URBAN II

1) ΣΤΟΧΟΣ

Καθορισμός των κατευθυντηρίων γραμμών της Επιτροπής σχετικά με την οικονομικοκοινωνική ανάπλαση πόλεων και προαστίων που διέρχονται κρίση, υπέρ αειφόρου αστικής ανάπτυξης.

2) ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στα κράτη μέλη, της 28ης Απριλίου 2000, σχετικά με τη θέσπιση γενικών κατευθύνσεων για την ανάληψη κοινοτικής πρωτοβουλίας που αφορά την οικονομική και κοινωνική ανάπλαση πόλεων και προαστίων σε κρίση, έτσι ώστε να προωθηθεί η αειφόρος αστική ανάπτυξη - URBAN II [C(2000) 1100 - Επίσημη Εφημερίδα C 141 της 19.5.2000].

3) ΣΥΝΟΨΗ

Πλέον του 80 % των Ευρωπαίων πολιτών σήμερα είναι αστοί. Ως κέντρα ανταλλαγών και ανάπτυξης σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό, οι πόλεις παίζουν ουσιώδη ρόλο στην Ευρώπη. Σε απόκριση προς το φαινόμενο αυτό, η αστική διάσταση τίθεται ως ένα από τα κεντρικά διακυβεύματα των κοινοτικών πολιτικών. Όντως εμφανίζεται εναργώς στις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τον προγραμματισμό παρεμβάσεων διαρθρωτικών ταμείων με βάση τους «κεντρικούς άξονες» (Στόχος 1, Στόχος 2, Στόχος 3).

Δρομολογημένη το 1994, η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN ενθαρρύνει αστικές ζώνες ή συνοικίες σε κρίση να αναπτύξουν καινοτομικούς και ολοκληρωμένους τρόπους δράσης για αστική ανάπτυξη. Στις οικείες ζώνες οι εν λόγω τρόποι δράσης αποφέρουν πλέον τα πρώτα τους αποτελέσματα: η ποιότητα ζωής βελτιώνεται και οι τοπικοί παράγοντες συμφωνούν υπογραμμίζοντας τη σημασία της ολοκληρωμένης προσέγγισης URBAN. Έτσι, κατά την περίοδο προγραμματισμού 1994-1999 η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN υποστήριξε οικονομικά 118 αστικές ζώνες με συνολικό ποσό 900 εκατ. ευρώ προς όφελος 3,2 εκατ. ατόμων.

Μεταξύ 1989 και 1999, οι καινοτομικές δράσεις του Ευρωπαϊκού ταμείου περιφερειακής ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) συνετέλεσαν θετικά στην καινοτομία στον αστικό χώρο καθώς και στον πειραματισμό νέων μορφών οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Με ποσό 164 εκατ. ευρώ χρηματοδοτήθηκαν 59 πιλοτικά έργα σε πόλεις (UPP - ΑΠΕ (EN)).

Λαμβανομένων υπόψη των θετικών αυτών εμπειριών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση. Κατά τρόπο γενικό η Επιτροπή επιθυμεί να αξιοποιηθεί καλύτερα η αστική διάσταση στο σύνολο των κοινοτικών πολιτικών. Ειδικότερα, στη γενική νομοθεσία για τα διαρθρωτικά ταμεία θεσπίζει την URBAN II, νέα κοινοτική πρωτοβουλία αειφόρου αστικής ανάπτυξης.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή χρηματοδοτούν από κοινού την URBAN II. Στην περίοδο 2000-2006 προβλέπεται ότι για την πρωτοβουλία αυτή θα διατεθούν 730 εκατ. ευρώ από τον κοινοτικό προϋπολογισμό μόνο από το ΕΤΠΑ, για συνολική επένδυση ύψους 1,6 δισ. ευρώ με κάλυψη περίπου 2,2 εκατ. κατοίκων. Ο βαθμός συμμετοχής της κοινοτικής χρηματοδότησης ανέρχεται μέχρι το 75 % της συνολικής επιλέξιμης δαπάνης στις αστικές ζώνες που τοποθετούνται στο στόχο 1 και σε 50 % για τις ζώνες που τοποθετούνται εκτός.

Στόχοι

Η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN II προσδίδει προστιθέμενη αξία όσον αφορά τις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο των «κύριων αξόνων». Είναι σκόπιμο να υπογραμμισθεί έντονα ο καινοτομικός χαρακτήρας των παρεμβάσεων οι οποίες, αφού αποτελέσουν το αντικείμενο «έργων βιτρίνας ή επίδειξης», είναι δυνατόν να ενσωματώσουν προοδευτικά τα κύρια προγράμματα.

Οι στόχοι της νέας κοινοτικής πρωτοβουλίας είναι:

• η επεξεργασία και η θέση σε εφαρμογή καινοτομικών στρατηγικών προς όφελος οικονομικοκοινωνικής ανάπλασης μικρομεσαίων πόλεων ή συνοικιών σε κρίση εντός των μεγάλων αστικών συστημάτων
• η ενίσχυση και η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών σχετικών με την αστική ανάπλαση και την αειφόρο ανάπτυξης στις οικίες ζώνες.

Προκειμένου να επιτευχθούν τέτοιου είδους στόχοι, οι στρατηγικές αστικής ανάπλασης πρέπει να είναι σύμφωνες προς τις ακόλουθες αρχές:

• κρίσιμη μάζα πληθυσμού και μηχανισμών διαχείρισης επαρκών ώστε να είναι δυνατές η σύλληψη και η υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων αστικής ανάπλασης·
• ισχυρή τοπική σύμπραξη για τον προσδιορισμό των προκλήσεων, των στρατηγικών, των προτεραιοτήτων, την κατανομή των πόρων, τη διασφάλιση της συνέχειας και την αξιολόγηση της στρατηγικής. Οι συμπράξεις είναι ευρείες, περιλαμβάνουν οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ενώσεις κατοίκων·
• εδαφική προσέγγιση ολοκληρωμένη και συσχετισμένη με αναπτυξιακές στρατηγικές ευρύτερες στο επίπεδο της μείζονος αστικής περιοχής ή της περιφέρειας·
• ολοκλήρωση θεμάτων οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών, επιδίωξη της ισότητας από άποψη εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και λήψη υπόψη παραμέτρων ασφαλείας μεταφορών·
• προώθηση της ισότητας ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών·
• συμπληρωματικότητα με τις κύριες παρεμβάσεις διαρθρωτικών ταμείων ή τις υπόλοιπες κοινοτικές πρωτοβουλίες (INTERREG III, LEADER+, EQUAL).

Επιλέξιμες ζώνες

Η URBAN II υποστηρίζει 70 αστικές ζώνες. Ο πληθυσμός κάθε αντίστοιχης ζώνης κανονικά ανέρχεται σε 20.000 τουλάχιστον άτομα, οροφή που είναι δυνατόν να κατέλθει μέχρι 10.000 άτομα σε ορισμένες περιπτώσεις.

Κάθε επιλέξιμη πόλη ή συνοικία πρέπει να συνιστά ομοιογενή γεωγραφική και κοινωνικοοικονομική οντότητα. Οι εν λόγω ζώνες αντιμετωπίζουν κατάσταση κρίσης από άποψη αστική ή την αναγκαιότητα οικονομικοκοινωνικής ανάπλασης. Κείμενες είτε εντός είτε εκτός επιλέξιμων ζωνών των Στόχων 1 και 2 διαρθρωτικών ταμείων, πληρούν τουλάχιστον τρεις από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

• χαμηλός βαθμός οικονομικής δραστηριότητας και ανάγκη μετάβασης λόγω κοινωνικοοικονομικών δυσχερειών
• υψηλό ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας, ένδειας και αποκλεισμού
• χαμηλό ποσοστό εκπαίδευσης, σημαντικά κενά από άποψη προσόντων και υψηλό ποσοστό σχολικών αποτυχιών
• υψηλό πλήθος διακινούμενων, εθνοτικών μειονοτήτων ή προσφύγων
• υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας ή παραβατικότητας
• ασταθής δημογραφική εξέλιξη
• ιδιαίτερα υποβαθμισμένο περιβάλλον.

Σε ενδεικτική βάση οικονομικής χορήγησης (ES) (DE) (EN) (FR) (IT) και πλήθους αστικών ζωνών ανά κράτος μέλος και λαμβανόμενου υπόψη κάποιου ελάχιστου κατωφλίου δαπανών (500 ευρώ ανά κάτοικο), τα κράτη μέλη προχωρούν σε εντοπισμό των αστικών ζωνών οι οποίες επιθυμούν να συμμετάσχουν στην URBAN II. Κάθε επιλεγόμενη ζώνη καθορίζει αναπτυξιακή στρατηγική η οποία περιγράφεται σε πρόγραμμα κοινοτικής πρωτοβουλίας (ΠΚΠ). Ως διαπραγματευτική βάση της χρηματοδοτικής υποστήριξης από την Επιτροπή, το έγγραφο αυτό θέτει στην πράξη σε εφαρμογή την καινοτομική στρατηγική αστικής ανάπτυξης.

Δράσεις προτεραιότητας

Οι στρατηγικές αναπτύσσουν παρεμβάσεις των οποίων η σημαντική επίδραση ενισχύει την περιωπή των ζωνών που έχουν επιλεγεί στο επίπεδο και του κράτους μέλους και της Κοινότητας. Πέραν τούτου, προσανατολίζονται προς οργανωτική μεταρρύθμιση της αστικής διαχείρισης μέσω αυξημένης ανάθεσης εξουσιών και συμμετοχή του συνόλου των ενδιαφερόμενων μερών. Πέραν τούτου, οι στρατηγικές ευθυγραμμίζονται προς τις ακόλουθες προτεραιότητες:

• ανάπλαση των υφιστάμενων κτιρίων για διαφοροποιούμενες χρήσεις: προστασία και ανακαίνιση κτιρίων, δημόσιων χώρων, υποβαθμισμένων τοποθεσιών και μολυσμένων γηπέδων· διαφύλαξη και αξιοποίηση της ιστορικής, πολιτιστικής, περιβαλλοντικής κληρονομιάς· δημιουργία μόνιμων θέσεων απασχόλησης· συσσωμάτωση τοπικών κοινοτήτων και εθνικών μειονοτήτων· επανένταξη αποκλεισθέντων· βελτίωση της ασφάλειας και της πρόληψης της παραβατικότητας· βελτίωση του δημόσιου φωτισμού, τηλεεπιτήρηση· μείωση της πίεσης στις ζώνες που δεν έχουν ακόμη δομηθεί.Το ΕΤΠΑ δεν είναι δυνατόν να χρηματοδοτήσει τη στέγαση. Πάντως τα ΠΚΠ καταδεικνύουν την επάρκειά τους με την ενδεχόμενη στήριξη τοπικών ή/και εθνικών αρχών όσον αφορά τη στέγαση σε περίπτωση που αυτή συνιστά παράγοντα κρίσεως σε αστικό επίπεδο
• ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος, η θέση σε εφαρμογή τοπικών συμφώνων και πρωτοβουλιών για την απασχόληση: ενισχύσεις και υπηρεσίες προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στο εμπόριο, στους συνεταιρισμούς, στα ασφαλιστικά ταμεία· δημιουργία κέντρων δραστηριοτήτων και μεταφοράς τεχνολογιών· κατάρτιση στις νέες τεχνολογίες· ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος· προστασία του περιβάλλοντος· προσφορά πολιτιστικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων· φύλαξη παιδιών και δημιουργία παιδικών σταθμών· ανάπτυξη εναλλακτικών θεραπειών και άλλων υπηρεσιών με αποδέκτες ιδίως τα παιδιά και τα ηλικιωμένα άτομα· προώθηση της ισότητας ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών
• θέση σε εφαρμογή στρατηγικής για την καταπολέμηση του αποκλεισμού και της διάκρισης μέσω ενεργειών που ευνοούν την ισότητα ευκαιριών και κατά κύριο λόγο αφορούν τις γυναίκες, τους διακινούμενους και τους πρόσφυγες: συμβουλές, κατάρτιση και μαθήματα γλωσσών προσαρμοσμένα στις ανάγκες μειονοτήτων και μειονεκτούντων και περιθωριακών πληθυσμών· κινητές μονάδες παροχής συμβουλών σχετικά με την απασχόληση και την κατάρτιση· βελτίωση των υπηρεσιών υγείας και των κέντρων επανένταξης για τους τοξικομανείς· επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και του υγειονομικού υλικού
• συγκρότηση ολοκληρωμένων συστημάτων δημόσιων μεταφορών αποτελεσματικότερων, αποδοτικών και περιβαλλοντικά φιλικών: ολοκληρωμένες δημόσιες μεταφορές, σχεδιασμένα έξυπνα και ασφαλείς· δημόσιες συνδέσεις μεταφορών προς τις ζώνες συγκέντρωσης δραστηριοτήτων και απασχόλησης· υπηρεσίες τηλεπληροφορικής για την ενημέρωση όσον αφορά τις διαδρομές, τις κρατήσεις και τις πληρωμές· οχήματα καθαρά και χαμηλού ενεργειακού κόστους· μέτρα υπέρ των μετακινήσεων με ποδήλατο και πεζή· κατάρτιση του προσωπικού του τομέα
• ενέργειες υπέρ του περιβάλλοντος: μείωση και επεξεργασία απορριμμάτων, ολική ανακύκλωση, συλλογή και επιλεκτική επεξεργασία· ανάλυση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα· αποτελεσματική διαχείριση υδάτων· μείωση ηχητικών οχλήσεων· μείωση κατανάλωσης υδρογονανθράκων, μεταξύ άλλων με τη χρησιμοποίηση ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών· κατάρτιση στην περιβαλλοντική διαχείριση και προστασία
• ανάπτυξη δυνατοτήτων συνδεόμενων προς τις τεχνολογίες της κοινωνίας των πληροφοριών με αποδέκτες τους πολίτες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις: βελτιωμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες δημόσιου χαρακτήρα, την κατάρτιση, τα πολιτιστικά θέματα και άλλες υπηρεσίες τηλεπληροφορικής εκ του σύνεγγυς· κατάρτιση και εγκατάσταση τεχνικού εξοπλισμού που δίδει τη δυνατότητα τηλεργασίας· συστήματα πληροφόρησης για τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων και υπηρεσιών υγείας· ενίσχυση στην προσαρμογή προς την αγορά εργασίας· στήριξη στις τοπικές αρχές για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας
• προώθηση της αρχής της «αστικής διακυβέρνησης»: μελέτες και παροχή συμβουλών για την αναδιοργάνωση και τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών· προβληματισμός και συγκρότηση νέων μηχανισμών αστικής διαχείρισης· εισαγωγή δεικτών αξιολόγησης του αειφόρου χαρακτήρα της τοπικής διαχείρισης· εκστρατείες ενημέρωσης και βελτίωσης της πρόσβασης προς τις πληροφορίες για τους πολίτες· μέτρα για τη συμμετοχή πολιτών στη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων· ανταλλαγές εμπειριών και ορθών πρακτικών· ανάπτυξη της κοινοτικής τράπεζας δεδομένων για τις ορθές πρακτικές αστικής διαχείρισης.

Η ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών στον τομέα της αστικής ανάπτυξης και οικονομικοκοινωνικής ανάπλασης αστικών ζωνών αποτελεί ουσιώδη συνιστώσα της κοινοτικής πρωτοβουλίας URBAN II. Η θέση σε εφαρμογή καταλλήλων μεθόδων ποσοτικοποίησης και δεικτών επιδόσεων, που θα ήταν δυνατόν να αντλήσουν στοιχεία από την Επιθεώρηση για πόλεις (EN), θα διευκολύνει τον εν λόγω μηχανισμό ανταλλαγής πληροφοριών. Προς το σκοπό αυτό, όσον αφορά τη δικτύωση προβλέπεται η διάθεση ποσού κατ΄ ανώτατο όριο 15 εκατ. ευρώ. Άλλα μέτρα τεχνικής αρωγής είναι δυνατόν να προβλεφθούν με πρωτοβουλία της Επιτροπής ή κρατών μελών. Τα ποσά τα αναλαμβανόμενα για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών και μέτρων τεχνικής αρωγής φθάνουν κατ΄ ανώτατο όριο το 2 % της συνολικής συμμετοχής του ΕΤΠΑ.

Προγράμματα κοινοτικής πρωτοβουλίας

Ενδεχομένως σε συνεργασία με τις περιφερειακές και εθνικές αρχές, οι τοπικές αρχές των επιλέξιμων ζωνών επεξεργάζονται πρόγραμμα κοινοτικής πρωτοβουλίας (ΠΚΠ) με το οποίο τίθεται σε εφαρμογή καινοτομική στρατηγική αστικής ανάπτυξης. Κάθε πρόγραμμα αφορά μία αστική ζώνη της οποίας τα γεωγραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά είναι ομοιογενή. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να καλύπτονται και περισσότερες αστικές ζώνες εκτάσεως κάθε μία τουλάχιστον 10.000 εκταρίων, που ανήκουν σε κοινό εδαφικό πλαίσιο.

Στα ΠΚΠ εφαρμόζεται το σύνολο των γενικών διατάξεων του γενικού κανονισμού για τα διαρθρωτικά ταμεία. Με βάση τις διατάξεις αυτές, τα προγράμματα έχουν περιεχόμενο ανάλογο προς τα Ενιαία έγγραφα προγραμματισμού (ΕΕΠ) και περιλαμβάνουν:

• εκ των προτέρων αξιολόγηση όπου αναλύονται τα ισχυρά σημεία και οι αδυναμίες της εξεταζόμενης ζώνης·
• περιγραφή της διαδικασίας προγραμματισμού και διαβουλεύσεων με τους εταίρους·
• παρουσίαση της στρατηγικής και των προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη της αστικής ζώνης σε συμφωνία με τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές·
• σύντομη περιγραφή μέτρων εφαρμογής προτεραιοτήτων τα οποία είναι αναγκαία για την προετοιμασία, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση του ΠΚΠ·
• ενδεικτικό σχέδιο χρηματοδότησης για κάθε μία προτεραιότητα και για κάθε έτος·
• τα στοιχεία εφαρμογής του ΠΚΠ: αρχές και μηχανισμοί που δημιουργούνται (διαχειριστική αρχή, επιτροπή παρακολούθησης και, ενδεχομένως, αρχή πληρωμών και διευθύνουσα επιτροπή)· τρόποι διαχείρισης του ΠΚΠ (πρόσκληση υποβολής προτάσεων, επιλογή δράσεων)· συστήματα οικονομικής διαχείρισης, παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης.

Εντός 6 μηνών μετά τη δημοσίευση της παρούσας ανακοίνωσης οι αρχές που θα έχουν επιλεγεί υποβάλλουν στην Επιτροπή το ΠΚΠ τους. Το τελευταίο ακολουθείται από συμπλήρωμα προγραμματισμού εντός 3 μηνών μετά την έγκριση των προγραμμάτων, εκτός αν το κράτος μέλος επιλέξει να υποβάλει συνολική αίτηση κοινοτικής επιχορήγησης.

Παρακολούθηση, θέση σε εφαρμογή και αξιολόγηση παρεμβάσεων

Η διαχειριστική αρχή φέρει την ευθύνη διοργάνωσης της προετοιμασίας των αποφάσεων που λαμβάνει η επιτροπή παρακολούθησης και, κατά περίπτωση, η Διευθύνουσα επιτροπή. Ειδικότερα διασφαλίζει ή συντονίζει την παραλαβή, την εξέταση και την προεπιλογή δράσεων που έχουν προταθεί για χρηματοδότηση.

Συνερχόμενη τουλάχιστον μία φορά το έτος, η επιτροπή παρακολούθησης αποτελείται από αντιπροσώπους των τοπικών αρχών, ενδεχομένως και περιφερειακών και εθνικών, οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις. Βασικά, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή είναι επιφορτισμένη με την παρακολούθηση, την αξιολόγηση του συνόλου και των τροποποιήσεων του προγράμματος.

Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στον ειδικό τίτλο για την κοινοτική πρωτοβουλία URBAN II (ES) (DE) (EN) (FR) (IT), στον ιστότοπο της γενικής διεύθυνσης Περιφερειακή πολιτική.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 18.07.2005