61993J0443

++++

1. Κοινωνική ασφάλιση των διακινουμένων εργαζομένων * Κοινοτική κανονιστική ρύθμιση * Καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής * Ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων * "Δημόσιοι υπάλληλοι" * Έννοια

(Συνθήκη ΕΚ, άρθρο 48 PAR 4 κανονισμός 1408/71 του Συμβουλίου, άρθρο 4 PAR 4)

2. Κοινωνική ασφάλιση των διακινουμένων εργαζομένων * Κοινοτική κανονιστική ρύθμιση * Καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής * Ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων * Έννοια

(Κανονισμός 1408/71 του Συμβουλίου, άρθρο 4 PAR 4)

3. Κοινωνική ασφάλιση των διακινουμένων εργαζομένων * Διατάξεις της Συνθήκης * Εθνική νομοθεσία καταλήγουσα στη στέρηση των διακινουμένων εργαζομένων από τη δυνατότητα της λήψεως υπόψη, για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, ορισμένων περιόδων εργασίας που έχουν ληφθεί υπόψη ως προς τους άλλους εργαζομένους * Απαράδεκτο

(Συνθήκη ΕΚ, άρθρα 48 και 51)

1. Ο όρος "δημόσιοι υπάλληλοι" του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 δεν αναφέρεται μόνον στους δημοσίους υπαλλήλους στους οποίους έχει εφαρμογή η εξαίρεση του άρθρου 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο, αλλά σ' όλους τους υπαλλήλους που απασχολούνται στη δημόσια διοίκηση και στους εξομοιουμένους προς αυτούς.

Πράγματι, το αντικείμενο και οι σκοποί των δύο διατάξεων διαφέρουν: το άρθρο 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης προβλέπει απλώς ότι τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αποκλείουν την πρόσβαση υπηκόων άλλων κρατών μελών σε ορισμένες θέσεις της δημοσίας διοικήσεως, λαμβάνει δε υπόψη το εύλογο συμφέρον που έχουν τα κράτη μέλη να επιφυλάττουν στους υπηκόους τους ένα σύνολο απασχολήσεων, οι οποίες έχουν σχέση με την άσκηση της δημοσίας εξουσίας και με τη διαφύλαξη των γενικών συμφερόντων, ενώ το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού εξαιρεί, γενικώς, τα ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων από τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως του κανονισμού και σκοπεί στο να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των συστημάτων που εφαρμόζονται στους δημοσίους υπαλλήλους εντός των κρατών μελών.

2. Προκειμένου το υπό εξέταση σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως να χαρακτηρισθεί ως "ειδικό", κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71, αρκεί να διαφέρει από το γενικό σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως που εφαρμόζεται στους μισθωτούς του κράτους μέλους που το θέσπισε και να διέπει ευθέως ορισμένες ή όλες τις κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων ή να παραπέμπει σ' ένα σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως δημοσίων υπαλλήλων ήδη υφιστάμενο στο εν λόγω κράτος μέλος, χωρίς να πρέπει να ληφθούν υπόψη συναφώς άλλα στοιχεία.

Πράγματι, θεσπίζοντας το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού, ο κοινοτικός νομοθέτης θέλησε να αποκλείσει από τον συντονισμό των γενικών συστημάτων, που εφαρμόζονται στους λοιπούς εργαζομένους, τα συστήματα κοινωνικής ασφαλίσεως που τα κράτη μέλη θέσπισαν για ολόκληρο ή μέρος του προσωπικού των δημοσίων υπηρεσιών τους.

3. Τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης απαγορεύουν εθνική κανονιστική ρύθμιση που θέτει σε μειονεκτική θέση τους κοινοτικούς υπηκόους οσάκις επιθυμούν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους πέραν του εδάφους ενός μόνον κράτους μέλους. Συνεπώς, πρέπει να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι απαγορεύουν τη μη λήψη υπόψη, για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, των περιόδων εργασίας που ένα πρόσωπο, υπαγόμενο σε ειδικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων ή των εξομοιουμένων προς αυτούς, διάνυσε σε δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα άλλου κράτους μέλους, ενώ η εθνική νομοθεσία επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι περίοδοι οσάκις διανύθηκαν επί του εθνικού εδάφους σε ανάλογα ιδρύματα. Πράγματι, μια τέτοια άρνηση, εφόσον δεν στηρίζεται σε αιτιολογία δυναμένη να ληφθεί υπόψη, συνιστά, στο επίπεδο του συνυπολογισμού των δυναμένων να ληφθούν υπόψη περιόδων για τη χορήγηση παροχών κοινωνικής ασφαλίσεως, τον οποίο ανάγει σε αρχή το άρθρο 51, δυσμενή διάκριση έναντι των εργαζομένων που άσκησαν το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας.

Στην υπόθεση C-443/93,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Ελλάς) προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Ιωάννη Βουγιούκα

και

Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ),

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία και το κύρος του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού (ΕΟΚ) 1408/71 του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 1971, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε και ενημερώθηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2001/83 του Συμβουλίου, της 2ας Ιουνίου 1983 (ΕΕ L 230, σ. 6),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

συγκείμενο από τους G. C. Rodriguez Iglesias, Πρόεδρο, Κ. Ν. Κακούρη, D. A. O. Edward και G. Hirsch, προέδρους τμήματος, F. A. Schockweiler, J. C. Moitinho de Almeida, P. J. G. Kapteyn, C. Gulmann (εισηγητή), P. Jann, H. Ragnemalm και L. Sevon, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: D. Ruiz-Jarabo Colomer

γραμματέας: L. Hewlett, υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

* ο Ι. Βουγιούκας, εκπροσωπούμενος από τη M. Bra, δικηγόρο Βρυξελλών, και τον Θ. Μ. Μαργέλλο, δικηγόρο Αθηνών,

* το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, εκπροσωπούμενο από τον Θ. Δ. Ζήγρα, δικηγόρο Αθηνών,

* η Ελληνική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από τον Μ. Απέσσο, πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, και τη Φ. Δεδούση, δικαστικό αντιπρόσωπο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,

* η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από τους Ε. Roeder, Ministerialrat του ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομίας, και τον B. Kloke, Oberregierungsrat του ιδίου υπουργείου,

* η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από την C. de Salins, υποδιευθύντρια της Διευθύνσεως Νομικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, και τον C. Chavance, γραμματέα εξωτερικών υποθέσεων στην ίδια διεύθυνση,

* το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, εκπροσωπούμενο από τον A. Sacchettini, διευθυντή της Νομικής Υπηρεσίας, και τη Σ. Κυριακοπούλου, μέλος της ιδίας υπηρεσίας,

* η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπουμένη από τη Μ. Πατακιά, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις του Ι. Βουγιούκα, εκπροσωπουμένου από τη δικηγόρο Μ. Bra, του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, εκπροσωπουμένου από τον Θ. Δ. Ζήγρα, της Ελληνικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπουμένης από τον Μ. Απέσσο, της Γερμανικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπουμένης από τους E. Roeder και G. Thiele, Assessor στο ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας, της Γαλλικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπουμένης από τον C. Chavance, του Συμβουλίου, εκπροσωπουμένου από τη Σ. Κυριακοπούλου, και της Επιτροπής, εκπροσωπουμένης από τη Μ. Πατακιά, κατά τη συνεδρίαση της 2ας Μαΐου 1995,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 1ης Ιουνίου 1995,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με απόφαση της 28ης Ιουνίου 1993, η οποία περιήλθε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 16 Νοεμβρίου 1993, το Ελεγκτικό Συνέδριο υπέβαλε στο Δικαστήριο, δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, τρία προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία και το κύρος του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού (ΕΟΚ) 1408/71 του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 1971, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε και ενημερώθηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2001/83 του Συμβουλίου, της 2ας Ιουνίου 1983 (ΕΕ L 230, σ. 6, στο εξής: κανονισμός 1408/71).

2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ ενός Έλληνα υπηκόου, του Ι. Βουγιούκα, και του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (στο εξής: ΙΚΑ), επειδή το ΙΚΑ αρνήθηκε να λάβει υπόψη για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος λόγω γήρατος του Ι. Βουγιούκα τις περιόδους μεταξύ 1964 και 1969, κατά τη διάρκεια των οποίων αυτός εργάσθηκε σε δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.

3 Από τον φάκελο προκύπτει ότι ο Ι. Βουγιούκας είναι μόνιμος ιατρός του ΙΚΑ, το οποίο είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Υπό την ιδιότητα αυτή, το συνταξιοδοτικό δικαίωμά του διέπεται από τον νόμο 3163/1955, περί των συντάξεων του προσωπικού του ΙΚΑ, και από το νομοθετικό διάταγμα 4277/1962, περί συνταξιοδοτήσεως των ιατρών του ΙΚΑ και ετέρων τινών κατηγοριών εργαζομένων. Σύμφωνα με αυτή τη νομοθεσία, οι διατάξεις που διέπουν το συνταξιοδοτικό δικαίωμα των πολιτικών υπαλλήλων εφαρμόζονται κατ' αναλογία, εκτός αντιθέτων διατάξεων, στις συντάξεις των μονίμων ιατρών του ΙΚΑ.

4 Από τη νομοθεσία αυτή συνάγεται ότι για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος μπορούν να ληφθούν υπόψη, εκτός των περιόδων απασχολήσεως στο ΙΚΑ, οι περίοδοι ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος, υπό την προϋπόθεση της καταβολής ειδικής εισφοράς εξαγοράς ίσης προς το 5 % των τακτικών μηνιαίων αποδοχών του χρόνου υποβολής της αιτήσεως και επί χρονικό διάστημα ίσο προς τον αναγνωριζόμενο χρόνο υπηρεσίας.

5 Το 1988, ο Ι. Βουγιούκας υπέβαλε αίτηση στη Διεύθυνση Συντάξεων Προσωπικού του ΙΚΑ, ζητώντας να του αναγνωρισθούν ως συντάξιμες οι περίοδοι τις οποίες είχε διανύσει μεταξύ 1964 και 1969 υπό την ιδιότητα του ιατρού σε γερμανικά δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα. Κατά τον χρόνο της υποβολής της αιτήσεως, η λήψη υπόψη των περιόδων αυτών ήταν αναγκαία προκειμένου ο ενδιαφερόμενος να αποκτήσει δικαίωμα συντάξεως.

6 Η Διεύθυνση Συντάξεων Προσωπικού του ΙΚΑ απέρριψε την αίτησή του για τον λόγο ότι οι υπηρεσίες, τις οποίες ο Ι. Βουγιούκας παρέσχε στο εξωτερικό, δεν περιλαμβάνονται μεταξύ εκείνων που ρητώς ορίζονται από τις διατάξεις που έχουν εφαρμογή στους ιατρούς του ΙΚΑ. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από την Επιτροπή Ελέγχου Πράξεων Κανονισμού Συντάξεων.

7 Ο Ι. Βουγιούκας άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως της ΕΕΠΚΣ ενώπιον του δευτέρου τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με την υπ' αριθ. 2101/1991 απόφασή του, το τμήμα αυτό απέρριψε την έφεση με την αιτιολογία ότι οι εθνικές συνταξιοδοτικές διατάξεις που εφαρμόζονται επί των μονίμων ιατρών του ΙΚΑ δεν προβλέπουν τη θεμελίωση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων από τις παρασχεθείσες στο εξωτερικό υπηρεσίες και ότι, επιπλέον, ο κανονισμός 1408/71 δεν έχει εφαρμογή, κατά το άρθρο του 4, παράγραφος 4, στα "ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων" και, επομένως, στο ειδικό σύστημα ασφαλίσεως στο οποίο υπάγονται οι μόνιμοι ιατροί του ΙΚΑ.

8 Ο Ι. Βουγιούκας άσκησε αναίρεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον της ολομελείας του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Προς στήριξη της αναιρέσεως αυτής, ο Ι. Βουγιούκας ισχυρίστηκε ιδίως, πρώτον, ότι, επειδή το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού είναι ασυμβίβαστο προς τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης ΕΟΚ, που κατέστη Συνθήκη ΕΚ, ο κανονισμός 1408/71 έχει εφαρμογή στον ενδιαφερόμενο, δεύτερον, ότι το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού πρέπει να ερμηνευθεί συσταλτικώς και, επομένως, πρέπει να παραμεριστεί εν προκειμένω, τρίτον δε, ότι, δυνάμει των άρθρων 48 και 51 της Συνθήκης ΕΚ, οι περίοδοι απασχολήσεως που ο ενδιαφερόμενος είχε διανύσει σε γερμανικά νοσοκομεία έπρεπε να εξομοιωθούν με τις περιόδους κατά τη διάρκεια των οποίων είχε ανάλογη απασχόληση στην Ελλάδα.

9 Επειδή είχε αμφιβολίες ως προς την ερμηνεία που έπρεπε να δοθεί στο κοινοτικό δίκαιο, η ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

"1) Ενόψει του ότι οι μόνιμοι ιατροί του ΙΚΑ κατά τη διάρκεια της υπηρεσιακής τους εξελίξεως τυχαίνει να τοποθετούνται κατά καιρούς, ως προϊστάμενοι υγειονομικών υπηρεσιών του ΙΚΑ, τις οποίες και διευθύνουν, ή να συμμετέχουν σε πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες υγειονομικές επιτροπές αυτού και συνεπώς μέσα στα πλαίσια των καθηκόντων, που τους ανατίθενται ως άνω, να λαμβάνουν και αποφάσεις που συνδέονται με τον σκοπό και τη λειτουργία του ΙΚΑ, γεννάται το ερώτημα,

α) αν εκ του λόγου αυτού θεωρούνται 'δημόσιοι υπάλληλοι' , κατά την έννοια που ο όρος αυτός χρησιμοποιείται στον κανονισμό 1408/1971 (άρθρo 4, παράγραφος 4, αυτού), ήτοι αν ασκούν δημόσια εξουσία; και

β) αν, για να θεωρηθούν ως άνω 'δημόσιοι υπάλληλοι' , αρκεί η δυνατότητα που τους παρέχεται να καταλάβουν τέτοιες θέσεις, ή πρέπει και να κατέλαβαν πράγματι, έστω και μια φορά, κατά την υπαλληλική τους σταδιοδρομία μια τέτοια θέση; και περαιτέρω,

2) εφόσον η συνταξιοδοτική κατάσταση των άνω ιατρών ρυθμίζεται, ανεξαρτήτως του αν πράγματι αυτοί κατέλαβαν ή όχι τις ως άνω θέσεις, από σύστημα συνταξιοδοτήσεως αναφερόμενο κυρίως στις συνταξιοδοτικές διατάξεις που αφορούν τους δημόσιους πολιτικούς υπαλλήλους και στρατιωτικούς, αρκεί τούτο για να θεωρηθεί κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/1971, ως ήδη ισχύει, το εν λόγω σύστημα, ως 'ειδικό' σύστημα παροχών κοινωνικής ασφαλίσεως δημοσίων υπαλλήλων; δηλαδή γεννάται ζήτημα, εάν αρκεί ένα σύστημα κοινωνικών ασφαλιστικών παροχών να αφορά δημόσιους υπαλλήλους ή να αναφέρεται στο υπάρχον σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως των δημοσίων υπαλλήλων ενός κράτους μέλους για να θεωρηθεί 'ειδικό' , ή μήπως η έννοια του 'ειδικού' απαιτεί και άλλα περαιτέρω στοιχεία ή ρυθμίσεις που σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να είναι δυσμενέστερες από βασικές αρχές του άνω κανονισμού ως εκείνης του άρθρου 51 της Συνθήκης ΕΟΚ, που αναφέρεται στο συνυπολογισμό όλων των περιόδων απασχολήσεως που λαμβάνονται υπόψη από τις διάφορες εθνικές νομοθεσίες των κρατών μελών για την κτήση και τη διατήρηση του δικαιώματος προς λήψη ασφαλιστικών παροχών, όπως και για τον υπολογισμό του ύψους αυτών; και

3) εφόσον, κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 4, παράγραφος 4, του άνω κανονισμού, το 'ειδικό' σύστημα παροχών των 'δημόσιων υπαλλήλων' κράτους μέλους ήθελε θεωρηθεί ότι ανέχεται ρύθμιση κατά την οποία δεν προβλέπεται ή δεν επιτρέπεται να συνυπολογισθούν περίοδοι απασχολήσεως που διανύθηκαν από τον ήδη δημόσιο υπάλληλο υπό τη νομοθεσία άλλου κράτους μέλους για την κτήση ή διατήρηση του δικαιώματος προς λήψη ασφαλιστικών παροχών ή τον υπολογισμό του ύψους αυτών, αν η εν λόγω διάταξη του άνω κανονισμού έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του άρθρου 51, εδάφιο α', της Συνθήκης ΕΟΚ, ενόψει του ότι η διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 48 της εν λόγω Συνθήκης, σύμφωνα με την οποία οι διατάξεις του εν λόγω άρθρου 'δεν εφαρμόζονται προκειμένου περί απασχολήσεως στη δημόσια διοίκηση' , ως αφορώσα την πρόσβαση σε απασχόληση στη δημόσια διοίκηση, δεν φαίνεται να καταλαμβάνει σαφώς και το σύστημα παροχών κοινωνικής ασφαλίσεως σε σημείο τέτοιο, ώστε ο υπαχθείς σε ειδικό σύστημα ασφαλιστικών παροχών δημοσίων υπαλλήλων κράτους μέλους να απόλλυσι το ως άνω δικαίωμα συνυπολογισμού προγενέστερων περιόδων απασχολήσεώς του σε άλλα κράτη μέλη για κτήση ή διατήρηση του δικαιώματος λήψεως ασφαλιστικών παροχών ή προς υπολογισμό του ύψους αυτών, όταν μάλιστα το ίδιο το εθνικό σύστημα ασφαλιστικών παροχών για τους δημόσιους υπαλλήλους επιτρέπει τον ως άνω συνυπολογισμό, εφόσον οι συνυπολογιστέες προγενέστερες περίοδοι διανύθηκαν στην ημεδαπή σε ανάλογα δημόσια ιδρύματα;"

Επί των κοινοτικών κανόνων

10 Πρέπει εκ προοιμίου να υπομνησθεί ότι το άρθρο 48 της Συνθήκης ΕΚ διατυπώνει την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται ιδίως, κατά το γράμμα της παραγράφου 2, την κατάργηση κάθε διακρίσεως λόγω ιθαγενείας μεταξύ των εργαζομένων των κρατών μελών, όσον αφορά την απασχόληση, την αμοιβή και τους άλλους όρους εργασίας.

11 Κατά την παράγραφο 4 του άρθρου 48, οι διατάξεις του δεν έχουν εφαρμογή προκειμένου περί απασχολήσεως στη δημόσια διοίκηση.

12 Κατά το άρθρο 51 της Συνθήκης,

"Το Συμβούλιο, προτάσει της Επιτροπής, λαμβάνει ομοφώνως στον τομέα της κοινωνικής ασφαλίσεως τα αναγκαία μέτρα για την εγκαθίδρυση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων ιδίως με τη θέσπιση ενός συστήματος που να εξασφαλίζει στους διακινουμένους εργαζομένους και στους εξ αυτών έλκοντες δικαιώματα:

α) τον συνυπολογισμό όλων των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη από τις διάφορες εθνικές νομοθεσίες, για την κτήση και τη διατήρηση του δικαιώματος προς λήψη παροχής όπως και για τον υπολογισμό του ύψους αυτών

(...)"

13 Βάσει του άρθρου αυτού, το Συμβούλιο εξέδωσε τον κανονισμό 1408/71, της 14ης Ιουνίου 1971, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, ο οποίος συντονίζει τις διάφορες εθνικές νομοθεσίες στον εν λόγω τομέα, κατά τρόπο που να εξασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι που κάνουν χρήση του δικαιώματος περί ελεύθερης κυκλοφορίας δεν θα αντιμετωπισθούν δυσμενέστερα σε σχέση προς εκείνους που ασκούν τη δραστηριότητά τους εντός ενός μόνον κράτους μέλους.

14 Με το άρθρο 4, παράγραφος 4, ο κανονισμός 1408/71 αποκλείει από το καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του τα ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων.

15 Όσον αφορά ειδικότερα τις συντάξεις γήρατος, το άρθρο 45 επιβάλλει, για την απόκτηση, τη διατήρηση ή την ανάκτηση του δικαιώματος παροχών, τη λήψη υπόψη των περιόδων που διανύθηκαν υπό τη νομοθεσία άλλων κρατών μελών, ενώ το άρθρο 46 προβλέπει, στον τομέα της εκκαθαρίσεως παροχών, τον εκ μέρους του αρμόδιου φορέα προσδιορισμό του πραγματικού ποσού της παροχής κατ' αναλογία της διάρκειας των περιόδων ασφαλίσεως που διανύθηκαν υπό τη νομοθεσία που εφαρμόζει, σε σχέση προς τη συνολική διάρκεια των περιόδων ασφαλίσεως που διανύθηκαν υπό τις νομοθεσίες όλων αυτών των κρατών μελών.

Επί του πρώτου ερωτήματος

16 Με το πρώτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 αφορά μόνον τους δημοσίους υπαλλήλους ως προς τους οποίους εφαρμόζεται η εξαίρεση του άρθρου 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο, και αν, ενδεχομένως, ιατροί όπως αυτοί που εργάζονται στο ΙΚΑ πρέπει να θεωρούνται ως τέτοιοι υπάλληλοι.

17 Ο Ι. Βουγιούκας ισχυρίζεται συναφώς ότι το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 πρέπει να ερμηνεύεται εν αρμονία με το άρθρο 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης και, επομένως, πρέπει να εφαρμόζεται μόνον στους δημοσίους υπαλλήλους τους οποίους αφορά η εν λόγω εξαίρεση της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.

18 Η άποψη αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή.

19 Πρέπει να σημειωθεί συναφώς ότι το αντικείμενο των δύο διατάξεων είναι διαφορετικό. Το άρθρο 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης προβλέπει απλώς ότι τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να αποκλείουν την πρόσβαση υπηκόων άλλων κρατών μελών σε ορισμένες θέσεις της δημοσίας διοικήσεως (βλ. απόφαση της 15ης Μαρτίου 1989, 389/87 και 390/87, Echternach και Monitz, Συλλογή 1989, σ. 723, σκέψη 14), ενώ το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 εξαιρεί, γενικώς, τα ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων από τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως του κανονισμού.

20 Οι σκοποί των δύο διατάξεων επίσης είναι διαφορετικοί. Το άρθρο 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης λαμβάνει υπόψη το εύλογο συμφέρον που έχουν τα κράτη μέλη να επιφυλάττουν στους υπηκόους τους ένα σύνολο απασχολήσεων οι οποίες έχουν σχέση με την άσκηση της δημοσίας εξουσίας και με τη διαφύλαξη των γενικών συμφερόντων (βλ. απόφαση της 17ης Δεκεμβρίου 1980, 149/79, Επιτροπή κατά Βελγίου, Συλλογή τόμος 1980/ΙΙΙ, σ. 537, σκέψη 19), ενώ το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 σκοπεί στο να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των συστημάτων που εφαρμόζονται στους δημοσίους υπαλλήλους εντός των κρατών μελών.

21 Επομένως, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι ο όρος "δημόσιοι υπάλληλοι" του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 δεν αναφέρεται μόνον στους δημοσίους υπαλλήλους στους οποίους έχει εφαρμογή η εξαίρεση του άρθρου 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο, αλλά σε όλους τους υπαλλήλους που απασχολούνται στη δημόσια διοίκηση και στους εξομοιουμένους προς αυτούς.

22 Δεδομένης της απαντήσεως που δόθηκε στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος, δεν είναι αναγκαίο να εξετασθεί αν, στην προκειμένη περίπτωση, η προβλεπομένη από το άρθρο 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης εξαίρεση εφαρμόζεται σε ιατρούς όπως είναι αυτοί του ΙΚΑ.

Επί του δευτέρου ερωτήματος

23 Με το δεύτερο ερώτημά του, το εθνικό δικαστήριο ζητεί από το Δικαστήριο να ερμηνεύσει την έννοια των "ειδικών συστημάτων δημοσίων υπαλλήλων" που χρησιμοποιείται στο άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71.

24 Ο Ι. Βουγιούκας υποστηρίζει ότι η έννοια αυτή πρέπει να ερμηνευθεί συσταλτικώς. Το γεγονός ότι ένα σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως εφαρμόζεται αποκλειστικώς στους δημοσίους υπαλλήλους και στο εξομοιούμενο προς αυτούς προσωπικό δεν αρκεί για να χαρακτηριστεί ως "ειδικό" κατά την έννοια του κανονισμού 1408/71. Αυτός ο χαρακτηρισμός θα πρέπει επίσης να στηρίζεται σε άλλα αντικειμενικά κριτήρια, όπως είναι η αδυναμία ή η δυσχέρεια, ενόψει του ιδιαιτέρου χαρακτήρα του υπό εξέταση συστήματος, να υπαχθεί αυτό στους κανόνες του κανονισμού 1408/71.

25 Η ερμηνεία αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή.

26 Όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στην παράγραφο 15 των προτάσεών του, ο κοινοτικός νομοθέτης, θεσπίζοντας το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71, θέλησε να αποκλείσει από τον συντονισμό των γενικών συστημάτων που εφαρμόζονται στους λοιπούς εργαζομένους τα συστήματα κοινωνικής ασφαλίσεως που τα κράτη μέλη θέσπισαν για ολόκληρο ή μέρος του προσωπικού των δημοσίων υπηρεσιών τους.

27 Επομένως, στο δεύτερο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι, προκειμένου το υπό εξέταση σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως να χαρακτηρισθεί ως "ειδικό" κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71, αρκεί να διαφέρει από το γενικό σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως που εφαρμόζεται στους μισθωτούς του κράτους μέλους που το θέσπισε και να διέπει ευθέως όλες ή ορισμένες κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων ή να παραπέμπει σ' ένα σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως δημοσίων υπαλλήλων ήδη υφιστάμενο στο εν λόγω κράτος μέλος, χωρίς να πρέπει να ληφθούν υπόψη συναφώς άλλα στοιχεία.

Επί του τρίτου ερωτήματος

28 Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71, καθόσον αποκλείει τα ειδικά συστήματα δημοσίων υπαλλήλων από το πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού, πρέπει να θεωρείται ασυμβίβαστο προς τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης στο μέτρο που συνεπάγεται τη μη λήψη υπόψη, για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, των περιόδων εργασίας τις οποίες ένα πρόσωπο υπαγόμενο στο ειδικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων ή των προς αυτούς εξομοιουμένων, όπως είναι ένας μόνιμος ιατρός του ΙΚΑ, διάνυσε σε δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα άλλου κράτους μέλους, ενώ η εθνική νομοθεσία επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι περίοδοι εργασίας οσάκις διανύθηκαν επί του εθνικού εδάφους σε ανάλογα ιδρύματα.

29 Κατά τον Ι. Βουγιούκα, το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 είναι ασυμβίβαστο προς τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης, διότι το πεδίο εφαρμογής του είναι ευρύτερο από εκείνο του άρθρου 48, παράγραφος 4. Διαφορετική ερμηνεία θα κατέληγε πράγματι στο να αναγνωρισθεί στο Συμβούλιο η δυνατότητα να περιορίζει την άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας σε ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων.

30 Πρέπει να παρατηρηθεί συναφώς ότι, για να εξασφαλίσει την πραγματική άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας, το οποίο καθιερώνει το άρθρο 48 της Συνθήκης, το Συμβούλιο υποχρεούται, δυνάμει του άρθρου 51 της Συνθήκης, να θεσπίσει ένα σύστημα που να παρέχει στους εργαζομένους τη δυνατότητα να υπερπηδούν τα εμπόδια τα οποία μπορούν να τους δημιουργήσουν οι εθνικοί κανόνες περί κοινωνικής ασφαλίσεως. Το Συμβούλιο εκπλήρωσε κατ' αρχήν την υποχρέωση αυτή εκδίδοντας τον κανονισμό 1408/71 (βλ. απόφαση της 18ης Μαΐου 1989, 368/87, Hartmann Troiani, Συλλογή 1989, σ. 1333, σκέψη 20).

31 Διαπιστώνεται πάντως ότι ο κοινοτικός νομοθέτης δεν έχει ακόμη θεσπίσει τα αναγκαία μέτρα, ώστε το καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 να επεκταθεί στα ειδικά συστήματα των δημοσίων υπαλλήλων και του προς αυτούς εξομοιουμένου προσωπικού, οπότε με το άρθρο 4, παράγραφος 4, του κανονισμού εξακολουθεί να υφίσταται ουσιώδες κενό στον κοινοτικό συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως.

32 Όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στην παράγραφο 21 των προτάσεών του, ο αποκλεισμός των ειδικών συστημάτων των δημοσίων υπαλλήλων ή των εξομοιουμένων προς αυτούς από το καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού μπορούσε να δικαιολογηθεί, την εποχή της εκδόσεως του κανονισμού 1408/71, λόγω της υπάρξεως μεγάλων διαφορών μεταξύ των εθνικών συστημάτων, οι οποίες δημιουργούσαν δυσχέρειες που ο κοινοτικός νομοθέτης θεώρησε ανυπέρβλητες όταν θέλησε να προβεί στον συντονισμό τους.

33 Η ύπαρξη αυτών των τεχνικών δυσχερειών δεν μπορεί, εντούτοις, να δικαιολογεί επ' αόριστον, ενόψει της αποστολής που έχει ανατεθεί στο Συμβούλιο με το άρθρο 51 της Συνθήκης, την απουσία οποιουδήποτε συντονισμού των ειδικών συστημάτων των δημοσίων υπαλλήλων ή των εξομοιουμένων προς αυτούς. Τοσούτω δε μάλλον που τον Δεκέμβριο του 1991 η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού 1408/71, η οποία επιδιώκει, μεταξύ άλλων, να περιλάβει στο καθ' ύλην πεδίο εφαρμογής του τέτοια συστήματα (ΕΕ 1992, C 46, σ. 1).

34 Εν πάση περιπτώσει, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το Συμβούλιο, μη έχοντας θεσπίσει κανένα μέτρο συντονισμού στον εν λόγω τομέα, από το τέλος της προβλεπομένης στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων μεταβατικής περιόδου, δεν εκπλήρωσε πλήρως την υποχρέωση που του επιβάλλει το άρθρο 51 της Συνθήκης.

35 Οι προεκτεθείσες σκέψεις δεν έχουν, εντούτοις, ως συνέπεια να θιγεί το κύρος του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71 στο μέτρο που, λαμβάνοντας υπόψη την ευρεία εξουσία εκτιμήσεως που διαθέτει ως προς την επιλογή των πλέον καταλλήλων μέτρων για την επίτευξη του επιδιωκομένου από το άρθρο 51 της Συνθήκης αποτελέσματος, το Συμβούλιο παραμένει ελεύθερο, προκειμένου να διασφαλίσει τον συντονισμό των ειδικών συστημάτων των δημοσίων υπαλλήλων και των προς αυτούς εξομοιουμένων, να απόσχει, τουλάχιστον μερικώς, των επί του παρόντος προβλεπομένων από τον κανονισμό 1408/71 τεχνικών.

36 Πάντως, το κατ' αυτόν τον τρόπο αναγνωρισθέν κύρος του άρθρου 4, παράγραφος 4, δεν συνεπάγεται την απόρριψη αιτήματος συνυπολογισμού οσάκις το αίτημα αυτό μπορεί να ληφθεί υπόψη ευθέως κατ' εφαρμογήν των άρθρων 48 έως 51 της Συνθήκης, χωρίς να απαιτείται προσφυγή στους κανόνες συντονισμού που έχει θεσπίσει το Συμβούλιο.

37 Ο Ι. Βουγιούκας και η Επιτροπή ισχυρίζονται συναφώς ότι, εφαρμόζοντας τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης, οι περίοδοι εργασίας που διανύθηκαν σε γερμανικά δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα πρέπει να εξομοιωθούν προς τις ανάλογες περιόδους που διανύθηκαν στην Ελλάδα. Κατ' αυτούς, το γεγονός ότι αναγνωρίζονται ως συντάξιμες μόνον οι περίοδοι υπηρεσίας που διανύθηκαν εντός ελληνικών δημοσίων νοσηλευτικών ιδρυμάτων, αποκλειομένων των περιόδων που διανύθηκαν εντός αναλόγων ιδρυμάτων άλλων κρατών μελών, συνιστά σοβαρό εμπόδιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.

38 Πρέπει να παρατηρηθεί εκ προοιμίου ότι το γεγονός ότι ο αναιρεσείων της κύριας δίκης είναι Έλληνας υπήκοος δεν επηρεάζει την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων που προβλέπεται από το άρθρο 48 της Συνθήκης. Πράγματι, κάθε κοινοτικός υπήκοος, ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας του ή της ιθαγένειάς του, ο οποίος έκανε χρήση του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων και ο οποίος άσκησε επαγγελματική δραστηριότητα σε άλλο κράτος μέλος, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της προαναφερθείσας διατάξεως (βλ. απόφαση της 23ης Φεβρουαρίου 1994, C-419/92, Scholz, Συλλογή 1994, σ. Ι-505, σκέψη 9).

39 Εν συνεχεία, πρέπει να παρατηρηθεί ότι, κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, όλες οι διατάξεις της Συνθήκης που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων έχουν σκοπό να διευκολύνουν την άσκηση από τους κοινοτικούς υπηκόους πάσης φύσεως επαγγελματικών δραστηριοτήτων στο σύνολο του εδάφους της Κοινότητας και απαγορεύουν εθνική κανονιστική ρύθμιση που περιάγει σε μειονεκτική θέση τους υπηκόους αυτούς οσάκις επιθυμούν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους πέραν του εδάφους ενός μόνον κράτους μέλους (βλ. απόφαση της 7ης Ιουλίου 1988, 143/87, Stanton, Συλλογή 1988, σ. 3877, σκέψη 13). Πράγματι, ο σκοπός των άρθρων 48 έως 51 της Συνθήκης δεν θα επιτυγχανόταν αν, λόγω της ασκήσεως του δικαιώματός τους της ελεύθερης κυκλοφορίας, οι εργαζόμενοι έχαναν τα πλεονεκτήματα κοινωνικής ασφαλίσεως που τους διασφαλίζει η νομοθεσία ενός κράτους μέλους μια τέτοια συνέπεια θα μπορούσε να αποτρέπει τον κοινοτικό εργαζόμενο από την άσκηση του δικαιώματός του της ελεύθερης κυκλοφορίας και θα αποτελούσε, συνεπώς, εμπόδιο στην ελευθερία αυτή (βλ. απόφαση της 20ής Σεπτεμβρίου 1994, C-12/93, Drake, Συλλογή 1994, σ. Ι-4337, σκέψη 22).

40 Ένα τέτοιο αποτρεπτικό αποτέλεσμα επέρχεται για τον εργαζόμενο οσάκις μια εθνική νομοθεσία προβλέπει ότι μπορούν να αναγνωρίζονται ως συντάξιμες μόνον οι περίοδοι υπηρεσίας που διανύθηκαν εντός των εθνικών δημοσίων νοσοκομείων, ενώ ανάλογες περίοδοι που διανύθηκαν εντός των δημοσίων νοσοκομείων άλλων κρατών μελών δεν μπορούν να αναγνωρισθούν ως συντάξιμες.

41 Μια τέτοια νομοθεσία εισάγει διαφορετική μεταχείριση μεταξύ των εργαζομένων που δεν άσκησαν το δικαίωμά τους της ελεύθερης κυκλοφορίας και των διακινουμένων εργαζομένων σε βάρος αυτών των τελευταίων, εφόσον μόνον για τους εργαζομένους που επωφελήθηκαν από το δικαίωμά τους της ελεύθερης κυκλοφορίας τίθεται το πρόβλημα της αναγνωρίσεως των περιόδων που διανύθηκαν εντός άλλων κρατών μελών της Κοινότητας.

42 Δεδομένου ότι ο φάκελος της παρούσας υποθέσεως δεν περιέχει κανένα στοιχείο δυνάμενο να δικαιολογήσει αντικειμενικά τη διαφορετική αυτή μεταχείριση μεταξύ των διακινουμένων εργαζομένων και των εργαζομένων που δεν έκαναν χρήση του δικαιώματός τους της ελεύθερης κυκλοφορίας, η διαφορά αυτή πρέπει να χαρακτηριστεί ως εισάγουσα δυσμενή διάκριση και, επομένως, είναι αντίθετη προς τους θεμελιώδεις κανόνες της Συνθήκης που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.

43 Πολλώ δε μάλλον που η εφαρμογή εθνικών κανόνων όπως αυτοί για τους οποίους πρόκειται εν προκειμένω έχει ως αποτέλεσμα να τίθεται εκποδών η αρχή του συνυπολογισμού, που διατυπώνεται στο άρθρο 51 της Συνθήκης, στην περίπτωση κατά την οποία η άρνηση συνυπολογισμού των σχετικών περιόδων οφείλεται στο γεγονός ότι οι περίοδοι αυτές διανύθηκαν εντός άλλου κράτους μέλους και όχι εντός του οικείου κράτους μέλους και κατά την οποία αυτός ο περιορισμός του δικαιώματος των διακινουμένων εργαζομένων για συνυπολογισμό δεν δικαιολογείται από κανένα από τα στοιχεία που υποβλήθηκαν στο Δικαστήριο στο πλαίσιο της παρούσας υποθέσεως.

44 Ενόψει των ανωτέρω σκέψεων, στο εθνικό δικαστήριο πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης πρέπει να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι απαγορεύουν τη μη λήψη υπόψη, για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, των περιόδων εργασίας που ένα πρόσωπο υπαγόμενο σε ειδικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων ή των εξομοιουμένων προς αυτούς, όπως είναι ο μόνιμος ιατρός του ΙΚΑ, διάνυσε σε δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα άλλου κράτους μέλους, ενώ η εθνική νομοθεσία επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι περίοδοι οσάκις διανύθηκαν επί του εθνικού εδάφους σε ανάλογα ιδρύματα.

Επί των δικαστικών εξόδων

45 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Ελληνική, η Γερμανική και η Γαλλική Κυβέρνηση, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίοι κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με απόφαση της 28ης Ιουνίου 1993 το Ελεγκτικό Συνέδριο, αποφαίνεται:

1) Ο όρος "δημόσιοι υπάλληλοι" του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού (ΕΟΚ) 1408/71 του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 1971, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς, στους μη μισθωτούς και στα μέλη των οικογενειών τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε και ενημερώθηκε με τον κανονισμό (ΕΟΚ) 2001/83 του Συμβουλίου, της 2ας Ιουνίου 1983, δεν αναφέρεται μόνον στους δημοσίους υπαλλήλους στους οποίους έχει εφαρμογή η εξαίρεση του άρθρου 48, παράγραφος 4, της Συνθήκης, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί από το Δικαστήριο, αλλά σ' όλους τους υπαλλήλους που απασχολούνται στη δημόσια διοίκηση και στους εξομοιουμένους προς αυτούς.

2) Προκειμένου το υπό εξέταση σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως να χαρακτηρισθεί ως "ειδικό" κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 4, του κανονισμού 1408/71, αρκεί να διαφέρει από το γενικό σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως που εφαρμόζεται στους μισθωτούς του κράτους μέλους που το θέσπισε και να διέπει ευθέως όλες ή ορισμένες κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων ή να παραπέμπει σ' ένα σύστημα κοινωνικής ασφαλίσεως δημοσίων υπαλλήλων ήδη υφιστάμενο στο εν λόγω κράτος μέλος, χωρίς να πρέπει να ληφθούν υπόψη συναφώς άλλα στοιχεία.

3) Τα άρθρα 48 και 51 της Συνθήκης ΕΚ πρέπει να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι απαγορεύουν τη μη λήψη υπόψη, για την κτήση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, των περιόδων εργασίας που ένα πρόσωπο υπαγόμενο σε ειδικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων ή των εξομοιουμένων προς αυτούς, όπως είναι ο μόνιμος ιατρός του ΙΚΑ, διάνυσε σε δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα άλλου κράτους μέλους, ενώ η εθνική νομοθεσία επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι περίοδοι οσάκις διανύθηκαν επί του εθνικού εδάφους σε ανάλογα ιδρύματα.