται πολύ λιγότερο στις ιδιωτικές συγκοινωνίες, προτιμώντας λύσεις κοινών μετακινήσεων και δημοσίων συγκοινωνιών, εφόσον η ποιότητα των υπηρεσιών είναι επαρκής.

4.12Θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμης σημασίας για τους σιδηροδρόμους η βελτίωση των τεχνολογιών έκδοσης εισιτηρίων τους, που θα καθιστά ευκολότερη την αγορά εισιτηρίου με τη δυνατότητα συνδυασμού διαφορετικών σκελών ταξιδίου σε ένα εισιτήριο, καθώς και η πρόβλεψη της μελλοντικής δυνατότητας έκδοσης πολυτροπικών εισιτηρίων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει πρωτοβουλίες προς τούτο, για παράδειγμα μέσω καθοδήγησης από ειδικούς, ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, επιχορηγήσεων κλπ.

4.13Καθώς η πολυτροπικότητα είναι ουσιαστικής σημασίας ιδιαίτερα για τις σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές, είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων για την προώθηση του διαλόγου μεταξύ των πελατών των μεταφορών, του σιδηροδρομικού και άλλων τομέων μεταφορών, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, για τον προσδιορισμό των πρακτικών προβλημάτων που εμποδίζουν την ανάπτυξη των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών και την εξεύρεση λύσεων που θα καταστήσουν τις υπηρεσίες σιδηροδρομικών μεταφορών ελκυστικές στους πελάτες. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να συμμετάσχουν όλοι οι κλάδοι των μεταφορών σε αυτόν το διάλογο. Η εξεύρεση προτύπων συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων που δεν αντιβαίνουν στο δίκαιο ανταγωνισμού ενδέχεται να αποτελεί σημαντική πτυχή αυτού του διαλόγου.

4.14Η ψηφιοποίηση των σιδηροδρόμων θα επιτρέψει επίσης στους σιδηροδρόμους να συνεχίζουν να προσαρμόζουν τις υπηρεσίες τους για να καλύπτουν ολοένα αποδοτικότερα τις ανάγκες των φορτωτών, π.χ. με τη μεγιστοποίηση της χρήσης της διαθέσιμης σιδηροδρομικής δυναμικότητας και την ανάμειξη διαφορετικών ειδών εμπορευματικών υπηρεσιών. Δεδομένης της τρέχουσας πτωτικής τάσης του μεριδίου αγοράς των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών, πρέπει να δοθεί έμφαση στις δυνατότητες βελτίωσης της αποδοτικότητας και της ευελιξίας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

4.15Οι διαχειριστές σιδηροδρομικών υποδομών πρέπει να μεριμνήσουν για την ολοένα μεγαλύτερη ψηφιοποίησή τους, ώστε να βελτιώσουν την επιχειρησιακή τους απόδοση όσον αφορά τη συνέπεια και τη δυναμικότητα. Μεγάλη ώθηση σε αυτήν την κατεύθυνση θα δώσει η εξάπλωση του συστήματος αυτόματου ελέγχου των σιδηροδρόμων ERTMS. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ανάπτυξη του ERTMS πρέπει να επιταχυνθεί δραματικά. Οι απαιτούμενες επενδύσεις (που ξεπερνούν τα 100 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής σύμπλεξης) θα αναζητηθούν στο σχέδιο ανάκαμψης και η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τους σιδηροδρόμους να αναπτύξουν ένα ολοκληρωμένο και διαλειτουργικό πλαίσιο κινητικότητας ως υπηρεσίας, μαζί με άλλα μέσα μεταφοράς.

4.16Η ελεύθερη ροή δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των σιδηροδρόμων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί αποτελεσματικές λύσεις για την εξάλειψη των προβλημάτων που συνδέονται με την προσβασιμότητα, τη διαλειτουργικότητα και τη διαβίβαση δεδομένων, με παράλληλη κατοχύρωση της επαρκούς προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, του θεμιτού ανταγωνισμού και της διεύρυνσης των επιλογών των καταναλωτών. Οι ίδιες προϋποθέσεις πρέπει να ισχύουν για τις δημόσιες και τις ιδιωτικές εταιρείες, με αμοιβαιότητα όσον αφορά την ανταλλαγή δεδομένων και την αντιστάθμιση του κόστους 4 .

4.17Για τους προαναφερθέντες λόγους, το θέμα της ψηφιοποίησης των σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελεί ένα από τα σημεία εστίασης του Έτους Σιδηροδρόμων. Ειδικότερα, η σύνδεση μεταξύ ψηφιοποίησης και αειφορίας πρέπει να υπογραμμιστεί με κατάλληλες επικοινωνιακές πρωτοβουλίες.

   Εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους

4.18Οι ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι απασχολούν άμεσα περίπου 1,3 εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες, και περίπου 1 εκατομμύριο ακόμη έμμεσα, γεγονός που τους καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις αποτελούν ουσιαστικό παράγοντα όσον αφορά την κατάρτιση των νέων και συμβάλλουν έτσι στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων στην Ευρώπη, ιδίως σε οικονομικά δύσκολους καιρούς.

4.19Το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων είναι επίσης Έτος Εργαζομένων στους Σιδηροδρόμους. Πρέπει να εξασφαλιστούν υψηλής ποιότητες θέσεις εργασίας για τους εργαζόμενους στις μεταφορές και ασφαλής, αξιόπιστη υπηρεσία για τους καταναλωτές. Στο πνεύμα της κοινωνικής Ευρώπης, οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων πρέπει να βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής. Το μισθολογικό και το κοινωνικό ντάμπινγκ δεν έχει θέση στον σιδηροδρομικό τομέα και πρέπει να εξαλειφθεί.

4.20Οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους δικαιούνται δημόσια αναγνώριση. Προς τούτο, είναι σημαντική η προβολή των επιτευγμάτων τους και η αναγνώριση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. Πανευρωπαϊκές δράσεις αναμένεται να βοηθήσουν στην αναγνώριση των επιτευγμάτων των εργαζομένων και στην υπογράμμιση της ζήτησης για ποιοτικές θέσεις εργασίας. Όλοι οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους πρέπει να προστατεύονται από το μισθολογικό και το κοινωνικό ντάμπινγκ προκειμένου να διατηρηθούν ασφαλείς οι σιδηροδρομικές δραστηριότητες στην Ευρώπη. Αυτό δεν μπορεί να διασφαλιστεί παρά με ενεργή κοινωνική εταιρική σχέση στον τομέα.

4.21Η ψηφιοποίηση αποτελεί, φυσικά, τόσο ευκαιρία όσο και επιχειρηματική ανάγκη για τους σιδηροδρόμους. Μόνο με την ψηφιοποίηση των εσωτερικών τους διεργασιών και του τρόπου παροχής των υπηρεσιών τους θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του σήμερα. Ταυτόχρονα, ωστόσο, κατά την υλοποίηση της ψηφιοποίησης χρειάζεται να επιδειχθεί η μέγιστη δυνατή σύνεση, προκειμένου να αποφευχθούν αποσυντονιστικές μεταβάσεις και κοινωνική διχόνοια. Είναι εντελώς ζωτικής σημασίας οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι να συναντώνται στο πλαίσιο του τομεακού κοινωνικού διαλόγου της ΕΕ για τους σιδηροδρόμους προκειμένου να αποφασίζουν σχετικά με κοινά σχέδια, με στόχο τόσο τον καλύτερο εντοπισμό και την πρόβλεψη του αντικτύπου της αυτοματοποίησης και της ψηφιοποίησης όσο και τη διατήρηση ενός υψηλού επιπέδου απασχόλησης και κοινωνικών εγγυήσεων στο πλαίσιο μιας κοινωνικά δίκαιης μετάβασης 5 .

4.22Το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης είναι να δοθεί έμφαση στις επαγγελματικές μεταβάσεις, με την υποστήριξη της διά βίου μάθησης και των επενδύσεων στην απασχολησιμότητα του προσωπικού για την αποφυγή απολύσεων. Ο σιδηροδρομικός τομέας καλείται να αντιμετωπίσει δύο σημαντικές προκλήσεις που αφορούν, αφενός, τη μη ισορροπημένη ηλικιακή πυραμίδα του προσωπικού του και, αφετέρου, τις δυσκολίες πρόσληψης, κυρίως όσον αφορά τους νέους και τις γυναίκες 6 .

4.23Το Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία να προβληθεί καλύτερα, ιδίως στους νέους Ευρωπαίους, η ελκυστικότητα μιας σταδιοδρομίας στους σιδηροδρόμους, μέσω της στήριξης κοινών πρωτοβουλιών με τους κοινωνικούς εταίρους, τα πανεπιστήμια, την ακαδημαϊκή κοινότητα εν γένει και τις ευρωπαϊκές οργανώσεις νέων.

   Υποδομές

4.24Το πλαίσιο ΔΕΔ-Μ έχει συμβάλει σημαντικά στον εντοπισμό των απαραίτητων σημαντικών χρηματοδοτικών πόρων για νέες σιδηροδρομικές υποδομές (περίπου 500 δισ. ευρώ μόνο για το βασικό δίκτυο έως το 2030), παρόλο που οι διαθέσιμοι πόροι δεν επαρκούν για την κάλυψη όλων των αναγκών. Η ολοκλήρωση του βασικού δικτύου πρέπει να οδηγήσει σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων που θα εξυπηρετεί σχεδόν όλες τις πρωτεύουσες και τις μείζονες ευρωπαϊκές πόλεις (άνω των 500 000 κατοίκων). Επιπλέον η συντήρηση των υποδομών ΔΕΔ-Μ είναι ένα ζήτημα που έχει υποτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό σε αρκετές χώρες, στις οποίες αναδύεται μάλλον δραματικά, ενώ σε άλλες χώρες έχει ληφθεί δεόντως υπόψη.

4.25Παρότι η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προώθηση σιδηροδρομικών συνδέσεων μεταξύ μεγάλων πόλεων μέσω τρένων υψηλής ταχύτητας και του δικτύου ΔΕΔ-Μ, υπενθυμίζουμε ωστόσο τη σημασία της διατήρησης ικανού επιπέδου χρηματοδότησης για τις εθνικές και περιφερειακές γραμμές.

4.26Η ΕΟΚΕ ζητεί την τόνωση των επενδύσεων προκειμένου να ολοκληρωθεί το δίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών και περιφερειακών περιοχών, και να καλυφθεί η χρηματοδότηση τακτικής και έκτακτης συντήρησης για ολόκληρο το δίκτυο ΔΕΔ-Μ μέσω του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ. Περαιτέρω πρόσθετοι πόροι είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη των σιδηροτροχιών, τις επενδύσεις στις υποδομές και την πύκνωση του επιβατικού και εμπορευματικού δικτύου. Κάθε ευρώ που επενδύεται στους σιδηροδρόμους δημιουργεί και συντηρεί θέσεις εργασίας, μεταξύ άλλων στη βιομηχανία εφοδιασμού των σιδηροδρόμων και στις περιφέρειες.

   Βιώσιμη χρηματοδότηση

4.27Το Σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση της αειφόρου ανάπτυξης (COM(2018) 97 final) αποσκοπεί στον αναπροσανατολισμό των ροών κεφαλαίου σε βιώσιμες επενδύσεις με στόχο, πρώτον, την επίτευξη αειφόρου και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, δεύτερον, τη διαχείριση των χρηματοπιστωτικών κινδύνων που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή, την εξάντληση των φυσικών πόρων, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τα κοινωνικά ζητήματα και, τρίτον, την ενίσχυση της διαφάνειας και την καλλιέργεια του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού στις χρηματοπιστωτικές και οικονομικές δραστηριότητες, τρίτον.

4.28Το ενοποιημένο σύστημα κατηγοριοποίησης της ΕΕ (ταξινομία), που θα παρέχει σαφήνεια σχετικά με το ποιες δραστηριότητες μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

4.29Βασισμένη στην ανάπτυξη της ταξινομίας της αειφορίας της ΕΕ και στα μέχρι στιγμής αποτελέσματα του σχεδίου δράσης, η Επιτροπή ανακοίνωσε την αναθεώρηση του σχεδίου δράσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

4.30Η ΕΟΚΕ επικρότησε τις προτάσεις σχετικά με την ταξινομία, οι οποίες αποτελούν ένα πρώτο βήμα προς την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για τη χρηματοδότηση της αειφόρου ανάπτυξης 7 . Η ΕΟΚΕ επικρότησε επίσης την πρόταση σχετικά με την εκπόνηση νέων δεικτών αναφοράς χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και δεικτών αναφοράς θετικού αντικτύπου άνθρακα. Εξάλλου, το εν λόγω θεμέλιο οφείλει να είναι σύμφωνο με τις υψηλές φιλοδοξίες που προβάλλονται στο σχέδιο δράσης, σύμφωνα με τις οποίες «[η] Ευρώπη είναι σε πλεονεκτική θέση για να αναλάβει ηγετική θέση παγκοσμίως». Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να αναληφθεί δράση που θα συνάδει με την εν λόγω φιλοδοξία και να διαμορφωθεί αναλόγως η ταξινομία.

4.31Δεδομένων των διαπιστευτηρίων αειφορίας τους, οι σιδηρόδρομοι αναμένεται να βρουν ευκαιρίες σε όλες τις πρωτοβουλίες βιώσιμης χρηματοδότησης. Παρότι παραμένει αδιαμφισβήτητο ότι η χρηματοδότηση για τη συντήρηση και την περαιτέρω επέκταση των σιδηροδρομικών υποδομών καθαυτή αποτελεί δημόσιο καθήκον και πρέπει να βασίζεται στον δημόσιο προϋπολογισμό, πρέπει να δοθεί προσοχή στις χρηματοδοτικές ανάγκες του μελλοντικού συστήματος σιδηροδρόμων, και ειδικότερα στο τροχαίο υλικό και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, καθώς και στη διερεύνηση της δυνατότητας ιδιωτικών επενδυτών να συμμετέχουν σε σιδηροδρομικά έργα.

4.32Για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του πλαισίου πολιτικής που παρέχουν οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη της ΕΕ να ολοκληρώσουν ει δυνατόν συντομότερα τη διαδικασία κύρωσης του Πρωτοκόλλου του Λουξεμβούργου του 2007 στη Σύμβαση του Κέιπ Τάουν του 2001 σχετικά με τις διεθνείς ασφάλειες επί κινητού εξοπλισμού για θέματα που αφορούν ειδικά το σιδηροδρομικό τροχαίο υλικό (το λεγόμενο Σιδηροδρομικό Πρωτόκολλο του Λουξεμβούργου).

4.33Είναι ανάγκη οι σιδηρόδρομοι και η κοινότητα των ιδιωτικών επενδυτών να συναντηθούν και να ανταλλάξουν ιδέες για πιθανές συνέργειες, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών βιώσιμης χρηματοδότησης της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να προγραμματίσει δραστηριότητες που θα επιτρέψουν την πραγματοποίηση αυτών των ανταλλαγών, με τη συμμετοχή τόσο της σιδηροδρομικής κοινότητας όσο και αυτής των ιδιωτικών επενδυτών, ιδίως δε των μακροπρόθεσμων επενδυτών όπως τα ασφαλιστικά, επενδυτικά και συνταξιοδοτικά ταμεία.

   Προσβασιμότητα

4.34Η προώθηση της καθολικής πρόσβασης όπως ορίζεται στο Πρωτόκολλο 26 για τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος και στις παραπομπές του στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος προϋποθέτει την ικανή πρόσβαση όλων των χρηστών σε όλη την επικράτεια (εδαφική προσβασιμότητα), καθώς γίνεται αντιληπτό ότι οι συνθήκες πρόσβασης (χρόνος αναμονής, πυκνότητα των σημείων πρόσβασης, υποδομές κλπ.) διαφέρουν ανάλογα με τις ανάγκες των χρηστών. Η ίση μεταχείριση και προώθηση της καθολικής πρόσβασης συνεπάγεται επίσης την καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεων.

4.35Για να καταστεί ελκυστικότερη η χρήση σιδηροδρόμων για καθημερινές μετακινήσεις καθώς και για μακρών αποστάσεων και διασυνοριακά ταξίδια, θα είναι σημαντική η ενίσχυση των δικαιωμάτων των επιβατών, η ευαισθητοποίησή τους σχετικά με αυτήν την προστασία, καθώς και η διατήρηση και ενδεχομένως βελτίωση της οικονομικής προσιτότητας και ποιότητας υπηρεσιών των σιδηροδρομικών μεταφορών.

4.36Οι ευρωπαϊκές σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, οι διαχειριστές σταθμών και οι διαχειριστές υποδομών βελτιώνουν συνεχώς την ταξιδιωτική εμπειρία των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα ή αναπηρίες. Οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες είναι μακράν πιο προσβάσιμες από ό,τι στο παρελθόν, και πολλοί επιβάτες με αναπηρία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους σιδηροδρόμους χωρίς συνδρομή. Οι σιδηροδρομικές εταιρίες συνεισφέρουν ουσιαστικά στη βελτίωση της κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία και είναι προσηλωμένες στην υλοποίηση των δεσμεύσεών τους στον τομέα, από κοινού με τις δημόσιες αρχές και τις ενώσεις επιβατών.

4.37Έχουν γίνει επενδύσεις για τη συνέχιση της εξάλειψης φραγμών στους σταθμούς και στα τρένα την επόμενη δεκαετία, προκειμένου να διευκολυνθεί η ταξιδιωτική εμπειρία των επιβατών με μειωμένη κινητικότητα ή αναπηρίες.

4.38Θα χρειαστεί συνεχής χρηματοδότηση από τρίτους, είτε από εθνικές κυβερνήσεις είτε απευθείας από την ΕΕ, προκειμένου να βελτιώνεται συνεχώς η προσβασιμότητα του σιδηροδρομικού δικτύου σύμφωνα με τις επιταγές της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ για την προσβασιμότητα των σιδηροδρόμων.

4.39Το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία για την ανάπτυξη έργων που προωθούν μια ολιστική προσέγγιση της προσβασιμότητας, εξετάζοντας όχι μόνο τις πρωτοβουλίες του σιδηροδρομικού τομέα τόσο στους σταθμούς όσο και στα τρένα για τη βελτίωση της συνδρομής και της προσβασιμότητας, αλλά κάθε τι που χρειάζεται προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι επιβάτες θα είναι σε θέση να φτάσουν στους μεταφορικούς κόμβους καθαυτούς.

   Βιώσιμος τουρισμός

4.40Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μία από τις πιο ανεπτυγμένες και πιο δημοφιλείς τουριστικές περιοχές παγκοσμίως. Η ΕΕ ευθύνεται για το 40% των διεθνών τουριστικών αφίξεων παγκοσμίως και το 31% των εσόδων του διεθνούς τουρισμού. Στην ΕΕ βρίσκονται τόσο κάποιες από τις κυριότερες αγορές προέλευσης τουριστών όσο και κάποιοι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως. Το 2016, σχεδόν 270 εκατομμύρια κάτοικοι της ΕΕ (2/3 των τότε κατοίκων) πραγματοποίησαν τουλάχιστον ένα ταξίδι αναψυχής, πάνω από το ήμισυ των οποίων ήταν διεθνή. Οι μεταφορές καταλαμβάνουν τυπικά μερίδιο 27% των δαπανών για ένα ταξίδι αναψυχής.

4.41Η αντιμετώπιση του σχετικού με τον τουρισμό περιβαλλοντικού αντικτύπου των μεταφορών αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις που εντοπίζονται στην Ατζέντα της Επιτροπής για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό (COM2007/621).

4.42Το κίνημα των μαθητικών κινητοποιήσεων για το κλίμα (Fridays for Future), καθώς και η αύξηση των ακραίων μετεωρολογικών και κλιματικών φαινομένων κάνουν τους πολίτες να επανεξετάζουν τα συνήθη ταξιδιωτικά τους σχέδια και να εξετάζουν τον σιδηρόδρομο ως μέσο που θα τους μεταφέρει στον προορισμό τους. Οι ταξιδιώτες αναψυχής και διακοπών αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία μεμονωμένων σιδηροδρομικών επιβατών.

4.43Σήμερα, ο ευρωπαϊκός τουρισμός βρίσκεται σε στάδιο μετάβασης, με παγιωμένους προορισμούς να αναπτύσσουν νέα οράματα για την ανάπτυξη του τουρισμού με μεγαλύτερο σεβασμό στις αρχές της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αειφορίας. Απαιτούνται νέα πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης για την αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού αντικτύπου και του υπερβολικού τουρισμού.

4.44Για πολλά κράτη μέλη, ευρωπαϊκές περιφέρειες και πόλεις, ο τουρισμός αποτελεί βασικό παράγοντα συμβολής στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό, ενώ παράλληλα παρέχει απασχόληση και εισόδημα. Ωστόσο, η πανδημία της νόσου COVID-19 έπληξε σοβαρά αυτό το οικοσύστημα,

4.45Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να αναληφθεί δράση προκειμένου ο διεθνής, ηπειρωτικός και εθνικός τουρισμός να ανακάμψει, προς όφελος ευρέων τομέων της οικονομίας της ΕΕ. Οι σιδηρόδρομοι μπορούν να συνδράμουν τουριστικούς προορισμούς που δεν εξυπηρετούνται επαρκώς από τις αερομεταφορές, να ανοίξουν νέους δρόμους και να καλλιεργήσουν νέες αξιακές αλυσίδες. Για τους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόμους, πρόκειται για ευκαιρία να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση των ευαισθητοποιημένων για το κλίμα τουριστών στην αγορά.

4.46Το Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τον βιώσιμο τουρισμό και τις νέες τουριστικές διαδρομές που μπορούν να ανακαλύψουν οι Ευρωπαίοι πολίτες χάρη στις σιδηροδρομικές συνδέσεις. Η αλλαγή τουριστικής συμπεριφοράς πρέπει να αποτελέσει έννοια που θα αναπτυχθεί και θα προβληθεί με κατάλληλες επικοινωνιακές πρωτοβουλίες, με την κοινή στήριξη της σιδηροδρομικής κοινότητας, της ευρωπαϊκής πολιτιστικής βιομηχανίας και των εθνικών και ευρωπαϊκών εκπροσώπων του τουριστικού τομέα.

   DiscoverEU

4.47Για πολλούς λόγους, σημαντικός αριθμός νέων Ευρωπαίων δεν έχουν, ή έχουν ελάχιστα ταξιδέψει στην Ευρώπη. Παρότι υφίστανται προγράμματα εκπαιδευτικών ανταλλαγών, η ΕΕ μόλις εγκαινίασε εργαλείο που θα επιτρέπει σε κάθε Ευρωπαίο να αποκτήσει ταξιδιωτική εμπειρία η οποία θα συνδέει καλύτερα τους νέους με την ευρωπαϊκή ταυτότητα, θα ευαισθητοποιεί σχετικά με τις βασικές αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα τους εξοικειώνει με ένα αειφόρο και καθαρό μέσο μεταφοράς. Η πρωτοβουλία DiscoverEU της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να ανακαλύψουν την Ευρώπη μέσω εμπειριών μάθησης. Ταξιδεύοντας πρωτίστως με τρένο (υπάρχουν εξαιρέσεις προκειμένου να μπορούν να συμμετάσχουν οι κάτοικοι νησιών ή απομακρυσμένων περιοχών), οι νέοι Ευρωπαίοι μπορούν να ανακαλύψουν την Ευρώπη, τις πόλεις και τις κωμοπόλεις της.

4.48Ο ρόλος των ταξιδιών στη δημιουργία ευρωπαϊκής ταυτότητας έχει αναγνωριστεί ήδη από τις προπαρασκευαστικές εργασίες για τη συμπερίληψη του κλάδου στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Ο καθηγητής Richard Jobs έδειξε πρόσφατα τον ειδικότερο ρόλο που διαδραμάτισε η κάρτα Interrail στη διαμόρφωση κοινών ευρωπαϊκών αξιών 8 .

4.49Το Έτος Σιδηροδρόμων πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για να δοθεί νέα ώθηση στην πρωτοβουλία DiscoverEU, υποστηρίζοντας τους στόχους της και απευθυνόμενο στους νέους Ευρωπαίους που δεν έχουν ακόμα συμμετάσχει σε αυτήν. Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να δώσει σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη, όταν κλείσει τα 18, το δικαίωμα να αποκτήσει μία κάρτα DiscoverEU ως σύμβολο της ενωσιακής ταυτότητας.

   Europalia και λοιπά ευρωπαϊκά μουσεία σιδηροδρόμων

4.50Κάθε δύο χρόνια, η Europalia παρουσιάζει στο κοινό του Βελγίου και των γειτονικών χωρών πρόγραμμα εκδηλώσεων και εκθέσεων σχετικά με θέματα με έντονη ευρωπαϊκή διάσταση και προοπτική. Παραδοσιακά, η Europalia προσελκύει υψηλούς αριθμούς επισκεπτών, πολλοί εξ αυτών από το εξωτερικό.

4.51Το θέμα της επόμενης έκδοσης (που ξεκινάει τον Οκτώβριο του 2021) θα είναι οι σιδηρόδρομοι και η επίδραση που είχαν και συνεχίζουν να έχουν στον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύουμε, εργαζόμαστε, επικοινωνούμε και ζούμε στην Ευρώπη. Θα δοθεί έμφαση στους σιδηροδρόμους ως «προδρόμους» των προσπαθειών της ΕΕ να φέρει κοντά έθνη και πολίτες, καθώς και στα τρένα ως καθοριστικούς παράγοντες στροφής στην πράσινη κινητικότητα, αξιοποιώντας τις ιδέες που περιγράφονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στην επίδραση των σιδηροδρόμων στις τέχνες και αναδεικνύοντας τον ρόλο των σιδηροδρόμων ως ισχυρού παράγοντα προώθησης κοινωνικών, οικονομικών και βιομηχανικών αλλαγών.

4.52Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν χρήσιμο το Έτος Σιδηροδρόμων να χρησιμοποιηθεί για την παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με το χρονοδιάγραμμα πρωτοβουλιών της Europalia και την προβολή σε ευρύτερο κοινό του περιεχομένου που έχει ήδη δημιουργηθεί σε υφιστάμενες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως κινηματογραφικά φεστιβάλ (Κάννες, Βενετία, Βερολίνο) και εκθέσεις τέχνης. Στο ίδιο πλαίσιο, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και τα μουσεία θα μπορούσαν το 2021 να αποτελέσουν βήμα για μείζονες πρωτοβουλίες που θα συνδέουν το μέλλον και το παρελθόν των σιδηροδρόμων με μείζονες κλάδους όπως η αρχιτεκτονική και οι κατασκευές, ο σχεδιασμός, ο τουρισμός, ο ηλεκτρομηχανικός τομέας, τα τρόφιμα και ο τουρισμός.

4.53Είναι επίσης αναγκαίο το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων να επιδιώξει τη συμμετοχή όλων των ευρωπαϊκών μουσείων σιδηροδρόμων, να προσκαλέσει τους πολίτες να ανακαλύψουν τις συλλογές τους, μεταξύ άλλων μέσω της ψηφιοποίησής τους, να προωθήσει ανταλλαγές μεταξύ μουσείων και ευρωπαϊκή περιοδεία των μουσείων σιδηροδρόμων.

Βρυξέλλες, 23 Ιουνίου 2020

Pierre Jean COULON

Πρόεδρος του τμήματος «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές και κοινωνία των πληροφοριών»

_____________

(1)     COM(2020) 78 final .

(2)     COM(2020) 78 final .

(3)     ΕΕ C 353 της 18.10.2019 .

(4)       ΕΕ C 353 της 18.10.2019 .

(5)     ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 23 .

(6)       ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 23 .

(7)

      ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 103 .

(8)    Βλ. Jobs, R.I. (2017). Backpack Ambassador – How Youth Travel Integrated Europe (Ο πρέσβης με το σακίδιο - Πώς τα ταξίδια των νέων οδήγησαν στην ολοκλήρωση της Ευρώπης), University of Chicago Press, σ. 249.