24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/1

(1)

Στις 10 Μαρτίου 2009, το Συμβούλιο εξέτασε το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας της Ιταλίας, που καλύπτει την περίοδο 2008-2011.

(2)

Συνδυαζόμενη με τις μακροχρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες που εμπόδισαν την ικανοποιητική αύξηση της παραγωγικότητας για αρκετά χρόνια, η παγκόσμια κρίση έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ιταλική οικονομία, μολονότι ο χαμηλός δανεισμός του ιταλικού ιδιωτικού τομέα και το σχετικά εύρωστο χρηματοπιστωτικό σύστημα έχουν προσφέρει μέχρι τώρα καταφύγιο από τις άμεσες επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η έντονη επιβράδυνση της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στην Ιταλία είχε ήδη ξεκινήσει από τα μέσα του 2007, αρκετά πριν την επιδείνωση της κρίσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Εξελίχθηκε σε ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του 2008, ωθούμενη από την διστακτική εγχώρια ζήτηση και την πτώση των εξαγωγών. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, η διασφάλιση της πρόσβασης σε πιστώσεις, ιδίως για τις ΜΜΕ, η διευκόλυνση της προσαρμογής στην αγορά εργασίας για την αντιμετώπιση της διογκούμενης ανεργίας και η βελτίωση των συνθηκών για την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας από πλευράς κόστους αποτελούν καίριες βραχυπρόθεσμες προκλήσεις. Με δεδομένο το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος και την επακόλουθη επιβάρυνση από την καταβολή τόκων, η στάση της ιταλικής κυβέρνησης στις προκλήσεις αυτές πρέπει να είναι προσεκτικά σταθμισμένη με την ανάγκη να αποφευχθεί περαιτέρω επιδείνωση των δημοσίων οικονομικών. Ο σχεδιαζόμενος δημοσιονομικός προσανατολισμός του 2009 είναι ως επί το πλείστον ουδέτερος. Στη συνάρτηση αυτή, η κυβέρνηση ενέκρινε δέσμη ανάκαμψης τον Νοέμβριο του 2008, σε απάντηση στο Ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας (ΕΣΑΟ), που αποβλέπει στη στήριξη των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα και των επιχειρήσεων, με παράλληλη επιτάχυνση των δημόσιων επενδύσεων. Τον Φεβρουάριο του 2009 θεσπίστηκαν περαιτέρω μέτρα στήριξης της ζήτησης για διαρκή αγαθά υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Ωστόσο, η οικονομική κρίση επιβαρύνει σοβαρά τα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας.

(3)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται το πρόγραμμα προβλέπει ότι, μετά από μείωση κατά 0,6 % το 2008, το πραγματικό ΑΕΠ θα συρρικνωθεί περαιτέρω κατά 2 % το 2009. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να ανακάμψει ελαφρά σε 0,3 % το 2010 και πιο αποφασιστικά, σε 1 %, το 2011. Οι μακροοικονομικές αυτές προβλέψεις λαμβάνουν υπόψη τα μέτρα ανάκαμψης που θεσπίστηκαν στις 28 Νοεμβρίου, των οποίων η αναμενόμενη οικονομική επίπτωση δεν έχει, ωστόσο, ποσοτικοποιηθεί. Αξιολογούμενη με βάση τις διαθέσιμες επί του παρόντος πληροφορίες (2), οι οποίες δημοσιοποιήθηκαν μετά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων του προγράμματος, η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να είναι χαμηλότερη και από την προβλεπόμενη στο πρόγραμμα. Επίσης, βάσει των ανωτέρω, οι προβλέψεις του 2009 στο πρόγραμμα για την απασχόληση φαίνονται μάλλον αισιόδοξες, ιδίως όσον αφορά τις δεδουλευμένες ώρες εργασίας. Αντίθετα, οι προβλέψεις του προγράμματος για τον πληθωρισμό κρίνονται ρεαλιστικές. Οι προοπτικές του προγράμματος όσον αφορά τον πληθωρισμό και η υποκείμενη συγκράτηση της αύξησης του μοναδιαίου κόστους εργασίας μεσοπρόθεσμα συνεπάγονται περιορισμό της απώλειας ανταγωνιστικότητας που πλήττει την Ιταλία από το τέλος της δεκαετίας του 1990.

(4)

Σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009, εκτιμάται ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αυξήθηκε σε 2,8 % το 2008, σε σύγκριση με τον στόχο του 2,2 % για το έλλειμμα στο επικαιροποιημένο πρόγραμμα του Νοεμβρίου 2007. Το υψηλότερο του αναμενομένου αποτέλεσμα σημειώθηκε παρά το θετικό αποτέλεσμα βάσης, καθώς το έλλειμμα του 2007 αναφέρεται σήμερα στο 1,6 % του ΑΕΠ σε σχέση με το 2,4 % που αναμενόταν στο προηγούμενο πρόγραμμα. Η καλύτερη αρχική κατάσταση του 2007 υπεραντισταθμίστηκε από τις εξελίξεις το 2008, που οφείλονται εν μέρει στις αντίξοες οικονομικές συνθήκες. Επιπλέον, τα υψηλότερα επιτόκια οδήγησαν σε υψηλότερο κόστος για την εξυπηρέτηση του χρέους. Η υποχώρηση της αύξησης των εσόδων πέραν των επιπτώσεων της οικονομικής επιβράδυνσης αντικατοπτρίζει το αποτέλεσμα της εφαρμογής διαφόρων επιλεκτικών μέτρων, και συγκεκριμένα: την υιοθέτηση εκ μέρους των εργοδοτών το 2008 των περικοπών στη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας (για εργαζόμενους με συμβάσεις αορίστου χρόνου) που προβλεπόταν για το 2007, την πλήρη κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας για την πρώτη κατοικία και την παράταση για το 2009 ορισμένων προθεσμιών καταβολής φόρου που θεσπίστηκε με τη δέσμη μέτρων για την οικονομική ανάκαμψη στο τέλος του 2008. Το διαρθρωτικό έλλειμμα —δηλαδή το κυκλικά προσαρμοσμένο έλλειμμα χωρίς έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα— εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί κατά 0,5 % του ΑΕΠ σε σχέση με το 2007. Το αποτέλεσμα αυτό συγκρίνεται με τη βελτίωση κατά 0,25 της εκατοστιαίας μονάδας που προβλεπόταν στο επικαιροποιημένο πρόγραμμα του Νοεμβρίου 2007.

(5)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα, το έλλειμμα προβλέπεται να αυξηθεί σε 3,7 % του ΑΕΠ το 2009, άνω της τιμής αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ, από 2,6 % του ΑΕΠ το 2008. Το αποτέλεσμα αυτό συγκρίνεται με πρόβλεψη ελλείμματος 3,8 % στις προσωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η διεύρυνση του ελλείμματος αντικατοπτρίζει την επενέργεια των αυτόματων σταθεροποιητών, ενώ ο προγραμματισμένος δημοσιονομικός προσανατολισμός είναι εν γένει ουδέτερος. Ειδικότερα, η αύξηση των πρωτογενών δαπανών, μολονότι μέτρια βάσει των προηγούμενων δεδομένων (3,1 % σε ονομαστικούς όρους σε σύγκριση με το 4,5 % κατά μέσον όρο την περίοδο 1999-2007), εκτιμάται ότι έχει υπερβεί κατά πολύ την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Η αύξηση των εσόδων θα επιβραδυνθεί σημαντικά, αλλά λιγότερο από την φορολογική βάση, που αντικατοπτρίζει επίσης συνδυασμό έκτακτων και μόνιμων διακριτικών μέτρων που θεσπίστηκαν με τη δέσμη για την ανάκαμψη και την τριετή δημοσιονομική δέσμη, καθώς και την ευνοϊκή πορεία των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Τα χαμηλότερα επιτόκια θα μειώσουν οριακά τις δαπάνες για τόκους, παρά το υψηλότερο χρέος, μειώνοντας έτσι κάπως την επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών. Ως αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών, το εκ νέου υπολογισμένο από τις υπηρεσίες της Επιτροπής διαρθρωτικό ισοζύγιο βάσει των στοιχείων του προγράμματος θα βελτιωθεί κατά 0,25 % του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2008.

(6)

Όσον αφορά τη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική, το πρόγραμμα επιβεβαιώνει τη δέσμευση έναντι του μεσοπρόθεσμου στόχου (ΜΔΣ) ισοσκελισμένης δημοσιονομικής θέσης σε διαρθρωτικούς όρους, αλλά όχι το 2011 ως ημερομηνία επίτευξής του. Η οικονομική κρίση συνεπάγεται καθυστέρηση στο πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης που περιλαμβάνεται στην τριετή δημοσιονομική δέσμη μέτρων που εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2008. Η δέσμευση για τη βασιζόμενη στις δαπάνες προσαρμογή που αναφέρεται στην εν λόγω δέσμη επαναλαμβάνεται, ιδιαίτερα με την γενική επιβεβαίωση των μεσοπρόθεσμων προβλέψεων για επιμέρους κατηγορίες δαπανών και των μέτρων για την επίτευξή της. Ωστόσο, μολονότι προβλέπεται να έχει ουδέτερη δημοσιονομική επίπτωση, η εφαρμογή της δέσμης συνεπάγεται κάποια καθυστέρηση της στηριζόμενης στις δαπάνες προσαρμογής, λόγω επιτάχυνσης των επενδύσεων και των έκτακτων πληρωμών στα νοικοκυριά το 2009. Μετά από την έντονη αύξηση που προβλέπεται για το 2009, ο δείκτης των πρωτογενών δαπανών προς το ΑΕΠ θα επανέλθει σταδιακά σε επίπεδο παρόμοιο εκείνου που εκτιμήθηκε για το 2008, χάρη στη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και στις πολύ μέτριες αυξήσεις που προβλέπονται για την περίοδο 2010-2011 (0,8 % κατά μέσον όρο σε ονομαστικούς όρους). Ο δείκτης των εσόδων προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί ελαφρά μεταξύ 2008 και 2011. Μετά από έντονη αύξηση το 2009, το συνολικό έλλειμμα αναμένεται να υποχωρήσει στο 3,3 % του ΑΕΠ το 2010 και στο 2,9 % του ΑΕΠ το 2011. Λόγω της αναμενόμενης αύξησης των δαπανών για τόκους από το 2010, το πρωτογενές ισοζύγιο προβλέπεται να βελτιωθεί με ταχύτερο ρυθμό. Το εκ νέου υπολογισμένο διαρθρωτικό ισοζύγιο θα εξακολουθήσει να βελτιώνεται το 2010 και 2011, συνολικά κατά 1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ. Η σχεδιαζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση για την περίοδο 2010-2011 υπόκειται σε περιορισμούς τους οποίους επιβάλλει το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος. Έχοντας αυξηθεί σχεδόν στο 106 % του ΑΕΠ το 2008, αποτέλεσμα που αντικατοπτρίζει επίσης την προδραστική σώρευση ρευστών κεφαλαίων από την Τράπεζα της Ιταλίας, ο δείκτης του ακαθάριστου δημόσιου χρέους αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται το 2009 και 2010, κορυφούμενος στο 112 % του ΑΕΠ, προτού κατέλθει ελαφρά στο 111,6 % του ΑΕΠ το 2011. Οι κυριότεροι παράγοντες των εξελίξεων αυτών είναι τα αναμενόμενα χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα και η μέτρια αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Η προσαρμογή αποθεμάτων — ροών που προβλέπεται στο πρόγραμμα είναι σχετικά μικρή, αλλά δεν ενσωματώνει την πιθανή εφαρμογή του καθεστώτος αύξησης του κεφαλαίου των τραπεζών που εγκρίθηκε με τη δέσμη για την ανάκαμψη, δεδομένου ότι δεν έχει ακόμα χρησιμοποιηθεί.

(7)

Τα αποτελέσματα για το έλλειμμα μπορεί να είναι υψηλότερα από τα προβλεπόμενα στο πρόγραμμα καθόλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου. Αρχικά, η οικονομική ανάπτυξη ενδέχεται να είναι χαμηλότερη. Δεύτερο, η συγκρατημένη αύξηση των δημοσίων δαπανών που προβλέπεται για την περίοδο 2010-2011 απαιτεί αυστηρή εφαρμογή, σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου τομέα, της βασιζόμενης στις δαπάνες προσαρμογής στην οποία στηρίζεται η τριετής δέσμη μέτρων που εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2008. Τρίτο, οι προβλέψεις του προγράμματος για τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, ιδίως για το 2009, ενδέχεται να μην επαληθευτούν, δεδομένων επίσης των μάλλον ευνοϊκών υποκείμενων παραδοχών για την αύξηση της απασχόλησης. Τέλος, μολονότι προβλέπεται η πλήρης χρηματοδότησή τους, η δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη που εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 2008 και τα νέα δημοσιονομικά κίνητρα για την αγορά διαρκών αγαθών τα οποία θεσπίστηκαν τον Φεβρουάριο του 2009 (δεν ενσωματώνονται στο πρόγραμμα) είναι δυνατόν να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2009. Για τους ίδιους λόγους, η εξέλιξη του δείκτη του χρέους από το 2009 και εντεύθεν ενδέχεται να είναι λιγότερο ευνοϊκή σε σχέση με τις προβλέψεις του προγράμματος. Ο δείκτης του ακαθάριστου χρέους μπορεί επίσης να επηρεαστεί από πιθανές εισφορές κεφαλαίου στον τραπεζικό κλάδο.

(8)

Ο μακροπρόθεσμος δημοσιονομικός αντίκτυπος της δημογραφικής γήρανσης στην Ιταλία είναι μικρότερος από τον μέσο όρο της ΕΕ, καθώς οι συνταξιοδοτικές δαπάνες αυξάνονται λιγότερο από ό,τι ο μέσος όρος στην ΕΕ, χάρη στις μεταρρυθμίσεις του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ωστόσο, οι συνταξιοδοτικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ και οι προβλέψεις βασίζονται στην παραδοχή ότι οι μεταρρυθμίσεις που αποφασίστηκαν θα εφαρμοσθούν πλήρως και ιδίως ότι από το 2010 θα τεθούν σε εφαρμογή οι αναθεωρημένοι αναλογιστικοί συντελεστές, παραδοχή που συνάδει πλήρως με την αρχή του ανταποδοτικού συστήματος στην οποία βασίζεται το αναμορφωμένο σύστημα συνταξιοδότησης. Ενδέχεται να ληφθούν πρόσθετα μέτρα, κυρίως με τη μορφή αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης, ιδίως στις γυναίκες. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η ανακατανομή των κοινωνικών δαπανών, ώστε να επιτευχθεί μετάβαση προς ένα περιεκτικότερο και περισσότερο ομοιογενές σύστημα επιδομάτων ανεργίας που να εξασφαλίζει κατάλληλα κίνητρα για εργασία και αποτελεσματικές πολιτικές ενεργοποίησης. Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα το 2008 σύμφωνα με το πρόγραμμα, που είναι χειρότερο σε σχέση με τις συνθήκες εκκίνησης του προηγούμενου προγράμματος, θα είναι αρκετό για να σταθεροποιήσει τον τρέχοντα δείκτη του χρέους, αλλά δεν θα συμβάλει στην αντιστάθμιση των προβλεπόμενων μακροπρόθεσμων δημοσιονομικών επιπτώσεων λόγω γήρανσης του πληθυσμού. Επιπλέον, το τρέχον επίπεδο του ακαθάριστου χρέους είναι πολύ υψηλότερο από την τιμή αναφοράς που ορίζει η Συνθήκη. Η επίτευξη και διατήρηση υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων μεσοπρόθεσμα θα συντελέσει στον περιορισμό των μεσαίας τάξης κινδύνων ως προς τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

(9)

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη βελτίωση του δημοσιονομικού πλαισίου, που αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για αξιόπιστη μεσοπρόθεσμη στρατηγική προσαρμογής με βάση τις δαπάνες, η οποία θα στηρίζεται σε αποτελεσματικές και αποδοτικές από πλευράς κόστους δημόσιες δαπάνες. Η τριετής δημοσιονομική δέσμη που εγκρίθηκε το καλοκαίρι του 2008 ενισχύει το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο με τον καθορισμό λεπτομερών ετήσιων ανωτάτων ορίων για επιμέρους κατηγορίες δαπανών και την στήριξή τους με μέτρα ευρείας εφαρμογής. Αρκετές άλλες πρωτοβουλίες υιοθετήθηκαν για να βελτιωθεί η δημοσιονομική θεσμική λειτουργία. Πραγματοποιήθηκε ο εξορθολογισμός της δομής του κρατικού προϋπολογισμού με την καθιέρωση ταξινόμησης βάσει προγράμματος που επιτρέπει την καλύτερη κατανομή των πόρων σύμφωνα με τους στόχους της κυβερνητικής πολιτικής. Επιτρέπεται μεγαλύτερη ευελιξία στα αρμόδια υπουργεία για την κατανομή των κονδυλίων μεταξύ των προγραμμάτων δαπανών σύμφωνα με τις προτεραιότητες. Διεξήχθη μια πιλοτική εξέταση των δαπανών σε πέντε υπουργεία για την αξιολόγηση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας των δημοσίων δαπανών και η πρόθεση είναι πλέον να αποτελέσει η αξιολόγηση αυτή αναπόσπαστο μέρος της δημοσιονομικής διαδικασίας. Οι εκτελεστικοί μηχανισμοί του εσωτερικού συμφώνου σταθερότητας, που διέπει τις δημοσιονομικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων διοίκησης, έχουν ενισχυθεί. Τέλος, λαμβάνονται σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας από πλευράς κόστους της δημόσιας διοίκησης, με την προαγωγή, μεταξύ άλλων, μιας περισσότερο ορθολογικής χρήσης των διαθέσιμων πόρων και την καλύτερη εδραίωση της αξιοκρατίας. Στο μέλλον, μια σημαντική πρόκληση για τη δημοσιονομική διακυβέρνηση είναι ο σχεδιασμός ενός νέου πλαισίου δημοσιονομικού φεντεραλισμού που να διασφαλίζει τη λογοδοσία των τοπικών κυβερνήσεων και να ενισχύει την αποτελεσματικότητα.

(10)

Στο τέλος του 2008, λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι ιταλικές αρχές θέσπισαν σειρά μέτρων για την προστασία των αποταμιευτών και τη διατήρηση κατάλληλων επιπέδων ρευστότητας και κεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Τα μέτρα αυτά επιτρέπουν στο Δημόσιο, έως το τέλος του 2009, να εισφέρει κεφάλαια σε τράπεζες σε περιπτώσεις κεφαλαιακής ανεπάρκειας και να εγγυηθεί νέες τραπεζικές υποχρεώσεις ανώτατης διάρκειας πέντε ετών. Επιπλέον, προσφέρθηκε πρόσθετη κρατική εγγύηση για καταθέσεις λιανικής τραπεζικής, ενισχύοντας περαιτέρω το ήδη σχετικά υψηλό επίπεδο προστασίας της Ιταλίας που προσφέρεται από το διατραπεζικό σύστημα εγγύησης καταθέσεων (το οποίο παρέχει κάλυψη ποσού που ήδη υπερβαίνει κατά τι τα 100 000 EUR). Τέλος, για την ενίσχυση της συνολικής ικανότητας του συστήματος για χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας, επετράπη στο υπουργείο οικονομίας και οικονομικών να εγγυηθεί χρηματοοικονομικά μέσα που εκδίδονται από υγιείς εισηγμένες τράπεζες, τα οποία θα μπορούσαν να συνυπολογιστούν ως υποχρεωτικά ίδια κεφάλαια.

Η δημόσια παρέμβαση, που υπολογίζεται στο πρόγραμμα σε 10 δισεκατομμύρια EUR (περίπου 0,7 % του ΑΕΠ), προορίζεται να είναι προσωρινή και οι τράπεζες που θα κάνουν χρήση πρέπει να δεσμευτούν ότι θα προβούν σε δανεισμό των νοικοκυριών και των ΜΜΕ με κατάλληλους όρους και προϋποθέσεις.

(11)

Στα πλαίσια μιας ως επί το πλείστον ουδέτερης δημοσιονομικής θέσης, η κυβέρνηση έλαβε μέτρα για τη στήριξη της οικονομίας, σε ευθυγράμμιση με το ΕΣΑΟ, τα οποία αντιστοιχούν περίπου στο 0,4 % του ΑΕΠ το 2009 και στο 0,2 % του ΑΕΠ το 2010. Η δημοσιονομική επίπτωση των μέτρων, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις, αντισταθμίζεται πλήρως από έκτακτα έσοδα και ορισμένες μόνιμες αυξήσεις φόρων, που προέρχονται κυρίως από την καταπολέμηση της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής. Τα μέτρα για τη στήριξη του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών περιλαμβάνουν έκτακτη μεταφορά ρευστών σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, επέκταση των επιδομάτων ανεργίας σε άτυπους εργαζόμενους και πάγωμα των τιμολογίων ορισμένων υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Χορηγείται στήριξη προς τις επιχειρήσεις, κυρίως με τη μορφή παράτασης των προθεσμιών εξόφλησης φορολογικών υποχρεώσεων και μείωσης του εταιρικού φόρου. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις για τις αμοιβές που συνδέονται με τις επιδόσεις αποβλέπουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, με παράλληλη μείωση του κόστους εργασίας. Τέλος, η κυβέρνηση επιχειρεί να ανακατανείμει τα διαθέσιμα κοινοτικά ή εθνικά κονδύλια, ώστε να επιταχυνθεί η υλοποίηση επενδυτικών έργων προτεραιότητας. Τα μέτρα είναι στοχευμένα και έγκαιρα, με την προϋπόθεση να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη επιτάχυνση των δημοσίων επενδύσεων, και τα περισσότερα εξ αυτών είναι προσωρινά. Ως εκ τούτου, είναι εξασφαλισμένη η αντιστρεψιμότητα τους, αν και όχι πλήρως. Η δέσμη μέτρων συνιστά κατάλληλη απάντηση στην οικονομική επιβράδυνση, δεδομένου του πολύ υψηλού δείκτη του χρέους. Στο πλαίσιο αυτό, και δεδομένης της ανάγκης να αντιμετωπιστεί η πρόκληση της παραγωγικότητας και να βελτιωθεί η εξωτερική ανταγωνιστική θέση της χώρας, ενδείκνυνται ιδιαίτερα για την Ιταλία οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης του πλαισίου για τον ανταγωνισμό. Ορισμένα από τα ανακοινωθέντα διαρθρωτικά μέτρα, εφόσον τεθούν σε λειτουργία το 2009, ενδέχεται να στηρίξουν την ανάκαμψη και να βελτιώσουν την αντοχή της οικονομίας. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της βιομηχανικής καινοτομίας, την προαγωγή της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την εξοικονόμηση ενέργειας και για τη μείωση του διοικητικού φόρτου. Πρόσφατες προσπάθειες των κοινωνικών εταίρων να τροποποιήσουν το πλαίσιο των μισθολογικών διαπραγματεύσεων, με τη στήριξη των προαναφερόμενων φορολογικών κινήτρων για τη συνδεδεμένη με τις επιδόσεις αμοιβή, μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη ευθυγράμμιση των αμοιβών με την παραγωγικότητα. Τα μέτρα αυτά συνδέονται με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και τις ειδικές κατά χώρα συστάσεις που προτάθηκαν από την Επιτροπή στις 28 Ιανουαρίου 2009 βάσει της στρατηγικής της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

(12)

Μετά από περαιτέρω αύξηση το 2009, το έλλειμμα προβλέπεται να συρρικνωθεί σταδιακά κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Ωστόσο, μια μείωση του συνολικού ελλείμματος κάτω του 3 % του ΑΕΠ έως το 2011, σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα απαιτήσει αυστηρή τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και ετοιμότητα για τη θέσπιση, εφόσον καταστεί αναγκαίο, πρόσθετων μέτρων. Ωστόσο, ο δείκτης χρέους θα αυξάνεται κατά τη διάρκεια του προγράμματος, απομακρυνόμενος περαιτέρω από την τιμή αναφοράς.

(13)

Σε ό,τι αφορά τις απαιτήσεις παροχής δεδομένων που καθορίζονται στον κώδικα δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, το πρόγραμμα παρέχει όλα τα υποχρεωτικά και τα περισσότερα από τα προαιρετικά δεδομένα (3).

i)

να εφαρμόσει την προγραμματισμένη δημοσιονομική πολιτική για το 2009 και να προβεί με αποφασιστικότητα στις σχεδιαζόμενες προσαρμογές κατά τη διάρκεια του προγράμματος, προκειμένου να στρέψει τον πολύ υψηλό δείκτη του χρέους σε σταθερά πτωτική πορεία και να διασφαλίσει την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών·

ii)

να συνεχίσει την πρόοδο προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της δημοσιονομικής διακυβέρνησης και να επεξεργαστεί ένα νέο πλαίσιο δημοσιονομικού φεντεραλισμού που να εξασφαλίζει την λογοδοσία των τοπικών κυβερνήσεων και να ενισχύει τη δημοσιονομική πειθαρχία·

iii)

να εξακολουθήσει τις προσπάθειες βελτίωσης της ποιότητας των δημοσίων οικονομικών, εστιάζοντας στη σύνθεση και την αποτελεσματικότητα των δαπανών, αλλά και ανακατανέμοντας τις κοινωνικές δαπάνες έτσι ώστε να δημιουργηθούν περιθώρια για ένα περιεκτικότερο και ομοιόμορφο καθεστώς επιδομάτων ανεργίας που να διασφαλίζει κατάλληλα κίνητρα για την απασχόληση και αποτελεσματικές πολιτικές ενεργοποίησης, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης.

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/8

(1)

Στις 10 Μαρτίου 2009 το Συμβούλιο εξέτασε το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της Λιθουανίας για την περίοδο 2008-2011.

(2)

Η οικονομία της Λιθουανίας άρχισε να επιβραδύνεται με ταχύ ρυθμό το 2008 έπειτα από μια παρατεταμένη οικονομική άνθιση με επίκεντρο την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης, η οποία ξεκίνησε το 2003. Στο πλαίσιο του καθεστώτος νομισματικού συμβουλίου, οι νομισματικοί και πιστωτικοί όροι μεταβλήθηκαν επί το αυστηρότερο το 2008 εν μέσω αντιλήψεων περί αυξημένου κινδύνου χώρας και λόγω της συνεχιζόμενης ανόδου της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας. Η πρόσφατη περίοδος υψηλής ανάπτυξης δημιούργησε πιέσεις υπερθέρμανσης: οι μακροοικονομικές ανισορροπίες διογκώθηκαν, με κορύφωση τόσο του πληθωρισμού όσο και του εξωτερικού ελλείμματος το πρώτο εξάμηνο του 2008. Η αύξηση των μισθών υπερέβη κατά πολύ την αύξηση της παραγωγικότητας, με συνέπεια να εξασθενήσει η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Η δημοσιονομική πολιτική ήταν επεκτατική καθ' όλη την περίοδο οικονομικής άνθισης και δεν υπήρξε συσσώρευση αποθεματικών προκειμένου να προετοιμασθεί η χώρα για τη μεταβολή των κυκλικών συνθηκών. Οι μεγάλες εξωτερικές ανισορροπίες της Λιθουανίας έχουν επιτείνει την τρωτότητά της ενόψει τη σύσφιξης των πιστωτικών όρων παγκοσμίως και της μείωσης της ανάπτυξης στις εξαγωγικές αγορές. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η ασθενής εξωτερική ζήτηση αναμένεται να επιτείνουν την τρέχουσα κάμψη της εγχώριας ζήτησης και να συντελέσουν στη συρρίκνωση της οικονομίας. Η άμεση πρόκληση για την οικονομική πολιτική της Λιθουανίας είναι η διαχείριση της επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας ούτως ώστε να διαφυλαχθεί η μακροοικονομική σταθερότητα. Με γνώμονα την ανάγκη διόρθωσης των μεγάλων ανισορροπιών της χώρας, οι αρχές θέσπισαν τον Δεκέμβριο του 2008 δέσμη μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία προσαρμογής και να υποβοηθηθεί η διατήρηση της εμπιστοσύνης στην αγορά. Τούτο εκτιμάται ότι θα περιορίσει επίσης τη χειροτέρευση των δημόσιων ελλειμμάτων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κάμψης.

(3)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο βασίζεται το πρόγραμμα εκτιμά σε 3,5 % την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2008. Προβλέπει απότομη συρρίκνωση κατά 4,8 % το 2009 και περαιτέρω μικρή μείωση κατά 0,2 % το 2010, ενώ για το 2011 προβλέπεται επάνοδος σε οικονομική ανάπτυξη 4,5 %. Αξιολογούμενο με βάση τις πληροφορίες (2) που είναι διαθέσιμες επί του παρόντος, οι αναπτυξιακές παραδοχές στις οποίες στηρίζεται το εν λόγω σενάριο κρίνονται ευλογοφανείς μέχρι το 2009, αλλά σαφώς ευνοϊκές για τα έτη που ακολουθούν. Οι αναπτυξιακές παραδοχές φαίνονται αισιόδοξες από το 2010 και μετά, αν ληφθεί υπόψη ότι η επιδείνωση των αναπτυξιακών προοπτικών σε χώρες που αποτελούν εμπορικούς εταίρους της Λιθουανίας, αλλά και της εγχώριας ζήτησης εξαιτίας της πιστωτικής στενότητας είναι πιθανό να αποδειχθεί πιο έντονη και μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας από ό,τι προβλέπει το πρόγραμμα. Η εκτιμώμενη δυνητική ανάπτυξη το 2011 είναι μάλλον υπερεκτιμημένη. Η πρόβλεψη του προγράμματος για τον πληθωρισμό είναι ρεαλιστική για το 2009, αλλά ενδέχεται να είναι υποεκτιμημένη για το 2010, ιδίως λόγω των συνεπειών που θα έχει για τις τιμές ενέργειας το κλείσιμο του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας της Ignalina, που προβλέπεται να πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2009. Σε σύγκριση με τις ενδιάμεσες προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009, το πρόγραμμα προβλέπει μια πολύ ταχύτερη επιδείνωση των εξωτερικών ανισορροπιών το 2009 ως αποτέλεσμα της περισσότερο απότομης συρρίκνωσης της εγχώριας ζήτησης και των περισσότερο ευνοϊκών εξελίξεων στις εξαγωγικές αγορές τις οποίες προβλέπει το πρόγραμμα σύγκλισης.

(4)

Για το 2008, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται σε 2,9 % του ΑΕΠ στις φθινοπωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2006, έναντι στόχου 0,5 % του ΑΕΠ που είχε τεθεί στην προηγούμενη επικαιροποίηση του προγράμματος σύγκλισης. Αυτό το σημαντικά χειρότερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα αντανακλά κυρίως σημαντικές υπερβάσεις δαπανών για τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και κοινωνικές μεταβιβάσεις υπέρ των οικογενειών και των συνταξιούχων κατ' εφαρμογή αποφάσεων πολιτικής που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια του έτους και οι οποίες, ως εκ τούτου, δεν συμπεριλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2008· ακόμη αντανακλά, σε μικρότερο βαθμό, τη μείωση των φορολογικών εσόδων σε σύγκριση με αυτά που προέβλεπαν αρχικά οι αρχές, εξαιτίας ιδίως της κατακόρυφης επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας προς τα τέλη του έτους. Οι δαπάνες για επενδύσεις και η απορρόφηση κονδυλίων της ΕΕ ήταν χαμηλότερες από ό,τι προβλεπόταν.

(5)

Η νέα κυβέρνηση, που ανέλαβε τα καθήκοντά της στις 9 Δεκεμβρίου 2008, θέσπισε πρόγραμμα σημαντικής δημοσιονομικής περιστολής. Στο πλαίσιο αυτό, ο προϋπολογισμός του 2009, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο της χώρας στις 22 Δεκεμβρίου 2008, περιλαμβάνει δέσμη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης με στόχο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην αγορά και τον περιορισμό των χρηματοδοτικών αναγκών του κράτους. Η δημοσιονομική εξυγίανση στηρίζεται σε σφαιρική φορολογική μεταρρύθμιση και σε σημαντικές περικοπές δημοσιονομικών δαπανών, μέτρα που αναμένεται να συμβάλουν αμφότερα σε παρόμοιο βαθμό στη δημοσιονομική εξυγίανση. Ο προϋπολογισμός θέτει ως στόχο ένα έλλειμμα γενικής κυβέρνησης 2,1 % του ΑΕΠ, ποσοστό που θα ήταν πολύ υψηλότερο αν δεν λαμβάνονταν τα μέτρα εξυγίανσης. Οι αλλαγές του φορολογικού συστήματος αποβλέπουν στη μετατόπιση των φορολογικών βαρών από τους άμεσους στους έμμεσους φόρους και από την εργασία στο κεφάλαιο, καθώς επίσης στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης με την κατάργηση ορισμένων απαλλαγών. Τα βασικά μέτρα στο σκέλος των εσόδων περιλαμβάνουν αύξηση κατά 1 π.μ. του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης, τη μείωση κατά 3 π.μ. του συντελεστή που ισχύει για τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, με περιορισμό των κατηγοριών που απολαύουν του αρχικού αφορολόγητου ορίου, και αύξηση κατά 5 π.μ. του συντελεστή εταιρικού φόρου εισοδήματος, επίσης περιλαμβάνουν την κατάργηση των περισσοτέρων απαλλαγών από τον ΦΠΑ και τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, ιδίως με την ένταξη περισσοτέρων ατόμων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Η εκτιμώμενη καθαρή επίδραση των παραπάνω αλλαγών του φορολογικού συστήματος βάσει του προγράμματος είναι περίπου 1,8 % του ΑΕΠ. Ο προϋπολογισμός περιέχει επίσης πρόβλεψη για σημαντικές περικοπές δαπανών, που εκτιμώνται σε περίπου 2 % του ΑΕΠ, συμπεριλαμβανομένων των μισθών του δημόσιου τομέα, άλλων τρεχουσών δαπανών και προγραμματισμένων επενδύσεων.

Πλην όμως, ορισμένα από τα μέτρα στα οποία στηρίζεται ο προϋπολογισμός έχουν απορριφθεί από το εθνικό κοινοβούλιο, είτε ολοσχερώς είτε εν μέρει, πράγμα που σημαίνει ότι επιβάλλεται η αντικατάστασή τους από νέα μέτρα. Ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός κατά το 2009, όπως εκτιμάται με κριτήριο τη μείωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου (κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο μείον έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα) αναμένεται να είναι έντονα περιοριστικός (3).

(6)

Βασική επιδίωξη της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής στρατηγικής του προγράμματος είναι να επιτευχθεί έως το 2010 ο ΜΔΣ, που έγκειται σε διαρθρωτικό έλλειμμα γενικής κυβέρνησης 1 % του ΑΕΠ και να επιτευχθεί ισοσκελισμένος ονομαστικός προϋπολογισμός κατά τα έτη που ακολουθούν. Το ονομαστικό έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να ελαττωθεί σε 1,0 % του ΑΕΠ το 2010 και να διαμορφωθεί σε ισοσκελισμένη θέση το 2011. Η προσαρμογή αυτή προβλέπεται να επιτευχθεί μέσω της σημαντικής αύξησης του δείκτη εσόδων προς το ΑΕΠ και της μέτριας μείωσης του δείκτη δαπανών. Η κυβέρνηση εγκαινίασε μια διεξοδικότερη επανεξέταση των τρεχουσών δαπανών, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στην υποβολή κατά τα μεταγενέστερα έτη προτάσεων για πρόσθετες περικοπές δαπανών. Η μεγαλύτερη αύξηση των εσόδων μπορεί κυρίως να αποδοθεί σε αλλαγές του φορολογικού συστήματος οι οποίες καθιερώθηκαν με τον προϋπολογισμό του 2009. Παρόλα αυτά, στο πρόγραμμα αναγνωρίζεται ρητώς ότι η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων που καθορίζονται στο πρόγραμμα προϋποθέτει πρόσθετα μέτρα της τάξεως του 0,5 % του ΑΕΠ το 2010 και 1,5 % του ΑΕΠ το 2011.

(7)

Τα δημοσιονομικά αποτελέσματα υπόκεινται σε σοβαρούς κινδύνους αρνητικών εξελίξεων. Τούτο ισχύει για όλα τα έτη που καλύπτει το πρόγραμμα: το 2009, ο κύριος κίνδυνος είναι ότι τα έσοδα θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύ κατώτερα από αυτά που προβλέπονται στο πρόγραμμα, πράγμα που σχετίζεται πρωτίστως με το ότι τα κατά διακριτική ευχέρεια μέτρα αύξησης των εσόδων, ιδίως δε οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων, υπάρχει κίνδυνος να μην οδηγήσουν σε αύξηση των φορολογικών εσόδων στον βαθμό που προεξοφλείται στο πρόγραμμα, καθώς επίσης ότι ενδέχεται να μην υλοποιηθούν στο σύνολό τους οι προταθείσες περικοπές δαπανών, ιδίως στον τομέα των επιδοτήσεων και των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων για τα έτη 2010 και 2011, ο κίνδυνος απορρέει από το ενδεχόμενο να βασίζεται η σχεδιαζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση σε σαφώς ευνοϊκές παραδοχές για την οικονομική ανάπτυξη και να απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα για την κατοχύρωση των δημοσιονομικών στόχων.

(8)

Οι μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης είναι πιο περιορισμένες σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, χάρη στην ήδη θεσμοθετηθείσα μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Παρόλα αυτά, η δημοσιονομική κατάσταση το 2008, όπως την εκτιμά το πρόγραμμα, έχει επιδεινωθεί σημαντικά σε σύγκριση με τη θέση εκκίνησης του προηγούμενου προγράμματος και επιτείνει τον δημοσιονομικό αντίκτυπο της δημογραφικής γήρανσης στο κενό διατηρησιμότητας. Η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων μεσοπρόθεσμα, όπως προβλέπεται στο πρόγραμμα, αναμένεται να συμβάλει στη μείωση των μεσοπρόθεσμων κινδύνων που περιβάλλουν τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

(9)

Το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο της Λιθουανίας δεν κατάφερε να αποτρέψει τις υπερβάσεις δαπανών κατά τα πρόσφατα έτη. Η δυναμική αύξηση των εσόδων διευκόλυνε τις επανειλημμένες αναθεωρήσεις προς τα πάνω των στόχων για τις δαπάνες, ο δε εκλογικός κύκλος έχει επιτείνει τις πιέσεις επί του δημοσιονομικού πλαισίου, όπως μαρτυρά η πρόσφατη χειροτέρευση του ονομαστικού ελλείμματος. Με σκοπό την ενίσχυση του εν λόγω πλαισίου, τον Νοέμβριο του 2007 θεσπίστηκε νόμος περί δημοσιονομικής πειθαρχίας, ο οποίος περιλαμβάνει ιδίως κανόνα για τις δαπάνες. Εντούτοις, ο νόμος αυτός εστιαζόταν στην κατάρτιση και εκτέλεση του ετήσιου προϋπολογισμού και δεν προέβλεπε στις διατάξεις του τη θέσπιση μερικών ακόμη από τα στοιχεία που κρίνονται απαραίτητα σε έναν μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Κατά συνέπεια, το τρέχον πλαίσιο εξακολουθεί να είναι μάλλον αδύναμο όσον αφορά τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό και έλεγχο των δημόσιων οικονομικών. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης του προγραμματισμού και ενίσχυσης του υποχρεωτικού χαρακτήρα των μεσοπρόθεσμων ανώτατων ορίων που ισχύουν για τις δαπάνες, πράγμα που θα συνέτεινε στη συγκράτηση της αύξησης των δαπανών. Πέραν αυτού, το πλαίσιο επιβάλλεται να εξασφαλίζει τη δημοσιονομική εξυγίανση σε περιόδους καλής οικονομικής συγκυρίας, έτσι ώστε η αύξηση των εσόδων να μην πυροδοτεί διόγκωση των δαπανών. Η διαφάνεια της όλης δημοσιονομικής διαδικασίας, περιλαμβανομένης της ενδεδειγμένης αναφοράς των πράξεων εκτέλεσης εσόδων και δαπανών, παραμένει ομοίως ανεπαρκής, διαπίστωση που αφορά εξίσου τη συγκρισιμότητα των δημοσιονομικών δεικτών σε ταμειακή και σε δεδουλευμένη βάση.

(10)

Με σκοπό τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, οι λιθουανικές αρχές αύξησαν, τον Οκτώβριο του 2008, την εγγύηση που ισχύει για την ασφάλιση των καταθέσεων από το ισοδύναμο των 22 000 EUR στο ισοδύναμο των 100 000 EUR, το δε ποσοστό εγγύησης των καταθέσεων επεκτάθηκε στο 100 %. Το πρόγραμμα αναγνωρίζει την ύπαρξη πιθανού κινδύνου σε σχέση με την εγγύηση των καταθέσεων, δεδομένου ότι το συνολικό εγγυημένο ποσό στα τέλη του 2008 ισοδυναμούσε με το 30 % του ΑΕΠ περίπου.

(11)

Σε συμμόρφωση με το ΕΣΑΟ που συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η Λιθουανία, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρές εξωτερικές και εσωτερικές ανισορροπίες, υιοθέτησε δημοσιονομική πολιτική κατατείνουσα στη διόρθωση των ανισορροπιών αυτών. Με γνώμονα την ανάγκη διόρθωσης των οικονομικών ανισορροπιών και τη δυσκολία εξασφάλισης νέας χρηματοδότησης υπό αποδεκτούς όρους λόγω της αποστροφής της αγοράς όσον αφορά την ανάληψη κινδύνων, ο σχεδιαζόμενος περιοριστικός δημοσιονομικός προσανατολισμός από το 2009 μέχρι το 2011 αποτελεί κατάλληλη αντίδραση στη μακροοικονομική και δημοσιονομική κατάσταση. Ήδη έχει υλοποιηθεί μια σφαιρική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, καθώς και ένα ευρύ φάσμα μέτρων εξοικονόμησης δαπανών, περιλαμβανομένων μειώσεων των μισθών των δημόσιων υπαλλήλων το 2009. Εξάλλου, οι λιθουανικές αρχές σχεδιάζουν να θεσπίσουν ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων με στόχο τη στήριξη των επιχειρήσεων μέσω της μείωσης του διοικητικού φόρτου, της βελτίωσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και της διευκόλυνσης των εξαγωγών και των επενδύσεων. Μια από τις προτεραιότητες περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό κτιρίων σοβιετικού τύπου προκειμένου να βελτιωθεί η ενεργειακή τους απόδοση. Στο πλαίσιο αυτό, η Λιθουανία επιδιώκει επιτάχυνση (και απλούστευση) της απορρόφησης πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, τομέας στον οποίον αναμένεται σημαντική διεύρυνση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης των σχετικών επενδύσεων βάσει των προτάσεων της Επιτροπής κατ' εφαρμογή του ΕΣΑΟ. Τα μέτρα αυτά συνδέονται με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και τις ειδικές κατά χώρα συστάσεις που προτάθηκαν από την Επιτροπή στις 28 Ιανουαρίου 2009 βάσει της στρατηγικής της Λισσαβώνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

(12)

Η Λιθουανία έχει θεσπίσει πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης, το οποίο αποτελεί επαρκή απόκριση στην ανάγκη διόρθωσης των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Παρόλα αυτά, τα δημοσιονομικά αποτελέσματα υπόκεινται σε σοβαρούς κινδύνους αρνητικών εξελίξεων. Εξάλλου, η προσαρμογή πρέπει να υποστηριχθεί από πρόσθετα μέτρα, ιδίως κατά τα τελευταία έτη της προγραμματικής περιόδου. Καίτοι το περιθώριο ασφαλείας προς εξουδετέρωση των κανονικών κυκλικών διακυμάνσεων φαίνεται να τηρείται στο πρόγραμμα για όλα τα έτη αρχής γενομένης από το 2009, το στοιχείο αυτό ενδέχεται να αποδειχθεί ανεπαρκές για την αποτροπή της παραβίασης του ορίου του 3 % κατά τα έτη 2009 και 2010, αν ληφθούν υπόψη οι υφιστάμενοι κίνδυνοι, περιλαμβανομένης της οξείας κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας. Ο δημοσιονομικός προσανατολισμός αναμένεται να είναι περιοριστικός από το 2009 έως το 2011, όπως εκτιμάται με κριτήριο τη μεταβολή του διαρθρωτικού (πρωτογενούς) ισοζυγίου. Στο πλαίσιο της συμμετοχής της Λιθουανίας στον ΜΣΙ II και με γνώμονα την ανάγκη να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα κόστους της οικονομίας, είναι επιβεβλημένη η διόρθωση της παρατηρηθείσας κατά το παρελθόν μεγάλης αύξησης των μισθών.

(13)

Όσον αφορά τις απαιτήσεις δεδομένων που ορίζει ο κώδικας δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, το πρόγραμμα περιλαμβάνει όλα τα υποχρεωτικά και τα περισσότερα προαιρετικά δεδομένα (4).

i)

να εφαρμόσει τα μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη του δημοσιονομικού στόχου το 2009 με την ιεράρχηση των δαπανών και να συνεχίσει τη στοχοθετημένη δημοσιονομική εξυγίανση μεσοπρόθεσμα·

ii)

να εφαρμόσει πολιτική συγκράτησης των μισθών στον δημόσιο τομέα, ούτως ώστε να διευκολυνθεί η ευθυγράμμιση των αποδοχών στο σύνολο της οικονομίας με την παραγωγικότητα και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα κόστους·

iii)

να ενισχύσει τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και διαφάνεια, μέσω της αναβάθμισης του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου και της ενίσχυσης της πειθαρχίας στον τομέα των δαπανών.

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/13

(1)

Στις 10 Μαρτίου 2009 το Συμβούλιο εξέτασε το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας του Λουξεμβούργου, που καλύπτει την περίοδο 2008-2010 (2).

(2)

Η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, με τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ να μειώνεται από 5,2 % το 2007 στο 1 % περίπου το 2008. Το 2009 η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 0,9 % σύμφωνα με τις προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009. Η οικονομία του Λουξεμβούργου, η οποία είναι ταυτόχρονα πολύ ανοικτή και εξαρτάται από τις επιδόσεις του χρηματοπιστωτικού της τομέα, θα πληγεί πολύ σοβαρά από την αναμενόμενη κάμψη του παγκόσμιου εμπορίου και την χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ οι δημόσιες δαπάνες και, σε ορισμένο βαθμό, η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να αποτελέσουν τον μοναδικό μοχλό ανάπτυξης. Οι κυριότερες προκλήσεις πολιτικής κατά την περίοδο της κρίσης συνδέονται με τον χρηματοπιστωτικό τομέα, η δραστηριότητα του οποίου είναι σε υψηλό βαθμό διεθνής, και με τη στήριξη της εγχώριας ζήτησης. Η οικονομική κρίση θα έχει σημαντική επίπτωση στα δημόσια οικονομικά, καθώς τα προβλεπόμενα για το 2008 μεγάλα πλεονάσματα θα μετατραπούν το 2009 σε ελλείμματα που θα διευρυνθούν το 2010. Η επιδείνωση αυτή στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα λαμβάνει επίσης υπόψη τον αντίκτυπο των μέτρων στήριξης που αποφασίστηκαν προσφάτως, όπου περιλαμβάνονται σοβαρές περικοπές φόρων, ιδίως στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, καθώς και σημαντική επιτάχυνση στην υλοποίηση των επενδυτικών προγραμμάτων του Δημοσίου. Λόγω της ευνοϊκής δημοσιονομικής θέσης και του πολύ χαμηλού επιπέδου του δημοσίου χρέους, τα εν λόγω μέτρα είναι ενδεδειγμένα και ευπρόσδεκτα.

(3)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται το πρόγραμμα, όπως τροποποιήθηκε με την προσθήκη, προβλέπει για το πραγματικό ΑΕΠ, μετά την επιβράδυνση από 5,2 % το 2007 σε 1,0 % το 2008, συρρίκνωση κατά 0,9 % το 2009 προτού ανακάμψει κάπως και αυξηθεί κατά 1,4 % το 2010. Αξιολογούμενο υπό το πρίσμα των στοιχείων που είναι διαθέσιμα σήμερα (3), το σενάριο αυτό φαίνεται να στηρίζεται σε εύλογες παραδοχές για την οικονομική ανάπτυξη κατά την περίοδο 2008-2010. Συνάδει πλήρως με τις προσωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009. Οι προβλέψεις του προγράμματος σχετικά με τον πληθωρισμό και τις μισθολογικές εξελίξεις φαίνονται, επίσης, ρεαλιστικές.

(4)

Για το 2008, το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται σε 2,0 % του ΑΕΠ στην προσθήκη του προγράμματος, έναντι στόχου 0,8 % του ΑΕΠ στο προηγούμενο επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας. Η εν λόγω ευνοϊκότερη του αναμενομένου εξέλιξη σε σύγκριση με την προηγούμενη επικαιροποίηση οφείλεται σε μεγάλο μέρος στο αποτέλεσμα βάσης που συνδέεται με αναθεώρηση του πλεονάσματος της γενικής κυβέρνησης το 2007 από το 1 % του ΑΕΠ σύμφωνα με προηγούμενη εκτίμηση στο 3,2 % του ΑΕΠ, κυρίως λόγω εκπλήξεων από την πλευρά των εσόδων.

Για το 2008, τα καλύτερα των αναμενόμενων δεδομένα εκκίνησης αντισταθμίστηκαν εν μέρει από υψηλότερη της αναμενομένης αύξηση δαπανών, ιδίως στη δημόσια κατανάλωση και τις επενδύσεις, καθώς και στις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Η ταχύτερη της αναμενόμενης αύξηση στη δημόσια κατανάλωση εξηγείται εν μέρει από την πρόσληψη νέου προσωπικού για την κάλυψη των αναγκών του Πανεπιστημίου του Λουξεμβούργου και άλλων δημόσιων ερευνητικών κέντρων.

(5)

Το πρόγραμμα προβλέπει επιδείνωση του ισοζυγίου της γενικής κυβέρνησης, από πλεόνασμα 2 % του ΑΕΠ το 2008 σε έλλειμμα 6 % του ΑΕΠ το 2009. Το αποτέλεσμα αυτό εξηγείται εν μέρει από τον αντίκτυπο της οικονομικής επιβράδυνσης και τη συναφή με αυτή λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών, ειδικά όσον αφορά τα φορολογικά έσοδα από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το έλλειμμα του 2009 θα προέλθει επίσης από επιλεκτικά μέτρα που θεσπίστηκαν στον προϋπολογισμό του 2009, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αποφασίστηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης και σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας, και θα ανέρχεται στο 1,75 % του ΑΕΠ. Ο προϋπολογισμός του 2009 προβλέπει σημαντικές περικοπές φόρων, ιδίως στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, που υπολογίζονται εκ των προτέρων περίπου σε 1,25 % του ΑΕΠ, ενώ ορισμένα έργα δημοσίων επενδύσεων που είχαν αρχικά προγραμματιστεί για το 2010 προβλέπεται να επισπευσθούν. Τα έσοδα προβλέπεται να μειωθούν κατά περίπου 0,5 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ το 2009. Αυτό περιλαμβάνει μείωση κατά 1 εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε άμεσους φόρους ως αποτέλεσμα φορολογικών περικοπών και λόγω των συνεπειών της κρίσης, ενώ οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και τα έσοδα από ακίνητη περιουσία θα αυξηθούν κατά 0,25 % του ΑΕΠ έκαστο, χάρη στο αποτέλεσμα της αύξησης της απασχόλησης, η οποία παρέμεινε υψηλή μέχρι το τέλος του 2008, και στους τόκους που εισπράχθηκαν για δάνεια που χορηγήθηκαν προς στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα. Συγχρόνως, οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για το 2009 αναμένεται να αυξηθούν κατά 2,25 % του ΑΕΠ, κυρίως λόγω σημαντικών αυξήσεων στη δημόσια κατανάλωση και τις επενδύσεις, καθώς και στις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Οι τελευταίες είναι εν μέρει αποτέλεσμα της αντικατάστασης της φορολογικής μείωσης για τέκνα από ένα σύστημα έκπτωσης φόρου και επίσης της αύξησης των προβλέψεων για την ανεργία κατά το εν λόγω έτος.

(6)

Το πρόγραμμα προβλέπει ότι το ονομαστικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα αυξηθεί περαιτέρω από 0,6 % του ΑΕΠ το 2009 σε 1,5 % του ΑΕΠ το 2010, ενώ το πρωτογενές έλλειμμα θα αυξηθεί από 0,3 % του ΑΕΠ σε 1,2 %. Ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος του Λουξεμβούργου είναι ένα διαρθρωτικό (κυκλικά προσαρμοσμένο και χωρίς τα έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα) έλλειμμα 0,75 % του ΑΕΠ. Βάσει του μακροοικονομικού σεναρίου του προγράμματος και των δημοσιονομικών προβλέψεων, ο μεσοπρόθεσμος αυτός στόχος αναμένεται να τηρηθεί πλήρως καθόλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου: το διαρθρωτικό ισοζύγιο επανυπολογιζόμενο σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μέθοδο με βάση τις πληροφορίες του προγράμματος προβλέπεται να παραμείνει θετικό, ελαφρά μειωμένο από ένα πλεόνασμα 0,6 % του ΑΕΠ το 2009 σε ένα πλεόνασμα 0,4 % του ΑΕΠ το 2010. Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος, το οποίο διπλασιάστηκε από 7 % του ΑΕΠ το 2007 σε 14,4 % του ΑΕΠ το 2008 λόγω της χρηματοδότησης των δανείων στήριξης προς τις θυγατρικές ορισμένων συστημικών αλλοδαπών τραπεζών του Λουξεμβούργου, προβλέπεται να αυξηθεί σε 15 % του ΑΕΠ το 2009 και σε 17 % το 2010. Ωστόσο, παρά το διπλασιασμό του το 2008, θα παραμείνει μακράν το χαμηλότερο εντός της ζώνης του ευρώ.

(7)

Οι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προβλέψεις του προγράμματος φαίνονται σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Αφενός, είναι δυνατόν να επαληθευτούν ορισμένοι κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων σε σχέση με το μακροοικονομικό σενάριο. Ειδικότερα, η ιδιωτική κατανάλωση μπορεί να αποδειχτεί λιγότερο ανθεκτική σε σχέση με τις προβλέψεις. Επιπλέον, ο αντίκτυπος της κρίσης στα φορολογικά έσοδα, ιδίως εκείνα από τον χρηματοπιστωτικό τομέα, θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος του αναμενομένου. Αφετέρου, το αποτέλεσμα του 2008 ενδέχεται να είναι καλύτερο του προβλεπομένου στο πρόγραμμα (όπως συνέβη ήδη το 2007), δεδομένου ότι οι δημοσιονομικές προβλέψεις στο Λουξεμβούργο ήταν ανέκαθεν συντηρητικές.

(8)

Το κύριο μέλημα για τα δημόσια οικονομικά του Λουξεμβούργου εξακολουθεί να είναι η μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητά τους ενόψει της προβλεπόμενης μεγάλης αύξησης των δημόσιων δαπανών λόγω γήρανσης του πληθυσμού και του γεγονότος ότι δεν έχουν μέχρι σήμερα ληφθεί μέτρα για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού. ο μακροπρόθεσμος δημοσιονομικός αντίκτυπος της δημογραφικής γήρανσης είναι μεταξύ των υψηλότερων της ΕΕ, καθώς επηρεάζεται ιδίως από μια πολύ σημαντική προβλεπόμενη αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών. Η δημοσιονομική κατάσταση το 2008, όπως εκτιμάται στο πρόγραμμα, η οποία είναι καλύτερη από εκείνη στην οποία βασίσθηκε το προηγούμενο πρόγραμμα, ο χαμηλός δείκτης χρέους, τα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία που συσσωρεύθηκαν στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και το διαρθρωτικό πρωτογενές πλεόνασμα συμβάλλουν στην αντιστάθμιση του προβλεπόμενου μακροπρόθεσμου δημοσιονομικού αντίκτυπου της γήρανσης του πληθυσμού. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί για την κάλυψη της σημαντικής αύξησης των δαπανών που σχετίζονται με τη δημογραφική γήρανση. Η επίτευξη μεγάλων πρωτογενών πλεονασμάτων μεσοπρόθεσμα και, όπως αναγνωρίζουν οι αρχές της χώρας, η εφαρμογή μέτρων για τον περιορισμό της σημαντικής αύξησης των δαπανών που σχετίζονται με τη δημογραφική γήρανση, συν τοις άλλοις με την παράταση του πραγματικού ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση, θα συνέβαλλε στη μείωση των μεσαίας τάξεως κινδύνων ως προς τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Οι κίνδυνοι για τη διατηρησιμότητα που απορρέουν από τις πράξεις στήριξης του χρηματοπιστωτικού τομέα κατά τους πρόσφατους μήνες δεν φαίνονται προς το παρόν σημαντικοί, παρά την αξιοσημείωτη αύξηση του δημόσιου χρέους που προκλήθηκε από τις πράξεις αυτές, μολονότι το δυνητικό χρέος θα μπορούσε να είναι συγκριτικά σημαντικό λόγω του πολύ μεγάλου μεγέθους του χρηματοπιστωτικού τομέα. Επιπλέον, μεγάλο μέρος των δαπανών (ή και όλες) που συνεπάγονται οι εν λόγω πράξεις στήριξης μπορεί στο μέλλον να ανακτηθεί.

(9)

Η διάρθρωση των δημόσιων οικονομικών φαίνεται συγκριτικά ευνοϊκή στο Λουξεμβούργο: οι δημόσιες δαπάνες και η φορολογική επιβάρυνση είναι σχετικά χαμηλές και τα συστήματα δαπανών και εσόδων φαίνονται σχετικά αποτελεσματικά, σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη. Ειδικότερα, η δημόσια κατανάλωση και η φορολογία του εισοδήματος της εργασίας είναι συγκριτικά χαμηλές, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις είναι από τις υψηλότερες σε ολόκληρη την ΕΕ.

(10)

Για να σταθεροποιηθεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας, η κυβέρνηση του Λουξεμβούργου αποφάσισε το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2008 να χορηγήσει μετατρέψιμο δάνειο στις τοπικές θυγατρικές δύο μεγάλων αλλοδαπών τραπεζών συνολικού ύψους 2,776 δισεκατομμυρίων EUR (7,6 % του ΑΕΠ). Για να βελτιωθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, αποφασίστηκε επίσης να δοθεί εγγύηση στις νέες δεσμεύσεις που ανέλαβε μία από αυτές τις τράπεζες έναντι θεσμικών επενδυτών και με μέγιστη διάρκεια τριών ετών. Τέλος, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των καταθετών, το ποσό που καλύπτεται από το καθεστώς εγγύησης των καταθέσεων αυξήθηκε από 20 000 EUR σε 100 000 EUR ανά κατάθεση. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο τομέας της γενικής κυβέρνησης κατέχει μεγάλα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, που συσσωρεύθηκαν από τα επαναλαμβανόμενα πλεονάσματα των τελευταίων δεκαετιών και αυξήθηκαν από τα δάνεια τα οποία χορηγήθηκαν στο τέλος του 2008 προς τις θυγατρικές αυτών των δύο αλλοδαπών τραπεζών. Τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία ανήλθαν περίπου σε 32 % του ΑΕΠ το 2008, ένα τρίτο των οποίων κατέχεται από την κεντρική κυβέρνηση και δύο τρίτα από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Κατά συνέπεια, η καθαρή δημοσιονομική θέση της γενικής κυβέρνησης είναι σαφώς θετική.

(11)

(12)

Το διαρθρωτικό ισοζύγιο, υπολογιζόμενο σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία, αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό, μειωμένο από 1,5 % του ΑΕΠ το 2008 σε 0,6 % του ΑΕΠ το 2009 και 0,4 % του ΑΕΠ το 2010. Ο γενικός δημοσιονομικός προσανατολισμός, έχει επεκτατικό χαρακτήρα το 2009, γεγονός που αντικατοπτρίζει την απάντηση της κυβέρνησης του Λουξεμβούργου στην οικονομική επιβράδυνση, και ελαφρά επεκτατικό το 2010, παρότι οι μεταβολές του διαρθρωτικού ισοζυγίου είναι κάπως μικρότερες απ' ό,τι τα ληφθέντα μέτρα παροχής κινήτρων. Ο ΜΔΣ προβλέπεται να τηρηθεί κατά την εξεταζόμενη περίοδο.

(13)

Όσον αφορά τις απαιτήσεις περί πληροφοριακών στοιχείων που περιλαμβάνονται στον κώδικα δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, το πρόγραμμα παρουσιάζει ορισμένα κενά όσον αφορά τόσο τα υποχρεωτικά όσο και τα προαιρετικά στοιχεία (4). Επιπλέον, η προσθήκη στο πρόγραμμα, που αντικαθιστά εν μέρει το αρχικό μακροοικονομικό και δημοσιονομικό σενάριο, δεν περιλαμβάνει προβλέψεις για το 2011 (5).

i)

να εφαρμόσει τα δημοσιονομικά σχέδια στα οποία περιλαμβάνονται τα μέτρα παροχής κινήτρων σύμφωνα με το ΕΣΑΟ και στα πλαίσια του ΣΣΑ·

ii)

να βελτιώσει την μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα τω δημοσίων οικονομικών με την εφαρμογή μέτρων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδίως στον τομέα των συντάξεων.

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/19

—

από τον δικτυακό τόπο του Europa για τον ανταγωνισμό (http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/cases/). Στον τόπο αυτό προσφέρονται διάφορα εργαλεία για τον εντοπισμό των μεμονωμένων υποθέσεων συγκεντρώσεων, όπως ευρετήρια με τις εταιρείες, τους αριθμούς υποθέσεων, τις ημερομηνίες και τους διάφορους κλάδους,

—

σε ηλεκτρονική μορφή στον δικτυακό τόπο του EUR-Lex με τον αριθμό εγγράφου 32009M5427. Το EUR-Lex είναι δικτυακός τόπος που δίνει πρόσβαση στην κοινοτική νομοθεσία (http://eur-lex.europa.eu).

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/20

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/22

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/24

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/25

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/27

—

διοικητικό διαμέρισμα Csongrád: Makó, Királyhegyes, Apátfalva, Kövegy, Pitvaros, Magyarcsanád, Csanádpalota, Csanádalberti, Ambrózfalva, Nagyér, Földeák, Maroslele, Klárafalva, Ferencszállás, Kiszombor, Nagylak,

—

διοικητικό διαμέρισμα Békés: Tótkomlós, Békéssámson.

24.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 70/32