1.

Στην παρούσα προδικαστική παραπομπή, ζητείται από το Δικαστήριο να ερμηνεύσει τον κανονισμό (ΕΚ) 1685/2000 ( 2 ), ώστε να αποσαφηνιστεί το περιεχόμενο της υποχρέωσης προσκόμισης εξοφλημένων τιμολογίων ή, εάν αυτό δεν είναι δυνατό, λογιστικών εγγράφων ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος, που να αποδεικνύουν το ύψος των δαπανών που πραγματοποιήθηκαν, όταν δικαιούχος της ενίσχυσης που συγχρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ένωσης έχει κατασκευάσει ακίνητο με ίδια υλικά, μέσα και προσωπικό.

2.

Οι αιτιολογικές σκέψεις 35 και 43 έχουν ως εξής:

[…]

[…]».

3.

Το άρθρο 30 («Επιλεξιμότητα»), παράγραφος 3, ορίζει τα ακόλουθα:

«Οι συναφείς εθνικοί κανόνες εφαρμόζονται στις επιλέξιμες δαπάνες, εκτός εάν η Επιτροπή θεσπίσει, εφόσον χρειαστεί, κοινούς κανόνες επιλεξιμότητας των δαπανών, σύμφωνα με τις διαδικασίες του άρθρου 53 παράγραφος 2.»

4.

Κατά το άρθρο 32 («Πληρωμές»), παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο:

«Η πληρωμή μπορεί να λαμβάνει τη μορφή πληρωμών έναντι, ενδιάμεσων πληρωμών ή καταβολής του τελικού υπολοίπου. Οι ενδιάμεσες πληρωμές ή οι πληρωμές του υπολοίπου αφορούν δαπάνες που έχουν πράγματι καταβληθεί και πρέπει να αντιστοιχούν σε πληρωμές που έχουν εκτελεστεί από τους τελικούς δικαιούχους και δικαιολογούνται με εξοφλημένα τιμολόγια ή λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής αξίας».

5.

Στο κεφάλαιο II του τίτλου IV («Δημοσιονομικός έλεγχος»), το άρθρο 38 («Γενικές διατάξεις»), παράγραφος 1, ορίζει τα ακόλουθα:

«1.   Με την επιφύλαξη της ευθύνης της Επιτροπής για την εκτέλεση του γενικού προϋπολογισμού των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τα κράτη μέλη φέρουν την ευθύνη σε πρώτο βαθμό για τον δημοσιονομικό έλεγχο των παρεμβάσεων. Για το σκοπό αυτό, λαμβάνουν ιδίως τα ακόλουθα μέτρα:

[…]

[…]».

6.

Η αιτιολογική σκέψη 5 έχει ως εξής:

«[…] Για ορισμένες κατηγορίες ενεργειών, η Επιτροπή θεωρεί αναγκαία τη θέσπιση κοινών κανόνων επιλεξιμότητας των δαπανών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ομοιόμορφη και δίκαιη λειτουργία των διαρθρωτικών ταμείων σε ολόκληρη την Κοινότητα. Η έκδοση κανόνα που αφορά συγκεκριμένο είδος ενέργειας δεν προδικάζει από ποιο από τα προαναφερθέντα ταμεία θα χρηματοδοτηθεί η ενέργεια αυτή. Η έκδοση των κανόνων αυτών δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν αυστηρότερους εθνικούς κανόνες, σε ορισμένες προβλεπόμενες περιπτώσεις […]».

7.

Το παράρτημα («Κανόνες επιλεξιμότητας»), κανόνας αριθ. 1 («Δαπάνες που έχουν πράγματι καταβληθεί»), παράγραφος 2 («Αποδεικτικά δαπανών»), ορίζει τα ακόλουθα:

[…]»

8.

Με το άρθρο 4, παράγραφος 4, στοιχείο c, ανατέθηκαν αρμοδιότητες και καθήκοντα διοικητικού χαρακτήρα στις Περιφέρειες στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής, της πολιτικής συνοχής της ΕΕ και των διαρθρωτικών ταμείων.

9.

Το άρθρο 31 quater προέβλεπε ότι, σε σχέση με το περιφερειακό επιχειρησιακό πρόγραμμα (ΠΕΠ) Καλαβρίας 2000-2006, που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την απόφαση C(2000) 2345, της 8ης Αυγούστου 2000, η Regione Calabria (Περιφέρεια Καλαβρίας, Ιταλία, στο εξής: Περιφέρεια Καλαβρίας) θα προωθούσε τη δημιουργία και ανάπτυξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στους τομείς της βιομηχανίας, του εμπορίου, της βιοτεχνίας, του τουρισμού και των υπηρεσιών, με ενίσχυση που θα χορηγούνταν σύμφωνα με τον κανονισμό 70/2001 ( 6 ).

10.

Η Περιφέρεια Καλαβρίας, με την απόφαση 398 του Συμβουλίου της Περιφέρειας, της 14ης Μαΐου 2002, δημοσίευσε την προκήρυξη για τη χορήγηση ενισχύσεων που προβλέπονταν στο περιφερειακό επιχειρησιακό πρόγραμμα (ΠΕΠ) Καλαβρίας 2000-2006 και αντιστοιχούσαν στον «Άξονα IV-Μέτρο 4.4.b». Τις εν λόγω ενισχύσεις μπορούσαν να λάβουν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που σχεδίαζαν την ανάληψη πρωτοβουλιών στον τουριστικό τομέα.

11.

Στο άρθρο 8 της προκηρύξεως για τη χορήγηση ενισχύσεων γινόταν μνεία στον κανονισμό 1685/2000 «όσον αφορά την επιλεξιμότητα των δαπανών που σχετίζονται με ενέργειες που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία». Στις επιλέξιμες δαπάνες καταλέγονταν αυτές που αφορούν: 1) οικόπεδα, 2) κτίρια και εγκαταστάσεις, 3) επίπλωση και εξοπλισμό, 4) σχέδια και μελέτες.

12.

Το άρθρο 9 της προκηρύξεως για τη χορήγηση ενισχύσεων προέβλεπε:

13.

Με την απόφαση αριθ. 4457 της 20ής Απριλίου 2004, χορηγήθηκε επιδότηση στην Eurocostruzioni Srl για την κατασκευή ξενοδοχείου και παρεπόμενων αθλητικών εγκαταστάσεων στο Rossano (Περιφέρεια Καλαβρίας, Ιταλία). Κατόπιν αυτού, η εν λόγω επιχείρηση έλαβε χρηματοδότηση με κονδύλι που ισοδυναμούσε με το 47 % της επένδυσης, δηλαδή έλαβε συνολικό ποσό ύψους 4918080 ευρώ.

14.

Στην απόφαση αριθ. 4457, σύμφωνα με το αιτούν δικαστήριο:

15.

Η Eurocostruzioni εκτέλεσε τις εργασίες, προέβη στην αγορά επιπλώσεως, προσκόμισε στην Περιφέρεια Καλαβρίας το ημερολόγιο εργοταξίου και το λογιστικό βιβλίο, με το οποίο έλαβε το πιστοποιητικό συμμόρφωσης από την επιτροπή επιθεώρησης, μετά από έλεγχο των εργασιών.

16.

Η Περιφέρεια Καλαβρίας κατέβαλε στην Eurocostruzioni το ποσό των 1661638 ευρώ, που αντιστοιχεί σε δαπάνες για αγορά επιπλώσεως και εξοπλισμού, τις οποίες η επιχείρηση είχε δικαιολογήσει με την προσκόμιση των εξοφλημένων τιμολογίων.

17.

Η Eurocostruzioni ζήτησε την καταβολή του οφειλόμενου υπολοίπου, ύψους 1675762,00 ευρώ, καθόσον, κατόπιν του ελέγχου συμμόρφωσης, αναγνωρίσθηκε ότι δικαιούνταν τελική χρηματοδοτική συνδρομή ύψους 3337470,00 ευρώ, μη περιλαμβανομένων της προκαταβολής και της καταβολής της πληρωμής κατόπιν ελέγχου της προόδου των εργασιών κατά την πρώτη φάση υλοποίησης του έργου.

18.

Η Περιφέρεια Καλαβρίας αρνήθηκε την καταβολή των αιτηθέντων 1675762 ευρώ, επειδή η Eurocostruzioni δεν είχε υποβάλει εξοφλημένα τιμολόγια ή λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος, σύμφωνα με το σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000, στον οποίο παρέπεμπε η προκήρυξη της 14ης Μαΐου 2002 ( 10 ).

19.

Η Eurocostruzioni κίνησε διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής ενώπιον του Tribunale di Catanzaro (πρωτοδικείου Καταντζάρου, Ιταλία), η οποία έγινε δεκτή με την απόφαση της 4ης Απριλίου 2012.

20.

Η Περιφέρεια Καλαβρίας άσκησε έφεση κατά της πρωτόδικης απόφασης ενώπιον του Corte d’Appello di Catanzaro (εφετείου Καταντζάρου, Ιταλία).

21.

Με την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου 2014, το εφετείο δικαίωσε την Περιφέρεια Καλαβρίας, εκτιμώντας ότι:

22.

Στις 27 Οκτωβρίου 2015, η Eurocostruzioni άσκησε αναίρεση ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, την παράβαση του κανονισμού 1685/2000.

23.

Στην αναίρεσή της, η Eurocostruzioni υποστήριξε ότι:

24.

Στο πλαίσιο αυτό, το Corte Suprema di Cassazione (Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, Ιταλία) υποβάλλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

25.

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως πρωτοκολλήθηκε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 19 Ιανουαρίου 2021.

26.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η Eurocostruzioni, η Περιφέρεια Καλαβρίας, η Ιταλική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

27.

Το Δικαστήριο δεν έκρινε αναγκαία τη διεξαγωγή επ’ ακροατηρίου συζήτησης αλλά ζήτησε από τα μέρη να λάβουν εγγράφως θέση –όπως όντως έπραξαν– επί των επιχειρημάτων της Ιταλικής Κυβέρνησης σχετικά με την έννοια του «λογιστικού εγγράφου ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος».

28.

Η διαφορά επικεντρώνεται στο εάν οικονομικός φορέας που έχει κατασκευάσει ακίνητο με ίδια μέσα (υλικά, εξοπλισμό και εργατικό δυναμικό) μπορεί να δικαιολογήσει τις δαπάνες που πραγματοποίησε μέσω «λογιστικών εγγράφων αποδεικτικής ισχύος ίδιας [με αυτής ενός τιμολογίου]», όταν τα εν λόγω έγγραφα: α) περιλαμβάνουν το ημερολόγιο εργοταξίου και το λογιστικό βιβλίο β) είναι δεόντως υπογεγραμμένα σε κάθε σελίδα από τον υπεύθυνο του έργου και τη δικαιούχο επιχείρηση γ) περιλαμβάνουν δαπάνες εντός του ορίου των τιμών ανά μονάδα τυποποιημένης κλίμακας, προσαυξημένων κατά 15 %. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι οι υπηρεσίες της διοίκησης διακρίβωσαν και διαπίστωσαν τα εκτελεσθέντα από τη δικαιούχο επιχείρηση έργα.

29.

Πριν την επίλυση της διαφοράς, είναι απαραίτητη μια προκαταρκτική διευκρίνιση. Εάν αποδειχθεί η μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις δικαιολόγησης που ορίζονται από τους κανόνες της Ένωσης οι οποίοι ισχύουν εν προκειμένω ( 11 ), το ποσό που διεκδικεί η Eurocostruzioni από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ένωσης (που αντιστοιχούν στην Ιταλία) δεν θα καταβληθεί στο πλαίσιο του περιφερειακού επιχειρησιακού προγράμματος.

30.

Ωστόσο, μια τέτοια περίσταση, όπως επισημαίνει η Επιτροπή, δεν θα εμπόδιζε την Eurocostruzioni να δικαιούται την πληρωμή του αιτούμενου ποσού, εάν το αιτούν δικαστήριο εκτιμήσει ότι η ιταλική νομοθεσία προστατεύει την επιχείρηση εκείνη η οποία, εκτός από την κατασκευή του ξενοδοχείου, τήρησε τις απαιτήσεις περί λογιστικής δικαιολόγησης που καθορίζουν οι ρήτρες που διέπουν τη χορήγηση της ενίσχυσης ( 12 ).

31.

Στην περίπτωση αυτή, η πληρωμή στην Eurocostruzioni θα βαρύνει τον εθνικό προϋπολογισμό και όχι τον προϋπολογισμό της Ένωσης.

32.

Κατά την Περιφέρεια Καλαβρίας, το πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι απαράδεκτο διότι ούτε έχει τεθεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου η δυνατότητα εφαρμογής του κανονισμού 1685/2000 ούτε το εν λόγω δικαστήριο μπορεί να την εξετάσει αυτεπαγγέλτως, δεδομένων των χαρακτηριστικών της αίτησης (αναίρεσης) επί της οποίας πρέπει να αποφανθεί. Υπό τις περιστάσεις αυτές, ούτε η σχέση της διαφοράς με τον κανονισμό 1685/2000 μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε οι λόγοι για τους οποίους υποβλήθηκαν ερωτήματα στο Δικαστήριο μέσω της προδικαστικής οδού μπορούν να εξηγηθούν.

33.

Η αντίρρηση αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Η διάταξη περί παραπομπής υπογραμμίζει ότι αφορά ακριβώς τις υποχρεώσεις δικαιολόγησης των δαπανών της Eurocostruzioni, ως τελικής δικαιούχου της ενίσχυσης που συγχρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ένωσης. Ως εκ τούτου, όπως αναγνωρίζει η ίδια η Περιφέρεια Καλαβρίας στις γραπτές παρατηρήσεις της (σημείο 12), ισχύει ο κανονισμός 1685/2000. Το αιτούν δικαστήριο εξηγεί σε αυτή τη διάταξη τους λόγους για τους οποίους απαιτείται η ερμηνεία του εν λόγω κανονισμού. Μόνον αυτό είναι αρμόδιο να αποφασίσει για την εισαγωγή αυτού του στοιχείου εκτιμήσεως σε αίτηση αναιρέσεως.

34.

Η Περιφέρεια Καλαβρίας αντιλαμβάνεται επίσης ότι το τρίτο προδικαστικό ερώτημα είναι απαράδεκτο, διότι το αιτούν δικαστήριο παρέλειψε να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ του κανονισμού 1685/2000 και της «εθνικής νομοθεσίας» ή της «περιφερειακής νομοθεσίας», τις οποίες μνημονεύει ελλιπώς. Το δε περιεχόμενο της περιφερειακής νομοθεσίας και της απόφασης του Συμβουλίου της Περιφέρειας, της 14ης Μαΐου 2002 θα ήταν ευρύτερο του περιεχομένου της διάταξης περί παραπομπής.

35.

Η αντίρρηση είναι, εκ νέου, απορριπτέα. Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να υποδείξει το πεδίο εφαρμογής της σχετικής εθνικής διάταξης και τη σχέση της με το δίκαιο της Ένωσης. Στην προκειμένη υπόθεση, το εν λόγω δικαστήριο περιέγραψε συνοπτικώς, αλλά επαρκώς, το εθνικό και περιφερειακό νομοθετικό πλαίσιο και αναφέρθηκε στην προκήρυξη για τη χορήγηση ενισχύσεων και την απόφαση χορήγησης της επιδότησης από την Περιφέρεια Καλαβρίας. Η σχέση αυτού του νομοθετικού πλαισίου με αυτό της Ένωσης περιλαμβάνεται στη διάταξη περί παραπομπής ( 13 ).

36.

Η επίμαχη επιδότηση χορηγήθηκε στις 20 Απριλίου 2004. Ως εκ τούτου, αναφορικά με τη δικαιολόγηση των δαπανών εφαρμόζονται ο κανονισμός 1260/1999 (βασικός κανονισμός) ( 14 ) και ο κανονισμός 1685/2000 (εκτελεστικός κανονισμός) ( 15 ), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 448/2004, ο οποίος ίσχυε αναδρομικά από τις 5 Ιουλίου 2003 και, για ορισμένες διατάξεις, από τις 5 Αυγούστου 2000.

37.

Αμφότεροι οι κανονισμοί διακηρύσσουν, βάσει της αρχής της επικουρικότητας, ότι «οι συναφείς εθνικοί κανόνες εφαρμόζονται στις επιλέξιμες δαπάνες, εκτός εάν η Επιτροπή θεσπίσει, εφόσον χρειαστεί, κοινούς κανόνες επιλεξιμότητας των δαπανών […]» ( 16 ).

38.

Κάνοντας χρήση αυτής της δυνατότητας, η Επιτροπή εξέδωσε κοινούς κανόνες για την επιλεξιμότητα των δαπανών μέσω του κανονισμού 1685/2000 ( 17 ). Βάσει αυτού, τα κράτη μέλη έπρεπε να τηρήσουν το κοινό καθεστώς δικαιολόγησης που περιέχεται στον κανονισμό 1685/2000, εκτός εάν αποφάσιζαν να χρησιμοποιήσουν, κατ’ εξαίρεση, αυστηρότερο εθνικό καθεστώς.

39.

Το αιτούν δικαστήριο δεν αναφέρει ότι το ιταλικό κράτος είχε θεσπίσει αυστηρότερο εθνικό καθεστώς και τούτο επιβεβαιώνεται από την Κυβέρνηση της χώρας ( 18 ). Επομένως, η δικαιολόγηση των δαπανών της Eurocostruzioni διέπεται από τον κανονισμό 1685/2000.

40.

Όπως προανέφερα, με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα το αιτούν δικαστήριο επιθυμεί να γνωρίζει, εν συντομία, εάν το σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000:

41.

Το άρθρο 32 του κανονισμού 1260/1999 διακρίνει, αφενός, μεταξύ της δημοσιονομικής διαχείρισης των πληρωμών έναντι ( 19 ) και, αφετέρου, των ενδιάμεσων πληρωμών και των πληρωμών του υπολοίπου. Όσον αφορά τις τελευταίες, η παράγραφος 1, τρίτο εδάφιο του άρθρου αυτού ορίζει ότι «οι ενδιάμεσες πληρωμές ή οι πληρωμές του υπολοίπου αφορούν δαπάνες που έχουν πράγματι καταβληθεί και πρέπει να αντιστοιχούν σε πληρωμές που έχουν εκτελεσθεί από τους τελικούς δικαιούχους και δικαιολογούνται με εξοφλημένα τιμολόγια ή λογιστικά στοιχεία ισοδύναμης αποδεικτικής αξίας».

42.

Ως εκ τούτου, οι πληρωμές του τελικού υπολοίπου (κατηγορία στην οποία ανήκουν τα ποσά που αιτείται η Eurocostruzioni στην προκειμένη υπόθεση) απαιτούν την προηγούμενη λογιστική δικαιολόγηση των δαπανών που πράγματι καταβλήθηκαν από τον δικαιούχο της ενίσχυσης.

43.

Η ίδια απαίτηση περιλαμβάνεται στον κανόνα αριθ. 1, σημείο 2.1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000, ο οποίος ισχύει για πράξεις που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία, το γράμμα του οποίου έχω ήδη παραθέσει και υπενθυμίζω εκ νέου: «Κατά γενικό κανόνα, οι πληρωμές που πραγματοποιούνται από τους τελικούς δικαιούχους και δηλώνονται ως ενδιάμεσες πληρωμές ή πληρωμές τελικού υπολοίπου, συνοδεύονται από εξοφλημένα τιμολόγια. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, οι πληρωμές συνοδεύονται από λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος».

44.

Η διατύπωση των δύο ανωτέρω διατάξεων δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας:

45.

Το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται αυτές οι δύο διατάξεις κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό επιβεβαιώνεται από την αιτιολογική σκέψη 43 του κανονισμού 1260/1999 ( 20 ), η οποία υποστηρίζει τη συσταλτική ερμηνεία του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000.

46.

Ο σκοπός της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης που διαπνέει τη διαχείριση των διαρθρωτικών ταμείων ( 21 ) επιβεβαιώνει αυτή την ερμηνευτική γραμμή. Κατά το άρθρο 38, παράγραφος 1 του κανονισμού 1260/1999, τα κράτη μέλη φέρουν την ευθύνη σε πρώτο βαθμό για τον δημοσιονομικό έλεγχο των παρεμβάσεων και, για τον σκοπό αυτό, λαμβάνουν ιδίως τα ακόλουθα μέτρα:

47.

Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι το σύστημα που προβλέπει το άρθρο 32 του κανονισμού 1260/1999 καθώς και ο κανόνας αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000 στηρίζεται στην αρχή της επιστροφής των δαπανών, οι οποίες πρέπει να δικαιολογούνται και να βεβαιώνονται ( 22 ).

48.

Το γεγονός ότι ο δικαιούχος της ενίσχυσης έχει κατασκευάσει το ακίνητο με ίδια μέσα δεν τον απαλλάσσει από το καθεστώς δικαιολόγησης που θεσπίσθηκε με τους κανονισμούς 1260/1999 και 1685/2000.

49.

Εάν, λόγω της πραγματοποιήσεως του έργου με ίδια μέσα, χωρίς προσφυγή σε τρίτους, είναι αδύνατο για τον δικαιούχο να προσκομίσει αποδεικτικά τιμολόγια για την κατασκευή ακινήτου –η κρίση επί της αδυναμίας αυτής είναι ευθύνη του αρμόδιου εθνικού δικαστηρίου– σε κάθε περίπτωση, οφείλει να αποδείξει τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν με λογιστικά έγγραφα αποδεικτικής ισχύος ισοδύναμης με αυτή ενός εξοφλημένου τιμολογίου ( 23 ).

50.

Συνεπώς, δεν υπάρχει μέση οδός. Το άρθρο 32 του κανονισμού 1260/1999 και το σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000 δεν δέχονται άλλα μέσα δικαιολόγησης των δαπανών εκτός από τα εξοφλημένα τιμολόγια ή, εάν η προσκόμισή τους είναι αδύνατη, τα λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος. Αυτό συμβαίνει και όταν ο δικαιούχος της ενίσχυσης έχει κατασκευάσει ακίνητο με ίδια υλικά, μέσα και προσωπικό.

51.

Διαφορετικό ζήτημα αποτελεί το γεγονός ότι στα εν λόγω λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν εκείνα που, ειδικότερα, αποτελούν αντικείμενο διαφωνίας καθ’ όλα τα στάδια της παρούσας ένδικης διαφοράς. Περί αυτών των τελευταίων εγγράφων γίνεται λόγος στο πλαίσιο του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος.

52.

Το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα αφορά την έννοια της έκφρασης «λογιστικά έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος», την οποία χρησιμοποιούν –αλλά δεν ορίζουν– οι κανονισμοί 1260/1999 και 1685/2000. Η έννοια δεν επεξηγείται ούτε στους κανονισμούς που έχουν αντικαταστήσει τους δύο προαναφερόμενους.

53.

Για την Επιτροπή, η έκφραση αυτή υποδηλώνει τα δικαιολογητικά πληρωμής που αναγνωρίζει και δέχεται η ίδια η Επιτροπή στις περιπτώσεις κατά τις οποίες, βάσει των δημοσιονομικών και λογιστικών κανόνων του οικείου κράτους μέλους, δεν απαιτείται η έκδοση τιμολογίου για την πραγματοποίηση μιας πληρωμής ( 24 ).

54.

Κατά τη γνώμη της, η ανωτέρω έκφραση αφορά αυθεντικά και αξιόπιστα αποδεικτικά έγγραφα, πρόσφορα να αποδείξουν, όπως τα εξοφλημένα τιμολόγια, ότι πράγματι καταβλήθηκαν οι δαπάνες ( 25 ).

55.

Συμμερίζομαι την άποψη της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η δικαιολόγηση των δαπανών με αυτόν τον τρόπο (δηλαδή όταν είναι αδύνατη η προσκόμιση των εξοφλημένων τιμολογίων) μπορεί να επαληθευθεί μέσω λογιστικών εγγράφων που γίνονται δεκτά από το εθνικό δίκαιο κράτους μέλους όταν αυτά είναι ικανά να παρέχουν μια πιστή εικόνα των πράγματι καταβληθεισών πληρωμών.

56.

Τέτοια έγγραφα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα:

57.

Η Ιταλική Κυβέρνηση προτείνει, ωστόσο, μια ευρύτερη ερμηνεία της επίμαχης εν προκειμένω έννοιας, η οποία θα καλύπτει τις περιπτώσεις της εκτέλεσης ενός έργου ή σχεδίου με ίδια μέσα. Κατά τη γνώμη της:

58.

Το Δικαστήριο ζήτησε από τους διαδίκους της υπόθεσης και την Επιτροπή να αποφανθούν επί της ερμηνείας που πρότεινε η Ιταλική Κυβέρνηση. Απαντώντας στο σχετικό αίτημα:

59.

Από την πλευρά μου, αντιλαμβάνομαι ότι η ερμηνεία που υποστηρίζει η Ιταλική Κυβέρνηση καθιστά υπερβολικά ευέλικτο το καθεστώς δικαιολόγησης που προβλέπεται στο σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000. Στον ίδιο αυτόν βαθμό, δεν χρησιμοποιεί συσταλτικά ερμηνευτικά κριτήρια, αλλά μάλλον ευρεία, για την εφαρμογή της επίμαχης απαλλαγής.

60.

Όπως ανέφερα ήδη, η δυνατότητα δικαιολόγησης μέσω «λογιστικών εγγράφων ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος» αποτελεί εξαίρεση της οποίας χρήση μπορεί να γίνει μόνον όταν η προσκόμιση δεόντως εξοφλημένων τιμολογίων δεν είναι εφικτή. Ερμηνεία όπως αυτή που προτείνει η Ιταλική Κυβέρνηση δεν συνάδει με το άρθρο 32 του κανονισμού 1260/1999 και με το σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000.

61.

Η δυνατότητα δικαιολόγησης της κατασκευής με ίδια μέσα ενός έργου με την προσφυγή στην πιστοποίηση της αξίας της συνεισφοράς από ειδικευμένο και ανεξάρτητο επαγγελματία ή από εγκεκριμένο επίσημο φορέα θα δημιουργούσε πιθανότητες αλληλοεπικαλύψεων στον υπολογισμό των δαπανών ή πιθανής απάτης στην απαραίτητη δικαιολόγηση για τη λήψη χρημάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ένωσης.

62.

Κατά τα λοιπά, όπως υποστηρίζει η Επιτροπή, η ερμηνεία αυτή θα περιόριζε αδικαιολόγητα τη δυνατότητα προσκόμισης «λογιστικών εγγράφων ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος», κάνοντας δεκτά μόνο εκείνα που εκδίδονται από επαγγελματίες ή επίσημους φορείς λογιστικού ελέγχου. Αυτή η απαίτηση καθορίζεται μόνο στο παράρτημα, κανόνας αριθ. 1, σημείο 1.7, στοιχείο δʹ, του κανονισμού 1685/200 για την εισφορά εδαφικών εκτάσεων ή ακινήτων και δεν ισχύει για άλλες εισφορές σε είδος. Δεν βλέπω τον λόγο για την επέκταση του εν λόγω περιορισμού στις εισφορές των αναδόχων έργων που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ένωσης και τα οποία πραγματοποιούνται με ίδια μέσα.

63.

Οι αρχές της ορθής δημοσιονομικής εκτέλεσης και της επιστροφής των δαπανών, οι οποίες διέπουν την Ένωση σε αυτόν τον τομέα, συνηγορούν υπέρ της απόρριψης της ερμηνείας που υποστηρίζει η Ιταλική Κυβέρνηση.

64.

Το αιτούν δικαστήριο ζητά να αποσαφηνισθεί εάν ο κανονισμός 1685/2000 αποκλείει εθνική και περιφερειακή ρύθμιση καθώς και τις συνακόλουθες διοικητικές πράξεις οι οποίες, σε περίπτωση χρηματοδότησης που χορηγείται στον δικαιούχο για την κατασκευή ακινήτου με ίδια υλικά, μέσα και προσωπικό, προβλέπουν σύστημα ελέγχου των δαπανών συνιστάμενο σε:

65.

Θα εξετάσω το ερώτημα που διατυπώθηκε, κατ’ αρχάς, από μια γενική άποψη, δηλαδή ανεξάρτητα από τις ειδικές συνέπειες της επιδότησης που χορηγήθηκε στην Eurocostruzioni, και στη συνέχεια θα αναλύσω τις λεπτομέρειες της τελευταίας, προκειμένου να παράσχω στο αιτούν δικαστήριο μια όσο το δυνατόν πιο χρήσιμη απάντηση.

66.

Με την επιφύλαξη της εκτίμησης του αιτούντος δικαστηρίου, η μέθοδος ελέγχου των δαπανών που εκτίθεται στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα φαίνεται να βασίζεται όχι τόσο άμεσα σε εθνική ή περιφερειακή διάταξη, αλλά στην απόφαση χορήγησης της επιδότησης ( 29 ).

67.

Το πρόβλημα που προκύπτει σχετικά με την εκτίμηση περί συμμόρφωσης αυτού του συστήματος με τον κανονισμό 1685/2000 είναι η ακριβής γνώση του περιεχομένου των δύο εγγράφων (δηλαδή «του ημερολογίου εργοταξίου και του λογιστικού βιβλίου») ( 30 ) που απαιτούνται για τη δικαιολόγηση των δαπανών κατασκευής, όταν αυτή βαρύνει τον δικαιούχο που χρησιμοποιεί ίδια μέσα.

68.

Σε μια πρώτη προσέγγιση, μπορώ να συμφωνήσω με την Επιτροπή και με την Περιφέρεια Καλαβρίας ότι αυτά τα δύο έγγραφα δεν έχουν, αφ’ εαυτών, αποδεικτική ισχύ ισοδύναμη με αυτή ενός τιμολογίου.

69.

Πράγματι, εάν το ημερολόγιο εργοταξίου και το λογιστικό βιβλίο περιορίζονται στην καταγραφή της προόδου των διαφόρων φάσεων των εργασιών ( 31 ) και μόνο για αυτόν τον σκοπό συνοδεύονται από την «υπογραφή σε κάθε σελίδα» του υπεύθυνου των εργασιών και της δικαιούχου επιχείρησης, δεν θα ήταν επαρκή για τη δέουσα απόδειξη των χρηματικών ποσών που αντιστοιχούν σε ολόκληρη την κατασκευή του ξενοδοχείου.

70.

Αντιθέτως, εάν το «λογιστικό βιβλίο» της δικαιούχου επιχείρησης καθιστούσε γνωστές, με αξιόπιστο και λεπτομερή τρόπο, τις δαπάνες που έχει καταβάλει ως μισθό στους εργαζομένους της ή για την αγορά των υλικών κατασκευής, για παράδειγμα, και μεταξύ άλλων στοιχείων ανάλογου κόστους, εκτιμώ ότι δεν θα υπήρχε δυσκολία να χαρακτηρισθεί το συγκεκριμένο λογιστικό βιβλίο έγγραφο αποδεικτικής ισχύος ισοδύναμης με εκείνη ενός τιμολογίου.

71.

Εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να επαληθεύσει αυτά τα σημεία και να αποφασίσει, σύμφωνα με τη δική του εκτίμηση, σε ποιο βαθμό αυτά τα δύο λογιστικά έγγραφα μπορούν να προσφέρουν πιστή εικόνα των δαπανών που κατέβαλε η δικαιούχος επιχείρηση της ενίσχυσης, σε περίπτωση που, αντικειμενικά, δεν ήταν δυνατή η έκδοση εξοφλημένων τιμολογίων.

72.

Όσον αφορά τη διακρίβωση, εκ μέρους επιτροπής επιθεώρησης ορισμένης από την περιφερειακή αρχή, των εκτελεσθέντων έργων με απλή αναφορά σε προκαθορισμένο κατάλογο τιμών, εκτιμώ ότι αυτή δεν είναι η ιδανική μέθοδος για τη διαπίστωση, σε συγκεκριμένη περίπτωση, της αντιστοίχισης των πράγματι καταβληθεισών δαπανών με αυτές που εμφανίζονται, ως αφηρημένες παράμετροι υπολογισμού, στον εν λόγω κατάλογο.

73.

Το αιτούν δικαστήριο φαίνεται να δέχεται ότι οι χρηματοδοτηθείσες εργασίες (ξενοδοχείο στο Rossano) είχαν όντως εκτελεσθεί σύμφωνα με το εγκεκριμένο έργο και αντιστοιχούσαν σε αυτό από απόψεως ποσότητας και ποιότητας. Αποκλείει, επομένως, την ύπαρξη πλημμελούς εκτέλεσης ή απάτης κατά την εκτέλεση έργου που συγχρηματοδοτήθηκε από τα διαρθρωτικά ταμεία.

74.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιέχονται στη δικογραφία, το χρηματοδοτούμενο έργο εκτελέσθηκε και, επιπλέον, η Eurocostruzioni έλαβε τα κονδύλια για την επίπλωση επειδή προσκόμισε τα τιμολόγια που πληρώθηκαν για την απόκτησή της, σύμφωνα με την προκήρυξη της 14ης Μαΐου 2002 και την απόφαση χορήγησης της συνδρομής της 20ής Απριλίου 2004.

75.

Οι αμφιβολίες του αιτούντος δικαστηρίου αφορούν, όπως εκτέθηκε ήδη, τη δικαιολόγηση των λοιπών δαπανών του αναδόχου λόγω της κατασκευής του ακινήτου με ίδια υλικά, μέσα και προσωπικό. Η Eurocostruzioni δεν προσκόμισε εξοφλημένα τιμολόγια για αυτές τις δαπάνες.

76.

Αντιλαμβάνομαι ότι το πρώτο στοιχείο που πρέπει να διακριβωθεί είναι εάν η δικαιολόγηση αυτών των δαπανών με εξοφλημένα τιμολόγια ήταν πραγματικά εφικτή, όπως υποστηρίζει η Περιφέρεια Καλαβρίας.

77.

Εάν δεν ήταν δυνατή η έκδοση δεόντως εξοφλημένων τιμολογίων, η εφαρμογή του άρθρου 32 του κανονισμού 1260/1999 και του σημείου 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού 1685/2000 θα επέτρεπε, κατ’ εξαίρεση, τη δικαιολόγηση των δαπανών μέσω λογιστικών εγγράφων ισοδύναμης αποδεικτικής ισχύος με αυτή των τιμολογίων ( 32 ).

78.

Ειδικότερα, όπως έχω ήδη επισημάνει, τα έγγραφα που ενσωματώνουν τη διακρίβωση και επαλήθευση των εκτελεσθέντων έργων, εκ μέρους επιτροπής επιθεώρησης ορισμένης από την περιφερειακή αρχή, δεν θα δικαιολογούσαν με αξιόπιστο τρόπο και επαρκώς τις πραγματοποιηθείσες δαπάνες, εάν περιορίζονταν στη χρήση εκτιμήσεων σύμφωνα με τυποποιημένη κλίμακα οι οποίες δεν έχουν άμεση και αντικειμενική σχέση με τις εν λόγω δαπάνες, αλλά μάλλον με αφηρημένες παραμέτρους.

79.

Επομένως, αυτά τα έγγραφα από μόνα τους δεν προσφέρουν πιστή εικόνα των ενεργειών που πραγματοποιήθηκαν, δεν αντικατοπτρίζουν την προστιθέμενη αξία που συνεισέφερε η εταιρεία στο έργο, ούτε αποκλείουν το ενδεχόμενο αλληλοεπικάλυψης.

80.

Τέλος, αξίζει να υπομνησθεί ότι το άρθρο 8 της προκήρυξης της 14ης Μαΐου 2002 (στο οποίο αναφέρεται το εφετείο στο τελευταίο μέρος της απόφασης της 27ης Οκτωβρίου 2014) εξαιρούσε από την επιδότηση τις δαπάνες που αφορούν τις εσωτερικές παραγγελίες των εργασιών (κατασκευής), καθώς και μη κεφαλαιοποιημένες δαπάνες και πληρωμές σε μετρητά.

81.

Βάσει των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο Corte Suprema di Cassazione (Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, Ιταλία) ως εξής:

«Το άρθρο 32 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 του Συμβουλίου, της 21ης Ιουνίου 1999, περί γενικών διατάξεων για τα διαρθρωτικά Ταμεία και το σημείο 2.1 του κανόνα αριθ. 1 του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1685/2000 της Επιτροπής, της 28ης Ιουλίου 2000, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 του Συμβουλίου, όσον αφορά την επιλεξιμότητα των δαπανών των ενεργειών που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία, έχουν την έννοια ότι: