1.

Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την εφαρμογή των οδηγιών 2010/64/ΕΕ ( 2 ) και 2012/13/ΕΕ ( 3 ) σε ποινική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας πορτογαλικό δικαστήριο καταδίκασε σε τρία έτη φυλάκισης Μολδαβό υπήκοο (στο εξής: TL) ο οποίος γνωρίζει μόνο τη ρουμανική γλώσσα, η οποία είναι η επίσημη γλώσσα της χώρας του.

2.

Με την ίδια την καταδικαστική απόφαση, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο αποφάσισε την αναστολή εκτελέσεως της ποινής υπό όρους. Ένας εξ αυτών ήταν να είναι ο TL ανά πάσα στιγμή διαθέσιμος στη διεύθυνση κατοικίας που είχε δηλώσει κατά τη «δήλωση ταυτότητας και κατοικίας» (στο εξής: ΔΤΚ). Δεδομένου ότι δεν κατέστη δυνατή η επικοινωνία μαζί του στην ως άνω διεύθυνση κατοικίας, διατάχθηκε η ανάκληση της αναστολής εκτελέσεως και ο TL συνελήφθη για να εκτίσει την ποινή φυλάκισής του.

3.

Το Tribunal da Relação de Évora (εφετείο Évora, Πορτογαλία), λαμβάνοντας υπόψη την παράλειψη παρουσίας διερμηνέα και την παράλειψη μετάφρασης ορισμένων εγγράφων στη ρουμανική γλώσσα στο πλαίσιο της ΔΤΚ και άλλων διαδικαστικών πράξεων, ζητεί από το Δικαστήριο διευκρινίσεις επί της ερμηνείας των δύο προαναφερθεισών οδηγιών, σχετικά με την ακυρότητα των πράξεων που διενεργούνται χωρίς να τηρούνται οι επιταγές των εν λόγω οδηγιών.

4.

Το άρθρο 1, με τίτλο «Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής», διαλαμβάνει τα εξής:

«1.   Η παρούσα οδηγία καθορίζει κανόνες σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία και τη διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.

2.   Το δικαίωμα της παραγράφου 1 ισχύει για πρόσωπα από τη στιγμή κατά την οποία ενημερώνονται από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους, με επίσημη κοινοποίηση ή με άλλο τρόπο, ότι είναι ύποπτα ή κατηγορούνται για την τέλεση αξιόποινης πράξης έως την ολοκλήρωση της διαδικασίας, που συνίσταται στον τελικό προσδιορισμό του κατά πόσον έχουν διαπράξει το αδίκημα, συμπεριλαμβανομένων, εφόσον απαιτείται, της καταδίκης και της απόφασης επί ενδεχόμεν[ου ενδίκου μέσου].

[…]»

5.

Το άρθρο 2, το οποίο επιγράφεται «Δικαίωμα σε διερμηνεία», ορίζει τα εξής:

«1.   Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε στους υπόπτους ή κατηγορουμένους που δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας να παρέχεται χωρίς καθυστέρηση διερμηνεία κατά τη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας ενώπιον ανακριτικών και δικαστικών αρχών, συμπεριλαμβανομένων των αστυνομικών ανακρίσεων, όλων των ακροαματικών διαδικασιών ενώπιον δικαστηρίου και τυχόν αναγκαίων ενδιάμεσων ακροάσεων.

[…]»

6.

Το άρθρο 3, το οποίο τιτλοφορείται «Δικαίωμα μετάφρασης ουσιωδών εγγράφων», προβλέπει τα ακόλουθα:

«1.   Τα κράτη μέλη μεριμνούν, ώστε στους υπόπτους ή στους κατηγορουμένους που δεν κατανοούν τη γλώσσα της σχετικής ποινικής διαδικασίας να παρέχεται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος γραπτή μετάφραση όλων των εγγράφων που είναι ουσιώδη, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι είναι σε θέση να ασκήσουν το δικαίωμα υπεράσπισής τους και προκειμένου να διασφαλιστεί η διεξαγωγή δίκαιης δίκης.

2.   Τα ουσιώδη έγγραφα περιλαμβάνουν οποιαδήποτε απόφαση συνεπάγεται τη στέρηση της ελευθερίας ενός προσώπου, οποιοδήποτε έγγραφο απαγγελίας κατηγορίας και οποιαδήποτε δικαστική απόφαση.

3.   Οι αρμόδιες αρχές αποφασίζουν, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, εάν κάποιο άλλο έγγραφο είναι ουσιώδες. Οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι ή οι συνήγοροί τους δύνανται να υποβάλουν αιτιολογημένο αίτημα προς τον σκοπό αυτό.

[…]»

7.

Το άρθρο 2, το οποίο φέρει τον τίτλο «Πεδίο εφαρμογής», ορίζει τα εξής:

«1.   Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται από τη στιγμή που ένα πρόσωπο ενημερώνεται από τις αρμόδιες αρχές κράτους μέλους, ότι θεωρείται ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση αξιόποινης πράξης μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ήτοι τον τελικό προσδιορισμό του εάν ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος έχει τελέσει την αξιόποινη πράξη, συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, της επιμέτρησης της ποινής και της εκδίκασης τυχόν [ενδίκου μέσου].

[…]»

8.

Το άρθρο 3, το οποίο επιγράφεται «Δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα», προβλέπει τα ακόλουθα:

«1.   Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν την άμεση ενημέρωση του υπόπτου ή κατηγορούμενου όσον αφορά τουλάχιστον τα ακόλουθα δικονομικά δικαιώματα, όπως ισχύουν δυνάμει του εθνικού τους δικαίου, προκειμένου να διασφαλίσουν την αποτελεσματική άσκησή τους:

[…]

δ) το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης·

[…]».

9.

Κατά το άρθρο 8, με τίτλο «Επαλήθευση και [προσφυγές]»:

«[…]

2.   Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος ή ο συνήγορός του έχει το δικαίωμα προσφυγής, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στο εθνικό δίκαιο διαδικασίες, κατά της ενδεχόμενης παράλειψης ή άρνησης της αρμόδιας αρχής να παράσχει τις πληροφορίες σύμφωνα με την παρούσα οδηγία».

10.

Κατά το άρθρο 57, το οποίο τιτλοφορείται «Ιδιότητα του “κατηγορουμένου”», ως «arguido» νοείται κάθε πρόσωπο κατά του οποίου έχουν απαγγελθεί κατηγορίες ή εις βάρος του οποίου διενεργείται ανάκριση στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας.

11.

Το επιγραφόμενο «Δικονομικά δικαιώματα και υποχρεώσεις» άρθρο 61, παράγραφος 1, στοιχείο h, του CPP αναγνωρίζει στον «arguido», σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, υπό την επιφύλαξη των εξαιρέσεων που προβλέπει ο νόμος, το δικαίωμα ενημερώσεως, από τη δικαστική αρχή ή από το όργανο της εγκληματολογικής αστυνομίας ενώπιον των οποίων καλείται να εμφανιστεί, σχετικά με τα δικαιώματά του.

12.

Το τιτλοφορούμενο «Γλώσσα των πράξεων και ορισμός διερμηνέα» άρθρο 92 του CPP ορίζει ότι στις διαδικαστικές πράξεις, έγγραφες ή προφορικές, χρησιμοποιείται η πορτογαλική γλώσσα, όταν όμως καλείται να μετάσχει στη διαδικασία ένα πρόσωπο που δεν είναι γνώστης της εν λόγω γλώσσας, ορίζεται διερμηνέας.

13.

Το άρθρο 113 του CPP, με τίτλο «Γενικοί κανόνες σχετικά με τις κοινοποιήσεις», προβλέπει, στην παράγραφο 10, ότι οι κοινοποιήσεις που απευθύνονται στον «arguido» μπορούν να γίνονται προς τον δικηγόρο ή τον συνήγορό του. Από τον ως άνω κανόνα εξαιρούνται οι κοινοποιήσεις που αφορούν το κατηγορητήριο, την κίνηση της ανακριτικής διαδικασίας, την κλήτευση σε δικάσιμο ή σε απαγγελία αποφάσεως, καθώς και εκείνες που αφορούν την εφαρμογή μέτρων εξαναγκασμού που κοινοποιούνται υποχρεωτικώς και στον δικηγόρο.

14.

Το άρθρο 119 του CPP, το οποίο επιγράφεται «Μη θεραπεύσιμες ακυρότητες», περιλαμβάνει έξι περιπτώσεις μη θεραπεύσιμων ακυροτήτων, οι οποίες πρέπει να λαμβάνονται αυτεπαγγέλτως υπόψη σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας ( 5 ).

15.

Δυνάμει της παραγράφου 1 του επιγραφόμενου «Ακυρότητες που πρέπει να προταθούν» άρθρου 120, οποιαδήποτε άλλη ακυρότητα, εκτός από αυτές που αναφέρονται στο άρθρο 119, πρέπει να προτείνεται από τον ενδιαφερόμενο. Η παράγραφος 2 της εν λόγω διατάξεως απαριθμεί τις ακυρότητες που πρέπει να προτείνονται, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται ο «μη ορισμός διερμηνέα στις περιπτώσεις στις οποίες ο ορισμός του είναι κατά τον νόμο υποχρεωτικός» (στοιχείο c).

16.

Σύμφωνα με το άρθρο 120, παράγραφος 3, του CPP, οι ακυρότητες που μνημονεύονται στις προηγούμενες παραγράφους πρέπει να προτείνονται:

17.

Το τιτλοφορούμενο «Δήλωση ταυτότητας και κατοικίας» άρθρο 196 του CPP ορίζει ότι η δικαστική αρχή ή το όργανο της εγκληματολογικής αστυνομίας απαιτεί ΔΤΚ από κάθε κατηγορούμενο. Για τον σκοπό διενέργειας κοινοποιήσεων, το εν λόγω πρόσωπο οφείλει να δηλώσει τον τόπο κατοικίας του, τον τόπο εργασίας του ή άλλη διεύθυνση διαμονής της επιλογής του.

18.

Κατά το άρθρο 196, παράγραφος 3, του CPP, η ΔΤΚ πρέπει να αναφέρει ότι ο «arguido» ενημερώθηκε:

19.

Το άρθρο 495, το οποίο επιγράφεται «Μη τήρηση των όρων αναστολής εκτέλεσης», ρυθμίζει της πράξεις που δύνανται να οδηγήσουν στην ανάκληση της αναστολής εκτέλεσης της ποινής.

20.

Στις 10 Ιουλίου 2019 εκδόθηκε διάταξη περί απαγγελίας κατηγοριών στον «arguido» TL, ο οποίος ούτε κατανοεί ούτε ομιλεί την πορτογαλική γλώσσα.

21.

Όπως προκύπτει από την εν λόγω διάταξη, η οποία φέρει την υπογραφή του [TL], η εν λόγω απόφαση «συντάχθηκε στην πορτογαλική γλώσσα και μεταφράστηκε στην επίσημη γλώσσα της Μολδαβίας, τη ρουμανική». ( 6 )

22.

Την ίδια ημέρα υποβλήθηκε η ΔΤΚ άνευ συμμετοχής διερμηνέα της ρουμανικής και άνευ μεταφράσεως του εγγράφου στην ως άνω γλώσσα.

23.

Στα έγγραφα της ΔΤΚ σημειωνόταν ότι ο TL ενημερώθηκε για την υποχρέωση να εμφανίζεται ενώπιον των αρχών και να γνωστοποιεί τις αλλαγές κατοικίας καθώς και για τις συνέπειες της μη εκπληρώσεως των εν λόγω υποχρεώσεων.

24.

Ο TL παρέστη αυτοπροσώπως στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση κατά τη διάρκεια της οποίας κρίθηκαν οι εις βάρος του κατηγορίες και έτυχε ακροάσεως και εκπροσωπήθηκε από δικηγόρο. Στο πλαίσιο αυτό, του παρασχέθηκε επίσης διερμηνέας ο οποίος είχε «οριστεί για τη μετάφραση των πράξεων της επ’ ακροατηρίου συζήτησης».

25.

Με απόφαση της 11ης Ιουλίου 2019, η οποία κατέστη απρόσβλητη στις 26 Σεπτεμβρίου 2019, το Tribunal judicial da comarca de Beja (πρωτοδικείο Beja, Πορτογαλία) καταδίκασε τον TL σε ποινή φυλακίσεως τριών ετών, αλλά ανέστειλε την εκτέλεσή της.

26.

Η Direção-Geral de Reeilção e Serviços Prisionais (γενική διεύθυνση επανεντάξεως και σωφρονιστικών υπηρεσιών, Πορτογαλία) επιχείρησε επανειλημμένως, ανεπιτυχώς, να επικοινωνήσει με τον TL στη διεύθυνση κατοικίας που αναγραφόταν στη ΔΤΚ.

27.

Στις 7 Ιανουαρίου 2021 το πρωτοβάθμιο δικαστήριο εξέδωσε διάταξη κλητεύσεως του TL προκειμένου να εξακριβώσει κατά πόσον τηρούνταν οι όροι αναστολής της ποινής. Στις 12 Ιανουαρίου 2021, με συστημένη επιστολή, απεστάλη κλήτευση στη διεύθυνση κατοικίας που αναγραφόταν στη ΔΤΚ. Στις 6 Απριλίου 2021 η κλήτευση απεστάλη εκ νέου με τον ίδιο τρόπο.

28.

Ο TL δεν παρέστη ενώπιον του δικαστηρίου κατά την προσδιοριζόμενη στις κλητεύσεις ημερομηνία.

29.

Στις 9 Ιουνίου 2021, το Tribunal judicial da comarca de Beja (πρωτοδικείο Beja) εξέδωσε διάταξη περί ανακλήσεως της αναστολής της ποινής που είχε επιβληθεί στον TL και διέταξε τη σύλληψή του.

30.

Η διάταξη περί ανακλήσεως, η οποία είχε συνταχθεί στην πορτογαλική γλώσσα χωρίς μετάφραση στη ρουμανική, κοινοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου 2021 τόσο στη διεύθυνση που αναγραφόταν στη ΔΤΚ όσο και στον δικηγόρο του TL. Ελλείψει εμπρόθεσμης προσβολής της, η εν λόγω διάταξη κατέστη απρόσβλητη στις 20 Σεπτεμβρίου 2021.

31.

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2021 ο TL συνελήφθη προκειμένου να εκτίσει την ποινή του. Από εκείνη την ημερομηνία κρατείται, στερούμενος την ελευθερία του.

32.

Στις 11 Οκτωβρίου 2021 ο TL όρισε νέο συνήγορο και, στις 18 Νοεμβρίου 2021, κατέθεσε προσφυγή ζητώντας να ακυρωθεί η διάταξη περί απαγγελίας κατηγοριών εις βάρος του ως «arguido», η ΔΤΚ, η διάταξη περί κλητεύσεώς του προς διευκρίνιση των περιστάσεων της μη τηρήσεως των όρων αναστολής της ποινής, οι αποπειραθείσες κοινοποιήσεις καθώς και η διάταξη περί ανακλήσεως της εν λόγω αναστολής.

33.

Προς στήριξη της αιτήσεως για την κήρυξη ακυρότητας των ως άνω πράξεων, ο TL εξέθεσε ότι ουδέποτε έλαβε τις κοινοποιήσεις καθώς είχε αλλάξει διεύθυνση κατοικίας. Το γεγονός αυτό δεν το είχε γνωστοποιήσει διότι αγνοούσε ότι ήταν υποχρεωμένος να το πράξει, περαιτέρω δε αγνοούσε τις συνέπειες της εν λόγω παραλείψεως, λόγω του ότι η ΔΤΚ δεν είχε μεταφρασθεί στη ρουμανική γλώσσα.

34.

Η εισαγγελική αρχή αντιτάχθηκε στην αίτηση για την κήρυξη ακυρότητας, υποστηρίζοντας ότι, μολονότι οι καταγγελλόμενες πλημμέλειες θα μπορούσαν ενδεχομένως να συνιστούν περίπτωση ακυρότητας κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 120 του CPP, εντούτοις οι οικείες πράξεις είχαν κοινοποιηθεί στον δικηγόρο του TL, ο οποίος ούτε είχε προβάλει αντιρρήσεις ούτε είχε ασκήσει προσφυγή κατ’ αυτών εντός της ταχθείσας προς τούτο προθεσμίας.

35.

Με διάταξη της 20ής Νοεμβρίου 2021, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο απέρριψε την αίτηση για την κήρυξη ακυρότητας με το σκεπτικό ότι ( 7 ):

36.

Ο TL άσκησε έφεση κατά της ως άνω διατάξεως ενώπιον του Tribunal da Relação de Évora (εφετείου Évora), το οποίο υπέβαλε στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχουν τα άρθρα 1 έως 3 της οδηγίας [2010/64] και το άρθρο 3 της οδηγίας [2012/13] […], θεωρούμενα μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με το άρθρο 6 της της Ευρωπαϊκής Σύμβασης [για την Προάσπιση] των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, η οποία υπεγράφη στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 (στο εξής: ΕΣΔΑ)], την έννοια ότι δεν αντιτίθενται σε διάταξη εθνικού δικαίου η οποία, αφενός, όσον αφορά τον μη ορισμό διερμηνέα και την παράλειψη μετάφρασης ουσιωδών διαδικαστικών πράξεων για πρόσωπο του οποίου η ποινική ευθύνη δεν έχει ακόμη στοιχειοθετηθεί και το οποίο δεν κατανοεί τη γλώσσα της διαδικασίας, προβλέπει σχετική ακυρότητα η οποία πρέπει να προταθεί και, αφετέρου, καθιστά δυνατή την κάλυψη του είδους αυτού ακυρότητας μετά την πάροδο ορισμένου χρόνου;»

37.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως πρωτοκολλήθηκε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 6 Απριλίου 2022.

38.

Στις 12 Μαΐου 2022, το Δικαστήριο δέχθηκε το αίτημα περί εφαρμογής της επείγουσας προδικαστικής διαδικασίας.

39.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν ο TL, η Πορτογαλική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μόνον οι δύο τελευταίες παρέστησαν στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 27ης Ιουνίου 2022.

40.

Μολονότι ο TL ζήτησε την ακύρωση άλλων πράξεων της ποινικής διαδικασίας ( 8 ), το αιτούν δικαστήριο εστιάζει στις εξής τρεις πράξεις: α) τη ΔΤΚ· β) τη διάταξη με την οποία ο TL κλητεύθηκε προς διευκρίνιση των περιστάσεων της μη τηρήσεως των όρων της αναστολής της ποινής· και γ) την ανάκληση της εν λόγω αναστολής ( 9 ).

41.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως στηρίζεται στις ακόλουθες παραδοχές:

42.

Το άρθρο 2 της οδηγίας 2010/64 ρυθμίζει το δικαίωμα σε προφορική διερμηνεία (όσων διατυπώνονται προφορικά), ενώ το άρθρο 3 της ίδιας οδηγίας καθιερώνει το δικαίωμα σε γραπτή μετάφραση ορισμένων ουσιωδών εγγράφων ( 11 ).

43.

Σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2012/13, οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι πρέπει να λαμβάνουν άμεση ενημέρωση σχετικά με τα δύο δικαιώματα (σε διερμηνεία και σε μετάφραση των ουσιωδών εγγράφων).

44.

Τόσο το άρθρο 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 2010/64 όσο και το άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας 2012/13 καθορίζουν το αρχικό και το τελικό χρονικό σημείο της περιόδου εφαρμογής τους στις ποινικές διαδικασίες:

45.

Στην υπό κρίση υπόθεση, πρέπει να ληφθεί υπόψη το τελικό χρονικό σημείο της περιόδου εφαρμογής των οδηγιών 2010/64 και 2012/13, ήτοι η ολοκλήρωση της διαδικασίας υπό την προεκτεθείσα έννοια. Ως εκ τούτου, οι δύο αυτές οδηγίες δεν διέπουν τα στάδια που έπονται της εκδόσεως της αποφάσεως (με εξαίρεση, όπως είναι λογικό, την περίπτωση προσβολής της τελευταίας) με την οποία περατώνεται η συζήτηση περί τελέσεως της αξιόποινης πράξεως.

46.

Οι οδηγίες 2010/64 και 2012/13 δεν ρυθμίζουν το «στάδιο της εκτελέσεως της οριστικής αποφάσεως ποινικού δικαστηρίου κατά προσώπου καταδικασθέντος για την τέλεση ποινικού αδικήματος», μολονότι το εν λόγω στάδιο αποτελεί, κατά τα λοιπά, τμήμα της ποινικής διαδικασίας ( 12 ). Τούτο ισχύει ακόμη και όταν, κατά το εν λόγω στάδιο, διατάσσονται μέτρα συνεπαγόμενα τον περιορισμό της ελευθερίας του καταδικασθέντος, όπως το επίμαχο εν προκειμένω μέτρο ή οποιοδήποτε από τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της εκτελέσεως της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα (για παράδειγμα η κατάργηση των αδειών εξόδου, η ανάκληση της εκτίσεως της ποινής υπό καθεστώς ημιελευθερίας και άλλα παρόμοια δικαιώματα).

47.

Το Δικαστήριο είχε στο παρελθόν την ευκαιρία να οριοθετήσει τη δυνατότητα εφαρμογής των δύο αυτών οδηγιών:

48.

Ο αποκλεισμός των μεταγενέστερων της εκδόσεως της αποφάσεως σταδίων δεν οφείλεται σε κεκτημένη ταχύτητα, αλλά αποτελεί συνειδητή απόφαση του νομοθέτη της Ένωσης, ο οποίος δεν θέλησε να επεκτείνει στα εν λόγω στάδια την κατοχύρωση των δικαιωμάτων που προβλέπουν οι προαναφερθείσες οδηγίες.

49.

Επομένως, όσον αφορά την εκτέλεση της ποινής η οποία επιβλήθηκε μετά την κήρυξη της διαπιστωθείσας με την απόφαση ενοχής, οι οδηγίες 2010/64 και 2012/13 δεν παρέχουν στους καταδικασθέντες τα ίδια δικαιώματα με αυτά που αναγνωρίζονται στους υπόπτους ή στους κατηγορουμένους.

50.

Κατά συνέπεια, τα ζητήματα που αφορούν την αναστολή της επιβληθείσας ποινής, τα οποία εμπίπτουν στο στάδιο εκτελέσεως της αποφάσεως (δηλαδή αφού έχει εκδοθεί η εν λόγω απόφαση), δεν καταλαμβάνονται από τις εν λόγω οδηγίες. Για την ανάκληση της χορηγηθείσας αναστολής, καμία από τις δύο ανωτέρω οδηγίες δεν απαιτεί να απολαύει ο καταδικασθείς των δικαιωμάτων τα οποία σκοπούν να προστατεύσουν.

51.

Όσον αφορά την υπό κρίση διαφορά, η υποβολή της ΔΤΚ (που αποτελεί την πλέον επίμαχη πράξη, καθόσον συνιστά την αφετηρία όσων έλαβαν χώρα κατά το στάδιο της αναστολής της ποινής) πραγματοποιήθηκε σε στάδιο προγενέστερο της δίκης και της καταδικαστικής αποφάσεως.

52.

Η ΔΤΚ δεν αφορά τον «προσδιορισμό της ποινικής ευθύνης», δεδομένου ότι πρόκειται για πράξη με την οποία γνωστοποιείται η ταυτότητα και η κατοικία του «arguido», προκειμένου να του αποστέλλονται οι μεταγενέστερες κοινοποιήσεις. Με το ίδιο σκεπτικό, η ΔΤΚ δεν θα πρέπει να επηρεάζει την απόφαση περί του αν το εν λόγω πρόσωπο διέπραξε ή όχι τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται.

53.

Ωστόσο, η ΔΤΚ μπορεί να επισύρει σημαντικές συνέπειες για όσους αναγκάζονται να υποβάλλουν μια τέτοια δήλωση ( 15 ), οι οποίες μπορεί να κυμανθούν από τη δίκη του κατηγορουμένου ερήμην (η οποία είναι πιθανή, κατά το άρθρο 196, παράγραφος 3, στοιχείο d, του CPP, εφόσον ο τελευταίος δεν τηρεί τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της ΔΤΚ) μέχρι την ανάκληση της αναστολής της επιβληθείσας ποινής, όπως συνέβη εν προκειμένω ( 16 ).

54.

Στην υπό κρίση υπόθεση, η ανάκληση της αναστολής της ποινής του TL συνδέεται άρρηκτα με τις πλημμέλειες της ΔΤΚ: αμφότερες πρέπει να εξεταστούν από κοινού, προκειμένου να μη δημιουργηθεί στρεβλή αντίληψη για την πορεία της ποινικής διαδικασίας ( 17 ).

55.

Στο πλαίσιο αυτό, και λαμβανομένων υπόψη των επιπτώσεων της ΔΤΚ στις μεταγενέστερες πράξεις, το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει ευλόγως τη σημασία της εν λόγω πράξης, χαρακτηρίζοντάς τη ως ουσιώδες έγγραφο. Η μετάφρασή της είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί στους υπόπτους ή κατηγορουμένους που δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας η πλήρης άσκηση των δικαιωμάτων τους υπεράσπισης και ο δίκαιος χαρακτήρας της διαδικασίας [άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: Χάρτης)].

56.

Επομένως, εξετάζοντας τη ΔΤΚ υπό το πρίσμα των πράξεων με τις οποίες συνδέεται στην υπό κρίση υπόθεση (ιδίως την ανάκληση της αναστολής της εκτέλεσης ποινής και την επακόλουθη φυλάκιση), αντιλαμβάνομαι ότι έπρεπε να έχουν παρασχεθεί στον TL: α) η συνδρομή διερμηνέα που θα του επέτρεπε να λάβει γνώση των υποχρεώσεων που του επιβλήθηκαν δυνάμει της εν λόγω διαδικαστικής πράξεως καθώς επίσης και των συνεπειών της μη τήρησης αυτών· και β) μετάφραση της ΔΤΚ σε γλώσσα την οποία να κατανοεί.

57.

Εν ολίγοις, φρονώ ότι:

58.

Το αιτούν δικαστήριο θεωρεί δεδομένο ότι το άρθρο 2, παράγραφος 1, και το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2010/64 καθώς και το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2012/13 έχουν άμεσο αποτέλεσμα.

59.

Συμμερίζομαι την ως άνω εκτίμηση, δεδομένου ότι οι εν λόγω διατάξεις περιέχουν κανόνες συγκεκριμένους και απαλλαγμένους αιρέσεων με αποδέκτες τα κράτη μέλη, οι αρχές των οποίων, ιδίως δε οι δικαστικές, οφείλουν να διασφαλίζουν τον σεβασμό των δικαιωμάτων που οι κανόνες αυτοί διακηρύσσουν.

60.

Ως εκ τούτου, οι εν λόγω διατάξεις έχουν άμεσο αποτέλεσμα και κατά συνέπεια οι ιδιώτες δύνανται να τις επικαλούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

61.

Το άρθρο 3 της οδηγίας 2010/64 περιέχει ειδική μνεία σε τρία ουσιώδη έγγραφα [ήτοι «οποιαδήποτε απόφαση συνεπάγεται τη στέρηση της ελευθερίας ενός προσώπου, οποιοδήποτε έγγραφο απαγγελίας κατηγορίας και οποιαδήποτε δικαστική απόφαση» (παράγραφος 2)] ( 18 ), αλλά αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να αποφασίζουν οι αρμόδιες αρχές, «σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, εάν κάποιο άλλο έγγραφο είναι ουσιώδες» (παράγραφος 3) ( 19 ).

62.

Επομένως, αντιλαμβάνομαι ότι το άρθρο 3 της οδηγίας 2010/64 περιέχει και αυτό κανόνα συγκεκριμένο και απαλλαγμένο αιρέσεων, μολονότι ο προβλεπόμενος από αυτό κατάλογος των ουσιωδών εγγράφων δεν είναι εξαντλητικός, αφήνοντας περιθώριο στη δικαστική αρχή να θεωρήσει ως τέτοια, κατά την κρίση της, και άλλα έγγραφα, πέραν των προσδιοριζόμενων. Η μετάφραση του συνόλου των εγγράφων αυτών, ανεξαρτήτως της παραγράφου του άρθρου 3 της οδηγίας στην οποία μνημονεύονται, αποτελεί δικαίωμα κάθε υπόπτου ή κατηγορουμένου.

63.

Το αιτούν δικαστήριο δέχεται, όπως δέχθηκε και το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, ότι στην υπό κρίση υπόθεση συντρέχει περίπτωση προσβολής των δικαιωμάτων του TL σε διερμηνεία και σε μετάφραση ουσιωδών εγγράφων, όπως αυτά απορρέουν από την οδηγία 2010/64.

64.

Εντούτοις, μολονότι η διάταξη περί παραπομπής περιέχει ρητή μνεία στο δικαίωμα ενημερώσεως, το οποίο κατοχυρώνεται με την οδηγία 2012/13, δεν ασχολείται ιδιαίτερα με την ενδεχόμενη προσβολή του.

65.

Θα αναφερθώ χωριστά στις δύο αυτές κατηγορίες προσβολής δικαιωμάτων.

66.

Η διαπίστωση, εκ μέρους του πρωτοβάθμιου και του αιτούντος δικαστηρίου, ότι στοιχειοθετείται προσβολή των εν λόγω δικαιωμάτων με απαλλάσσει από την υποχρέωση να διατυπώσω περαιτέρω παρατηρήσεις συναφώς.

67.

Όσον αφορά τη μετάφραση, τα «ουσιώδη έγγραφα» της ποινικής διαδικασίας πρέπει να παρέχονται στον ύποπτο ή στον κατηγορούμενο συνοδευόμενα από απόδοση στη γλώσσα την οποία κατανοεί. Δεδομένου ότι η οδηγία 2010/64 «δεν περιέχει παραπομπή στην εθνική νομοθεσία, πρέπει να θεωρείται ως αυτοτελής έννοια του δικαίου της Ένωσης [η οποία πρέπει] να ερμηνεύεται ενιαία εντός αυτής» ( 20 ).

68.

Όπως επισήμανα, το αιτούν δικαστήριο ουδόλως κωλύεται να κρίνει ότι η ΔΤΚ έχει χαρακτήρα ουσιώδους εγγράφου στην υπό κρίση υπόθεση.

69.

Όσον αφορά την προφορική διερμηνεία πρέπει να παρέχεται η συνδρομή διερμηνέα σε κατηγορούμενο ο οποίος δεν γνωρίζει ή δεν κατέχει πλήρως τη γλώσσα διενέργειας της πράξεως η οποία τον υποχρεώνει σε υποβολή ΔΤΚ, προκειμένου να μπορέσει να αντιληφθεί τη σημασία της.

70.

Στην πραγματικότητα, η υποχρέωση διορισμού διερμηνέα στη ΔΤΚ απορρέει, χωρίς περαιτέρω ζήτημα ερμηνείας, όχι μόνον από την οδηγία 2010/64, αλλά και από την εθνική ρύθμιση (άρθρο 92 του CPP). Υπό την επιφύλαξη επαληθεύσεως από το αιτούν δικαστήριο, οι πορτογαλικοί δικονομικοί κανόνες σχετικά με τη διερμηνεία σε κάθε διαδικαστική πράξη καθιστούν δυνατή την προστασία του συναφούς δικαιώματος του προσώπου που δεν γνωρίζει την πορτογαλική γλώσσα ( 21 ). Διαφορετικό ζήτημα είναι το κατά πόσον το εν λόγω δικαίωμα, που αναγνωρίζεται από την εθνική νομοθεσία, γίνεται σεβαστό ή όχι στο πλαίσιο της δικονομικής πρακτικής.

71.

Μολονότι το αιτούν δικαστήριο εστιάζει λιγότερο στην ενημέρωση σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση σε γλώσσα κατανοητή από τον κατηγορούμενο ή τον ύποπτο, πρέπει εντούτοις να εξεταστεί η συνδρομή της εν λόγω ενημερώσεως στην υπό κρίση υπόθεση.

72.

Το δικαίωμα ενημερώσεως τελεί σε άμεση σχέση με τους κανόνες της οδηγίας 2010/64 ( 22 ). Προς τον σκοπό αυτόν, «ο στόχος της [εν λόγω] οδηγίας είναι να διασφαλίσει το δικαίωμα των υπόπτων ή κατηγορουμένων σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, ώστε να διαφυλάσσεται το δικαίωμά τους σε δίκαιη δίκη» ( 23 ).

73.

Το δικαίωμα ενημερώσεως σχετικά με τα δικαιώματα σε διερμηνεία και μετάφραση αναγνωρίζεται σε κάθε ύποπτο ή κατηγορούμενο με το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2012/13.

74.

Οι πορτογαλικοί κανόνες ποινικής δικονομίας επιτρέπουν, κατά τη γνώμη μου, να γίνεται σεβαστό το εν λόγω δικαίωμα ενημερώσεως, υπό την προϋπόθεση ότι το άρθρο 61, παράγραφος 1, στοιχείο h, του CPP εφαρμόζεται προσηκόντως. Ισχύει και σε αυτή την περίπτωση ότι τυχόν δυσλειτουργίες δεν θα οφείλονται στον ίδιο τον κανόνα, αλλά στην πρακτική εφαρμογή του.

75.

Στο μέτρο που το άρθρο 61, παράγραφος 1, στοιχείο h, του CPP αναγνωρίζει στον «arguido» το δικαίωμα ενημερώσεως από τη δικαστική αρχή ή από το όργανο της εγκληματολογικής αστυνομίας ενώπιον των οποίων καλείται να εμφανιστεί σχετικά με τα δικαιώματά του, η σύμφωνη με την οδηγία 2012/13 ερμηνεία της εν λόγω διατάξεως πρέπει να οδηγήσει την ως άνω αρχή ή τον εν λόγω φορέα να ενημερώσουν το πρόσωπο ότι θα έχει στη διάθεσή του διερμηνεία και μετάφραση, κατά τα οριζόμενα στην οδηγία 2010/64.

76.

Μολονότι στο αιτούν δικαστήριο εναπόκειται να αποφανθεί επ’ αυτού, στην υπό κρίση υπόθεση όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι υπήρξε προσβολή του εν λόγω δικαιώματος ενημερώσεως αφ’ ης στιγμής η ΔΤΚ διεξήχθη χωρίς τη συμμετοχή διερμηνέα της ρουμανικής γλώσσας. Η απουσία διερμηνέα είχε ως συνέπεια να μη δοθεί στον TL η δυνατότητα να λάβει γνώση των δικαιωμάτων του όσον αφορά την εν λόγω διαδικαστική πράξη.

77.

Οι οδηγίες 2010/64 και 2012/13 δεν περιέχουν κανέναν κανόνα δυνάμει του οποίου η προσβολή των δικαιωμάτων που κατοχυρώνουν θα πρέπει να οδηγεί αναπόδραστα στην κήρυξη της απόλυτης ακυρότητας των πράξεων ποινικής διαδικασίας στο πλαίσιο των οποίων συντελέστηκε η προσβολή.

78.

Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, «ελλείψει σχετικών κανόνων της Ένωσης, εναπόκειται στην εσωτερική έννομη τάξη κάθε κράτους μέλους, δυνάμει της αρχής της δικονομικής αυτονομίας, να θεσπίσει τους δικονομικούς κανόνες περί ενδίκων βοηθημάτων που αποσκοπούν στη διασφάλιση των δικαιωμάτων που απονέμει το δίκαιο της Ένωσης στους ιδιώτες, υπό τον όρο ωστόσο ότι οι κανόνες αυτοί δεν είναι λιγότερο ευνοϊκοί από τους διέποντες παρόμοιες καταστάσεις που υπόκεινται στο εσωτερικό δίκαιο (αρχή της ισοδυναμίας) και δεν καθιστούν πρακτικώς αδύνατη ή υπέρμετρα δυσχερή την άσκηση των δικαιωμάτων που απονέμει το δίκαιο της Ένωσης (αρχή της αποτελεσματικότητας)» ( 24 ).

79.

Επομένως, αυτό που έχει σημασία στην υπό κρίση υπόθεση είναι οι εθνικοί κανόνες να διασφαλίζουν στους κατηγορουμένους και στους υπόπτους τη δυνατότητα νομικής αντιμετωπίσεως της προσβολής των δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στις οδηγίες 2010/64 και 2012/13, ώστε να υπερισχύσουν οι διατάξεις των τελευταίων.

80.

Κατά τη διάταξη περί παραπομπής, η εφαρμογή του CPP συνεπάγεται ότι η προσβολή των εν λόγω δικαιωμάτων επισύρει τη (σχετική) ακυρότητα των αντίστοιχων διαδικαστικών πράξεων, την οποία πρέπει να προβάλουν οι ενδιαφερόμενοι.

81.

Ειδικότερα, κατά το άρθρο 120, παράγραφος 2, στοιχείο c, του CPP, σε περίπτωση που ο νόμος (εν προκειμένω, η οδηγία) προβλέπει ως υποχρεωτικό τον ορισμό διερμηνέα, η παράλειψη ορισμού του επισύρει ως κύρωση τη σχετική ακυρότητα. Όπως πρότεινα σχετικά με άλλη διάταξη του CPP ( 25 ), η ίδια κύρωση θα πρέπει να επιβάλλεται στην περίπτωση παράλειψης μεταφράσεως ουσιώδους εγγράφου της δίκης.

82.

In abstracto, το σύστημα ποινικής δικονομίας που θεσπίζουν τα άρθρα 119 και 120 του CPP δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, επικριτέο υπό το πρίσμα του δικαίου της Ένωσης. Δυνάμει της αρχής της δικονομικής αυτοτέλειας, τα κράτη μέλη δύνανται να περιορίσουν τον χαρακτηρισμό «μη θεραπεύσιμες ακυρότητες» σε εκείνες που απορρέουν από ορισμένες πλημμέλειες και να αποδίδουν τον χαρακτηρισμό «ακυρότητες που πρέπει να προταθούν» σε εκείνες που απορρέουν από άλλες πλημμέλειες, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας.

83.

Όσον αφορά τις δύο αυτές αρχές:

84.

Όταν, λόγω του ότι πρόκειται για πρόσωπο που αγνοεί τη γλώσσα της ποινικής διαδικασίας, ο κατηγορούμενος ή ο ύποπτος δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τη σημασία της εν λόγω διαδικαστικής πράξεως και τις συνέπειές της, η δυνατότητα αποτελεσματικής προσβολής της, προκειμένου να προβληθεί η (σχετική) ακυρότητά της, είναι πλασματική.

85.

Από τα προεκτεθέντα συνάγεται κατ’ αρχήν ότι εθνική ρύθμιση (εν προκειμένω, το άρθρο 120 του CPP) η οποία εξαρτά την προσβολή πράξεως που πάσχει ακυρότητα και της οποίας το περιεχόμενο, ελλείψει διερμηνείας και μεταφράσεως σε γλώσσα που γνωρίζει το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται, δεν μπορεί να γίνει κατανοητό από το τελευταίο δεν συνάδει με την αρχή της αποτελεσματικότητας.

86.

Σε μια τέτοια περίπτωση, η αποτελεσματικότητα του δικαιώματος σε μετάφραση και διερμηνεία, το οποίο προστατεύεται από την οδηγία 2010/64, και του δικαιώματος ενημερώσεως, το οποίο κατοχυρώνεται από την οδηγία 2012/13, επιτάσσει η προθεσμία για την προσβολή της πράξεως που πάσχει σχετική ακυρότητα να αρχίζει να τρέχει από τη στιγμή που ο ενδιαφερόμενος λαμβάνει ακριβή γνώση του περιεχομένου της σε γλώσσα την οποία κατανοεί ( 26 ).

87.

Το αντίθετο θα συνιστούσε παράβαση του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, στο οποίο παραπέμπει το αιτούν δικαστήριο, και των άρθρων 47 και 48 του Χάρτη, τα οποία κατοχυρώνουν το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και τον σεβασμό των δικαιωμάτων υπερασπίσεως του κατηγορουμένου ( 27 ).

88.

Μολονότι το ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου αυτό καθεαυτό αφορά μόνον την αποσαφήνιση της πιθανής ασυμβατότητας προς τις οδηγίες 2010/64 και 2012/13 εθνικής ρυθμίσεως η οποία, όσον αφορά την παράλειψη διερμηνείας και μετάφρασης ουσιωδών διαδικαστικών πράξεων, προβλέπει σχετική ακυρότητα, στο πλαίσιο της διαφοράς της κύριας δίκης και από την επ’ ακροατηρίου συζήτηση προέκυψαν και άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να είναι κρίσιμοι για να δοθεί χρήσιμη απάντηση στο αιτούν δικαστήριο.

89.

Ο πρώτος είναι ότι, όπως προκύπτει από τη διάταξη περί παραπομπής, ο TL συνεπικουρήθηκε από δικηγόρο στον οποίο κοινοποιήθηκαν οι θεμελιώδεις αποφάσεις (μεταξύ των οποίων και η διάταξη περί ανακλήσεως της αναστολής εκτέλεσης της ποινής), χωρίς να τις προσβάλει ( 28 ).

90.

Βεβαίως, ο δικηγόρος του TL μπορούσε να έχει προσβάλει, εντός της αντίστοιχης προθεσμίας, οποιαδήποτε εκ των ως άνω αποφάσεων, προβάλλοντας ότι ήταν άκυρες καθόσον ο εντολέας του, ακριβώς λόγω της απουσίας διερμηνέα και της παραλείψεως μεταφράσεως των εγγράφων, δεν μπόρεσε να λάβει γνώση των υποχρεώσεων που του επιβάλλονταν κατά την υποβολή της ΔΤΚ.

91.

Η παρέμβαση δικηγόρου προβλέπεται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 8, παράγραφος 2, της οδηγίας 2012/13: ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος ή ο συνήγορός του έχει «το δικαίωμα προσφυγής, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στο εθνικό δίκαιο διαδικασίες, κατά της ενδεχόμενης παράλειψης ή άρνησης της αρμόδιας αρχής να παράσχει τις πληροφορίες» σχετικά με το δικαίωμά του σε διερμηνεία και μετάφραση.

92.

Επομένως, το δικαίωμα προσφυγής παρέχεται όχι μόνο στον ύποπτο ή στον κατηγορούμενο, αλλά και στον συνήγορό του, σύμφωνα με τους κανόνες του εθνικού δικαίου. Μολονότι η ερμηνεία των εν λόγω κανόνων εμπίπτει στην αρμοδιότητα του αιτούντος δικαστηρίου, όλα φαίνεται να συνηγορούν υπέρ της συμμορφώσεώς τους προς την ως άνω διάταξη της οδηγίας 2012/13.

93.

Ο δεύτερος παράγοντας, που συνδέεται με τον πρώτο, είναι ότι, λόγω της αδράνειας του δικηγόρου του TL, οι διαδικαστικές πράξεις οι οποίες έβλαψαν τη θέση του τελευταίου (ιδίως δε η διάταξη περί ανακλήσεως της αναστολής εκτέλεσης της ποινής) δεν προσβλήθηκαν, παρά την πρόδηλη ακυρότητά τους ( 29 ).

94.

Υπενθυμίζω συναφώς ότι, ανεξαρτήτως της συνδρομής δικηγόρου, εναπόκειται στη δικαστική αρχή να μεριμνά ώστε ο ύποπτος ή κατηγορούμενος (εν προκειμένω, ο «arguido») να λαμβάνει επαρκείς πληροφορίες σχετικά με το δικαίωμά του σε διερμηνεία και μετάφραση. Το δικαίωμα λήψεως των εν λόγω πληροφοριών απορρέει ευθέως από το άρθρο 3 της οδηγίας 2012/13, αποτυπώνεται στο άρθρο 61 του CPP και αναγνωρίζεται στον κατηγορούμενο ή στον ύποπτο ως ενδιαφερόμενο, ήτοι είτε συνεπικουρείται από δικηγόρο είτε όχι.

95.

Επομένως, η συνδρομή δικηγόρου δεν απαλλάσσει τις δικαστικές ή αστυνομικές ενδεχομένως αρχές από την υποχρέωση ενημερώσεως του ενδιαφερομένου σχετικά με το δικαίωμά του σε μετάφραση των ουσιωδών εγγράφων της ποινικής διαδικασίας και σε διερμηνεία πράξεων που διατυπώνονται προφορικά σε γλώσσα την οποία κατανοεί ( 30 ).

96.

Σε περίπτωση που το πορτογαλικό ποινικό δικονομικό σύστημα δεν προβλέπει μηχανισμό αναψηλάφησης ( 31 ) πράξεων που πάσχουν ακυρότητα και οι οποίες έχουν αποκτήσει ισχύ δεδικασμένου, εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξετάσει αν εξακολουθεί να είναι δυνατή η επανεξέταση μιας άκυρης αποφάσεως όπως η επίμαχη, προκειμένου να αποκατασταθεί η συμβατότητα της απορρέουσας καταστάσεως προς το δίκαιο της Ένωσης ( 32 ).

97.

Χωρίς να έχω την πρόθεση να υποκαταστήσω το αιτούν δικαστήριο στη σχετική εκτίμηση, διερωτώμαι αν η ανάκληση της αναστολής στερητικής της ελευθερίας ποινής απολαύει στην πραγματικότητα των χαρακτηριστικών του δεδικασμένου ή αν, αντιθέτως, μπορεί να μεταβληθεί βάσει των αρχών που διέπουν την υπό όρους αναστολή της ποινής.

98.

Γενικώς, οι εν λόγω αρχές πηγάζουν από την πρόθεση περιορισμού, ως προς ορισμένα εγκλήματα, της αντιμετωπίσεώς τους μέσω του σωφρονιστικού συστήματος, εφόσον μπορεί ευλόγως να υποτεθεί ότι θα επέλθει σωφρονισμός και τεκμαίρεται ότι ο καταδικασθείς δεν θα διαπράξει περαιτέρω αδικήματα. Τα δικαστήρια διαθέτουν επίσης, κατά κανόνα, ευρείες εξουσίες για να εκτιμήσουν, λαμβάνοντας υπόψη τις μεταβαλλόμενες περιστάσεις, αν η ποινή χρήζει αναστολής στο εκάστοτε χρονικό σημείο, χωρίς να δεσμεύονται κατ’ ανάγκην από προηγούμενες αποφάσεις οι οποίες ελήφθησαν βάσει των τότε υφισταμένων παραγόντων.

99.

Υπό το πρίσμα αυτό, εκτιμώ ότι ουδόλως κωλύεται το δικαιοδοτικό όργανο το οποίο προέβη, χωρίς ο ενδιαφερόμενος να τύχει ακροάσεως, στην ανάκληση της αναστολής εκτέλεσης της ποινής του να αποφασίσει μεταγενέστερα, κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερομένου και αφού ακούσει τους λόγους της μη τηρήσεως της ΔΤΚ, να αναστείλει εκ νέου την εκτέλεση της ποινής φυλακίσεως.

100.

Στο πλαίσιο αυτό, το δικαστήριο που ανέστειλε την εκτέλεση της ποινής θα μπορούσε να λάβει υπόψη, τηρουμένων των αναλογιών, τα κριτήρια που διέπουν, σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2016/343 ( 33 ), την επανάληψη ποινικής διαδικασίας όταν ο καταδικασθείς δικάστηκε ερήμην ( 34 ).

101.

Είναι αληθές ότι, όσον αφορά το δικαίωμα παραστάσεως, η οδηγία 2016/343 δεν έχει εφαρμογή στην αναστολή της εκτέλεσης ποινής (η οποία, εξ ορισμού, είναι μεταγενέστερη της δίκης). Όταν όμως, όπως στην υπό κρίση υπόθεση, προκύπτει ζήτημα σχετικά με διαδικαστική απόφαση που συνεπάγεται στέρηση της ελευθερίας και ο ενδιαφερόμενος δεν μπόρεσε, χωρίς δική του υπαιτιότητα, να ενημερωθεί για το δικαίωμά του ακροάσεως πριν από την έκδοσή της ( 35 ), εκτιμώ ότι η οδηγία 2016/343 παρέχει κριτήρια δυνάμενα να εφαρμοστούν εν προκειμένω κατ’ αναλογίαν.

102.

Η εφαρμογή των εν λόγω κριτηρίων στην περίπτωση προσώπου που, για λόγο ανεξάρτητο από τη θέλησή του, δεν προσήλθε στην ακρόαση σχετικά με την ανάκληση της αναστολής της εκτέλεσης της ποινής του (δεδομένου ότι δεν γνώριζε τη γλώσσα της διαδικασίας και, ελλείψει μεταφράσεως και διερμηνείας, αγνοούσε τις υποχρεώσεις που υπείχε δυνάμει της ΔΤΚ) συνεπάγεται ότι, μετά την ολοκλήρωση της ως άνω διαδικασίας και τον εντοπισμό του εν λόγω προσώπου, το τελευταίο πρέπει να λάβει ενημέρωση όσον αφορά τις διενεργηθείσες ερήμην του πράξεις. Από το χρονικό αυτό σημείο και εξής δύναται να αποφασίσει είτε ότι δεν θα προβάλει την ως άνω έλλειψη προς αμφισβήτηση της νομιμότητας της οικείας ενέργειας είτε ότι επιθυμεί την επανάληψη της τελευταίας ώστε να μπορέσει να μετάσχει σε αυτήν ( 36 ).

103.

Οι ως άνω εκτιμήσεις καθιστούν σαφές ότι η προστασία η οποία, για λόγους ασφάλειας δικαίου, παρέχεται βάσει του μη αναστρέψιμου χαρακτήρα που είναι σύμφυτος με το δεδικασμένο δεν εκτείνεται, φρονώ, σε δικαστικές αποφάσεις όπως η επίμαχη οι οποίες εκδίδονται ερήμην του ενδιαφερομένου όταν ο τελευταίος αγνοούσε, χωρίς δική του υπαιτιότητα, την υποχρέωση (να μην αλλάξει τόπο κατοικίας), η μη τήρηση της οποίας οδήγησε στη στέρηση της ελευθερίας του.

104.

Αν το αιτούν δικαστήριο επιμείνει, παρά τα προεκτεθέντα, ότι οι επίμαχες δικαστικές αποφάσεις έχουν ισχύ δεδικασμένου, θα πρέπει να προσδιοριστεί σε ποιον βαθμό το δεδικασμένο συνιστά ανυπέρβλητο εμπόδιο στην εφαρμογή των κανόνων του δικαίου της Ένωσης, την παραβίαση των οποίων αναγνωρίζει το ίδιο το αιτούν δικαστήριο.

105.

Η αντιμετώπιση του δεδικασμένου στο πλαίσιο της νομολογίας του Δικαστηρίου ως ορίου για την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, κατά τη γνώμη μου, σε επαρκή βαθμό ώστε να αίρεται κάθε αμφιβολία που τυχόν προκύπτει σχετικά με τον εν λόγω θεσμό, όσον αφορά εθνικές δικαστικές αποφάσεις αντίθετες προς το δίκαιο της Ένωσης ( 37 ).

106.

Στο πλαίσιο μιας αρχικής προσεγγίσεως, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι το δεδικασμένο, το οποίο απορρέει από την αρχή της ασφάλειας δικαίου, μπορεί να υπερισχύσει άλλων παραγόντων που συνδέονται με την παράβαση κανόνων της Ένωσης, με αποτέλεσμα να καθίστανται απρόσβλητες οι τελεσίδικες ή αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις που δεν προσβλήθηκαν εντός της εκ του νόμου προβλεπόμενης προθεσμίας ( 38 ).

107.

Ωστόσο, στη συνέχεια, με μεγαλύτερη σαφήνεια από την απόφαση Lucchini ( 39 ) και έπειτα, το Δικαστήριο εισήγαγε παρεκκλίσεις από την απόλυτη ισχύ του δεδικασμένου, επεκτείνοντας στο πλαίσιο αυτό τη σημασία των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας, οι οποίες διέπουν την αλληλεπίδραση μεταξύ του δικαίου της Ένωσης και των κανόνων των κρατών μελών που θεσπίζονται δυνάμει της δικονομικής τους αυτοτέλειας ( 40 ).

108.

Με πρόσφατες αποφάσεις του Δικαστηρίου ( 41 ) διευρύνθηκε το πεδίο των παρεκκλίσεων από το μη αναστρέψιμο των εθνικών δικαστικών αποφάσεων με ισχύ δεδικασμένου, επί τη βάσει ακριβώς της αρχής της αποτελεσματικότητας, προκειμένου να παρακαμφθεί η μη εφαρμογή των κανόνων του δικαίου της Ένωσης ( 42 ).

109.

Όσον αφορά την αρχή της αποτελεσματικότητας, η νομολογία του Δικαστηρίου επιτάσσει την ανάλυση των εσωτερικών κανόνων με στάθμιση της θέσεως που κατέχουν στο σύνολο της διαδικασίας. Πρέπει να «λαμβάνονται υπόψη, ενδεχομένως, οι αρχές στις οποίες βασίζεται το οικείο εθνικό δικαιοδοτικό σύστημα, όπως η προστασία των δικαιωμάτων άμυνας, η αρχή της ασφάλειας δικαίου και η εύρυθμη διεξαγωγή της δίκης» ( 43 ).

110.

Πάντως, υπό περιστάσεις όπως αυτές της υπό κρίση υποθέσεως, όπου η παραβίαση του δικαίου της Ένωσης συνεπάγεται ταυτόχρονη προσβολή των άρθρων 47 και 48, παράγραφος 2, του Χάρτη, τα οποία κατοχυρώνουν το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και τον σεβασμό των δικαιωμάτων υπερασπίσεως του κατηγορουμένου, το εθνικό δικαστήριο οφείλει να μεριμνά ώστε τα δικαιώματα αυτά να μην καθίστανται κενά περιεχομένου και να εξεύρει στη δική του έννομη τάξη τη δικονομική λύση που θα καταστήσει δυνατή τη διασφάλισή τους στην πράξη.

111.

Κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, η Πορτογαλική Κυβέρνηση επέμεινε στο γεγονός ότι τη λύση παρέχει ο ίδιος ο CPP, ο οποίος επιτρέπει στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο να επανεξετάσει την ανάκληση της αναστολής της εκτέλεσης της ποινής, ακόμη και όταν η πράξη της ανάκλησης δεν έχει προσβληθεί εμπροθέσμως.

112.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο Tribunal da Relação de Évora (εφετείο Évora, Πορτογαλία) ως εξής:

«Η οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, και η οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2012, σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών: