EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 62015CO0634

Διάταξη του Δικαστηρίου (όγδοο τμήμα) της 30ής Ιουνίου 2016.
Susanne Sokoll-Seebacher και Manfred Naderhirn κατά Agnes Hemetsberger κ.λπ.
Αίτηση του Landesverwaltungsgericht Oberösterreich για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως.
Προδικαστική παραπομπή – Άρθρο 99 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου – Ελευθερία εγκαταστάσεως – Δημόσια υγεία – Άρθρο 49 ΣΛΕΕ – Φαρμακεία – Κατάλληλος εφοδιασμός του πληθυσμού σε φάρμακα – Άδεια λειτουργίας – Γεωγραφική κατανομή των φαρμακείων – Θέσπιση περιορισμών βάσει, ιδίως, δημογραφικού κριτηρίου.
Υπόθεση C-634/15.

Court reports – general

ECLI identifier: ECLI:EU:C:2016:510

ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΊΟΥ (όγδοο τμήμα)

της 30ής Ιουνίου 2016 ( *1 )

«Προδικαστική παραπομπή — Άρθρο 99 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου — Ελευθερία εγκαταστάσεως — Δημόσια υγεία — Άρθρο 49 ΣΛΕΕ — Φαρμακεία — Κατάλληλος εφοδιασμός του πληθυσμού σε φάρμακα — Άδεια λειτουργίας — Γεωγραφική κατανομή των φαρμακείων — Θέσπιση περιορισμών βάσει, ιδίως, δημογραφικού κριτηρίου»

Στην υπόθεση C‑634/15,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας, Αυστρία) με απόφαση της 24ης Νοεμβρίου 2015, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 30 Νοεμβρίου 2015, στο πλαίσιο δικών που κίνησαν οι

Susanne Sokoll‑Seebacher,

Manfred Naderhirn,

παρισταμένων των:

Agnes Hemetsberger,

Mag. Jungwirth und Mag. Fabian OHG κ.λπ.,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (όγδοο τμήμα),

συγκείμενο από τους D. Šváby, πρόεδρο τμήματος, J. Malenovský (εισηγητή) και M. Safjan, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: P. Mengozzi

γραμματέας: A. Calot Escobar

κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να αποφανθεί με αιτιολογημένη διάταξη, σύμφωνα με το άρθρο 99 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου,

εκδίδει την ακόλουθη

Διάταξη

1

Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 49 ΣΛΕΕ.

2

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο δικών που κίνησαν η Susanne Sokoll‑Seebacher και ο Manfred Naderhirn σχετικά, αντιστοίχως, με την ίδρυση νέου φαρμακείου και με την επέκταση της περιοχής ευθύνης υφισταμένου φαρμακείου.

Το νομικό πλαίσιο

3

Το άρθρο 10 του Apothekengesetz (νόμου περί φαρμακείων), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών των υποθέσεων των κύριων δικών (στο εξής: ApG), ορίζει τα εξής:

«1.   Άδεια για την ίδρυση και λειτουργία φαρμακείου χορηγείται εφόσον:

1)

εντός του δήμου όπου πρόκειται να ιδρυθεί το φαρμακείο είναι ήδη μονίμως εγκατεστημένος ιατρός και

2)

υφίσταται ανάγκη για την ίδρυση νέου φαρμακείου.

2.   Δεν υφίσταται τέτοια ανάγκη εφόσον:

1)

κατά τον χρόνο υποβολής της αιτήσεως, υφίσταται ήδη, εντός του δήμου όπου ζητείται η ίδρυση νέου φαρμακείου, φαρμακείο που λειτουργεί εντός ιατρείου ή κτηνιατρείου και εφόσον λιγότερες από δύο θέσεις συμβεβλημένων ιατρών […] (θέσεις πλήρους απασχολήσεως) κατέχονται από ιατρούς γενικής ιατρικής ή εφόσον

2)

η απόσταση μεταξύ του τόπου εγκαταστάσεως του φαρμακείου του οποίου ζητείται η άδεια ιδρύσεως και ο τόπος εγκαταστάσεως του εγγύτερου υφιστάμενου φαρμακείου είναι μικρότερη από 500 μέτρα ή εφόσον,

3)

συνεπεία της ιδρύσεως αυτής, ο αριθμός των ατόμων που θα συνεχίσουν να εφοδιάζονται από κάποιο από τα υφιστάμενα στην ευρύτερη περιοχή φαρμακεία μειώνεται σε σημείο που να είναι μικρότερος από 5500.

3.   Επίσης, δεν υφίσταται ανάγκη, κατά την έννοια της ανωτέρω παραγράφου 2, σημείο 1, σε περίπτωση κατά την οποία, κατά τον χρόνο υποβολής της αιτήσεως, υφίσταται, εντός των ορίων του δήμου όπου ζητείται η ίδρυση φαρμακείου,

1)

φαρμακείο που λειτουργεί εντός ιατρείου ή κτηνιατρείου και

2)

συμβεβλημένο κέντρο υγείας [...]

[...]

4.   Τα προς εφοδιασμό άτομα, κατά την έννοια της ανωτέρω παραγράφου 2, σημείο 3, είναι οι μόνιμοι κάτοικοι που διαβιούν σε περίμετρο 4 χιλιομέτρων, απόσταση καλυπτόμενη οδικώς, πέριξ του τόπου εγκαταστάσεως του υφιστάμενου φαρμακείου και οι οποίοι, λόγω των τοπικών συνθηκών, πρέπει να εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται σε φάρμακα από αυτό.

5.   Σε περίπτωση κατά την οποία ο αριθμός των μονίμων κατοίκων, όπως αυτοί ορίσθηκαν στην ανωτέρω παράγραφο 4, είναι μικρότερος των 5500, πρέπει να ληφθούν υπόψη, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υφίσταται ανάγκη, τα άτομα που θα εφοδιάζονται σε φάρμακα λόγω του ότι εργάζονται ή κάνουν χρήση υπηρεσιών ή μέσων μεταφοράς εντός της ζώνης αυτής.

6.   Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται να μην τηρηθεί η απόσταση που διαλαμβάνεται στην ανωτέρω παράγραφο 2, σημείο 2, σε περίπτωση κατά την οποία το επιτάσσουν πιεστικώς τοπικές ιδιαιτερότητες προς το συμφέρον του κατάλληλου εφοδιασμού του πληθυσμού σε φάρμακα.

7.   Σχετικά με το αν παρίσταται ανάγκη ιδρύσεως και λειτουργίας νέου φαρμακείου [...] πρέπει να διενεργείται πραγματογνωμοσύνη από τον Αυστριακό Φαρμακευτικό Σύλλογο. [...]

[...]»

4

Το άρθρο 46, παράγραφος 5, του ApG προβλέπει τα εξής:

«Σε περίπτωση υποβολής αιτήσεως για την επέκταση της περιοχής ευθύνης φαρμακείου η οποία καθορίσθηκε κατά τη χορήγηση της αδείας λειτουργίας φαρμακείου σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 2, ή αιτήσεως εκ των υστέρων καθορισμού της περιοχής, εάν αυτή δεν καθορίστηκε κατά τη χορήγηση της αδείας, σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 2, τίθεται σε εφαρμογή η διαδικασία που προβλέπεται για τη χορήγηση αδείας.»

Οι διαφορές των κύριων δικών και το προδικαστικό ερώτημα

5

Οι διαφορές των κύριων δικών, των οποίων επελήφθη το Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας, Αυστρία) έχουν ήδη αποτελέσει το αντικείμενο αιτήσεων προδικαστικών αποφάσεων, συγκεκριμένα δε έχουν εκδοθεί επί αυτών η απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), και η διάταξη της 15ης Οκτωβρίου 2015, Naderhirn (C‑581/14, μη δημοσιευθείσα, EU:C:2015:707).

6

Η S. Sokoll‑Seebacher προσέβαλε ενώπιον του Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Oberösterreich (ανεξάρτητου διοικητικού δικαστηρίου του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας, Αυστρία) την απόφαση της 29ης Δεκεμβρίου 2011, με την οποία η αρμόδια διοικητική αρχή είχε απορρίψει την αίτησή της για τη χορήγηση αδείας ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείου εντός των ορίων του Δήμου Pinsdorf (Αυστρία).

7

Ομοίως, ο M. Naderhirn ζήτησε ματαίως από την αρμόδια διοικητική αρχή την επέκταση της περιοχής ευθύνης του ευρισκομένου εντός των ορίων του Δήμου Leonding (Αυστρία) φαρμακείου του, αίτημα του οποίου την ικανοποίηση επιδιώκει πλέον ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου.

8

Οι διοικητικές αυτές αρχές στηρίχθηκαν, προκειμένου να εκδώσουν τις εν λόγω αποφάσεις, στο άρθρο 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG.

9

Στο πλαίσιο της υποθέσεως της S. Sokoll‑Seebacher, το Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Oberösterreich (ανεξάρτητο διοικητικό δικαστήριο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας) ανέστειλε την ενώπιόν του διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα σχετικά με το αν εθνική ρύθμιση, όπως αυτή του άρθρου 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG, είναι συμβατή με το άρθρο 49 ΣΛΕΕ.

10

Κατόπιν της εκδόσεως της αποφάσεως της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), το Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας), το οποίο είναι πλέον αρμόδιο για τη συνέχιση της διαδικασίας χορηγήσεως αδείας, κατόπιν της μεταρρυθμίσεως όσον αφορά την οργάνωση των αυστριακών διοικητικών δικαστηρίων, χορήγησε στην S. Sokoll‑Seebacher την άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείου στον Δήμο Pinsdorf με απόφαση της 21ης Φεβρουαρίου 2014. Ομοίως, με απόφαση της 28ης Μαΐου 2014, το δικαστήριο αυτό δέχθηκε το αίτημα για την επέκταση της περιοχής ευθύνης του φαρμακείου του M. Naderhirn.

11

Ωστόσο, η Agnes Hemetsberger, ως ιδιοκτήτρια φαρμακείου ευρισκομένου πλησίον εκείνου για το οποίο η S. Sokoll‑Seebacher είχε ζητήσει την επίμαχη στο πλαίσιο της υποθέσεως της κύριας δίκης άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας, καθώς και φαρμακοποιοί των οποίων το κατάστημα βρίσκεται πλησίον εκείνου του M. Naderhirn, άσκησαν Revision ενώπιον του Verwaltungsgerichtshof (ανωτάτου διοικητικού δικαστηρίου, Αυστρία) κατά των μνημονευθεισών στην προηγούμενη σκέψη αποφάσεων του Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακού διοικητικού πρωτοδικείου του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας).

12

Με αποφάσεις της 8ης Οκτωβρίου 2014 και της 30ής Σεπτεμβρίου 2015, το Verwaltungsgerichtshof (ανώτατο διοικητικό δικαστήριο) δέχθηκε τις αιτήσεις Revision κατά των εν λόγω αποφάσεων του Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακού διοικητικού πρωτοδικείου του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας), λόγω ελλείψεως νομιμότητας του περιεχομένου τους.

13

Ειδικότερα, στην απόφαση της 30ής Σεπτεμβρίου 2015, το Verwaltungsgerichtshof (ανώτατο διοικητικό δικαστήριο) έκρινε ότι η απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), είχε την έννοια ότι το άρθρο 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG δεν πρέπει να τύχει εφαρμογής και ότι πρέπει να χορηγηθεί άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείου, χωρίς να ληφθεί υπόψη ενδεχόμενη μείωση της δυνητικής πελατείας των γειτονικών φαρμακείων κάτω από το όριο των 5500 προς εφοδιασμό ατόμων, μόνον εφόσον το νέο φαρμακείο του οποίου ζητείται η ίδρυση είναι αναγκαίο προκειμένου να διασφαλισθεί στον πληθυσμό που διαμένει σε ορισμένες αγροτικές και απομονωμένες περιοχές εύλογη προσβασιμότητα σε σημείο διαθέσεως φαρμάκων. Ωστόσο, εάν η χορήγηση της αδείας που ζητήθηκε δεν επιβάλλεται αποκλειστικώς για αυτούς τους λόγους λαμβανομένου υπόψη του δικαίου της Ένωσης, το άρθρο 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG εξακολουθεί να έχει εφαρμογή.

14

Δεδομένου ότι οι υποθέσεις των κύριων δικών αναπέμφθηκαν ενώπιον του Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακού διοικητικού πρωτοδικείου του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας), το δικαστήριο αυτό, καθόσον διατηρούσε επιφυλάξεις για το αν θα έπρεπε να συνταχθεί με την εκ μέρους του Verwaltungsgerichtshof (ανωτάτου διοικητικού δικαστηρίου) ερμηνεία της αποφάσεως της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), υπέβαλε στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της υποθέσεως του M. Naderhirn, αίτηση προδικαστικής αποφάσεως προκειμένου να δοθεί απάντηση, μεταξύ άλλων, στο ζήτημα αν η ύπαρξη κανόνων εσωτερικού δικαίου, οι οποίοι προβλέπουν ότι ένα εθνικό δικαστήριο δεσμεύεται ανεπιφύλακτα από την εκ μέρους άλλου εθνικού δικαστηρίου ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης, είναι συμβατή με το άρθρο 267 ΣΛΕΕ και την αρχή της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης.

15

Με διάταξη της 15ης Οκτωβρίου 2015, Naderhirn (C‑581/14, μη δημοσιευθείσα, EU:C:2015:707), το Δικαστήριο έδωσε αρνητική απάντηση στο ερώτημα αυτό.

16

Κρίνοντας ότι το Δικαστήριο δεν είχε παράσχει όλα τα αναγκαία επί της ουσίας στοιχεία για την επίλυση των διαφορών των κύριων δικών, το Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας) υπέβαλε την υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως και ζήτησε από το Δικαστήριο να διευκρινίσει τη νομολογία του περί του άρθρου 49 ΣΛΕΕ.

17

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο του ομόσπονδου κράτους της Άνω Αυστρίας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Λαμβανομένης υπόψη της κρίσεως του Δικαστηρίου που διατυπώνεται στο διατακτικό (και στη σκέψη 51) της αποφάσεώς του της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), περί του ότι αντιβαίνει στο άρθρο 49 ΣΛΕΕ νομοθεσία κράτους μέλους, όπως το άρθρο 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG, η οποία καθορίζει ως ουσιώδες κριτήριο για να διακριβωθεί αν υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως νέου φαρμακείου ανελαστικό όριο ατόμων (και συγκεκριμένα αυτό των 5500 ατόμων) που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται, το άρθρο 49 ΣΛΕΕ, ειδικότερα δε η απαίτηση περί συνεπούς επιδιώξεως του προς επίτευξη σκοπού,

α)

έχει την έννοια ότι ο καθορισμός ορίου, το οποίο δεν έχει απλώς ενδεικτική αξία, αλλά είναι επιπλέον ακριβές (δηλαδή πρόκειται περί αριθμητικού ορίου το οποίο δεν μπορεί να καταστεί ελαστικότερο διά της ερμηνείας), καθιστά τη νομοθεσία αυτή στο σύνολό της μη συνεπή και, επομένως, αντίθετη, προς το δίκαιο της Ένωσης, καθόσον οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν έχουν καταρχήν, ως εκ τούτου, τη δυνατότητα να παρεκκλίνουν από το όριο αυτό προκειμένου να λάβουν υπόψη τοπικές ιδιαιτερότητες [κατά μείζονα λόγο εφόσον τα κριτήρια που διατυπώθηκαν στη σκέψη 24 της αποφάσεως της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), για την επίτευξη του επιδιωκομένου σκοπού με συνέπεια και συστηματικότητα, πρέπει να πληρούνται σε κάθε περίπτωση σωρευτικώς], οπότε δεν χωρεί εφαρμογή, σε εθνικό επίπεδο, αυτού του κριτηρίου που αντλείται από τη διακρίβωση περί του αν υφίσταται ανάγκη μέχρι ο εθνικός νομοθέτης να αντικαταστήσει τη νομοθεσία αυτή με ελαστικότερη ρύθμιση, σύμφωνη με το δίκαιο της Ένωσης (ανάλογη, παραδείγματος χάριν, με το άρθρο 10, παράγραφος 6, του ApG σχετικά με το όριο των 500 μέτρων το οποίο θέτει το άρθρο 10, παράγραφος 2, σημείο 2, του ApG),

ή

β)

έχει την έννοια ότι ο εκ μέρους του άρθρου 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG καθορισμός ορίου, το οποίο δεν έχει απλώς ενδεικτική αξία, αλλά είναι επιπλέον ακριβές (δηλαδή πρόκειται περί αριθμητικού ορίου το οποίο δεν μπορεί να καταστεί ελαστικότερο διά της ερμηνείας), αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης μόνον καθόσον έχει εφαρμογή επί συγκεκριμένης περιπτώσεως σε κατάσταση όπου υφίσταται πράγματι ανάγκη ιδρύσεως φαρμακείου λόγω τοπικών ιδιαιτεροτήτων ή άλλων πραγματικών δεδομένων, άλλως δεν θα διασφαλισθεί κατάλληλη πρόσβαση στα φάρμακα [βλ. σκέψη 45, σε συνδυασμό με τη σκέψη 50, της αποφάσεως της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68),] ορισμένων ατόμων (ιδίως δε των “επισκεπτών”, των νεοφερμένων κ.λπ.), μολονότι τούτο θα μείωνε πράγματι, στο μέλλον, το δυναμικό των ατόμων που εφοδιάζονται σε φάρμακα από ένα ή πλείονα υφιστάμενα φαρμακεία κάτω από το κατώτατο όριο των 5500 ατόμων, οπότε δεν πρέπει να τύχει εφαρμογής το κριτήριο αυτό που αντλείται από τη διακρίβωση περί του αν υφίσταται ανάγκη μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις, είτε πρόκειται για αγροτική ζώνη είτε για αστική ή άλλη, μέχρι ο εθνικός νομοθέτης να θεσπίσει νέα διευκρινιστική ρύθμιση,

ή

γ)

έχει την έννοια ότι ο εκ μέρους του άρθρου 10, παράγραφος 2, σημείο 3, του ApG καθορισμός ορίου, το οποίο δεν έχει απλώς ενδεικτική αξία, αλλά είναι επιπλέον ακριβές (δηλαδή πρόκειται περί αριθμητικού ορίου το οποίο δεν μπορεί να καταστεί ελαστικότερο διά της ερμηνείας), αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης μόνον καθόσον έχει εφαρμογή επί συγκεκριμένης περιπτώσεως που αφορά αγροτική και απομονωμένη περιοχή, μολονότι τούτο θα μείωνε πράγματι, στο μέλλον, το δυναμικό των ατόμων που εφοδιάζονται σε φάρμακα από ένα ή πλείονα υφιστάμενα φαρμακεία κάτω από το κατώτατο όριο των 5500 ατόμων, οπότε δεν πρέπει να τύχει εφαρμογής το κριτήριο αυτό που αντλείται από τη διακρίβωση περί του αν υφίσταται ανάγκη μόνον εφόσον έχει επιπτώσεις στον πληθυσμό που διαμένει σε αγροτική και/ή απομονωμένη περιοχή, μέχρι ο εθνικός νομοθέτης να θεσπίσει νέα διευκρινιστική ρύθμιση;»

Επί του προδικαστικού ερωτήματος

18

Με το ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν η απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), πρέπει να ερμηνευθεί ως έχουσα την έννοια ότι το κριτήριο του ανελαστικού ορίου του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται», που καθορίστηκε βάσει της επίμαχης εθνικής νομοθεσίας, δεν πρέπει να τυγχάνει εφαρμογής, προκειμένου να διακριβωθεί αν υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως νέου φαρμακείου, μόνο σε συγκεκριμένη περίπτωση η οποία αφορά αγροτική και/ή απομονωμένη περιοχή ή σε συγκεκριμένη περίπτωση στην οποία, λαμβανομένων υπόψη των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως φαρμακείου, ανεξαρτήτως του αγροτικού ή αστικού χαρακτήρα της οικείας ζώνης, ή ακόμη, εν γένει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση η οποία αποτελεί αντικείμενο διακριβώσεως.

19

Καταρχάς, υπενθυμίζεται ότι το κύρος το οποίο περιβάλλει απόφαση εκδοθείσα επί προδικαστικής υποθέσεως δεν αποκλείει το ενδεχόμενο το εθνικό δικαστήριο που είναι αποδέκτης της αποφάσεως αυτής να υποβάλει εκ νέου, εφόσον το κρίνει αναγκαίο, αίτηση προδικαστικής αποφάσεως στο Δικαστήριο πριν αποφανθεί επί της διαφοράς της κύριας δίκης. Αυτή η υποβολή αιτήσεως μπορεί να είναι δικαιολογημένη οσάκις το εθνικό δικαστήριο αντιμετωπίζει δυσχέρειες κατανοήσεως ή εφαρμογής της αποφάσεως, οσάκις υποβάλλει στην κρίση του Δικαστηρίου νέο νομικό ζήτημα ή, ακόμη, οσάκις του υποβάλλει νέα στοιχεία εκτιμήσεως δυνάμενα να οδηγήσουν το Δικαστήριο σε διαφορετική απάντηση επί ήδη υποβληθέντος ερωτήματος (διάταξη της 5ης Μαρτίου 1986, Wünsche, 69/85, EU:C:1986:104, σκέψη 15, και αποφάσεις της 11ης Ιουνίου 1987, X, 14/86, EU:C:1987:275, σκέψη 12, και της 6ης Μαρτίου 2003, Kaba, C‑466/00, EU:C:2003:127, σκέψη 39).

20

Τούτο συμβαίνει εν προκειμένω, καθόσον το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί αν από την απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), συνάγεται ότι το κριτήριο περί ανελαστικού ορίου του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» δεν πρέπει να τυγχάνει εφαρμογής σε καμία περίπτωση ή μόνον στις υποθέσεις που αφορούν ορισμένες ειδικές ζώνες ή καταστάσεις.

21

Βάσει του άρθρου 99 του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, οσάκις η απάντηση σε προδικαστικό ερώτημα δεν αφήνει καμία εύλογη αμφιβολία ή δύναται να συναχθεί σαφώς από τη νομολογία, το Δικαστήριο, κατόπιν προτάσεως του εισηγητή δικαστή και αφού ακούσει τον γενικό εισαγγελέα, μπορεί οποτεδήποτε να αποφανθεί με αιτιολογημένη διάταξη.

22

Τούτο ακριβώς συμβαίνει εν προκειμένω, δεδομένου ότι η απόφαση στο υποβληθέν ερώτημα μπορεί να συναχθεί σαφώς από την απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68).

23

Πρέπει να υπομνησθεί συναφώς ότι η επίμαχη στην υπόθεση των κύριων δικών νομοθεσία εξαρτά τη χορήγηση αδείας ιδρύσεως φαρμακείου από την ύπαρξη «ανάγκης» η οποία τεκμαίρεται εκτός αν συντρέχει τουλάχιστον μία από τις συγκεκριμένες περιστάσεις που ειδικώς προβλέπει η νομοθεσία αυτή (απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 28).

24

Μεταξύ των περιστάσεων αυτών καταλέγεται ο αριθμός των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» από τον τόπο λειτουργίας ενός εκ των υφιστάμενων στην ευρύτερη περιοχή φαρμακείων, δηλαδή ο αριθμός των ατόμων που διαμένουν μονίμως εντός περιμέτρου 4 χιλιομέτρων, οδικώς, από τον εν λόγω τόπο λειτουργίας (απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 43).

25

Συγκεκριμένα, κατά τη νομοθεσία αυτή, δεν υφίσταται ανάγκη δικαιολογούσα την ίδρυση φαρμακείου οσάκις η ίδρυση του φαρμακείου αυτού θα είχε ως συνέπεια τη μείωση του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» κάτω από το όριο των 5500 (βλ., σχετικώς, απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψεις 29 και 43).

26

Τούτου δοθέντος, η νομοθεσία αυτή προβλέπει μέτρο προσαρμογής βάσει του οποίου εφόσον ο αριθμός των μονίμων κατοίκων είναι μικρότερος των 5500, πρέπει να ληφθούν υπόψη, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υφίσταται ανάγκη, τα άτομα που πρόκειται να εφοδιάζονται σε φάρμακα λόγω του ότι εργάζονται ή κάνουν χρήση υπηρεσιών ή μέσων μεταφοράς εντός της ζώνης εφοδιασμού από το φαρμακείο αυτό (απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 43).

27

Προκειμένου να παρασχεθούν στο αιτούν δικαστήριο χρήσιμες οδηγίες, πρέπει να επισημανθεί ότι, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, εθνική νομοθεσία είναι κατάλληλη για την επίτευξη του επιδιωκομένου σκοπού μόνον εφόσον επιδιώκει πράγματι την επίτευξή του με συνέπεια και συστηματικότητα (βλ., σχετικώς, αποφάσεις της 10ης Μαρτίου 2009, Hartlauer, C‑169/07, EU:C:2009:141, σκέψη 55· της 19ης Μαΐου 2009, Apothekerkammer des Saarlandes κ.λπ., C‑171/07 και C‑172/07, EU:C:2009:316, σκέψη 42, καθώς και της 1ης Ιουνίου 2010, Blanco Pérez και Chao Gómez, C‑570/07 και C‑571/07, EU:C:2010:300, σκέψη 94).

28

Το Δικαστήριο, όμως, έκρινε συναφώς, στην απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψεις 45 και 46), ότι, αφενός, βάσει της επίμαχης στην υπόθεση της κύριας δίκης νομοθεσίας, όσον αφορά ορισμένα άτομα, ιδίως δε όσα διαμένουν σε αγροτικές περιοχές και, κατά μείζονα λόγο, όταν αυτά είναι, προσωρινά ή παρατεταμένα, μειωμένης κινητικότητας, όπως οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρία ή οι ασθενείς, η πρόσβαση των ατόμων αυτών σε φάρμακα μπορεί να αποδειχθεί απρόσφορη.

29

Συγκεκριμένα, υπάρχουν άτομα που διαμένουν εκτός της περιμέτρου των 4 χιλιομέτρων, οδικώς, από τον τόπο λειτουργίας του εγγύτερου φαρμακείου και τα οποία δεν λαμβάνονται υπόψη, ως μόνιμοι κάτοικοι, ούτε στη ζώνη εφοδιασμού ούτε σε κάποια άλλη υπάρχουσα. Τα άτομα αυτά, βεβαίως, μπορούν να ληφθούν υπόψη ως «επισκέπτες». Εντούτοις, η πρόσβασή τους στην παροχή φαρμακευτικών υπηρεσιών εξαρτάται, εν πάση περιπτώσει, από περιστάσεις που δεν τους διασφαλίζουν, καταρχήν, μόνιμη και διαρκή πρόσβαση στην περίθαλψη αυτή, δεδομένου ότι εξαρτάται αποκλειστικά από την εργασία τους ή από τη χρήση μέσων μεταφοράς στη συγκεκριμένη περιοχή (βλ., σχετικώς, απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 45).

30

Αφετέρου, το Δικαστήριο επισήμανε ότι, σε αγροτικές περιοχές, απομονωμένες και με λίγους επισκέπτες, υφίσταται κίνδυνος, λόγω της χαμηλής δημογραφικής πυκνότητας, ο αριθμός των ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται να είναι σαφώς μικρότερος του ορίου των 5500, οπότε η ανάγκη που δικαιολογεί την ίδρυση φαρμακείου να μη θεωρείται ποτέ επαρκής προς τούτο (βλ., σχετικώς, απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψεις 47 έως 49).

31

Ως εκ τούτου, παρά το μέτρο προσαρμογής το οποίο προβλέπει η εθνική νομοθεσία, η εφαρμογή του κριτηρίου σχετικά με τον αριθμό των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» ενέχει τον κίνδυνο να μη διασφαλίζει την ισότιμη και κατάλληλη πρόσβαση στην παροχή φαρμακευτικών υπηρεσιών ορισμένων ατόμων που κατοικούν σε αγροτικές και απομονωμένες περιοχές ευρισκόμενες εκτός της ζώνης εφοδιασμού από τα υπάρχοντα φαρμακεία, ιδίως όσον αφορά τα άτομα μειωμένης κινητικότητας (βλ., σχετικώς, απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 50).

32

Τούτου δοθέντος, μνημονεύοντας τις αγροτικές ή απομονωμένες περιοχές και τα άτομα μειωμένης κινητικότητας, το Δικαστήριο δεν είχε εντούτοις την πρόθεση να περιορίσει το περιεχόμενο της εκτιμήσεώς του περί της συνέπειας της επίμαχης στην υπόθεση της κύριας δίκης εθνικής νομοθεσίας μόνο σε αυτό το είδος περιοχών ή αυτήν την κατηγορία ατόμων.

33

Συγκεκριμένα, λόγω του ανελαστικού ορίου του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» το οποίο θέτει η επίμαχη στις υποθέσεις των κύριων δικών νομοθεσία, δεν καθίσταται δυνατό στην αρμόδια αρχή να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε υπό εξέταση περιπτώσεως και, επομένως, να διασφαλίζει κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό την επίτευξη του σκοπού ο οποίος επιδιώκεται πρωτίστως με τη νομοθεσία αυτή και ο οποίος συνίσταται, όπως υπενθύμισε το Δικαστήριο στη σκέψη 25 της αποφάσεως της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), στον ασφαλή και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμό του πληθυσμού σε φάρμακα.

34

Με το σκεπτικό αυτό, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι νομοθεσία κράτους μέλους, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία καθορίζει ως ουσιώδες κριτήριο για να διακριβωθεί αν υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως φαρμακείου ανελαστικό όριο περί αριθμού «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» αντιβαίνει στο άρθρο 49 ΣΛΕΕ, ειδικότερα δε στην απαίτηση περί συνεπούς επιδιώξεως του προς επίτευξη σκοπού, καθόσον οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν έχουν τη δυνατότητα παρεκκλίσεως από το όριο αυτό προκειμένου να λάβουν υπόψη τοπικές ιδιαιτερότητες, δηλαδή, εν τέλει, τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων συγκεκριμένων περιπτώσεων, καθεμία από τις οποίες πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διακριβώσεως (βλ., σχετικώς, απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher, C‑367/12, EU:C:2014:68, σκέψη 51).

35

Ως εκ τούτου, η έλλειψη συνέπειας που οφείλεται στην εφαρμογή του κριτηρίου που θέτει ανελαστικό όριο περί αριθμού «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται» έχει συστημικό χαρακτήρα. Επομένως, οι κίνδυνοι που ενέχει η εφαρμογή αυτή δύνανται να επηρεάσουν την εκτίμηση οποιασδήποτε ειδικής περιπτώσεως.

36

Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των προεκτεθέντων, στο υποβληθέν ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), πρέπει να ερμηνευθεί ως έχουσα την έννοια ότι το κριτήριο του ανελαστικού ορίου του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται», το οποίο καθορίστηκε από την επίμαχη στις υποθέσεις των κύριων δικών εθνική νομοθεσία, δεν πρέπει να τυγχάνει εφαρμογής, προκειμένου να διακριβωθεί αν υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως νέου φαρμακείου, εν γένει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση η οποία αποτελεί αντικείμενο διακριβώσεως.

Επί των δικαστικών εξόδων

37

Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους των κύριων δικών τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

 

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (όγδοο τμήμα) αποφαίνεται:

 

Η απόφαση της 13ης Φεβρουαρίου 2014, Sokoll‑Seebacher (C‑367/12, EU:C:2014:68), πρέπει να ερμηνευθεί ως έχουσα την έννοια ότι το κριτήριο του ανελαστικού ορίου του αριθμού των «ατόμων που θα εξακολουθήσουν να εφοδιάζονται», το οποίο καθορίστηκε από την επίμαχη στις υποθέσεις των κύριων δικών εθνική νομοθεσία, δεν πρέπει να τυγχάνει εφαρμογής, προκειμένου να διακριβωθεί αν υφίσταται ανάγκη ιδρύσεως νέου φαρμακείου, εν γένει, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση η οποία αποτελεί αντικείμενο διακριβώσεως.

 

(υπογραφές)


( *1 ) Γλώσσα διαδικασίας: η γερμανική.

Top