1.

Οι παρούσες προτάσεις αφορούν τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας των K και L, δύο εφήβων κοριτσιών από το Ιράκ ( 2 ), τα οποία διέμειναν στις Κάτω Χώρες για πέντε έτη, ενόσω εξετάζονταν οι αρχικές αιτήσεις διεθνούς προστασίας της οικογένειάς τους. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα, ενσωματώθηκαν σε μια κοινωνία η οποία σέβεται την ισότητα των φύλων και υιοθέτησαν τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς των συνομηλίκων τους. Στις μεταγενέστερες αιτήσεις τους για διεθνή προστασία ( 3 ), τις οποίες ο Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (Υφυπουργός Δικαιοσύνης και Ασφάλειας, Κάτω Χώρες) απέρριψε ως προδήλως αβάσιμες ( 4 ), οι προσφεύγουσες υποστηρίζουν ότι εάν υποχρεωθούν να επιστρέψουν στο Ιράκ θα τους είναι αδύνατον να συμμορφωθούν προς αξίες, κανόνες και τρόπους συμπεριφοράς που δεν αναγνωρίζουν στις γυναίκες και τα κορίτσια τις ελευθερίες που απολαύουν στις Κάτω Χώρες, η έκφραση των οποίων θα τις εκθέσει σε κίνδυνο διώξεων. Τα προδικαστικά ερωτήματα αφορούν το κατά πόσον πρόσωπα όπως οι προσφεύγουσες χρήζουν διεθνούς προστασίας για τον λόγο ότι αποτελούν μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ ( 5 ), και με ποιον τρόπο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το μείζον συμφέρον του παιδιού κατά την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας.

2.

Το άρθρο 10 της οδηγίας 2011/95, το οποίο επιγράφεται «Λόγοι δίωξης», προβλέπει τα εξής:

«1.   Κατά την αξιολόγηση των λόγων της δίωξης, τα κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία:

2.   Κατά την αξιολόγηση του βασίμου του φόβου του αιτούντος ότι θα υποστεί δίωξη, δεν ασκεί επιρροή το εάν ο αιτών χαρακτηρίζεται πράγματι από το φυλετικό, θρησκευτικό, εθνικό, κοινωνικό ή πολιτικό στοιχείο, το οποίο προκαλεί τη δίωξη, υπό την προϋπόθεση ότι το χαρακτηριστικό αυτό του αποδίδεται από τον δράστη της δίωξης.»

3.

Κατά το παράρτημα της διάταξης περί παραπομπής, η παράγραφος C7.2.8 ( 6 ) της Vreemdelingencirculaire 2000 (C) [εγκυκλίου του 2000 περί αλλοδαπών (C), στο εξής: εγκύκλιος του 2000 περί αλλοδαπών (C)] προβλέπει τα εξής:

«Κατά γενικό κανόνα, ο δυτικός τρόπος ζωής που αναπτύσσεται στις Κάτω Χώρες δεν μπορεί από μόνος του να συνεπάγεται την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα ή του καθεστώτος επικουρικής προστασίας. Απαιτείται η προσαρμογή στα ήθη και έθιμα του Αφγανιστάν. Δύο είναι οι δυνατές εξαιρέσεις:

4.

Η παράγραφος B8.10 της Vreemdelingencirculaire 2000 (B) [εγκυκλίου του 2000 περί αλλοδαπών (B)], η οποία επιγράφεται «Δυτικοποιημένα κορίτσια που πηγαίνουν στο σχολείο», προβλέπει τα εξής:

«Η IND [Immigratie- en Naturalisatiedienst (Υπηρεσία Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης, Κάτω Χώρες, στο εξής: IND)] χορηγεί άδεια διαμονής καθορισμένης χρονικής διάρκειας […] σε δυτικοποιημένα κορίτσια, εφόσον το κορίτσι μπορεί να αποδείξει ότι με την επιστροφή του στο Αφγανιστάν θα υποστεί δυσανάλογη ψυχολογική πίεση. Η IND […] εξετάζει εάν θα προκύψει ή όχι δυσανάλογη ψυχολογική πίεση με βάση τις περιστάσεις, μεταξύ των οποίων πρέπει να περιλαμβάνονται:

Όσον αφορά το στοιχείο a, η IND […] εξετάζει τον βαθμό δυτικοποίησης με βάση τις ακόλουθες περιστάσεις:

Εφόσον το κορίτσι δεν πληροί μία ή περισσότερες από τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις, φέρει αυξημένο βάρος αποδείξεως προκειμένου να αποδείξει ότι πρέπει να της χορηγηθεί συνήθης άδεια διαμονής καθορισμένης χρονικής διάρκειας δυνάμει της παρούσας εγκυκλίου. […]»

5.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 2015, οι προσφεύγουσες, μαζί με τον πατέρα, τη μητέρα και τη θεία τους, εγκατέλειψαν το Ιράκ. Στις 7 Νοεμβρίου 2015, υπέβαλαν αιτήσεις διεθνούς προστασίας στις ολλανδικές αρχές. Κατά τον χρόνο εκείνο, οι προσφεύγουσες ήταν 10 και 12 ετών. Στις 31 Ιουλίου 2018, το Raad van State (Συμβούλιο της Επικρατείας, Κάτω Χώρες) απέρριψε αμετάκλητα τις αιτήσεις τους. Στις 4 Απριλίου 2019, οι προσφεύγουσες υπέβαλαν νέες αιτήσεις διεθνούς προστασίας, οι οποίες απορρίφθηκαν ως προδήλως αβάσιμες στις 21 Δεκεμβρίου 2020. Στις 28 Δεκεμβρίου 2020, οι προσφεύγουσες άσκησαν προσφυγές κατά των αποφάσεων αυτών ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, οι οποίες εκδικάστηκαν στις 17 Ιουνίου 2021. Κατά τον χρόνο της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως, οι προσφεύγουσες ήταν 15 και 17 ετών και είχαν διαμείνει αδιαλείπτως στις Κάτω Χώρες επί πέντε έτη και επτάμισι μήνες.

6.

Οι προσφεύγουσες υποστηρίζουν ότι λόγω της μακράς διαμονής τους στις Κάτω Χώρες κατά την περίοδο της ζωής τους που τα άτομα διαμορφώνουν την ταυτότητά τους, έχουν υιοθετήσει τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς των Ολλανδών συνομήλικών τους. Στις Κάτω Χώρες συνειδητοποίησαν ότι, ως κορίτσια, είναι ελεύθερες να κάνουν οι ίδιες τις επιλογές που αφορούν τη ζωή τους. Επισημαίνουν ότι επιθυμούν να εξακολουθήσουν να αποφασίζουν οι ίδιες, ακριβώς όπως πράττουν στις Κάτω Χώρες, σχετικά με το εάν θα συναναστρέφονται με αγόρια, εάν θα συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες, εάν θα λάβουν μόρφωση, εάν θα παντρευτούν, και εφόσον το αποφασίσουν, με ποιον θα παντρευτούν και εάν θα εργαστούν εκτός της οικίας τους. Επιθυμούν επίσης να έχουν τις δικές τους πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις και να μπορούν να εκφράζουν δημοσίως τις απόψεις αυτές. Δεδομένου ότι θα τους ήταν αδύνατον να αποκηρύξουν αυτές τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς κατόπιν της επιστροφής τους στο Ιράκ, ζητούν να τους χορηγηθεί διεθνής προστασία.

7.

Το αιτούν δικαστήριο φρονεί ότι οι αξίες, οι κανόνες και οι τρόποι συμπεριφοράς που επικαλούνται οι προσφεύγουσες αντιστοιχούν, κατ’ ουσίαν, στην πεποίθηση περί υπάρξεως ισότητας των φύλων ( 7 ). Το δικαστήριο αυτό καλείται να αποφασίσει εάν μπορεί να θεωρηθεί ότι οι προσφεύγουσες αποτελούν μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95, κατά πόσον, σε ποιο στάδιο και με ποιον τρόπο πρέπει ο φορέας λήψης της σχετικής απόφασης να λαμβάνει υπόψη του το μείζον συμφέρον του παιδιού στο πλαίσιο των αιτήσεων διεθνούς προστασίας και εάν πρέπει να ληφθεί υπόψη η βλάβη την οποία υποστηρίζουν ότι υπέστησαν οι προσφεύγουσες λόγω της πιέσεως που δέχθηκαν ζώντας υπό καθεστώς παρατεταμένης αβεβαιότητας ως προς την παραμονή τους στις Κάτω Χώρες, καθώς και υπό την απειλή της αναγκαστικής επιστροφής στη χώρα καταγωγής τους.

8.

Ως εκ τούτου, το αιτούν δικαστήριο ανέστειλε την ενώπιόν του διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

9.

Οι προσφεύγουσες, η Τσεχική, η Ελληνική, η Γαλλική, η Ουγγρική και η Ολλανδική Κυβέρνηση καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσαν γραπτές παρατηρήσεις. Οι ίδιοι μετέχοντες στη διαδικασία και η Ισπανική Κυβέρνηση απάντησαν στις γραπτές και προφορικές ερωτήσεις του Δικαστηρίου κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση που διεξήχθη στις 18 Απριλίου 2023.

10.

Θα εξετάσω από κοινού το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, καθόσον με αμφότερα ζητείται η ερμηνεία του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95.

11.

Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, κατ’ ουσίαν, εάν υπήκοοι τρίτων χωρών οι οποίοι έχουν διαμείνει σε κράτος μέλος για σημαντικό μέρος της περιόδου της ζωής τους κατά την οποία διαμορφώνεται η ταυτότητά τους μπορούν να θεωρηθούν ως μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας κατά την έννοια της πρώτης περιπτώσεως του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, διότι διαθέτουν «κοινό ιστορικό παρελθόν» ή «χαρακτηριστικά τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα, ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να τα αποκηρύξει». Έχει άραγε η εν λόγω διάταξη την έννοια ότι η υιοθέτηση ορισμένων αξιών μπορεί να δικαιολογήσει τη χορήγηση διεθνούς προστασίας μόνον εφόσον αυτές έχουν θρησκευτικό ή πολιτικό υπόβαθρο; Με ποιον τρόπο πρέπει να εξετάσει το αιτούν δικαστήριο κατά πόσον πληρούται η προϋπόθεση που τίθεται στη δεύτερη περίπτωση του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ –δηλαδή, κατά πόσον η ομάδα έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στην οικεία χώρα διότι γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική ομάδα από τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο;

12.

Η Ολλανδική Κυβέρνηση υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της IND, οι οποίες βασίζονται σε απόφαση του Raad van State (Συμβουλίου της Επικρατείας) ( 8 ), γυναίκες οι οποίες έχουν υιοθετήσει τον δυτικό τρόπο ζωής δεν αποτελούν μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας. Παρά ταύτα, μπορούν να τύχουν διεθνούς προστασίας εάν: (i) ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής στηρίζεται σε θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις οι οποίες είναι θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή την ηθική τους ακεραιότητα ή (ii) είναι πιθανό να υποστούν διώξεις από φορείς στη χώρα καταγωγής τους λόγω χαρακτηριστικών τα οποία είναι σχεδόν αδύνατον να αλλάξουν ή (iii) διατρέχουν κίνδυνο να υποστούν απάνθρωπη μεταχείριση κατά την έννοια του άρθρου 15, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2011/95, στη χώρα καταγωγής τους. Η έννοια των πολιτικών πεποιθήσεων οι οποίες είναι θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή την ηθική ακεραιότητα, η οποία μνημονεύεται στην πρώτη από τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις, πρέπει να ερμηνεύεται ευρέως ώστε να συμπεριλαμβάνει τη δίωξη γυναικών οι οποίες δεν συμμορφώνονται προς τα κοινωνικά ήθη και έθιμα, τους θρησκευτικούς κανόνες ή τις πολιτιστικές αξίες που εισάγουν διακρίσεις με βάση το φύλο ( 9 ).

13.

Η Τσεχική, η Ελληνική, η Ουγγρική και η Ολλανδική Κυβέρνηση υποστηρίζουν ότι η επιχειρηματολογία των προσφευγουσών εδράζεται στην προτίμησή τους σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Τούτο δεν μπορεί να συνεπάγεται την παροχή διεθνούς προστασίας δυνάμει των εθνικών κανόνων με τους οποίους μεταφέρθηκε στην εσωτερική έννομη τάξη η οδηγία 2011/95. Δεδομένου ότι οι προσφεύγουσες προσαρμόστηκαν στη ζωή σε ένα κράτος μέλος κατά την μακρά παραμονή τους στο έδαφός του θα μπορούσε, μετά την επιστροφή τους στη χώρα καταγωγής, να αναμένεται από αυτές να προσαρμοστούν εκ νέου στον εκεί τρόπο ζωής, αποδεχόμενες τους κανόνες και τα έθιμα της χώρας καταγωγής τους όπως ακριβώς και ο υπόλοιπος πληθυσμός. Η επιθυμία υιοθέτησης ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής δεν αποτελεί πεποίθηση τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην αναγκάζεται να τον αποκηρύξει. Οι προσφεύγουσες δεν έχουν κοινά διακριτά εγγενή χαρακτηριστικά ή κοινό ιστορικό παρελθόν, καθόσον η υποθετική κατηγορία των γυναικών και κοριτσιών που έχουν αποκτήσει δυτικό τρόπο ζωής είναι υπέρμετρα ευρεία, ανομοιογενής και αόριστη για να αποτελεί ένα σαφώς οριοθετημένο κοινωνικό σύνολο κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95. Ομοίως, οι προσφεύγουσες ουδεμία προσπάθεια κατέβαλαν να τεκμηριώσουν για ποιον λόγο ή με ποιον τρόπο θα υποστούν διώξεις κατόπιν της επιστροφής στη χώρα καταγωγής τους.

14.

Η Ισπανική και η Γαλλική Κυβέρνηση καθώς και η Επιτροπή διαφωνούν. Φρονούν ότι τα κορίτσια μπορούν να αποτελούν μέλη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας με βάση, μεταξύ άλλων, το φύλο και την ηλικία, τα οποία αποτελούν εγγενή χαρακτηριστικά.

15.

Στις προφορικές της παρατηρήσεις, η Ισπανική Κυβέρνηση υποστήριξε ότι από τη διάταξη περί παραπομπής συνάγεται ότι οι προσφεύγουσες δεν φιλοδοξούν απλώς να βελτιώσουν την οικονομική ή την πολιτιστική τους κατάσταση· ακριβέστερη είναι η περιγραφή τους ως γυναικών ή κοριτσιών που έχουν υιοθετήσει έναν τρόπο ζωής ο οποίος αναγνωρίζει και τους παρέχει τη δυνατότητα να απολαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Ως εκ τούτου, πληρούν την πρώτη από τις προϋποθέσεις του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95. Το κατά πόσον πληρούται και η δεύτερη προϋπόθεση της εν λόγω διατάξεως –κατά την οποία η εν λόγω ομάδα έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στην οικεία χώρα– εξαρτάται από τις ισχύουσες στη χώρα καταγωγής τους συνθήκες.

16.

Η Γαλλική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το γεγονός ότι κάποια πρόσωπα έχουν διαμείνει επί μακρό χρονικό διάστημα σε ένα κράτος μέλος σημαίνει ότι έχουν κοινό ιστορικό παρελθόν το οποίο δεν μπορεί να μεταβληθεί ή από κοινού πεποιθήσεις τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να τις αποκηρύξει. Εφόσον εξακολουθούν να υιοθετούν τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς που ισχύουν σε αυτό το κράτος μέλος, ο περιβάλλων κοινωνικός χώρος στη χώρα καταγωγής τους θα αντιλαμβάνεται τα πρόσωπα που έχουν τα χαρακτηριστικά αυτά ως μέλη μιας ιδιαίτερης ομάδας. Για παράδειγμα, η αντίστασή τους στη σύναψη καταναγκαστικού γάμου μπορεί να εκθέσει τις προσφεύγουσες σε δίωξη από την οποία δεν θα τις προστατεύσουν οι αρχές.

17.

Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η πεποίθηση ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά κοινή και θεμελιώδη αντίληψη. Η ύπαρξη, στη χώρα καταγωγής, νόμων που εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και των κοριτσιών και σκοπούν στην επιβολή δυσανάλογων εις βάρος τους κυρώσεων όταν αυτές παραβιάζουν ορισμένους κανόνες και έθιμα, καταδεικνύει ότι τα συγκεκριμένα πρόσωπα διατρέχουν κίνδυνο να θεωρηθούν ως ιδιαίτερη ομάδα στη χώρα αυτή.

18.

Το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η υπό κρίση υπόθεση δεν αφορά αυτές καθεαυτές τις «δυτικοποιημένες γυναίκες» ( 10 ). Ωστόσο, στη διάταξη περί παραπομπής υπάρχουν αναφορές στον «δυτικό τρόπο ζωής» και τη «δυτικοποιημένη συμπεριφορά», οι οποίες αντικατοπτρίζουν, ενδεχομένως, τη χρήση των όρων αυτών στην εγκύκλιο του 2000 περί αλλοδαπών (C). Οι μετέχοντες στη διαδικασία που κατέθεσαν παρατηρήσεις τάσσονται κυρίως υπέρ της απόψεως ότι οι έννοιες «δυτικοποιημένος» και «δυτικός» είναι υπέρμετρα ασαφείς για να εφαρμόζονται στο πλαίσιο των αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Συμφωνώ με αυτές τις επισημάνσεις. Η «Ανατολή» και η «Δύση» είναι τεράστιες, ποικιλόμορφες περιοχές με πληθώρα θρησκευτικών παραδόσεων, ηθικών κωδίκων και αξιών. Δεδομένου ότι ενώπιον του Δικαστηρίου δεν αναλύθηκαν ακριβείς ορισμοί, όροι όπως «δυτικός τρόπος ζωής» και «δυτικοποιημένες γυναίκες» στερούνται, σε μεγάλο βαθμό, νοήματος. Το ακόμη χειρότερο είναι ότι η εφαρμογή των όρων «ανατολικός» και «δυτικός» στο πλαίσιο ηθικών κωδίκων και αξιών οδηγεί σε μια ψευδεπίγραφη διχοτόμηση που αποτελεί μέρος ενός διχαστικού διαλόγου. Ως εκ τούτου, στις παρούσες προτάσεις αποφεύγεται η χρήση των εν λόγω όρων.

19.

Η Σύμβαση περί του καθεστώτος των προσφύγων, η οποία υπεγράφη στη Γενεύη στις 28 Ιουλίου 1951 ( 11 ) (στο εξής: Σύμβαση της Γενεύης), τέθηκε σε ισχύ στις 22 Απριλίου 1954. Συμπληρώθηκε με το Πρωτόκολλο περί του καθεστώτος των προσφύγων, το οποίο συνήφθη στη Νέα Υόρκη στις 31 Ιανουαρίου 1967 και τέθηκε σε ισχύ στις 4 Οκτωβρίου 1967 ( 12 ). Η Σύμβαση της Γενεύης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του διεθνούς νομικού καθεστώτος για την προστασία των προσφύγων ( 13 ). Μολονότι όλα τα κράτη μέλη είναι συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση της Γενεύης, τούτο δεν ισχύει για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

20.

Η οδηγία 2011/95 καθοδηγεί τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών με γνώμονα τις κοινές έννοιες, οι οποίες πρέπει να ερμηνεύονται κατά τρόπο σύμφωνο με τη Σύμβαση της Γενεύης. Το προοίμιο της εν λόγω Συμβάσεως παρατηρεί ότι η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (στο εξής: UNHCR) είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο της εφαρμογής των διεθνών συμβάσεων που εγγυώνται την προστασία των προσφύγων. Λαμβανομένου υπόψη του ρόλου που αναθέτει στην UNHCR η Σύμβαση της Γενεύης, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι τα εκδιδόμενα από την UNHCR έγγραφα έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ερμηνεία της οδηγίας 2011/95 ( 14 ). Η οδηγία αυτή πρέπει επίσης να ερμηνεύεται κατά τρόπο σύμφωνο με τον Χάρτη ( 15 ).

21.

Η διεθνής προστασία στην οποία αναφέρεται η οδηγία 2011/95 πρέπει, κατ’ αρχήν, να χορηγείται σε υπηκόους τρίτων χωρών ή απάτριδες οι οποίοι έχουν βάσιμο φόβο δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, ιθαγένειας, πολιτικών πεποιθήσεων ή ιδιότητας μέλους ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας (πρόσφυγας) ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πραγματικό κίνδυνο να υποστούν σοβαρή βλάβη (πρόσωπο που δικαιούται επικουρική προστασία) εάν επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους ( 16 ).

22.

Το άρθρο 10 της οδηγίας 2011/95 καθορίζει τους λόγους διώξεως ( 17 ). Όλα τα στοιχεία που απαριθμούνται στο άρθρο 10, παράγραφος 1, της οδηγίας 2011/95 είναι κρίσιμα για την εκτίμηση του κατά πόσον συντρέχουν λόγοι διώξεως· οι κατηγορίες δε αυτές δεν αποκλείουν η μία την άλλη ( 18 ). Η χρήση της λέξεως «ιδίως» στις υποπεριπτώσεις της εν λόγω διατάξεως καταδεικνύει ότι τα εκεί διαλαμβανόμενα δεν έχουν εξαντλητικό χαρακτήρα. Τέλος, κατά πάγια νομολογία, κάθε απόφαση χορήγησης του καθεστώτος του πρόσφυγα ή του καθεστώτος επικουρικής προστασίας πρέπει να στηρίζεται σε εξατομικευμένη αξιολόγηση ( 19 ).

23.

Η UNHCR έχει επισημάνει ότι η φράση «συμμετοχή σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα» του άρθρου 1Α, παράγραφος 2, της Συμβάσεως της Γενεύης πρέπει να ερμηνεύεται κατά τρόπο εξελικτικό, ανοιχτό στον ποικιλόμορφο και μεταβαλλόμενο χαρακτήρα των συνόλων των διαφόρων κοινωνιών και την εξέλιξη των διεθνών κανόνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα κράτη έχουν αναγνωρίσει ότι οι γυναίκες, οι οικογένειες, οι φυλές, οι επαγγελματικές ομάδες και οι ομοφυλόφιλοι συνιστούν ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες για τους σκοπούς της εν λόγω σύμβασης. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιστάσεις που ισχύουν στις κοινωνίες, μια γυναίκα ενδέχεται να μπορεί να θεμελιώσει αξίωση η οποία στηρίζεται στην πολιτική της άποψη (στην περίπτωση που το κράτος εκλαμβάνει τη συμπεριφορά της ως πολιτική δήλωση την οποία επιδιώκει να καταστείλει), στις θρησκευτικές της πεποιθήσεις (εάν η συμπεριφορά της στηρίζεται σε θρησκευτική πεποίθηση στην οποία εναντιώνεται το οικείο κράτος) ή στη συμμετοχή της σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ( 20 ).

24.

Προκειμένου να υφίσταται μια «ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα» για τους σκοπούς του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95, πρέπει να πληρούνται σωρευτικά δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, τα μέλη της ομάδας αυτής πρέπει να έχουν κοινά «εγγενή χαρακτηριστικά» ή «κοινό ιστορικό παρελθόν το οποίο δεν μπορεί να μεταβληθεί» ή από κοινού χαρακτηριστικά ή πεποιθήσεις «τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να τις αποκηρύξει». Τα εν λόγω στοιχεία αφορούν αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εσωτερικές πτυχές της ομάδας. Δεύτερον, η ομάδα πρέπει να έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στην οικεία χώρα διότι γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική ομάδα από τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο ( 21 ). Τούτο συνεπάγεται την ύπαρξη ενός στοιχείου «κοινωνικής αντίληψης» ή αυτού που θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξωτερικές πτυχές της ομάδας. Για τους σκοπούς της υπό κρίση υποθέσεως ως «οικεία χώρα» λογίζεται η χώρα καταγωγής, εν προκειμένω το Ιράκ, και ως «περιβάλλων κοινωνικός χώρος» η κοινωνία σε αυτήν την χώρα καταγωγής.

25.

Από το γράμμα της δεύτερης περιπτώσεως του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95, προκύπτει σαφώς ότι το φύλο ( 22 ) και πτυχές συνδεόμενες με το φύλο ενδέχεται να ασκούν καθοριστική επιρροή προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη μιας ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας. Σε ορισμένες περιπτώσεις το φύλο ενδέχεται να αποτελεί επαρκές κριτήριο για τον καθορισμό της ομάδας αυτής ( 23 ). Κατά την UNHCR, οι γυναίκες αποτελούν ένα σαφές παράδειγμα κοινωνικού υποσυνόλου που προσδιορίζεται από εγγενή χαρακτηριστικά και συχνά αντιμετωπίζουν διαφορετική μεταχείριση σε σχέση με τους άντρες. Σε ορισμένες κοινωνίες, οι γυναίκες εν γένει μπορούν να αποτελούν ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα διότι υφίστανται συστηματικές διακρίσεις όσον αφορά την απόλαυση των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων σε σχέση με τους άντρες ( 24 ).

26.

Στην υπό κρίση υπόθεση, οι προσφεύγουσες δεν υποστηρίζουν ότι χρήζουν διεθνούς προστασίας αποκλειστικά και μόνο λόγω του φύλου τους. Διατείνονται ότι δεν μπορούν να αποκηρύξουν τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς που στηρίζονται στην πεποίθησή τους περί ισότητας των φύλων, τις οποίες υιοθέτησαν στις Κάτω Χώρες. Συνεπώς, το ζήτημα που ανακύπτει είναι εάν η πεποίθηση αυτή μπορεί να συνιστά από κοινού χαρακτηριστικό ή πεποίθηση τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να την αποκηρύξει. Θα εξετάσω κατ’ αρχάς το νόημα των λέξεων «χαρακτηριστικό» και «πεποίθηση», και εν συνεχεία θα αναλύσω την απαίτηση η κοινή πεποίθηση να είναι τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να την αποκηρύξει.

27.

Όσον αφορά τις αξίες, τους κανόνες και τους τρόπους συμπεριφοράς που οι προσφεύγουσες υποστηρίζουν ότι υιοθέτησαν κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στις Κάτω Χώρες, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η υιοθέτηση αξιών, κανόνων και τρόπων συμπεριφοράς μπορεί να συνιστά «χαρακτηριστικό» τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να το αποκηρύξει.

28.

Η οδηγία 2011/95 δεν παρέχει ορισμούς των εννοιών «εγγενές χαρακτηριστικό» και «χαρακτηριστικό […] τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να τις αποκηρύξει» που χρησιμοποιούνται στο άρθρο της 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ. Μεταξύ των ορισμών του «χαρακτηριστικού» ενός προσώπου που ανευρίσκονται στα λεξικά περιλαμβάνεται και αυτός που το αποδίδει ως ένα «διακριτικό στοιχείο ή ιδιότητα που απαντά συνήθως σε ένα άτομο και χρησιμεύει για την αναγνώρισή του». Ο όρος «εγγενές» έχει την έννοια του «σύμφυτου» ή «αυτού που καθορίζεται από παράγοντες που υπάρχουν σε ένα πρόσωπο από τη γέννησή του». Παραδείγματα εγγενών χαρακτηριστικών αποτελούν το ύψος ενός προσώπου, το χρώμα των ματιών του και η γενετική του κληρονομικότητα. Η οδηγία 2011/95 παρέχει ένα μόνο παράδειγμα «κοινού χαρακτηριστικού», δηλαδή τον γενετήσιο προσανατολισμό ( 25 ).

29.

Οι ορισμοί αυτοί με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η υιοθέτηση ορισμένων αξιών, κανόνων και τρόπων συμπεριφοράς δεν μπορεί να περιγράφεται ως «χαρακτηριστικό» ( 26 ). Η λέξη «πεποίθηση», η οποία σημαίνει την «αποδοχή ή αίσθηση ότι κάτι ισχύει» φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο στην περίπτωση των προσφευγουσών.

30.

Υπό το πρίσμα της απόψεως υπέρ της οποίας τάσσεται η Ολλανδική Κυβέρνηση, είναι κρίσιμο, εν συνεχεία, να εξεταστεί εάν η κοινή πεποίθηση που μνημονεύεται στην πρώτη περίπτωση του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95, πρέπει να ερμηνευθεί ως έμμεση αναφορά σε θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις. Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι η χρήση της λέξεως «Glaubensüberzeugung» στη γερμανική εκδοχή της οδηγίας μπορεί να δημιουργήσει ορισμένες αμφιβολίες ως προς το εάν η επίμαχη πεποίθηση πρέπει να είναι θρησκευτικής φύσης.

31.

Το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2011/95, το οποίο αφορά τη δίωξη για θρησκευτικούς λόγους αναφέρεται σε «θεϊστικές, αγνωστικιστικές ή αθεϊστικές πεποιθήσεις». Για παράδειγμα, στην απόδοση του συγκεκριμένου άρθρου της οδηγίας 2011/95 στη γερμανική, την αγγλική, τη γαλλική και την ολλανδική γλώσσα, χρησιμοποιούνται οι όροι «religiöse Überzeugung», «religious belief», «croyances religieuses» και «godsdienstige overtuigingen». Κατ’ αντιδιαστολή, οι όροι που χρησιμοποιούνται στην παράγραφο 1, στοιχείο δʹ, του ίδιου άρθρου, είναι «Glaubensüberzeugung», «belief», «croyance» και «geloof», στις αντίστοιχες γλωσσικές αποδόσεις.

32.

Το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2011/95, το οποίο αφορά τις πολιτικές διώξεις, αναφέρεται στην υποστήριξη άποψης, ιδέας ή πεποιθήσεως επί ζητήματος που σχετίζεται με τους ενδεχόμενους φορείς δίωξης που μνημονεύονται στο άρθρο 6 της εν λόγω οδηγίας και με τις πολιτικές ή τις μεθόδους τους.

33.

Επομένως, το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2011/95 αναφέρεται στις θεϊστικές, αγνωστικιστικές ή αθεϊστικές πεποιθήσεις· το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, αναφέρεται στις πολιτικές πεποιθήσεις, απόψεις ή ιδέες· και το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, αναφέρεται σε πεποιθήσεις τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση ώστε ένα πρόσωπο να μην πρέπει να αναγκάζεται να τις αποκηρύξει ( 27 ). Σε αυτή τη βάση, ούτε το γράμμα ούτε τα συμφραζόμενα φαίνεται να συνηγορούν υπέρ της απόψεως ότι οι πεποιθήσεις κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, πρέπει να έχουν θρησκευτικό ή πολιτικό χαρακτήρα ( 28 ). Επιπλέον, η αντίθετη ερμηνεία θα παραγνώριζε ότι στο πλαίσιο μιας ορισμένης θρησκείας ενδέχεται να υφίστανται πλείστες όσες απόψεις ως προς θεμελιώδη ζητήματα και ότι τα πρόσωπα μπορούν να μεταβάλουν τις απόψεις τους ως προς τα ζητήματα αυτά χωρίς ωστόσο να μεταβάλουν το θρήσκευμά τους ( 29 ).

34.

Η πεποίθηση περί ισότητας των φύλων διαμορφώνει ένα ευρύ φάσμα επιλογών που συνδέονται με τη μόρφωση και την επιλογή επαγγελματικής σταδιοδρομίας, την έκταση και τον χαρακτήρα των δραστηριοτήτων στη δημόσια σφαίρα, τη δυνατότητα επίτευξης οικονομικής ανεξαρτησίας μέσω της εργασίας εκτός οικίας, τις αποφάσεις σχετικά με το εάν ένα πρόσωπο θα επιλέξει να διαμένει μόνο του ή με την οικογένειά του, και την ελεύθερη επιλογή συντρόφου. Τα ζητήματα αυτά είναι θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ενός προσώπου ( 30 ).

35.

Τα άρθρα 2 και 3, παράγραφος 3, ΣΕΕ, κατοχυρώνουν την ισότητα των φύλων ως μία από τις βασικές αξίες και στόχους της Ένωσης και η νομολογία του Δικαστηρίου την αναγνωρίζει ως θεμελιώδη αρχή του δικαίου της Ένωσης. Το άρθρο 8 ΣΛΕΕ προβλέπει ότι, σε όλες τις δράσεις της, η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το άρθρο 19 ΣΛΕΕ παρέχει στην Ένωση τη δυνατότητα να θεσπίσει νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου. Το άρθρο 157 ΣΛΕΕ θεσπίζει την αρχή της ισότητας της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών για εργασία της αυτής αξίας και παρέχει τη νομική βάση για τη θέσπιση νομοθεσίας για την ισότητα των φύλων στον τομέα της απασχόλησης. Το άρθρο 157, παράγραφος 4, ΣΛΕΕ αναγνωρίζει τη θετική δράση ως μέσο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων.

36.

Ήδη από τη θέσπιση των πρώτων οδηγιών στον συγκεκριμένο τομέα τη δεκαετία του 1970, η Ένωση έχει αναπτύξει εκτενή νομοθεσία σχετικά με την ισότητα των φύλων, κυρίως στον τομέα της απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων όπως η ίση αμοιβή, η κοινωνική ασφάλιση, η απασχόληση, οι συνθήκες εργασίας και η παρενόχληση ( 31 ). Η νομοθεσία αυτή απαγορεύει τις άμεσες και έμμεσες διακρίσεις λόγω φύλου και δημιουργεί εκτελεστά δικαιώματα για τους ιδιώτες στις έννομες τάξεις των κρατών μελών ( 32 ).

37.

Οι αξίες, οι κανόνες και οι τρόποι συμπεριφοράς που υποστηρίζουν ότι υιοθέτησαν οι προσφεύγουσες κατά την παραμονή τους στις Κάτω Χώρες αντικατοπτρίζουν επίσης αρκετά από τα θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνονται πλέον στον Χάρτη. Το άρθρο 21, παράγραφος 1, του Χάρτη, περιλαμβάνει το δικαίωμα απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω φύλου. Το άρθρο 23 του Χάρτη αναγνωρίζει την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης, της εργασίας και των αποδοχών ( 33 ). Το άρθρο 9 του Χάρτη αναφέρεται στο δικαίωμα των προσώπων να παντρεύονται ελεύθερα. Το άρθρο 11 του Χάρτη προβλέπει την ελευθερία έκφρασης. Το άρθρο 14 κατοχυρώνει το δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην πρόσβαση στην επαγγελματική και συνεχή κατάρτιση. Το άρθρο 15 του Χάρτη προβλέπει το δικαίωμα κάθε προσώπου να εργάζεται και να ασκεί το επάγγελμα το οποίο επιλέγει ( 34 ). Τα κράτη μέλη είναι επίσης συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, η οποία σκοπεί στην προώθηση της ισότιμης αναγνώρισης, απόλαυσης και άσκησης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών στον πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, αστικό και οικιακό τομέα ( 35 ).

38.

Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι πολλοί άνθρωποι οι οποίοι έχουν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στις Κάτω Χώρες έχουν επηρεαστεί σε τέτοιο βαθμό από την αξία της ισότητας των φύλων ώστε αυτή να συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητάς τους.

39.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, φρονώ ότι κορίτσια και γυναίκες οι οποίες έχουν υιοθετήσει αξίες, κανόνες και τρόπους συμπεριφοράς που αντικατοπτρίζουν την πεποίθηση περί ισότητας των φύλων δεν μπορεί να αναμένεται να αποκηρύξουν την πεποίθησή τους αυτή, όπως ακριβώς δεν αναμένεται από ένα πρόσωπο να αποκηρύξει τις θρησκευτικές ή πολιτικές του πεποιθήσεις ή να απαρνηθεί τον γενετήσιο προσανατολισμό του. Εξ αυτού συνάγεται ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να αναμένουν από τα κορίτσια και τις γυναίκες να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους ενεργώντας με διακριτικότητα προκειμένου να παραμείνουν ασφαλείς, πολλώ δε μάλλον λόγω του ότι, ως εκ της φύσεώς τους, οι πτυχές της ταυτότητας ενός προσώπου που διαμορφώνονται από την πεποίθησή του περί ισότητας των φύλων εκδηλώνονται, συνήθως, δημοσίως ( 36 ). Το Δικαστήριο έχει ήδη κρίνει, όσον αφορά τους ομοφυλόφιλους, ότι το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95 δεν προβλέπει περιορισμούς όσον αφορά τη στάση που τα μέλη της ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας δύνανται να τηρήσουν σχετικά με την ταυτότητά τους ή με τις συμπεριφορές τους ( 37 ).

40.

Το ζήτημα που ανακύπτει, επομένως, είναι εάν οι προσφεύγουσες έχουν αποδεχθεί και υιοθετήσει την πεποίθηση περί ισότητας των φύλων σε βαθμό τέτοιον ώστε να έχει καταστεί μέρος της ταυτότητάς τους ( 38 ). Λαμβανομένων υπόψη των ηλικιών των προσφευγουσών και της διάρκειας της παραμονής τους στις Κάτω Χώρες, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ευλόγως ότι έχουν περάσει στο συγκεκριμένο κράτος μέλος σημαντικό μέρος της περιόδου της ζωής τους κατά την οποία διαμορφώνεται η ταυτότητά τους ( 39 ). Ουδόλως αμφισβητώ ότι η ενσωμάτωση των προσφευγουσών στην κουλτούρα του εν λόγω κράτους μέλους αποτέλεσε μια συγκλονιστική εμπειρία, η οποία τους προσέφερε δυνατότητες και άνοιξε προοπτικές για το μέλλον τους τις οποίες δεν θα γνώριζαν σε διαφορετική περίπτωση. Ως εκ τούτου, είναι αρκετά πιθανό, σε αντίθεση με τους συνομήλικούς τους στο Ιράκ που δεν είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν την εμπειρία αυτή, να έχουν υιοθετήσει έναν τρόπο ζωής ο οποίος αντικατοπτρίζει την αναγνώριση και απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, ιδίως την πεποίθησή τους περί ισότητας των φύλων, σε βαθμό που να έχουν αποδεχθεί και υιοθετήσει την εν λόγω πεποίθηση ώστε αυτή να έχει καταστεί πτυχή του χαρακτήρα τους. Οι αρμόδιες αρχές, και, εν τέλει, τα εθνικά δικαστήρια, πρέπει να εκτιμήσουν σε ποιον βαθμό συμβαίνει αυτό με γνώμονα τις ατομικές περιστάσεις των προσφευγουσών, λαμβανομένης υπόψη, εφόσον απαιτείται, της εκτιμήσεως που παρατίθεται στο άρθρο 10, παράγραφος 2, της οδηγίας 2011/95 ( 40 ).

41.

Παρά τη σχετική ασάφεια, φαίνεται ότι το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί με ποιον τρόπο οι αρμόδιες αρχές και τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να κρίνουν κατά πόσον ικανοποιείται η απαίτηση της δεύτερης περιπτώσεως του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2011/95, δηλαδή κατά πόσον μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στην οικεία χώρα διότι γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική ομάδα από τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο. Το συγκεκριμένο ερώτημα εγείρει ζητήματα σχετικά με το βάρος αποδείξεως και την επί της ουσίας εξέταση των ισχυρισμών των προσφευγουσών.

42.

Το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2011/95 προβλέπει ότι η αξιολόγηση της αίτησης διεθνούς προστασίας θα πρέπει να γίνεται σε εξατομικευμένη βάση και να περιλαμβάνει τη συνεκτίμηση, μεταξύ άλλων: α) όλων των συναφών στοιχείων που σχετίζονται με τη χώρα καταγωγής κατά τον χρόνο λήψης απόφασης σχετικά με την αίτηση, συμπεριλαμβανομένων των νόμων και των κανονισμών στη χώρα καταγωγής και του τρόπου εφαρμογής τους, β) των συναφών δηλώσεων και εγγράφων που υπέβαλε ο αιτών και γ) της ατομικής κατάστασης και των προσωπικών περιστάσεων του αιτούντος. Δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2011/95, τα κράτη μέλη μπορούν να κρίνουν ότι εναπόκειται στον αιτούντα να υποβάλει το συντομότερο δυνατόν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για την τεκμηρίωση της αίτησης διεθνούς προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των λόγων για τους οποίους ζητεί διεθνή προστασία ( 41 ). Κατά συνέπεια, οι αιτούντες οφείλουν να διατυπώνουν και να τεκμηριώνουν τους λόγους για τους οποίους φοβούνται ότι θα υποστούν δίωξη στη χώρα καταγωγής τους.

43.

Εκτείνεται η απαίτηση αυτή έως του σημείου να πρέπει να τεκμηριωθεί ότι η ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα στην οποία υποστηρίζουν ότι ανήκουν οι προσφεύγουσες έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στην οικεία χώρα διότι γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική ομάδα από τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο, δηλαδή της άποψης υπέρ της οποίας φαίνεται να τάσσεται η Ολλανδική Κυβέρνηση; Φρονώ πως όχι. Οι δηλώσεις τις οποίες οφείλουν να υποβάλουν οι αιτούντες δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2011/95, προκειμένου να τεκμηριώσουν τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας συνιστούν απλώς την αφετηρία της διεξαγόμενης από τις αρμόδιες αρχές διαδικασίας αξιολόγησης των γεγονότων και των περιστάσεων στα οποία στηρίζονται οι εν λόγω αιτήσεις. Η εν λόγω διάταξη προβλέπει επίσης ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να αξιολογούν, σε συνεργασία με τον αιτούντα, τα συναφή στοιχεία της αίτησής του ( 42 ).

44.

Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι, πρακτικώς, η απαίτηση συνεργασίας που βαρύνει το κράτος μέλος έχει την έννοια ότι, εάν για οποιονδήποτε λόγο τα στοιχεία που έχει προσκομίσει ο αιτών την παροχή διεθνούς προστασίας δεν είναι πλήρη, πρόσφατα ή συναφή, το οικείο κράτος μέλος πρέπει να συνεργαστεί ενεργώς, στο συγκεκριμένο στάδιο της διαδικασίας, με τον αιτούντα προκειμένου να καταστεί δυνατή η συλλογή όλων των στοιχείων που τεκμηριώνουν την εν λόγω αίτηση. Εξάλλου, ένα κράτος μέλος έχει καλύτερη πρόσβαση από τον αιτούντα σε ορισμένα είδη εγγράφων ( 43 ). Συνεπώς, το βάρος αποδείξεως ότι μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα έχει ιδιαίτερη ταυτότητα σε συγκεκριμένη χώρα φαίνεται να βαρύνει εξίσου τον αιτούντα και το κράτος μέλος και όχι αποκλειστικά τον πρώτο. Συναφώς, είναι επίσης σκόπιμο να υπομνησθεί ότι, δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 5, της οδηγίας 2011/95, πτυχές των δηλώσεων του αιτούντος οι οποίες δεν τεκμηριώνονται με έγγραφα ή άλλες αποδείξεις δεν χρειάζονται επιβεβαίωση όταν, μεταξύ άλλων, οι δηλώσεις αυτές θεωρούνται συνεπείς και ευλογοφανείς και δεν έρχονται σε αντίθεση με διαθέσιμα ειδικά και γενικά στοιχεία που αφορούν την περίπτωσή του.

45.

Το άρθρο 10, παράγραφος 2, της οδηγίας 2011/95 προβλέπει ότι, κατά την αξιολόγηση του βασίμου του φόβου του αιτούντος ότι θα υποστεί δίωξη, δεν ασκεί επιρροή το εάν ο αιτών χαρακτηρίζεται πράγματι από το στοιχείο, το οποίο προκαλεί τη δίωξη, υπό την προϋπόθεση ότι το χαρακτηριστικό αυτό του αποδίδεται από τον δράστη της δίωξης ( 44 ). Από το γράμμα της εν λόγω διατάξεως καθίσταται σαφές ότι αυτή τίθεται σε εφαρμογή αφ’ ης στιγμής αποδειχθεί ότι υφίσταται μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα. Σε αντίθεση προς όσα διαλαμβάνει το αιτούν δικαστήριο, η εξέταση της αντίληψης του δράστη της διώξεως δεν αντικαθιστά, ούτε καθιστά λιγότερο σημαντική, την εκτίμηση του ζητήματος εάν μια ομάδα έχει ιδιαίτερη ταυτότητα στη χώρα καταγωγής. Επηρεάζει απλώς τον βαθμό στον οποίον πρέπει να αποδειχθεί ότι ο αιτών αποτελεί μέλος της εν λόγω κοινωνικής ομάδας, καθόσον για τους σκοπούς της αιτήσεως διεθνούς προστασίας ενδέχεται να αρκεί απλώς ότι το πρόσωπο αυτό γίνεται αντιληπτό ως τέτοιο ( 45 ).

46.

Το Δικαστήριο έχει δεχθεί ότι η ύπαρξη ποινικών νόμων που στρέφονται ειδικώς κατά ομοφυλοφίλων συνηγορεί υπέρ της εκτιμήσεως ότι τα πρόσωπα αυτά αποτελούν χωριστή ομάδα η οποία γίνεται αντιληπτή ως διαφορετική από τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο. Κατ’ επέκταση, το γεγονός ότι η κοινωνία αποδέχεται μια ορισμένη συμπεριφορά από τους άνδρες, ενώ η ίδια συμπεριφορά από τις γυναίκες επισύρει κυρώσεις, αποτελεί ένδειξη ότι ο περιβάλλων κοινωνικός χώρος αντιλαμβάνεται τις γυναίκες, ή ορισμένες γυναίκες, ως ιδιαίτερο σύνολο. Ως εκ τούτου, οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους τους νομικούς κανόνες και τα κοινωνικά και πολιτιστικά έθιμα της χώρας καταγωγής του αιτούντος ( 46 ).

47.

Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (στο εξής: ΟΕΕΑ) ( 47 ) σχετικά με το Ιράκ, καθορίζουν τις ομάδες των προσώπων τις οποίες ο περιβάλλων κοινωνικός χώρος αντιλαμβάνεται ως ιδιαίτερες. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες για τη χώρα αυτή, πρόσωπα, ιδίως γυναίκες, τα οποία προσβάλλουν τα κοινωνικά ήθη ενδέχεται να χαρακτηριστούν ως ανήθικα, στιγματίζονται και διατρέχουν τον κίνδυνο να υποστούν σοβαρή βλάβη ( 48 ). Μεταξύ των ως άνω προσβολών φέρεται να συγκαταλέγονται οι εκτός γάμου σεξουαλικές σχέσεις, η ιδιότητα του θύματος βιασμού ή άλλων μορφών σεξουαλικής βίας, η άρνηση γάμου με τον άνδρα που έχει επιλεγεί από την οικογένεια ( 49 ), η σύναψη γάμου παρά τις επιθυμίες της οικογένειας, η ακατάλληλη εμφάνιση ή ενδυμασία και οι μη αποδεκτές συναναστροφές ή συναντήσεις. Αναφέρεται επίσης ότι η αποδεκτή απασχόληση για τις γυναίκες περιορίζεται στους τομείς των οικιακών εργασιών και στις κυβερνητικές υπηρεσίες. Η κοινωνία αποδοκιμάζει τις γυναίκες και τα κορίτσια που εργάζονται σε καταστήματα, σε καφέ, στη διασκέδαση, στη νοσηλευτική ή στον τομέα των μεταφορών. Οι δημόσιες δραστηριότητες των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας και των δραστηριοτήτων τους στο διαδίκτυο, ενδέχεται να συνεπάγονται την παρενόχλησή τους. Οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να συμμετέχουν σε διαμαρτυρίες καθόσον οι οικογένειές τους φοβούνται ότι θα αντιμετωπιστούν δυσμενώς. Η δυσφήμησή τους όσον αφορά τον γενετήσιο προσανατολισμό τους ενδέχεται να τις εκθέσει σε στιγματισμό εκ μέρους της κοινωνίας ή να θεωρηθεί ότι συνιστά προσβολή της οικογενειακής τους τιμής ( 50 ).

48.

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι τα κορίτσια και οι γυναίκες που πιστεύουν στην ισότητα των φύλων μπορεί στο Ιράκ να θεωρηθεί ότι προσβάλλουν τα κοινωνικά ήθη λόγω των εκφράσεων της συγκεκριμένης πεποιθήσεώς τους, για παράδειγμα, μέσω δηλώσεων ή συμπεριφορών που συνδέονται με επιλογές οι οποίες αφορούν ζητήματα όπως η εκπαίδευση, η επαγγελματική σταδιοδρομία και η εργασία εκτός οικίας, η έκταση και ο χαρακτήρας των δραστηριοτήτων στη δημόσια σφαίρα, αποφάσεις σχετικά με την επιθυμία να ζήσουν μόνες τους ή με την οικογένειά τους και η ελεύθερη επιλογή συντρόφου. Εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές και στα εθνικά δικαστήρια να κρίνουν εάν αυτό πράγματι ισχύει για τις προσφεύγουσες με βάση τις ατομικές τους περιστάσεις.

49.

Ορισμένοι από τους μετέχοντες στη διαδικασία που κατέθεσαν παρατηρήσεις υποστηρίζουν ότι οι προσφεύγουσες δεν προσκόμισαν καμία απόδειξη από την οποία να προκύπτει ότι θα εκτεθούν σε πράξεις δίωξης μετά την επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους. Αυτό το ζήτημα, καίτοι συναφές ( 51 ), είναι διαφορετικό από το εάν αποτελούν μέλη ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας κατά την έννοια του άρθρου 10, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2011/95. Το αιτούν δικαστήριο δεν ζητεί διευκρινίσεις ως προς την ερμηνεία των διατάξεων της εν λόγω οδηγίας που αφορούν ειδικώς την εξέταση του βασίμου του φόβου διώξεως. Αρκεί να υπογραμμιστεί ότι, δυνάμει του άρθρου 8, παράγραφος 2, της οδηγίας 2011/95, κατά την εξέταση του ζητήματος εάν ο αιτών έχει βάσιμο φόβο ότι θα υποστεί δίωξη, τα κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη, μεταξύ άλλων, τις γενικές περιστάσεις που επικρατούν στο εν λόγω τμήμα της χώρας. Προς τον σκοπό αυτόν, μεριμνούν για τη λήψη ακριβών και επικαιροποιημένων πληροφοριών από σχετικές πηγές όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο.

50.

Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες για το Ιράκ καταδεικνύουν ότι κορίτσια και γυναίκες που προσβάλλουν τα κοινωνικά ήθη είναι πιθανό να εκτεθούν σε πράξεις οι οποίες είναι τόσο σοβαρές ώστε να ισοδυναμούν με δίωξη ( 52 ). Ως εκ τούτου, είναι πιθανόν, συνεπεία του γεγονότος ότι οι προσφεύγουσες γίνονται αντιληπτές ως μέλη μιας ιδιαίτερης ομάδας ( 53 ), να αντιμετωπίσουν τόσο οι ίδιες όσο και οι στενοί συγγενείς τους αντιδράσεις οι οποίες συνιστούν δίωξη κατά την έννοια του άρθρου 9 της οδηγίας 2011/95. Εναπόκειται και πάλι στις αρμόδιες αρχές και στα εθνικά δικαστήρια να αξιολογήσουν την πιθανότητα και τη σοβαρότητα αυτών των κινδύνων υπό το πρίσμα των περιστάσεων των προσφευγουσών.

51.

Το τρίτο προδικαστικό ερώτημα αποτελείται από δύο σκέλη. Πρώτον, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, κατ’ ουσίαν, εάν, στο πλαίσιο αιτήσεως διεθνούς προστασίας, το δίκαιο της Ένωσης απαιτεί από τον φορέα λήψεως της απόφασης να προσδιορίσει και να λάβει υπόψη του το μείζον συμφέρον του παιδιού, κατά την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 2, του Χάρτη. Δεύτερον, ζητεί να διευκρινιστεί εάν η απάντηση στο πρώτο σκέλος θα ήταν διαφορετική στην περίπτωση που το μείζον συμφέρον του παιδιού πρέπει να ληφθεί υπόψη στην αποκαλούμενη «χορήγηση άδειας διαμονής βάσει των εκ του νόμου προβλεπόμενων λόγων».

52.

Συναφώς, είναι κρίσιμο να επισημανθεί ότι η εκκρεμής ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου διαδικασία αφορά μεταγενέστερες, και όχι αρχικές, αιτήσεις διεθνούς προστασίας ( 54 ).

53.

Το άρθρο 2, στοιχείο ιαʹ, της οδηγίας 2011/95, προβλέπει ότι ανήλικος, με άλλα λόγια παιδί, είναι «ο υπήκοος τρίτης χώρας ή ο ανιθαγενής ηλικίας κάτω των 18 ετών».

54.

Το άρθρο 24, παράγραφος 2, και το άρθρο 51, παράγραφος 1, του Χάρτη επιβεβαιώνουν τον θεμελιώδη χαρακτήρα των δικαιωμάτων του παιδιού και την απαίτηση τα κράτη μέλη να σέβονται τα δικαιώματα αυτά όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, η οδηγία 2011/95 πρέπει να ερμηνεύεται και να εφαρμόζεται υπό το πρίσμα του άρθρου 24, παράγραφος 2, του Χάρτη ( 55 ). Τούτο αντικατοπτρίζεται τόσο στην αιτιολογική σκέψη 16 της οδηγίας 2011/95, η οποία αναφέρει ότι η εν λόγω οδηγία σκοπό έχει να προωθήσει την εφαρμογή, μεταξύ άλλων, του άρθρου 24 του Χάρτη, όσο και στην αιτιολογική σκέψη 18 της οδηγίας, η οποία επισημαίνει ότι το μείζον συμφέρον του παιδιού θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα των κρατών μελών κατά την εφαρμογή της, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1989 για τα δικαιώματα του παιδιού ( 56 ). Κατά την αξιολόγηση του μείζονος συμφέροντος του παιδιού τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν ιδίως υπόψη τους την αρχή της οικογενειακής ενότητας, την ευημερία και την κοινωνική ανάπτυξη του ανηλίκου, ζητήματα ασφάλειας και προστασίας και τις απόψεις του ανηλίκου ανάλογα με την ηλικία του και την ωριμότητά του.

55.

Το άρθρο 4, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, της οδηγίας 2011/95, απαιτεί η αξιολόγηση της αίτησης διεθνούς προστασίας να γίνεται σε εξατομικευμένη βάση και να περιλαμβάνει τη συνεκτίμηση της ατομικής κατάστασης και των προσωπικών περιστάσεων του αιτούντος, συμπεριλαμβανομένων παραγόντων όπως το προσωπικό ιστορικό, το φύλο και η ηλικία, ούτως ώστε να εκτιμηθεί εάν, βάσει των προσωπικών περιστάσεων του αιτούντος, οι πράξεις στις οποίες έχει ήδη ή θα μπορούσε να εκτεθεί ισοδυναμούν με δίωξη ή σοβαρή βλάβη. Το άρθρο 9, παράγραφος 2, στοιχείο στʹ, της ίδιας οδηγίας αποσαφηνίζει ότι οι πράξεις που μπορούν να χαρακτηρισθούν ως πράξεις δίωξης μπορούν, μεταξύ άλλων, να έχουν τη μορφή πράξεων που στοχεύουν το φύλο ή τα παιδιά ( 57 ).

56.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω παρατηρήσεων και όπως προκύπτει από τη νομολογία του Δικαστηρίου ( 58 ), φρονώ ότι το μείζον συμφέρον του παιδιού πρέπει να εξετάζεται σε εξατομικευμένη βάση και να λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των μεταγενέστερων αιτήσεων.

57.

Η Ολλανδική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι ολλανδικές αρμόδιες αρχές λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τους τα συμφέροντα των παιδιών καθόσον αυτά αποτυπώνονται καταλλήλως σε όλες τις διαδικαστικές πτυχές της εξέτασης των αιτήσεων διεθνούς προστασίας που αφορούν ή σχετίζονται με παιδιά, για παράδειγμα με τη χρήση διαδικασιών συνέντευξης κατάλληλων για παιδιά ( 59 ).

58.

Η πρόβλεψη δικονομικών εγγυήσεων με γνώμονα την προστασία των παιδιών έχει τεράστια πρακτική σημασία. Εντούτοις, από κανένα στοιχείο του άρθρου 24 του Χάρτη, των άρθρων 3, 9, 12 και 13 της Συμβάσεως για τα δικαιώματα του παιδιού, στα οποία στηρίζεται η εν λόγω διάταξη του Χάρτη, της οδηγίας 2011/95 ή της νομολογίας του Δικαστηρίου δεν δύναται να συναχθεί ότι το μείζον συμφέρον του παιδιού δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την εξέταση επί της ουσίας των αιτήσεων που αφορούν παιδιά. Το ίδιο το άρθρο 24, παράγραφος 2, του Χάρτη προβλέπει ότι το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού «πρέπει» να λαμβάνεται υπόψη σε «όλες» τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά ( 60 ). Κατά πάγια νομολογία, μόνον κατόπιν γενικής και εμπεριστατωμένης εκτιμήσεως της καταστάσεως του παιδιού είναι δυνατόν να προσδιορισθούν τα «βέλτιστα συμφέροντα του παιδιού» ( 61 ). Συναφώς, η άποψη ειδικών εμπειρογνωμόνων ενδέχεται να είναι χρήσιμη ή ακόμη και αναγκαία. Η Επιτροπή ορθώς υπενθυμίζει ότι, δυνάμει του άρθρου 10, παράγραφος 3, της οδηγίας 2013/32, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι αποφάσεις επί των αιτήσεων διεθνούς προστασίας να λαμβάνονται κατόπιν της δέουσας εξέτασης και το προσωπικό που εξετάζει αιτήσεις και λαμβάνει αποφάσεις να μπορεί να ζητήσει συμβουλές, εφόσον είναι αναγκαίο, από εμπειρογνώμονες επί, μεταξύ άλλων, ζητημάτων που άπτονται των παιδιών ( 62 ).

59.

Θα προσέθετα ότι, στην περίπτωση που έχει επέλθει σημαντική και ουσιώδης μεταβολή στην κατάσταση ή την υγεία ενός παιδιού μεταξύ της ημερομηνίας εξετάσεως της αρχικής αίτησης διεθνούς προστασίας και ενδεχόμενης μεταγενέστερης αιτήσεως, είναι, ενδεχομένως, σκόπιμη μια νέα αξιολόγηση προκειμένου να προσδιοριστεί το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού ( 63 ).

60.

Οι αποφάσεις σχετικά με το πότε και με ποιον ακριβώς τρόπο πρέπει να κρίνονται και να συνεκτιμώνται αυτού του είδους τα ζητήματα εμπίπτουν στην άσκηση της αρχής της δικονομικής αυτονομίας των κρατών μελών, λαμβανομένης υπόψη της ανάγκης σεβασμού των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας ( 64 ).

61.

Ως εκ τούτου, η αξιολόγηση του μείζονος συμφέροντος του παιδιού είναι αναγκαία προκειμένου να ληφθεί απόφαση επί αιτήσεως ανηλίκου για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας ή απόφαση που τον αφορά ή έχει σημαντικές συνέπειες γι’ αυτόν ( 65 ), η οποία θα συμμορφώνεται προς τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/95, υπό το πρίσμα των άρθρων 24, παράγραφος 2, και 51, παράγραφος 1, του Χάρτη. Στο πλαίσιο της εν λόγω αξιολογήσεως πρέπει να συνεκτιμώνται παράγοντες όπως η βιολογική και αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού, το φύλο, η ιδιαιτέρως ευάλωτη θέση του, η οικογενειακή του κατάσταση, η εκπαίδευση και η κατάσταση της σωματικής και διανοητικής του υγείας ( 66 ).

62.

Συναφώς, συμφωνώ με τις παρατηρήσεις της Τσεχικής, της Ουγγρικής και της Ολλανδικής Κυβέρνησης ότι το μείζον συμφέρον του παιδιού δεν αποτελεί παρά ένα μόνο στοιχείο στο πλαίσιο της αξιολόγησης της αίτησης διεθνούς προστασίας, καίτοι πρωταρχικής σημασίας. Είναι σημαντικό να υπενθυμιστεί ότι σκοπός της οδηγίας 2011/95 είναι να εξακριβωθεί ποια πρόσωπα, λόγω των περιστάσεων, χρήζουν διεθνούς προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε πραγματικό και νομικό επίπεδο. Η διεθνής προστασία χορηγείται μόνο σε πρόσφυγες και σε πρόσωπα που δικαιούνται επικουρική προστασία όπως αυτά ορίζονται, αντιστοίχως, στο άρθρο 2, στοιχεία δʹ και στʹ, της εν λόγω οδηγίας. Εντός αυτού του νομικού πλαισίου, οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να αντιμετωπίζουν το μείζον συμφέρον του παιδιού ως πρωταρχικό μέλημα ( 67 ) και είναι αντίθετη στην όλη οικονομία και τους σκοπούς της οδηγίας 2011/95 η χορήγηση του καθεστώτος πρόσφυγα και του καθεστώτος επικουρικής προστασίας σε υπηκόους τρίτων χωρών ευρισκόμενους σε καταστάσεις που ουδόλως σχετίζονται με τη λογική της διεθνούς προστασίας ( 68 ).

63.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αίτησης διεθνούς προστασίας όπου το μείζον συμφέρον του παιδιού έχει ιδιαίτερη σημασία αποτελούν περιπτώσεις στις οποίες οι ιδιαίτερες πνευματικές ή σωματικές αδυναμίες από τις οποίες πάσχει ένα παιδί έχουν ως συνέπεια πράξεις οι οποίες δεν θα θεωρούνταν ως πράξεις δίωξης εάν τελούνταν εις βάρος άλλου παιδιού που δεν πάσχει από τις ως άνω αδυναμίες ή εις βάρος ενήλικα να έχουν σοβαρότερες επιπτώσεις στο παιδί αυτό υπό το πρίσμα των λοιπών συναφών περιστάσεων, όπως η δυνατότητα οικογενειακής υποστήριξης στη χώρα καταγωγής, σε τέτοιο βαθμό που να ισοδυναμούν με πράξεις δίωξης κατά την έννοια του άρθρου 9 της οδηγίας 2011/95. Το μείζον συμφέρον του παιδιού είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο των μορφών δίωξης που αφορούν ειδικώς τα παιδιά ( 69 ).

64.

Μια τέτοια κατάσταση είναι σαφώς διαφορετική από τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση M’Bodj ( 70 ), όπου το Δικαστήριο έκρινε ότι η έλλειψη κατάλληλης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στη χώρα καταγωγής του αιτούντος δεν συνιστά απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση εκτός εάν συντρέχει περίπτωση εκ προθέσεως αρνήσεως χορηγήσεως ιατρικής περιθάλψεως στον πάσχοντα από σοβαρή ασθένεια αιτούντα, και ότι απαγορεύεται στα κράτη μέλη να θεσπίζουν ή να διατηρούν σε ισχύ διατάξεις που χορηγούν επικουρική προστασία σε υπηκόους τρίτων χωρών που πάσχουν από σοβαρή ασθένεια λόγω του κινδύνου επιδεινώσεως της υγείας τους συνεπεία της ελλείψεως κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής στη χώρα καταγωγής.

65.

Και στην περίπτωση αυτή, εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές, και εν τέλει στα εθνικά δικαστήρια, να αξιολογήσουν όλα τα ως άνω ζητήματα στο πλαίσιο των ατομικών αιτήσεων διεθνούς προστασίας.

66.

Από τον τρόπο με τον οποίο είναι διατυπωμένο από το αιτούν δικαστήριο το δεύτερο σκέλος του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, αντιλαμβάνομαι ότι αυτό δεν χρήζει απαντήσεως στην περίπτωση που η απάντηση στο πρώτο σκέλος είναι ότι το δίκαιο της Ένωσης απαιτεί από τον φορέα λήψης της απόφασης να προσδιορίζει και να λαμβάνει υπόψη του το μείζον συμφέρον του παιδιού όταν αποφασίζει επί αιτήσεων διεθνούς προστασίας.

67.

Εν πάση περιπτώσει, από τη διάταξη περί παραπομπής δεν είναι εύκολο να συναχθεί με ποιον τρόπο θα μπορούσε να συνδέεται, είτε με βάση τα πραγματικά περιστατικά είτε με βάση τη λογική, αυτό το οποίο συμβαίνει στο πλαίσιο μιας διαδικασίας που αφορά την «αίτηση χορηγήσεως άδειας διαμονής βάσει των εκ του νόμου προβλεπόμενων λόγων», η οποία, κατά την Ολλανδική Κυβέρνηση, δεν καταλαμβάνεται από το δίκαιο της Ένωσης ( 71 ) και των αιτήσεων διεθνούς προστασίας δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας με την οποία μεταφέρθηκε στην εσωτερική έννομη τάξη η οδηγία 2011/95 στην υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου. Η Γαλλική και η Ουγγρική Κυβέρνηση καθώς και η Επιτροπή φρονούν ότι η διάταξη περί παραπομπής περιέχει ανεπαρκή πληροφοριακά στοιχεία, ιδίως όσον αφορά το τι ακριβώς σημαίνει «αίτηση χορηγήσεως άδειας διαμονής βάσει των εκ του νόμου προβλεπόμενων λόγων», και ως εκ τούτου το Δικαστήριο δεν μπορεί να παράσχει μια χρήσιμη απάντηση επί του δευτέρου σκέλους του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος. Επιπλέον, απαντώντας σε ερώτηση του Δικαστηρίου, ο νομικός εκπρόσωπος των προσφευγουσών επιβεβαίωσε ότι η υπό κρίση διαδικασία αφορά αποκλειστικά και μόνο τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας και όχι «αιτήσεις χορηγήσεως άδειας διαμονής με βάση τους εκ του νόμου προβλεπόμενους λόγους». Τούτο επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό της Ολλανδικής Κυβερνήσεως ότι το δεύτερο σκέλος του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος ουδόλως επηρεάζει την επίλυση της ένδικης διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου. Λόγω των ανωτέρω, προτείνω στο Δικαστήριο να απορρίψει ως απαράδεκτο το δεύτερο σκέλος του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος και να μην το εξετάσει περαιτέρω ( 72 ).

68.

Το τέταρτο προδικαστικό ερώτημα αφορά ειδικώς τη βλάβη που ενδέχεται να υποστεί ένας ανήλικος συνεπεία της μακράς διαμονής του σε κράτος μέλος, και το ζήτημα σε ποιο στάδιο, εφόσον απαιτείται, πρέπει αυτή να λαμβάνεται υπόψη κατά την επί της ουσίας αξιολόγηση μεταγενέστερης αιτήσεως διεθνούς προστασίας. Το αιτούν δικαστήριο εικάζει ότι είναι, ενδεχομένως, κρίσιμο να συνεκτιμηθεί εάν η απόφαση επί της αρχικής αιτήσεως εκδόθηκε εντός της προβλεπόμενης από το δίκαιο της Ένωσης προθεσμίας, εάν η διαμονή του αιτούντος στο κράτος μέλος είναι νόμιμη και εάν τηρήθηκε ή εκτελέστηκε η επιβληθείσα σε προγενέστερο χρόνο υποχρέωση επιστροφής.

69.

Κατά τη διάταξη περί παραπομπής, οι προσφεύγουσες υποστηρίζουν ότι υπέστησαν καθυστέρηση ή βλάβη στην ανάπτυξή τους λόγω της πιέσεως που δέχθηκαν ζώντας με την αβεβαιότητα της έκβασης των αρχικών αιτήσεων διεθνούς προστασίας που είχαν υποβληθεί από την οικογένειά τους και την απειλή της αναγκαστικής επιστροφής τους στη χώρα καταγωγής τους, και προς επίρρωση των ισχυρισμών αυτών προσκόμισαν έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία. Πέραν του πληρεξουσίου δικηγόρου των προσφευγουσών, όλοι οι λοιποί μετέχοντες στη διαδικασία που κατέθεσαν παρατηρήσεις επί του τέταρτου προδικαστικού ερωτήματος υποστηρίζουν ότι η έκβαση των μεταγενέστερων αιτήσεων διεθνούς προστασίας δεν θα πρέπει να καθορίζεται με γνώμονα τέτοιου είδους βλάβη.

70.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαβίωση υπό παρατεταμένη αβεβαιότητα και υπό το κράτος απειλής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πίεσης που ενδέχεται να οδηγήσει σε καθυστέρηση ή βλάβη στην ανάπτυξη των παιδιών ( 73 ). Τούτο όμως δεν αποτελεί καθαυτό στοιχείο στο οποίο θεμελιώνεται δικαίωμα διεθνούς προστασίας δυνάμει της οδηγίας 2011/95 ή το οποίο δικαιολογεί μια πιο επιεική προσέγγιση κατά την εξέταση της σχετικής αίτησης, όπως φαίνεται να υπονοεί το αιτούν δικαστήριο. Οι γονείς των προσφευγουσών αποφάσισαν ότι ήταν προς το μείζον συμφέρον των παιδιών τους να εξαντλήσουν όλα τα διαθέσιμα ένδικα βοηθήματα στο πλαίσιο της αρχικής αιτήσεως διεθνούς προστασίας της οικογένειας και να καταθέσουν μεταγενέστερες αιτήσεις για λογαριασμό των τέκνων τους. Από κανένα στοιχείο δεν συνάγεται ότι η εξέταση των εν λόγω αιτήσεων και η εκδίκαση των προσφυγών διήρκεσε περισσότερο χρόνο από τον ευλόγως αναμενόμενο. Οι αποφάσεις των γονέων των προσφευγουσών είχαν ως αναπόφευκτη συνέπεια την παράταση της διαμονής της οικογένειας στις Κάτω Χώρες. Θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι, υπό το πρίσμα αυτών των περιστάσεων, οι γονείς είχαν εξετάσει τις συνέπειες που θα είχαν οι αποφάσεις τους στην ευημερία των παιδιών τους. Θα μπορούσε επίσης να υποστηριχθεί ότι έλαβαν τις αποφάσεις αυτές στηριζόμενοι στην πεποίθηση ότι ήταν καλύτερα για τα παιδιά τους να διαμένουν στις Κάτω Χώρες παρά να επιστρέψουν στο Ιράκ. Μπορεί αυτή να μην ήταν η ιδανική επιλογή, αλλά λαμβανομένης υπόψη της κατάστασης των ίδιων των προσφευγουσών δύσκολα μπορεί να γίνει δεκτό ότι αυτές υπέστησαν μεγαλύτερη βλάβη σε σχέση με εκείνη που θα είχαν υποστεί εάν οι γονείς τους είχαν αποφασίσει να επιστρέψουν μαζί τους στο Ιράκ.

71.

Τέλος, κατά τη λήψη αποφάσεων επί αιτήσεων διεθνούς προστασίας που αφορούν ανήλικους πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η αναπτυξιακή τους ηλικία και η κατάσταση της σωματικής και ψυχικής τους υγείας κατά τον χρόνο που διενεργείται η σχετική αξιολόγηση. Συναφώς, περιστάσεις οι οποίες ενδέχεται να είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη ή την υγεία του παιδιού κατά το παρελθόν ουδεμία επιρροή ασκούν.

72.

Με το πέμπτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται εάν εθνική νομική πρακτική η οποία διακρίνει μεταξύ της αρχικής και της μεταγενέστερης αίτησης διεθνούς προστασίας, υπό την έννοια ότι στο πλαίσιο των μεταγενέστερων αιτήσεων διεθνούς προστασίας δεν λαμβάνονται υπόψη οι εκ του νόμου προβλεπόμενοι λόγοι, συνάδει με το δίκαιο της Ένωσης, λαμβανομένου υπόψη του άρθρου 7, σε συνδυασμό με το άρθρο 24, παράγραφος 2, του Χάρτη.

73.

Αδυνατώ να διακρίνω τη σύνδεση με το δίκαιο της Ένωσης και τη λυσιτέλεια του συγκεκριμένου προδικαστικού ερωτήματος στο πλαίσιο της διαδικασίας που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, η οποία αφορά μεταγενέστερες αιτήσεις διεθνούς προστασίας και όχι αιτήσεις χορηγήσεως άδειας διαμονής βάσει των εκ του νόμου προβλεπόμενων λόγων, οι οποίες, κατά την Ολλανδική Κυβέρνηση, δεν διέπονται από το δίκαιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, προτείνω στο Δικαστήριο να απορρίψει το συγκεκριμένο προδικαστικό ερώτημα ως απαράδεκτο για τους ίδιους ακριβώς λόγους με εκείνους που παρατέθηκαν στο σημείο 67 των παρουσών προτάσεων.

74.

Κατόπιν των ανωτέρω, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα προδικαστικά ερωτήματα που του υπέβαλε το rechtbank Den Haag, zittingsplaats ’s-Hertogenbosch (πρωτοδικείο Χάγης, με μεταβατική έδρα το ’s-Hertogenbosch, Κάτω Χώρες) ως ακολούθως: