Προσωρινό κείμενο

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ

LAILA MEDINA

της 21ης Σεπτεμβρίου 2023(1)

Υπόθεση C‑334/22

Audi AG

κατά

GQ

[αίτηση του Sąd Okręgowy w Warszawie (περιφερειακού δικαστηρίου Βαρσοβίας, Πολωνία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Προδικαστική παραπομπή – Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1001 – Άρθρο 9, παράγραφοι 2 και 3 – Δικαιώματα που παρέχει το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Χρήση από τρίτον πανομοιότυπου ή παρόμοιου σημείου στις συναλλαγές – Ανταλλακτικά αυτοκινήτων – Μάσκες ψυγείου – Στοιχείο τοποθέτησης για την εισαγωγή του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου – Άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, και παράγραφος 2 – Περιορισμός των αποτελεσμάτων σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Χρήση πανομοιότυπου ή παρόμοιου σημείου προκειμένου να δηλωθεί ο προορισμός προϊόντος ως εξαρτήματος ή ανταλλακτικού – Χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο – Κριτήρια εκτιμήσεως»

I.      Εισαγωγή

1.        Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1001 (2) καθώς και του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, και παράγραφος 2, του ίδιου κανονισμού.

2.        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Audi AG, κατασκευάστριας αυτοκινήτων και εξαρτημάτων αυτοκινήτων, και του GQ, χονδρεμπόρου ανταλλακτικών ο οποίος πωλεί τα προϊόντα αυτά μέσω ιστοτόπου. Η διαφορά αφορά φερόμενη προσβολή, εκ μέρους του GQ, των δικαιωμάτων που παρέχει στην Audi AG εικονιστικό σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης του οποίου η ίδια είναι δικαιούχος.

3.        Η υπό κρίση υπόθεση αφορά την έκταση της προστασίας του αποκλειστικού δικαιώματος που παρέχει το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον δικαιούχο του, καθώς και τους περιορισμούς των αποτελεσμάτων του σήματος αυτού προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα σε τρίτον να το χρησιμοποιεί στις συναλλαγές. Αποτελεί δε ευκαιρία για το Δικαστήριο να εξελίξει τη νομολογία του σχετικά με την ερμηνεία του κανονισμού 2017/1001 όσον αφορά την εμπορία ανταλλακτικών και ιδίως ανταλλακτικών αυτοκινήτων.

II.    Το νομικό πλαίσιο

Α.      Ο κανονισμός 2017/1001

4.        Το άρθρο 9 του κανονισμού 2017/1001, με τίτλο «Δικαιώματα που παρέχει το σήμα της ΕΕ», ορίζει τα εξής:

«1.      Με την καταχώριση σήματος της ΕΕ παρέχονται στον δικαιούχο αποκλειστικά δικαιώματα επ’ αυτού.

2.       Με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων των δικαιούχων που έχουν αποκτηθεί πριν από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης ή την ημερομηνία προτεραιότητας του σήματος της ΕΕ, ο δικαιούχος του εν λόγω σήματος της ΕΕ δικαιούται να απαγορεύει σε κάθε τρίτο που δεν έχει τη συγκατάθεσή του να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές για προϊόντα ή υπηρεσίες, οποιοδήποτε σημείο εφόσον:

α)      το σημείο είναι ταυτόσημο με το σήμα της ΕΕ και χρησιμοποιείται για υπηρεσίες ή προϊόντα που ταυτίζονται με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα της ΕΕ·

β)      το σημείο είναι ταυτόσημο ή παρόμοιο με το σήμα της ΕΕ και χρησιμοποιείται για προϊόντα ή υπηρεσίες που ταυτίζονται ή ομοιάζουν με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες για τα οποία έχει καταχωριστεί το σήμα της ΕΕ, εάν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης από μέρους του κοινού· στον κίνδυνο σύγχυσης περιλαμβάνεται ο κίνδυνος συσχέτισης του σημείου και του σήματος·

[…]

3.      Τα ακόλουθα, ειδικότερα, είναι δυνατόν να απαγορεύονται δυνάμει της παραγράφου 2:

α)      η επίθεση του σημείου επί των προϊόντων ή της συσκευασίας των εν λόγω προϊόντων·

β)      η προσφορά των προϊόντων, η εμπορία ή η αποθήκευσή τους προς τους σκοπούς αυτούς ή η προσφορά ή η παροχή υπηρεσιών υπό το σημείο αυτό·

γ)      η εισαγωγή ή εξαγωγή των προϊόντων υπό το σημείο αυτό·

[…]».

5.        Το άρθρο 14 του κανονισμού 2017/1001, με τίτλο «Περιορισμός των αποτελεσμάτων του σήματος της ΕΕ», ορίζει τα εξής:

«1.      Το σήμα της ΕΕ δεν παρέχει στο δικαιούχο το δικαίωμα να απαγορεύει σε τρίτο να χρησιμοποιεί στις εμπορικές συναλλαγές:

[…]

γ)      το σήμα της ΕΕ για τον σκοπό του προσδιορισμού ή της αναφοράς σε προϊόντα ή υπηρεσίες [ως προϊόντα ή υπηρεσίες] του δικαιούχου του εν λόγω σήματος, ιδίως εάν η χρήση του εν λόγω σήματος είναι αναγκαία προκειμένου να δηλωθεί ο προορισμός προϊόντος ή υπηρεσίας, και κυρίως όταν πρόκειται για εξαρτήματα ή ανταλλακτικά.

2.      Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται μόνον όταν η χρήση από τους τρίτους είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο.»

2.      Ο κανονισμός (ΕΚ) 6/2002

6.        Το άρθρο 19 του κανονισμού (ΕΚ) 6/2002 (3), με τίτλο «Δικαιώματα που παρέχει το κοινοτικό σχέδιο ή υπόδειγμα», προβλέπει τα εξής:

«1.      Το καταχωρισμένο κοινοτικό σχέδιο ή υπόδειγμα παρέχει στο δικαιούχο του δικαίωμα αποκλειστικής χρήσεως και δικαίωμα να απαγορεύει σε οιονδήποτε τρίτο τη χρήση χωρίς τη συγκατάθεσή του. Κατά την έννοια της παρούσας διάταξης, ως χρήση νοείται ιδίως η κατασκευή, προσφορά, η διάθεση στην αγορά, η εισαγωγή, η εξαγωγή ή η χρήση προϊόντος στο οποίο είναι ενσωματωμένο ή εφαρμόζεται το σχέδιο ή υπόδειγμα, καθώς και αποθεματοποίηση του προϊόντος για τους σκοπούς αυτούς.

[…]»

7.        Το άρθρο 110 του κανονισμού 6/2002, με τίτλο «Μεταβατική διάταξη», ορίζει τα εξής:

«1.       Μέχρις ότου αρχίσουν να ισχύουν οι σχετικές τροποποιήσεις του παρόντος κανονισμού, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής, δεν προστατεύεται ως κοινοτικό σχέδιο ή υπόδειγμα ένα σχέδιο ή υπόδειγμα που αποτελεί συστατικό σύνθετου προϊόντος, το οποίο χρησιμοποιείται κατά την έννοια του άρθρου 19 παράγραφος 1 για την επισκευή του εν λόγω σύνθετου προϊόντος, προς αποκατάσταση της αρχικής του εμφάνισης.

[…]»

III. Τα πραγματικά περιστατικά και τα προδικαστικά ερωτήματα

8.        Η ενάγουσα Audi AG είναι επιχείρηση με έδρα το Ingolstadt (Γερμανία), κάτοχος αποκλειστικών δικαιωμάτων επί του κάτωθι εικονιστικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει καταχωριστεί με τον αριθμό 000018762, μεταξύ άλλων, για προϊόντα της κλάσης 12 της ταξινόμησης της Νίκαιας (οχήματα, ανταλλακτικά, εξαρτήματα αυτοκινήτων). Το σήμα συνίσταται σε σημείο αποτελούμενο από τέσσερις δακτυλίους που παρατίθενται οριζοντίως ο ένας δίπλα στον άλλον και επικαλύπτονται, το οποίο η ενάγουσα αναπαράγει και χρησιμοποιεί ως έμβλημα:

9.        Ο εναγόμενος GQ είναι φυσικό πρόσωπο που δραστηριοποιείται στην πώληση ανταλλακτικών αυτοκινήτων. Δεν διαθέτει τα προϊόντα αυτά απευθείας στους καταναλωτές, αλλά τα πωλεί σε άλλους διανομείς. Μεταξύ των ετών 1986 και 2017, ο εναγόμενος διαφήμιζε και διέθετε προς πώληση μέσω του ιστοτόπου του μάσκες ψυγείου ειδικά προσαρμοσμένες και σχεδιασμένες για παλαιότερα μοντέλα Audi των δεκαετιών του 1980 και του 1990. Οι μάσκες αυτές περιελάμβαναν, όπως και οι γνήσιες, κοίλη υποδοχή για την εισαγωγή και τη τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή των αυτοκινήτων, η οποία αντιστοιχούσε στο περίγραμμα του ανήκοντος στην ενάγουσα σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

10.      Αρχής γενομένης το 2017, η ενάγουσα κινήθηκε δικαστικώς κατά του εναγόμενου με στόχο να τον παρεμποδίσει να διαθέτει προς πώληση μη γνήσια ανταλλακτικά, ορισμένα στοιχεία των οποίων είχαν σχήμα που αντιστοιχούσε, εν όλω ή εν μέρει, στο σήμα της ενάγουσας. Ειδικότερα, τον Μάιο του 2020, η ενάγουσα άσκησε ενώπιον του Sąd Okręgowy w Warszawie (περιφερειακού δικαστηρίου Βαρσοβίας), αιτούντος δικαστηρίου στην υπό κρίση υπόθεση, αγωγή επί παραλείψει με αίτημα να απαγορευθεί στον εναγόμενο η εισαγωγή, η προσφορά, η διάθεση στην αγορά και η διαφήμιση μη γνήσιων μασκών ψυγείου που έφεραν σημείο πανομοιότυπο ή παρόμοιο με το ανήκον στην ενάγουσα σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ενάγουσα ζητούσε επίσης την καταστροφή 70 τέτοιων μασκών τις οποίες είχαν κατασχέσει οι τελωνειακές αρχές.

11.      Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι, προκειμένου να αποφανθεί επί της διαφοράς, πρέπει να κρίνει εάν η προστασία του ανήκοντος στην ενάγουσα σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης –το οποίο, κατά το αιτούν δικαστήριο, έχει έντονο διακριτικό χαρακτήρα, είναι ευρέως γνωστό στην Πολωνία και συνδέεται σαφώς με την ενάγουσα– εκτείνεται και επί στοιχείου που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου σε μάσκα ψυγείου και το οποίο, κατά το σχήμα του, είναι πανομοιότυπο με το σήμα αυτό ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

12.      Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες, κατά πρώτον, ως προς το εάν το στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου σε μάσκα ψυγείου επιτελεί τη λειτουργία του σήματος, ήτοι την ένδειξη της προέλευσης του προϊόντος. Η αμφιβολία αυτή ανακύπτει ακόμη και εάν υποτεθεί ότι το εν λόγω στοιχείο αντιστοιχεί στο σχήμα του εμβλήματος του κατασκευαστή και, ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί πανομοιότυπο με το ανήκον στον κατασκευαστή σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή, τουλάχιστον, παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

13.      Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει προς το Δικαστήριο ότι στο δίκαιο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υφίσταται διάταξη αντίστοιχη με το άρθρο 110, παράγραφος 1, του κανονισμού 6/2002 –την κατά κάποιο τρόπο «ρήτρα επισκευής»–, η οποία, όσον αφορά τα σχέδια και υποδείγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν επιτρέπει την προστασία σχεδίου ή υποδείγματος που αποτελεί συστατικό σύνθετου προϊόντος, χρησιμοποιούμενο για την επισκευή του προϊόντος αυτού προς αποκατάσταση της αρχικής του εμφάνισης. Επιπλέον, το αιτούν δικαστήριο θεωρεί ότι η ερμηνεία του άρθρου 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 2017/1001 πρέπει να διαπνέεται από τον στόχο του δικαίου σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί προστασίας του ανόθευτου ανταγωνισμού και του συμφέροντος των καταναλωτών να έχουν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ αγοράς γνήσιων και μη γνήσιων ανταλλακτικών αυτοκινήτων.

14.      Κατά δεύτερον, εάν γινόταν δεκτό ότι το στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή αυτοκινήτου σε μάσκα ψυγείου επιτελεί τη λειτουργία του σήματος, κατά το αιτούν δικαστήριο θα ετίθετο επίσης το ερώτημα κατά πόσον το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού2017/1001 θα επέτρεπε σε πωλητή ανταλλακτικών να διαθέτει στην αγορά μη γνήσιες μάσκες ψυγείου που φέρουν τέτοιο στοιχείο. Σε περίπτωση καταφατικής απάντησης, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται ποια κριτήρια εκτίμησης πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να κριθεί εάν το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιείται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο, όπως επιτάσσει το άρθρο 14, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001.

15.      Υπό τις συνθήκες αυτές, το Sąd Okręgowy w Warszawie (περιφερειακό δικαστήριο Βαρσοβίας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

«1α)      Έχει το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του [κανονισμού 2017/1001] την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε δικαιούχο σήματος ή σε δικαστήριο να απαγορεύσει σε τρίτο να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές σημείο που είναι πανομοιότυπο με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση, για ανταλλακτικά αυτοκινήτου (μάσκες ψυγείου), όταν το σημείο αυτό αποτελεί στοιχείο για την τοποθέτηση ενός εξαρτήματος αυτοκινήτου (εμβλήματος το οποίο αναπαριστά το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης), και:

–        σε περίπτωση που είναι τεχνικώς δυνατό να τοποθετηθεί επί του ανταλλακτικού του αυτοκινήτου (μάσκας ψυγείου) το γνήσιο έμβλημα το οποίο αναπαριστά το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς να αναπαραχθεί επί του ανταλλακτικού σημείο πανομοιότυπο με το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση,

ή

–        σε περίπτωση που είναι τεχνικώς αδύνατο να τοποθετηθεί επί του ανταλλακτικού του αυτοκινήτου (μάσκας ψυγείου) το γνήσιο έμβλημα το οποίο αναπαριστά το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς να αναπαραχθεί επί του ανταλλακτικού σημείο πανομοιότυπο με το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση;

Αν δοθεί καταφατική απάντηση σε οποιαδήποτε από τα σκέλη του στοιχείου αʹ του ερωτήματος 1:

β)      Ποια κριτήρια εκτιμήσεως πρέπει να εφαρμοστούν σε τέτοιου είδους περιπτώσεις προκειμένου να διαπιστωθεί αν η χρήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία και το εμπόριο;

γ)      Έχει το άρθρο 9, παράγραφος 2, και το άρθρο 9, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, του [κανονισμού 2017/1001] την έννοια ότι, εφόσον το σήμα είναι στοιχείο του σχήματος ενός ανταλλακτικού αυτοκινήτου και εφόσον στον [κανονισμό 2017/1001] δεν υπάρχει ρήτρα αντίστοιχη με τη ρήτρα επισκευής του άρθρου 110, παράγραφος 1, του [κανονισμού 6/2022], το σήμα δεν επιτελεί υπό τις συνθήκες αυτές λειτουργία προσδιορισμού της προέλευσης;

δ)      Έχει το άρθρο 9, παράγραφος 2, και το άρθρο 9, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, του [κανονισμού 2017/1001] την έννοια ότι, εφόσον το στοιχείο το οποίο προορίζεται για τη τοποθέτηση του σήματος και αναπαριστά το σχήμα του σήματος ή είναι παρόμοιο με αυτό σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση αποτελεί στοιχείο του σχήματος ενός ανταλλακτικού αυτοκινήτου και εφόσον στον [ίδιο κανονισμό] δεν υπάρχει ρήτρα αντίστοιχη με τη ρήτρα επισκευής του άρθρου 110, παράγραφος 1, του [κανονισμού 6/2022], το ως άνω στοιχείο τοποθέτησης δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ως σήμα που επιτελεί λειτουργία προσδιορισμού της προέλευσης ακόμη και αν είναι πανομοιότυπο με το σήμα ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση;»

IV.    Εκτίμηση

16.      Με τα ερωτήματά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί, πρώτον, εάν το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 έχει την έννοια ότι πωλητής μη γνήσιων ανταλλακτικών αυτοκινήτων, και συγκεκριμένα μασκών ψυγείου, επιτρέπεται να διαθέτει στην αγορά τα εν λόγω ανταλλακτικά όταν σε αυτά περιλαμβάνεται στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος κατασκευαστή αυτοκινήτου και το οποίο, κατά το σχήμα του, είναι πανομοιότυπο με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατέχει ο κατασκευαστής ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

17.      Το αιτούν δικαστήριο ερωτά τούτο σε συσχετισμό με δύο πιθανά ενδεχόμενα, ήτοι ανάλογα με το αν είναι τεχνικώς δυνατό ή αδύνατο να εισαχθεί και να τοποθετηθεί το έμβλημα του κατασκευαστή χωρίς αναπαραγωγή του σήματός του (στοιχείο αʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος). Σε περίπτωση καταφατικής απάντησης στο ανωτέρω ερώτημα, ως προς αμφότερα ή ως προς ένα από τα πιθανά αυτά ενδεχόμενα, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται ποια θα ήταν τα κριτήρια για την εκτίμηση του κατά πόσον η χρήση αυτή είναι, όπως επιβάλλεται από το άρθρο 14, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001, σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο (στοιχείο βʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος).

18.      Δεύτερον, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν το στοιχείο μάσκας ψυγείου το οποίο προορίζεται για την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο κατά συνέπεια αναπαράγει το σχήμα εικονιστικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατέχει ο κατασκευαστής μπορεί να θεωρηθεί ως σήμα που επιτελεί τη λειτουργία της ένδειξης της προέλευσης, σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 2017/1001 (στοιχεία γʹ και δʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος) (4).

19.      Η εκτίμηση των προϋποθέσεων εφαρμογής των περιορισμών στο αποκλειστικό δικαίωμα που απορρέει από σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτοί προβλέπονται στο άρθρο 14 του κανονισμού 2017/1001, είναι σκόπιμη μόνον στο μέτρο που υφίσταται προσβολή του αποκλειστικού αυτού δικαιώματος, η έκταση του οποίου καθορίζεται στο άρθρο 9 του κανονισμού 2017/1001 (5). Για τον λόγο αυτό, θα απαντήσω, καταρχάς, από κοινού στα στοιχεία γʹ και δʹ του πρώτου ερωτήματος και, στη συνέχεια, στα στοιχεία αʹ και βʹ.

Α.      Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχεία γʹ και δʹ

20.      Το στοιχεία γʹ και δʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος αφορούν την ερμηνεία του άρθρου 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 2017/1001. Κατ’ ουσίαν, με αμφότερα τα στοιχεία γʹ και δʹ ζητείται από το Δικαστήριο να κρίνει εάν η εκ μέρους ανεξάρτητου κατασκευαστή ενσωμάτωση, στη μάσκα ψυγείου αυτοκινήτου, στοιχείου που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο αναπαράγει το σχήμα ανήκοντος στον κατασκευαστή σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστά χρήση σημείου στις συναλλαγές κατά την έννοια των διατάξεων αυτών.

21.      Προκαταρκτικώς υπενθυμίζεται ότι, κατά το άρθρο 9, παράγραφος 1, του κανονισμού 2017/1001, με την καταχώριση σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης απονέμονται στον δικαιούχο αποκλειστικά δικαιώματα, δυνάμει των οποίων, κατά το άρθρο 9, παράγραφος 2, του ίδιου κανονισμού, ο δικαιούχος δύναται να απαγορεύει σε κάθε τρίτο που δεν έχει τη συγκατάθεσή του να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές για προϊόντα ή υπηρεσίες οποιοδήποτε σημείο, ταυτόσημο ή παρόμοιο, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

22.      Το άρθρο 9, παράγραφος 3, του κανονισμού 2017/1001 απαριθμεί ενδεικτικώς τις κατηγορίες της χρήσης που είναι δυνατόν να απαγορεύονται από τον δικαιούχο σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν την επίθεση του σημείου επί των προϊόντων ή της συσκευασίας τους (στοιχείο αʹ), την προσφορά των προϊόντων, την εμπορία ή την αποθήκευσή τους προς τους εν λόγω σκοπούς υπό το σημείο αυτό (στοιχείο βʹ), καθώς και την εισαγωγή ή εξαγωγή των προϊόντων υπό το σημείο αυτό (στοιχείο γʹ) (6).

23.      Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, το αποκλειστικό δικαίωμα του δικαιούχου σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχεται προκειμένου να μπορέσει αυτός να προστατεύσει τα ειδικά συμφέροντά του ως δικαιούχος του σήματος αυτού, ήτοι να διασφαλίσει ότι το σήμα επιτελεί τις λειτουργίες του. Επομένως, το ως άνω δικαίωμα πρέπει να ασκείται μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η χρήση του σημείου από τρίτον προσβάλλει ή μπορεί να προσβάλει τις λειτουργίες του σήματος. Αυτές περιλαμβάνουν, πέραν της βασικής λειτουργίας του σήματος, η οποία είναι να εγγυάται στους καταναλωτές την προέλευση του προϊόντος ή της υπηρεσίας, και τις λοιπές λειτουργίες του, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η λειτουργία που συνίσταται στην εγγύηση της ποιότητας του ως άνω προϊόντος ή υπηρεσίας ή η επικοινωνιακή, επενδυτική ή διαφημιστική λειτουργία (7).

24.      Κατά συνέπεια, ο δικαιούχος σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί, βάσει του άρθρου 9 του κανονισμού 2017/1001, να αντιταχθεί στη χρήση σημείου πανομοιότυπου με το σήμα ή παρόμοιου σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση, εφόσον η χρήση αυτή δεν μπορεί να θίξει καμία από τις λειτουργίες του σήματος (8).

25.      Στην υπό κρίση υπόθεση, πρέπει να επισημάνω, κατά πρώτον, ότι τα επίμαχα στην κύρια δίκη προϊόντα είναι μη γνήσιες μάσκες ψυγείου αυτοκινήτων, οι οποίες αναπαράγουν τα γνήσια μοντέλα σύμφωνα με το δίκαιο σχεδίων και υποδειγμάτων (9). Οι μάσκες αυτές είναι ανταλλακτικά που προορίζονται για την κάλυψη και προστασία του ψυγείου του αυτοκινήτου, ως συστατικού του συστήματος ψύξης του κινητήρα. Οι μάσκες ψυγείου αποτελούν εξωτερικά και ορατά στοιχεία του αμαξώματος του αυτοκινήτου και επηρεάζουν σημαντικά την εμφάνιση του εμπρόσθιου μέρους του. Η θέση τους τις καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτες σε περίπτωση μετωπικής σύγκρουσης. Επιπλέον, είναι σύνηθες οι κατασκευαστές αυτοκινήτων να σχεδιάζουν τις μάσκες ψυγείου των οχημάτων τους κατά τρόπο που να περιλαμβάνεται σε αυτές στοιχείο που να επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματός τους, συχνά επιχρωμιωμένου, το οποίο (στοιχείο) αναπαράγει προγενεστέρως καταχωρισθέν σήμα του οποίου είναι δικαιούχοι.

26.      Η θέση που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου συνιστά αναπόσπαστο μέρος της μάσκας ψυγείου, ευρίσκεται δε συνήθως στο κέντρο του ανώτερου ενός τρίτου του εμπρόσθιου μέρους του οχήματος. Το στοιχείο αυτό αποτελείται από κοίλη υποδοχή για την εισαγωγή του εμβλήματος και από σειρά ανοιγμάτων για τη στερέωσή του. Ομοίως, η οπίσθια όψη του εμβλήματος φέρει καρφιά για την τοποθέτηση του εμβλήματος στη μάσκα. Επισημαίνεται ιδιαιτέρως ότι το ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου εν προκειμένω δεν αφορά την αναπαραγωγή αυτού καθεαυτού του εμβλήματος κατασκευαστή αυτοκινήτων, αλλά τη θέση που προορίζεται για την τοποθέτηση, στη μάσκα ψυγείου, του εν λόγω εξαρτήματος, η οποία έχει, εξ ορισμού, σχήμα που ακολουθεί το περίγραμμα του εμβλήματος αυτού.

27.      Κατά δεύτερον, όσον αφορά το ζήτημα εάν στοιχείο όπως το προπεριγραφέν συνιστά σημείο ικανό να θίξει τις λειτουργίες του σήματος, όπως απαιτείται από τη μνημονευόμενη στο σημείο 24 των παρουσών προτάσεων νομολογία, επισημαίνω εξαρχής ότι για τον όρο «σημείο», που χρησιμοποιείται στο άρθρο 9, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001, δεν υπάρχει ορισμός σε καμία από τις λοιπές διατάξεις του κανονισμού αυτού. Εντούτοις, όπως υποστηρίζεται από τη Δημοκρατία της Πολωνίας, την Επιτροπή και τον εναγόμενο της κύριας δίκης, ουσιώδης προϋπόθεση της έννοιας του όρου «σημείο» είναι ο διακριτός και αυτόνομος χαρακτήρας του σε σχέση με το προϊόν που προσδιορίζει. Με άλλα λόγια, προκειμένου να κριθεί ότι στοιχείο προϊόντος επιτελεί τη λειτουργία σημείου, το στοιχείο αυτό πρέπει να γίνεται αντιληπτό ως ανεξάρτητο και διακριτό από το προϊόν αυτό καθαυτό.

28.      Παρατηρώ ότι η εν λόγω ερμηνεία του όρου «σημείο» έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένως από το Δικαστήριο, το οποίο έχει αποφανθεί, όπως υποστηρίζει ο εναγόμενος, ότι το σημείο δεν μπορεί να αποτελεί απλή ιδιότητα του οικείου προϊόντος (10). Τούτο σημαίνει κατ’ ουσίαν ότι ένα σημείο δεν μπορεί να εξομοιωθεί με τα συστατικά στοιχεία του προϊόντος, ιδίως εκείνα τα οποία επιτελούν μόνον συγκεκριμένη λειτουργία και τα οποία, παρότι επηρεάζουν τη συνολική εμφάνιση του προϊόντος, δεν γίνονται αντιληπτά ως σημείο.

29.      Διαφωτιστική συναφώς είναι η συλλογιστική που ανέπτυξε ο γενικός εισαγγελέας P. Léger στις προτάσεις του στην υπόθεση Dyson (11), στις οποίες κατέληξε, κατ’ ουσίαν, στο συμπέρασμα ότι ένα λειτουργικό στοιχείο που αποτελεί μέρος της εμφάνισης ενός προϊόντος –ένας διαφανής κάδος που αποτελεί μέρος της εξωτερικής επιφάνειας μιας ηλεκτρικής σκούπας– δεν πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε να συνιστά σημείο, καθόσον το στοιχείο αυτό δεν είναι ικανό να διακρίνει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από τα αντίστοιχα άλλων επιχειρήσεων (12).

30.      Το ίδιο ισχύει, κατά τη γνώμη μου, και για το επίμαχο στην υπό κρίση υπόθεση στοιχείο, το οποίο, όπως περιέγραψα στα σημεία 25 και 26 των παρουσών προτάσεων, αποτελεί το στήριγμα για την τοποθέτηση του εμβλήματος κατασκευαστή αυτοκινήτου στη μάσκα του ψυγείου και, ως εκ τούτου, συνιστά μέρος αυτού καθαυτού του προϊόντος και επιτελεί απλώς τεχνική λειτουργία. Η τεχνική αυτή λειτουργία είναι προφανής εάν ληφθεί υπόψη ότι η κοίλη υποδοχή που δημιουργείται στη μάσκα του ψυγείου χρησιμοποιείται μόνον για την εισαγωγή και τοποθέτηση πρόσθετου εξαρτήματος –του εμβλήματος– και ότι, για να εξυπηρετήσει τον συγκεκριμένο αυτό σκοπό, η κοίλη υποδοχή πρέπει οπωσδήποτε να προσαρμοστεί στο περίγραμμα του εξαρτήματος αυτού.

31.      Συναφώς, δεν πρέπει να λησμονείται ότι σκοπός των ανταλλακτικών αυτοκινήτων οχημάτων είναι η αντικατάσταση των αρχικώς συναρμολογημένων στοιχείων (13). Στην περίπτωση των εξωτερικών στοιχείων, τα ανταλλακτικά προορίζονται κυρίως για την αποκατάσταση της αρχικής εμφάνισης του επισκευασθέντος αυτοκινήτου. Σε διαφορετική περίπτωση, η αντικατάσταση συναρμολογημένου στοιχείου αυτοκινήτου ενδέχεται να συνιστά περίπτωση αναβάθμισης (tuning), πρακτική η οποία μπορεί επίσης να προσδώσει νέα εμφάνιση στο αυτοκίνητο, πλην όμως εννοιολογικά διαφέρει από την επισκευή του αυτοκινήτου με σκοπό την αποκατάσταση της αρχικής του εμφάνισης. Το Δικαστήριο έχει μάλιστα δεχθεί την ερμηνεία αυτή, υπογραμμίζοντας ότι ο σκοπός της επισκευής μπορεί να επιτευχθεί μόνον με ανταλλακτικά οπτικώς πανομοιότυπα με τα αρχικά στοιχεία (14).

32.      Κατά τη γνώμη μου, είναι προφανές ότι μόνον μια μάσκα ψυγείου με υποδοχή σχεδιασμένη έτσι ώστε να επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου, όπως προβλεπόταν στην αρχική μάσκα ψυγείου, καθιστά δυνατή την αναπαραγωγή της αρχικής εμφάνισης του οχήματος. Κατά συνέπεια, ως ανταλλακτικό, η μάσκα ψυγείου μπορεί να χρησιμεύσει για την αποκατάσταση της αρχικής εμφάνισης ενός αυτοκινήτου μόνον εάν η υποδοχή για την τοποθέτηση του εμβλήματος αναπαράγει πιστά την υποδοχή που προβλεπόταν στην αρχική μάσκα. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, σε αντίθεση με άλλα είδη ανταλλακτικών, όπως οι ζάντες και τα καλύμματα των τροχών, η μάσκα ψυγείου, λόγω της θέσης της στο εμπρόσθιο μέρος του αμαξώματος, μπορεί να επιτύχει την πλήρη αποκατάσταση της εμφάνισης του αυτοκινήτου μόνον εάν είναι πανομοιότυπη με το αρχικό προϊόν. Τούτο εξηγεί τον λόγο για τον οποίο μάσκες ψυγείου με μη πανομοιότυπη εμφάνιση δεν διατίθενται συχνά στην αγορά από ανεξάρτητους κατασκευαστές, εκτός εάν προορίζονται, όπως ήδη επισήμανα, για σκοπούς αναβάθμισης.

33.      Περαιτέρω, η χρήση σημείου με σκοπό τον προσδιορισμό προϊόντων ή υπηρεσιών ως προερχόμενων από συγκεκριμένη επιχείρηση πρέπει να εκτιμάται στο πλαίσιο των συναλλαγών (15). Η εκτίμηση αυτή πρέπει να διενεργείται από τη σκοπιά της αντίληψης και κρίσης του καταναλωτή που μπορεί πράγματι να ενδιαφέρεται να αγοράσει ανταλλακτικά για συγκεκριμένη μάρκα οχήματος. Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει, στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, ότι ο εναγόμενος της κύριας δίκης πωλεί τα ανταλλακτικά του αποκλειστικά σε επαγγελματίες διανομείς, οι οποίοι, επομένως, πρέπει να θεωρηθούν ως ο μέσος καταναλωτής των επίμαχων στην υπό κρίση υπόθεση προϊόντων (16).

34.      Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατη εμπειρική μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε σε εξειδικευμένο ακαδημαϊκό περιοδικό και στην οποία αναπαράγονται οι βασικές συνθήκες της υπό κρίση υπόθεσης διεξήχθη προκειμένου να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο η παρουσία του σήματος του αρχικού κατασκευαστή σε ανταλλακτικό επηρεάζει την αντίληψη της εμπορικής προέλευσης του ανταλλακτικού και τις ποιοτικές προσδοκίες των καταναλωτών, ειδικότερα στην πολωνική αγορά (17).

35.      Η μελέτη αναφέρει, κατά πρώτον, ότι το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η χρήση του σημείου μπορεί να εξαλείψει τα αποτελέσματά του ως ένδειξης της εμπορικής προέλευσης ενός προϊόντος, ιδίως, όπως ελέχθη και κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση στο πλαίσιο της υπό κρίση υπόθεσης, όταν οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες κατά την πώληση των μασκών ψυγείου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα κύρια στοιχεία: i) την ονομασία του προϊόντος και τα μοντέλα αυτοκινήτων στα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί· ii) την τιμή μονάδας, συνήθως χαμηλότερη από αυτή του γνήσιου ανταλλακτικού· iii) πρόσθετη πληροφόρηση ότι το διατιθέμενο από τον έμπορο ανταλλακτικό δεν είναι γνήσιο και iv) το όνομα του ανεξάρτητου κατασκευαστή (18).

36.      Κατά δεύτερον, στη μελέτη εκτίθεται, βάσει της διενεργηθείσας έρευνας, ότι η «συντριπτική πλειονότητα» των επαγγελματιών λιανοπωλητών και των συνεργείων δήλωσε ότι τα ανταλλακτικά προέρχονταν από ανεξάρτητη πηγή, γεγονός που καταδεικνύει ότι οι εν λόγω επαγγελματίες πωλητές δεν έχουν την τάση να παραπλανώνται ως προς την προέλευση των μασκών ψυγείου. Ακόμη και στην περίπτωση των τελικών καταναλωτών, το ποσοστό που θεωρούσε ότι τα ανταλλακτικά προέρχονταν από τον αρχικό κατασκευαστή ήταν σχετικώς ασήμαντο. Βάσει των προαναφερθέντων, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, στο πλαίσιο της πώλησης ανταλλακτικών που προέρχονται από ανεξάρτητες πηγές, οι επαγγελματίες φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται το ανήκον στον αρχικό κατασκευαστή σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως περιγραφή των χαρακτηριστικών του προϊόντος –ως στοιχείο που εξυπηρετεί τεχνικό σκοπό– και όχι ως ένδειξη προέλευσης (19).

37.      Ασφαλώς, μία εμπειρική μελέτη δεν μπορεί να αποτελεί τον μόνο καθοριστικό παράγοντα για την τελική εκτίμηση μιας συγκεκριμένης υπόθεσης δικαίου σημάτων, όπως είναι η υπόθεση της κύριας δίκης. Εντούτοις, η προαναφερθείσα μελέτη καταδεικνύει ότι ανάλυση των περιστάσεων πρέπει να διενεργείται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση προκειμένου να καθοριστεί ο βαθμός στον οποίο το επίμαχο σημείο γίνεται αντιληπτό από τους ενδιαφερόμενους καταναλωτές. Προς τούτο, πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία, μεταξύ άλλων, στις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες κατά την πώληση του οικείου ανταλλακτικού και στα ειδικά χαρακτηριστικά της επίμαχης γεωγραφικής αγοράς. Για παράδειγμα, ως προς την περίπτωση της Πολωνίας, οι διάδικοι της υπό κρίση υπόθεσης φαίνονται να συμφωνούν ότι στο εν λόγω κράτος μέλος εξακολουθούν να εισάγονται μεγάλες ποσότητες μεταχειρισμένων και κατεστραμμένων αυτοκινήτων από άλλα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, τα παλαιά αυτοκίνητα που χρήζουν επισκευής είναι εξαιρετικά συνήθη στην πολωνική αγορά αυτοκινήτων, γεγονός που καθιστά την επισκευαστική αγορά στη χώρα αυτή ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και οικεία στους καταναλωτές, οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να επισκευάζουν τέτοια παλαιά αυτοκίνητα για να αποκαταστήσουν την αρχική τους εμφάνιση (20).

38.      Το συμπέρασμα αυτό συνάδει επίσης με τη νομολογία του Δικαστηρίου, ιδίως με την απόφαση στην υπόθεση Adam Opel (21), στην οποία παραπέμπει η βιβλιογραφία (22) ως παράδειγμα αναπαραγωγής από τρίτον ενός ανήκοντος σε κατασκευαστή αυτοκινήτων σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο δεν επιτελεί τη λειτουργία ένδειξης της προέλευσης ενός προϊόντος.

39.      Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο έκρινε στην προαναφερθείσα υπόθεση, αναφορικά με τη χρήση, σε παιχνίδια με τη μορφή μινιατούρας αυτοκινήτου, σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανήκε σε κατασκευαστή αυτοκινήτων, ότι δεν θιγόταν η λειτουργία του σήματος αυτού, δεδομένου ότι το οικείο κοινό δεν αντιλαμβανόταν το έμβλημα αυτοκινήτου που απεικονιζόταν στις μινιατούρες ως ένδειξη ότι οι μινιατούρες προέρχονταν από τον συγκεκριμένο κατασκευαστή ή από επιχείρηση οικονομικώς συνδεδεμένη με αυτόν (23). Και στην περίπτωση αυτή, οι ιδιαίτερες συνθήκες και πρακτικές του οικείου κλάδου έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο. Το Δικαστήριο στήριξε την κρίση του στην αναγόμενη στα πραγματικά περιστατικά διαπίστωση του αιτούντος δικαστηρίου στην υπόθεση εκείνη ότι ο μέσος καταναλωτής των προϊόντων της βιομηχανίας παιχνιδιών ήταν συνηθισμένος στις μινιατούρες που βασίζονται σε πραγματικά πρότυπα και μάλιστα έδινε μεγάλη σημασία στην απόλυτη πιστότητά τους προς το πρωτότυπο, με αποτέλεσμα ο εν λόγω καταναλωτής να αντιλαμβάνεται το έμβλημα του κατασκευαστή αυτοκινήτων που απεικονιζόταν στις μινιατούρες αυτοκινήτων–παιχνιδιών ως χαρακτηριστικό μιας αναπαραγωγής αυτοκινήτου υπό μορφή μινιατούρας και όχι ως ένδειξη ότι το παιχνίδι με τη μορφή αυτοκινήτου προερχόταν από τον εν λόγω κατασκευαστή (24).

40.      Κατά τη γνώμη μου, τα προεκτεθέντα αρκούν ώστε το Δικαστήριο να αποφανθεί, εν προκειμένω, ότι το περίγραμμα και μόνον ενός ανήκοντος σε κατασκευαστή αυτοκινήτων σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο πιστής αναπαραγωγής γνήσιας μάσκας ψυγείου και με αποκλειστικό τεχνικό σκοπό την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του εν λόγω κατασκευαστή, δεν εκπληρώνει τις λειτουργίες σήματος και επομένως δεν συνιστά χρήση σημείου στις συναλλαγές κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 2017/1001, ιδίως εφόσον συντρέχουν οι περιστάσεις για τις οποίες γίνεται λόγος στα σημεία 35 και 37 των παρουσών προτάσεων, πράγμα που απόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει.

41.      Χάριν πληρότητας, υπενθυμίζω επίσης ότι η μη ύπαρξη, στο δίκαιο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διάταξης αντίστοιχης προς τη «ρήτρα επισκευής» του δικαίου σχεδίων και υποδειγμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία μνημονεύει το αιτούν δικαστήριο στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχεία γʹ και δʹ, δεν ασκεί επιρροή στην εξαγωγή του προαναφερθέντος συμπεράσματος. Πράγματι, στην υπόθεση Ford Motor Company (25), το Δικαστήριο έκρινε ότι η «ρήτρα επισκευής» του άρθρου 110 του κανονισμού 6/2002 εισάγει ορισμένους περιορισμούς μόνον ως προς την προστασία των σχεδίων ή υποδειγμάτων, χωρίς να κάνει την παραμικρή αναφορά στην προστασία των σημάτων (26). Επομένως, η ερμηνεία αυτή του Δικαστηρίου αποκλείει τη δυνατότητα να ληφθεί υπόψη, από τυπικής απόψεως, η «ρήτρα επισκευής» του άρθρου 110 του κανονισμού 6/2002 για την ερμηνεία του άρθρου 9 του κανονισμού 2017/1001.

42.      Τούτου λεχθέντος, σε υποθέσεις όπου το δίκαιο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπλέκεται με άλλους τομείς του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας, το Δικαστήριο έχει παγίως ερμηνεύσει θεμελιώδεις διατάξεις του κανονισμού 2017/1001 –καθώς και των προϊσχυσάντων νομοθετημάτων– κατά τρόπο ώστε να αποφεύγει να καταστήσει κενό γράμμα τους κοινούς στόχους των τομέων αυτών του δικαίου και να διασφαλίσει την πλήρη εκπλήρωση των στόχων αυτών, ιδίως με σκοπό την προστασία ενός συστήματος ανόθευτου ανταγωνισμού στην αγορά.

43.      Για παράδειγμα, στην υπόθεση Lego Juris (27), που είχε ως αντικείμενο την τομή μεταξύ του δικαίου σημάτων και του δικαίου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, το Δικαστήριο έδωσε έμφαση στην ανάγκη να μην καταλήγει το δικαίωμα επί του σήματος να δημιουργεί υπέρ μιας επιχείρησης μονοπώλιο επί των τεχνικών λύσεων ή των πρακτικής φύσεως χαρακτηριστικών ενός προϊόντος (28). Ειδικότερα, το Δικαστήριο έκρινε ότι, όταν το σχήμα ενός προϊόντος ενσωματώνει απλώς την τεχνική λύση που αναπτύχθηκε από τον κατασκευαστή του προϊόντος και κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας κατόπιν αιτήσεώς του, η προστασία του σχήματος αυτού ως σήματος μετά τη λήξη ισχύος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας για το προϊόν μειώνει σημαντικά και διαρκώς τη δυνατότητα των άλλων επιχειρήσεων να χρησιμοποιήσουν την εν λόγω τεχνική λύση (29). Είναι σαφές ότι αποφάσεις όπως η εκδοθείσα στην υπόθεση Lego Juris αποτελούν παραδείγματα της μέριμνας που επιδεικνύει το Δικαστήριο να υιοθετήσει μια συνεκτική και λειτουργική ερμηνεία όλων των τομέων του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας, αποφεύγοντας κατά τον τρόπο αυτό τη δημιουργία μονοπωλίων και προστατεύοντας το συμφέρον των καταναλωτών να έχουν πρόσβαση σε προϊόντα ή υπηρεσίες με ευρύ φάσμα προέλευσης.

44.      Εν προκειμένω, επισημαίνεται ότι η δραστηριότητα της κατασκευής και διανομής ανταλλακτικών για αυτοκίνητα οχήματα επιμερίζεται εμπορικώς κατά βάση σε τρεις κατηγορίες: α) στα ανταλλακτικά που κατασκευάζονται από τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, β) στα ανταλλακτικά που κατασκευάζονται από φορείς διαφορετικούς από τους κατασκευαστές αυτοκινήτων, συχνά για λογαριασμό τους ή σε συνεργασία με αυτούς και γ) στα ανταλλακτικά που κατασκευάζονται από ανεξάρτητους κατασκευαστές και τα οποία δεν διατίθενται στους κατασκευαστές των αυτοκινήτων, αλλά παράγονται σύμφωνα με τις προδιαγραφές και τα κατασκευαστικά πρότυπα που παρέχουν οι εν λόγω κατασκευαστές αυτοκινήτων (30). Προφανώς, η ευρεία ερμηνεία του όρου «σημείο» ο οποίος περιλαμβάνεται στο άρθρο 9, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001 θα είχε ως συνέπεια να ευνοήσει τη δημιουργία μονοπωλίου στις επισκευές των μασκών ψυγείου για την αποκατάσταση της αρχικής εμφάνισης των οχημάτων, προς όφελος των κατασκευαστών αυτοκινήτων –είτε αυτοί ενεργούν αυτόνομα είτε μέσω παραχώρησης αδειών σε ανεξάρτητους πωλητές. Τα αποτελέσματα αυτά, που θα μπορούσαν να περιορίσουν τις επιλογές των καταναλωτών και να θίξουν τους στόχους των νέων προτεινόμενων νομοθετημάτων στο πλαίσιο του δικαίου σχεδίων και προτύπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (31), θα ήταν καταφανή εάν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων, επικαλούμενοι το δίκαιο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιτίθεντο στην εμπορία από ανεξάρτητους πωλητές μη γνήσιων μασκών ψυγείου φερουσών στοιχείο για την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματός τους (32).

45.      Για τους λόγους αυτούς και μολονότι, όπως εξέθεσα, η μεν «ρήτρα επισκευής» δεν εφαρμόζεται στην υπό κρίση υπόθεση για την ερμηνεία του κανονισμού 2017/1001, το δε Δικαστήριο έχει κρίνει ότι στο άρθρο 14 του εν λόγω κανονισμού εναπόκειται να συμβιβάσει τα θεμελιώδη συμφέροντα της προστασίας των δικαιωμάτων επί σήματος στο πλαίσιο ενός συστήματος ανόθευτου ανταγωνισμού (33), πρέπει να ληφθούν υπόψη οι συνέπειες μιας απόφασης σχετικά με το δίκαιο των ευρωπαϊκών σημάτων η οποία ενδεχομένως να θίγει τους στόχους συναφούς τομέα του ευρωπαϊκού δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας, ήτοι του δικαίου των σχεδίων και προτύπων, οι οποίοι συνίστανται στη διεύρυνση των επιλογών των καταναλωτών για την προμήθεια ανταλλακτικών τόσο από ανεξάρτητους όσο και από μη ανεξάρτητους κατασκευαστές.

46.      Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι οι διατάξεις του άρθρου 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού 2017/1001 έχουν την έννοια ότι η ενσωμάτωση, σε μη γνήσια μάσκα ψυγείου, στοιχείου, το οποίο επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο αναπαράγει το σχήμα ανήκοντος στον εν λόγω κατασκευαστή εικονιστικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή είναι παρόμοιο με αυτό σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση, δεν συνιστά χρήση σημείου στις συναλλαγές κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, ιδίως εφόσον συντρέχουν οι εκτεθείσες στα παρούσες προτάσεις περιστάσεις σχετικά με την πώληση των εν λόγω μασκών ψυγείου και την οικεία γεωγραφική αγορά, πράγμα που απόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει.

Β.      Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχείο αʹ

47.      Όπως επισήμανα στο σημείο 19 των παρουσών προτάσεων, προϋπόθεση για την εφαρμογή του άρθρου 14 του κανονισμού 2017/1001 είναι η διαπίστωση προσβολής σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τρίτον. Στο πλαίσιο της υπό κρίση υπόθεσης, τούτο σημαίνει ότι απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχεία αʹ και βʹ, πρέπει να δοθεί μόνον στην περίπτωση που το Δικαστήριο διαφωνήσει με την προτεινόμενη απάντηση επί των στοιχείων γʹ και δʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος και αποφανθεί ότι η παρουσία του επίμαχου στην υπό κρίση υπόθεση στοιχείου συνιστά χρήση σημείου στις εμπορικές συναλλαγές κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001.

48.      Συγκεκριμένα, με το στοιχείο αʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 επιτρέπει σε πωλητή μη γνήσιων μασκών ψυγείου να διαθέτει στην αγορά τα εν λόγω προϊόντα, όταν σε αυτά περιλαμβάνεται στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο, κατά το σχήμα του, είναι πανομοιότυπο με ανήκον στον κατασκευαστή σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

49.      Όπως επισήμανα, δυνάμει του άρθρου 9 του κανονισμού 2017/1001, η καταχώριση σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης απονέμει στον δικαιούχο αποκλειστικά δικαιώματα που του παρέχουν τη δυνατότητα να απαγορεύει σε κάθε τρίτο να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές, χωρίς τη συγκατάθεσή του, οποιοδήποτε πανομοιότυπο ή παρόμοιο σημείο για προϊόντα ή υπηρεσίες. Ωστόσο, τα αποκλειστικά δικαιώματα που παρέχονται στον δικαιούχο σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπόκεινται στους περιορισμούς που απαριθμούνται στο άρθρο 14 του κανονισμού 2017/1001.

50.      Ειδικότερα, κατά το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού αυτού, το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν παρέχει στο δικαιούχο το δικαίωμα να απαγορεύει σε τρίτο να χρησιμοποιεί, στις εμπορικές συναλλαγές, το σήμα αυτό για τον σκοπό του προσδιορισμού ή της αναφοράς σε προϊόντα ή υπηρεσίες ως προϊόντα ή υπηρεσίες του δικαιούχου του εν λόγω σήματος, ιδίως εάν η χρήση του εν λόγω σήματος είναι αναγκαία προκειμένου να δηλωθεί ο προορισμός προϊόντος ή υπηρεσίας, και κυρίως όταν πρόκειται για εξαρτήματα ή ανταλλακτικά.

51.      Ως προκαταρκτική παρατήρηση, επισημαίνω ότι, μολονότι το γράμμα του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 αναφέρεται στη χρήση «σήματος της ΕΕ» από τρίτον για τον σκοπό του προσδιορισμού ή της αναφοράς σε προϊόντα ή υπηρεσίες, εντούτοις η διάταξη αυτή έχει την έννοια ότι εφαρμόζεται σε περίπτωση κατά την οποία ο τρίτος δεν χρησιμοποιεί το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθαυτό, αλλά σημείο το οποίο θεωρείται πανομοιότυπο με το εν λόγω σήμα ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση. Ειδικότερα, με το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 θεσπίζεται αμυντικό επιχείρημα κατά του ισχυρισμού περί παράβασης του άρθρου 9 του ίδιου κανονισμού, το οποίο, όπως εξέθεσα στην ανάλυσή μου επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχεία γʹ και δʹ, αφορά μόνο τη χρήση σημείου στις εμπορικές συναλλαγές. Εν προκειμένω, τούτο σημαίνει ότι το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 θα είχε εφαρμογή επί των πραγματικών περιστατικών της κύριας δίκης, ακόμη και εάν εθεωρείτο ότι ο εναγόμενος δεν έκανε χρήση, επί των μασκών ψυγείου του, του ανήκοντος στην ενάγουσα σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά μόνον, όπως επισημαίνει το αιτούν δικαστήριο, σημείου παρόμοιου με το σήμα αυτό σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

52.      Επιπλέον, πρέπει να επισημανθεί ότι, στην υπόθεση Gillette Company και Gillette Group Finland (34), το Δικαστήριο είχε την ευκαιρία να ερμηνεύσει το άρθρο 6, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 89/104/ΕΟΚ (35). Η διάταξη αυτή έχει καταργηθεί και εφαρμόζεται πλέον ως προς τα εθνικά σήματα δυνάμει του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της οδηγίας (ΕΕ) 2015/2436 (36), διάταξη που αποτελεί το αντίστοιχο του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/2001.

53.      Στη διαφορά επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση Gillette, μια επιχείρηση πωλούσε συσκευές ξυρίσματος αποτελούμενες από στέλεχος με λαβή και αντικαταστατή λεπίδα, καθώς και από λεπίδες παρεμφερείς προς εκείνες που διέθετε στο εμπόριο η Gillette Company, δικαιούχος των σημάτων Gillette και Sensor. Οι λεπίδες αυτές πωλούνταν με το σήμα Parason Flexor και στη συσκευασία τους επικολλάτο ετικέτα με την εξής επισήμανση: «Η λεπίδα αυτή προσαρμόζεται σε όλα τα στελέχη Parason Flexor και Gillette Sensor» (37). Η εν λόγω επιχείρηση δεν εξουσιοδοτούνταν μέσω αδείας κατόχου σήματος ή άλλης συμβάσεως να χρησιμοποιεί τα σήματα της Gillette Company. Υπό τις συνθήκες αυτές, η Gillette Company άσκησε ένδικο βοήθημα ενώπιον εθνικού δικαστηρίου, με το οποίο υποστήριζε ότι η εν λόγω επιχείρηση είχε προσβάλει τα καταχωρισμένα σήματά της.

54.      Από την απόφαση Gillette προκύπτει ότι η δυνατότητα χρήσης σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τρίτο δυνάμει του άρθρου 6, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 89/104 εξαρτώνταν από το εάν ο σκοπός της χρήσης αυτής ήταν να παρασχεθεί στο κοινό άμεση και πλήρης ενημέρωση σχετικά με τον προορισμό του προϊόντος που εμπορεύεται ο τρίτος (38). Επιπλέον, η χρήση αυτή έπρεπε να είναι αναγκαία, ήτοι η εν λόγω ενημέρωση να μην μπορούσε, στην πράξη, να παρασχεθεί στο κοινό από τρίτον χωρίς να γίνει χρήση του σήματος του οποίου ο εν λόγω τρίτος δεν ήταν κάτοχος (39).

55.      Πρέπει να τονιστεί ότι το γράμμα του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 δεν επικεντρώνεται πλέον στην απαίτηση της αναγκαιότητας, δεδομένου ότι λόγος για αναγκαιότητα γίνεται μόνον ενδεικτικώς σε σχέση με τη «δήλωση του προορισμού». Κατά συνέπεια, το πρωταρχικό κριτήριο εφαρμογής του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 πρέπει να είναι το κατά πόσον η χρήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τρίτον επιτελεί αποκλειστικώς τη λειτουργία του προσδιορισμού ή της αναφοράς στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες του δικαιούχου του σήματος («χρήση για σκοπούς αναφοράς») (40). Αυτή η άμυνα έναντι ισχυρισμού περί παράβασης του άρθρου 9 του εν λόγω κανονισμού δεν υπόκειται στην απαίτηση της αναγκαιότητας που καθιερώθηκε με την απόφαση Gillette, η οποία εξακολουθεί να ισχύει ως προς τη χρήση σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης μόνον όταν η χρήση αυτή γίνεται για τον συγκεκριμένο σκοπό της δήλωσης του προορισμού προϊόντος ή υπηρεσίας (41).

56.      Οι διάδικοι της κύριας δίκης διαφωνούν, αφενός, ως προς το ζήτημα εάν η χρήση ενός σημείου ως στοιχείου μάσκας ψυγείου επιτελεί αποκλειστικώς τη λειτουργία του προσδιορισμού ή της αναφοράς στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες του δικαιούχου του σήματος. Διαφωνούν επίσης ως προς το ζήτημα εάν το εν λόγω σημείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενημέρωση του ενδιαφερόμενου κοινού σχετικά με τον προορισμό της μάσκας ψυγείου, καθώς και ως προς το κατά πόσον η απαίτηση της αναγκαιότητας, που ισχύει εν προκειμένω, μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει τεχνικό και όχι πληροφοριακό χαρακτήρα.

57.      Συναφώς, φρονώ, κατά πρώτον, ότι η χρήση του επίμαχου εν προκειμένω σημείου δεν επιτελεί αποκλειστικώς τη λειτουργία του προσδιορισμού ή της αναφοράς στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες ως προερχόμενα από την ενάγουσα της κύριας δίκης. Ασφαλώς, οι καταναλωτές των μασκών ψυγείων πρέπει να είναι σε θέση να πληροφορούνται ότι το ανταλλακτικό είναι κατάλληλο ή προορίζεται για τα αυτοκίνητα συγκεκριμένου κατασκευαστή. Εντούτοις, είναι σαφές, κατά τη γνώμη μου, ότι η ενσωμάτωση σε μάσκα ψυγείου στοιχείου το οποίο χρησιμοποιείται μόνο για την εισαγωγή και την τοποθέτηση πρόσθετου εξαρτήματος –του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου– δεν μπορεί να αποτελέσει χρήση για σκοπούς αναφοράς υπό την έννοια του άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001. Όπως επισήμανα στην ανάλυσή μου επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχεία γʹ και δ, το στοιχείο αυτό επιτελεί τεχνική λειτουργία (42) και δεν εκπληρώνει σκοπό προσδιορισμού της προέλευσης.

58.      Κατά δεύτερον, για τους ίδιους λόγους φρονώ ότι το επίμαχο στην κύρια δίκη σημείο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη του προορισμού της μάσκας ψυγείου, ιδίως ως εξαρτήματος ή ανταλλακτικού. Επιπλέον, ακόμη και σε αντίθετη περίπτωση, η τεχνική ανάγκη της χρήσης σημείου πανομοιότυπου ή παρόμοιου με το επίμαχο σήμα δεν θα πληρούσε την κατά το άρθρου 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 απαίτηση αναγκαιότητας, δεδομένου ότι η πληροφόρηση του τελικού καταναλωτή παραμένει ο σκοπός που πρέπει να επιδιώκεται με τη χρήση του σήματος. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να γίνει επίκληση τεχνικής ανάγκης, όπως αυτή στην οποία παραπέμπει το αιτούν δικαστήριο με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχείο αʹ, προκειμένου να περιοριστούν τα δικαιώματα του δικαιούχου του σήματος, με βάση το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001.

59.      Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε πωλητή ανταλλακτικών, και συγκεκριμένα μασκών ψυγείου, να διαθέτει τα εν λόγω ανταλλακτικά στην αγορά, όταν σε αυτά περιλαμβάνεται στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο, κατά το σχήμα του, είναι πανομοιότυπο με ανήκον στον κατασκευαστή σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

Γ.      Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχείο βʹ

60.      Όσον αφορά το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχείο βʹ, τούτο θα πρέπει να απαντηθεί μόνον εφόσον το Δικαστήριο αποφανθεί επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχείο αʹ, κατά τρόπο αντίθετο προς την πρότασή μου. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να εξεταστεί εάν η χρήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο κατά την έννοια του άρθρου 14, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001.

61.      Η νομολογία του Δικαστηρίου παρέχει λεπτομερή καθοδήγηση συναφώς (43).

62.      Κατά το Δικαστήριο, η χρήση του σήματος δεν είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο οσάκις, καταρχάς, γίνεται κατά τρόπο δυνάμενο να δημιουργήσει την εντύπωση ότι υπάρχει εμπορική σχέση μεταξύ του τρίτου και του δικαιούχου του σήματος. Επιπλέον, η εν λόγω χρήση του σήματος δεν πρέπει να θίγει την αξία του αντλώντας αθέμιτο όφελος από τον διακριτικό χαρακτήρα ή τη φήμη του. Περαιτέρω, η χρήση του σήματος δεν συνάδει προς το άρθρο 14, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001 οσάκις συνεπάγεται τη δυσφήμιση ή την υποτίμηση του εν λόγω σήματος. Τέλος, η χρήση του σήματος αντιβαίνει προς τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία και το εμπόριο και στην περίπτωση που τρίτος παρουσιάζει το προϊόν του ως απομίμηση ή αντίγραφο του προϊόντος που φέρει το σήμα.

63.      Στο αιτούν δικαστήριο απόκειται να εξακριβώσει εάν, στην υπόθεση της κύριας δίκης, η χρήση του σήματος ήταν σύμφωνη προς τα χρηστά ήθη. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει η Επιτροπή, λαμβανομένων υπόψη των πραγματικών περιστατικών της υπό κρίση υπόθεσης, τρία συγκεκριμένα στοιχεία της εκτίμησης αυτής φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη σημασία.

64.      Κατά πρώτον, όπως ήδη επισήμανα, το Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι η χρήση του σήματος δεν είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο όταν συνεπάγεται τη «δυσφήμιση ή υποτίμηση» του σήματος (44). Λαμβανομένης υπόψη της ομοιότητας μεταξύ του σχήματος του σήματος που χρησιμοποιείται για το στοιχείο τοποθέτησης και του ίδιου του σήματος –ήτοι του εμβλήματος του κατασκευαστή των αυτοκινήτων–, το αιτούν δικαστήριο θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να κρίνει εάν η εγγύηση ποιότητας των προϊόντων τα οποία προσφέρει ο εναγόμενος ασκεί επιρροή στο πλαίσιο αυτό. Ποιότητα κατώτερη από εκείνη που εξασφαλίζουν οι κατασκευαστές αυθεντικών ανταλλακτικών μπορεί να θίξει τη λειτουργία του σήματος ως εγγύησης ποιότητας.

65.      Κατά δεύτερον, το Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι η παρουσίαση προϊόντος ως «απομίμησης ή αντιγράφου του προϊόντος» δεν συνάδει με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη (45). Επομένως, εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξετάσει, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση των ανταλλακτικών των επίμαχων προϊόντων και την ομοιότητά τους με τα γνήσια ανταλλακτικά, κατά πόσον ο εναγόμενος έλαβε τα αναγκαία μέτρα για να δηλώσει ότι τα προϊόντα είναι δικής του κατασκευής και για να διασφαλίσει ότι δεν θα θεωρηθούν ως απομιμήσεις ή αντίγραφα των γνήσιων ανταλλακτικών.

66.      Κατά τρίτον, λαμβανομένης υπόψη της ομοιότητας με τις προϋποθέσεις που έθεσε το Δικαστήριο αναφορικά με το άρθρο 110, παράγραφος 1, του κανονισμού 6/2002 (46), ο κατασκευαστής ή πωλητής ανταλλακτικών υπόκειται σε υποχρέωση επιμέλειας όσον αφορά την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί ότι οι μεταγενέστεροι χρήστες θα τηρήσουν τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο. Ειδικότερα, για κριθεί το ζήτημα της τήρησης των χρηστών συναλλακτικών ηθών, είναι απαραίτητο να εκτιμηθεί εάν ο κατασκευαστής των μη γνήσιων ανταλλακτικών έχει τηρήσει την υποχρέωση ενημέρωσης του μεταγενέστερου στην εφοδιαστική αλυσίδα χρήστη, κατά τρόπο σαφή και ευδιάκριτο, με ένδειξη επί του προϊόντος, της συσκευασίας του, επί του καταλόγου ή των εγγράφων πωλήσεως, για το ότι τα εν λόγω ανταλλακτικά δεν κατασκευάζονται από τον κατασκευαστή γνήσιων ανταλλακτικών. Πρέπει να εκτιμηθεί επίσης εάν ο κατασκευαστής των ανταλλακτικών έχει διασφαλίσει, μέσω κατάλληλων μέσων, περιλαμβανομένων και των συμβατικών, ότι οι μεταγενέστεροι στην εφοδιαστική αλυσίδα χρήστες δεν επιδίδονται σε πρακτικές ικανές να παραπλανήσουν ως προς την προέλευση των προϊόντων ή να δυσφημίσουν το εν λόγω σήμα.

67.      Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, και στην περίπτωση που το Δικαστήριο κρίνει –αντιθέτως προς την ανάλυσή μου επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, στοιχείο αʹ– ότι το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001 επιτρέπει τη χρήση σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό περιστάσεις όπως αυτές της κύριας δίκης, το άρθρο 14, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού έχει την έννοια ότι απαιτεί, κατά πρώτον, η χρήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μη συνεπάγεται δυσφήμιση ή υποτίμηση του σήματος αυτού· κατά δεύτερον, ο χρήστης να έχει λάβει τα αναγκαία μέτρα για να δηλώσει ότι τα προϊόντα είναι δικής του κατασκευής και για να διασφαλίσει ότι δεν θα θεωρηθούν ως απομιμήσεις ή αντίγραφα του γνήσιου ανταλλακτικού· και, κατά τρίτον, ο κατασκευαστής ή πωλητής ανταλλακτικών να υπόκειται σε υποχρέωση επιμέλειας όσον αφορά την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί ότι οι μεταγενέστεροι χρήστες θα τηρήσουν τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο.

V.      Πρόταση

68.      Βάσει της προεκτεθείσας ανάλυσης, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχεία γʹ και δʹ, που υπέβαλε το Sąd Okręgowy w Warszawie (περιφερειακό δικαστήριο Βαρσοβίας, Πολωνία) ως εξής:

1)       Το άρθρο 9, παράγραφοι 2 και 3, του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2017, για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει την έννοια ότι

η ενσωμάτωση, σε μη γνήσια μάσκα ψυγείου, στοιχείου, το οποίο επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο αναπαράγει το σχήμα ανήκοντος στον εν λόγω κατασκευαστή εικονιστικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή είναι παρόμοιο με αυτό σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση, δεν συνιστά χρήση σημείου στις συναλλαγές κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, ιδίως εφόσον συντρέχουν οι εκτεθείσες στα παρούσες προτάσεις περιστάσεις σχετικά με την πώληση των εν λόγω μασκών ψυγείου και την οικεία γεωγραφική αγορά, πράγμα που απόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει.

Σε περίπτωση που το Δικαστήριο απαντήσει διαφορετικά στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχεία γʹ και δʹ, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχείο αʹ, ως εξής:

2)       Το άρθρο 14, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 2017/1001

έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε πωλητή ανταλλακτικών αυτοκινήτων, και συγκεκριμένα μασκών ψυγείου, να διαθέτει τα εν λόγω ανταλλακτικά στην αγορά, όταν σε αυτά περιλαμβάνεται στοιχείο που επιτρέπει την εισαγωγή και τοποθέτηση του εμβλήματος του κατασκευαστή του αυτοκινήτου και το οποίο, κατά το σχήμα του, είναι πανομοιότυπο με ανήκον στον κατασκευαστή σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή παρόμοιο σε βαθμό που να δημιουργεί σύγχυση.

Σε περίπτωση που το Δικαστήριο απαντήσει διαφορετικά στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχείο αʹ, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχείο βʹ, ως εξής:

3)      Το άρθρο 14, παράγραφος 2, του κανονισμού 2017/1001

έχει την έννοια ότι απαιτεί, κατά πρώτον, η χρήση του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μη συνεπάγεται δυσφήμιση ή υποτίμηση του σήματος αυτού· κατά δεύτερον, ο χρήστης να έχει λάβει τα αναγκαία μέτρα για να δηλώσει κατά τον δέοντα τρόπο ότι τα προϊόντα είναι δικής του κατασκευής και για να διασφαλίσει ότι δεν θα θεωρηθούν ως απομιμήσεις ή αντίγραφα του γνήσιου ανταλλακτικού· και, κατά τρίτον, ο κατασκευαστής ή πωλητής ανταλλακτικών να υπόκειται σε υποχρέωση επιμέλειας όσον αφορά την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί ότι οι μεταγενέστεροι χρήστες θα τηρήσουν τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο.

1      Γλώσσα του πρωτοτύπου: η αγγλική.

2      Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2017, για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ 2017, L 154, σ. 1).

3      Κανονισμός του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2001, για τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα (EE 2002, L 3, σ. 1).

4      Στα στοιχεία γʹ και δʹ του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, το αιτούν δικαστήριο, προκειμένου να διαπιστώσει εάν το επίμαχο εν προκειμένω σήμα επιτελεί τη λειτουργία του προσδιορισμού της προέλευσης, διακρίνει μεταξύ i) της περίπτωσης που το σήμα περιλαμβάνεται στο σχήμα ενός ανταλλακτικού αυτοκινήτου και ii) της περίπτωσης που το σήμα περιλαμβάνεται στο στοιχείο τοποθέτησης το οποίο είναι στοιχείο του σχήματος ενός ανταλλακτικού αυτοκινήτου. Σύμφωνα και με τη γενική άποψη των διαδίκων, αμφότερα τα στοιχεία γʹ και δʹ μπορούν να αναδιατυπωθούν με τον τρόπο με τον οποίο παρατίθενται στο παρόν σημείο των ανά χείρας προτάσεων.

5      Βλ επίσης, συναφώς, G. N. Hasselblatt (επιμ.), European Union Trade Mark Regulation (EU) 2017/1001 – Article-by-Article Commentary, Beck, 2018, σ. 431.

6      Το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, στοιχεία γʹκαι δʹ, παραπέμπει μόνον στο άρθρο 9, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 2017/1001. Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως της κύριας δίκης, όπως εκτίθενται στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, προκύπτει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη, στο πλαίσιο της υπό κρίση υπόθεσης, και οι διατάξεις του άρθρου 9, παράγραφος 3, στοιχείαβʹκαι γʹ,του ίδιου κανονισμού.

7      Πρβλ. απόφαση της 25ης Ιουλίου 2018, Mitsubishi Shoji Kaisha και Mitsubishi Caterpillar Forklift Europe (C‑129/17, EU:C:2018:594, σκέψη 34 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

8      Πρβλ. απόφαση της 18ης Ιουνίου 2009, L’Oréal κ.λπ. (C‑487/07, EU:C:2009:378, σκέψη 60 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

9      Όπως προαναφέρθηκε, βλ. άρθρο 110, παράγραφος 1, του κανονισμού 6/2002, όπου περιέχεται η «ρήτρα επισκευής».

10      Απόφαση της 6ης Μαΐου 2003, Libertel (C‑104/01, EU:C:2003:244, σκέψη 27).

11      Προτάσεις του γενικού εισαγγελέα P. Léger στην υπόθεση Dyson (C‑321/03, EU:C:2006:558, πρόταση).

12      Όπ.π. (σημείο 43).

13      Για τον ορισμό του όρου «ανταλλακτικά» στο δίκαιο της Ένωσης, βλ. άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο ηʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 461/2010 της Επιτροπής, της 27ης Μαΐου 2010, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 101, παράγραφος 3, της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ορισμένες κατηγορίες κάθετων συμφωνιών και εναρμονισμένων πρακτικών στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας (ΕΕ 2010, L 129, σ. 52), το οποίο προβλέπει ότι με τον όρο αυτόν νοούνται τα «αγαθά που προορίζονται να τοποθετηθούν ή να συναρμολογηθούν σε αυτοκίνητο όχημα για να αντικαταστήσουν εξαρτήματα του αυτοκινήτου».

14      Πρβλ. απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Acacia και D’Amato (C‑397/16 και C‑435/16, EU:C:2017:992, σκέψη 75).

15      Απόφαση της 23ης Φεβρουαρίου 1999, BMW (C‑63/97, EU:C:1999:82, σκέψη 38, στο εξής: απόφαση BMW).

16      Μολονότι το Δικαστήριο δεν έχει διατυπώσει θέση συναφώς, επισημαίνεται ότι το Γενικό Δικαστήριο έχει παγίως δεχθεί ότι, λαμβανομένης υπόψη της τεχνικής φύσης και του υψηλού κόστους των ανταλλακτικών αυτοκινήτων, τα οποία απευθύνονται, καταρχήν, σε εξειδικευμένο και επαγγελματικό κοινό, το εν λόγω κοινό προβαίνει σε αγορά των προϊόντων αυτών μόνον κατόπιν προσεκτικής εξέτασης των ιδιοτήτων, της σύνθεσης και άλλων χαρακτηριστικών τους. Πρβλ. απόφαση της 12ης Ιουλίου 2019,  MAN Truck & Bus κατά EUIPO – Halla Holdings (MANDO) (T‑792/17, EU:T:2019:533, σκέψη 41 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).

17      Tischner, A. και Stasiuk, K., Spare Parts, Repairs, Trade Marks and Consumer Understanding, IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law, αριθ. 54, 2023, σ. 42.

18      Όπ.π., σ. 44.

19      Όπ.π., σ. 53.

20      Όπ.π. (σ. 42).

21      Απόφαση της 25ης Ιανουαρίου 2007, (C‑48/05, στο εξής: απόφαση Adam Opel, EU:C:2007:55).

22      Kur, A. και Senftleben, M., European Trade Mark Law – A commentary, Oxford University Press, 2017, σ. 301.

23      Απόφαση Adam Opel (σκέψη 24).

24      Όπ.π., σκέψη 23.

25      Διάταξη του Δικαστηρίου της 6ης Οκτωβρίου 2015, Ford Motor Company (C‑500/14, EU:C:2015:680).

26      Όπ.π., σκέψη 39.

27      Απόφαση της 14ης Σεπτεμβρίου 2010, Lego Juris κατά ΓΕΕΑ (C‑48/09 P, στο εξής: απόφαση Lego Juris, EU:C:2010:516).

28      Όπ.π., σκέψη 43.

29      Όπ.π., σκέψη 46.

30      Ο κατακερματισμός αυτός της αγοράς ανταλλακτικών οφείλεται εμμέσως στη νομοθεσία της Ένωσης για τις κάθετες συμφωνίες και τις εναρμονισμένες πρακτικές στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας και ιδίως στον κανονισμό 461/2010 της Επιτροπής. Βλ. επίσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων, Market structure of motor vehicle visible spare parts in the EU, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2021, σ. 14, διαθέσιμο στον ιστότοπο https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/6a303741-0b95-11ec-adb1-01aa75ed71a1.

31      Στις 28 Νοεμβρίου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε προτάσεις για την τροποποίηση i) της οδηγίας 98/71/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 1998, για τη νομική προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων (ΕΕ 1998, L 289, σ. 28· στο εξής: οδηγία για τα σχέδια και υποδείγματα) και ii) του κανονισμού 6/2002, ως βήμα προς τη δημιουργία συνεκτικής δέσμης για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης για τη διανοητική ιδιοκτησία που είχε δημοσιευθεί τον Νοέμβριο του 2020. Ειδικότερα, το άρθρο 19 της πρότασης οδηγίας και το άρθρο 20α της πρότασης κανονισμού αφορούν τη «ρήτρα επισκευής», καθίσταται δε σαφές ότι ο δικαιούχος σχεδίου ή υποδείγματος ανταλλακτικού δεν μπορεί να ασκεί μονοπώλιο ούτε να εμποδίζει τρίτους να διαθέτουν στην αγορά ανταλλακτικά που προορίζονται για την επισκευή προϊόντος ή την αποκατάσταση της αρχικής του εμφάνισης. Βλ. επίσης Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Αναθεώρηση της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων, Ιούλιος 2023, σ. 5, διαθέσιμο στον ιστότοπο https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2023/751401/EPRS_BRI(2023)751401_EN.pdf.

32      Βλ. συναφώς Kur, A., «“As Good as New” – Sale of Repaired or Refurbished Goods: Commendable Practice or Trade Mark Infringement?», GRUR International, Oxford University Press, τόμος 70, 2021, σ. 236. Τούτο θα ίσχυε ακόμη περισσότερο όσον αφορά τα ανταλλακτικά για μοντέλα αυτοκινήτων που έχουν παύσει να παράγονται από τους κατασκευαστές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των επίμαχων στην κύρια δίκη μασκών ψυγείου.

33      Πρβλ. μεταξύ άλλων διάταξη του Δικαστηρίου της 6ης Οκτωβρίου 2015, Ford Motor Company (C‑500/14, EU:C:2015:680, σκέψη 43 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

34      Απόφαση της 17ης Μαρτίου 2005 (C‑228/03, στο εξής: απόφαση Gillette, EU:C:2005:177).

35      Πρώτη οδηγία του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (ΕΕ 1989, L 40, σ. 1).

36      Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2015, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων (αναδιατύπωση) (ΕΕ 2015, L 336, σ. 1).

37      Απόφαση Gillette (σκέψη 14).

38      Απόφαση Gillette (σκέψη 34).

39      Απόφαση Gillette (σκέψη 35). Βλ. επίσης απόφαση BMW (σκέψη 60).

40      Hasselblatt, G. N. (επιμ.), European Union Trade Mark Regulation (EU) 2017/1001 – Article-by-Article Commentary, Beck, 2018, σ. 436.

41      Βλ. Επίσης Kur, A, και Senftleben, M., European Trade Mark Law – A commentary, Oxford University Press, 2017, σ. 420.

42      Βλ. σημείο 30 των παρουσών προτάσεων.

43      Βλ. απόφαση Gillette (σκέψεις 41 έως 49) και απόφαση BMW (σκέψεις 51, 52 και 61).

44      Απόφαση Gillette (σκέψη 44).

45      Απόφαση Gillette (σκέψη 45).

46      Πρβλ. απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Acacia και D’Amato (C‑397/16 και C‑435/16, EU:C:2017:992, σκέψεις 85 έως 88).