61991J0166

++++

Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων - Ελευθερία εγκαταστάσεως - Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών - Αρχιτέκτονες - Αναγνώριση πτυχίων και τίτλων - Πτυχία ή τίτλοι που επιτρέπουν την άσκηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα με βάση κεκτημένα δικαιώματα - Ελάχιστη διάρκεια σπουδών

(Οδηγία 85/384 του Συμβουλίου, άρθρο 11, σημείο α, τρίτη περίπτωση)

Το άρθρο 11, σημείο α, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 85/384 για την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων στον τομέα της αρχιτεκτονικής και τη θέσπιση μέτρων για τη διευκόλυνση της πραγματικής άσκησης του δικαιώματος εγκατάστασης και ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, το οποίο θεσπίζει μεταβατικό καθεστώς για την αναγνώριση των πτυχίων και τίτλων που επιτρέπουν την άσκηση δραστηριότητας στον τομέα της αρχιτεκτονικής με βάση κεκτημένα δικαιώματα, έχει την έννοια ότι η τετραετούς διαρκείας εκπαίδευση που περιλαμβάνει ως αναπόσπαστο τμήμα δύο εξάμηνα ασκήσεως υπό τη διεύθυνση της Fachhochschule της Στουτγάρδης πρέπει να θεωρηθεί ως περιλαμβάνουσα τέσσερα έτη σπουδών.

Στην υπόθεση C-166/91,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Conseil d' appel d' expression francaise de l' ordre des architectes (δευτεροβάθμιο γαλλόφωνο συμβούλιο του συλλόγου αρχιτεκτόνων) με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαιοδοτικού οργάνου μεταξύ

Gerhard Bauer

και

Conseil national de l' ordre des architectes,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 11 της οδηγίας 85/384/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985, για την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων στον τομέα της αρχιτεκτονικής και τη θέσπιση μέτρων για τη διευκόλυνση της πραγματικής άσκησης του δικαιώματος εγκατάστασης και ελεύθερης παροχής υπηρεσιών (ΕΕ L 223, σ. 15),

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),

συγκείμενο από τους P. J. G. Kapteyn, πρόεδρο τμήματος, Κ. Ν. Κακούρη και M. Diez de Velasco, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: M. Darmon

γραμματέας: Δ. Τριανταφύλλου, υπάλληλος διοικήσεως,

έχοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

- o Gerhard Bauer, εκπροσωπούμενος από τον I. Igartua Arregui, δικηγόρο Μαδρίτης,

- το conseil national de l' ordre des architectes, εκπροσωπούμενο από την Yvon Hannequart, δικηγόρο Λιέγης,

- η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από τον E. Roeder, Regierungsdirektor στο Υπουργείο Οικονομίας,

- η Ιταλική Κυβέρνηση, εκπροσωπουμένη από τον Oscar Fiumara, avvocato dello Stato,

- η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπουμένη από τους E. Lasnet, νομικό σύμβουλο και P. van Nuffel, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις του Bauer, του conseil national de l' ordre des architectes, εκπροσωπηθέντος από τον F. Moises, δικηγόρο Βρυξελλών, της Γερμανικής Κυβέρνησης και της Επιτροπής κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση της 20ής Φεβρουαρίου 1992,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 25ης Μαρτίου 1992,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με Διάταξη της 19ης Ιουνίου 1991, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 26 Ιουνίου, το δευτεροβάθμιο γαλλόφωνο συμβούλιο του συλλόγου αρχιτεκτόνων, που εδρεύει στις Βρυξέλλες υπέβαλε, βάσει του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, ένα προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία του άρθρου 11 της οδηγίας 85/384/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985, για την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων πιστοποιητικών και άλλων τίτλων στον τομέα της αρχιτεκτονικής και τη θέσπιση μέτρων για τη διευκόλυνση της πραγματικής άσκησης του δικαιώματος εγκατάστασης και ελεύθερης παροχής υπηρεσιών (ΕΕ L 223, σ. 15).

2 Το ερώτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ του Bauer και του εθνικού συμβουλίου του συλλόγου αρχιτεκτόνων.

3 Ο Bauer, που είναι Γερμανός υπήκοος και κατοικεί στο Βέλγιο, ζήτησε να εγγραφεί στα μητρώα των αρχιτεκτόνων της διοικητικής περιφέρειας των Βρυξελλών. Ο Bauer έλαβε στις 9 Φεβρουαρίου 1989 δίπλωμα από τη σχολή Fachhochschule της Στουτγάρδης, τμήμα αρχιτεκτονικής, μετά από τέσσερα έτη σπουδών στα οποία περιλαμβάνονται και δύο εξάμηνα πρακτικής ασκήσεως (Praxissemester), σύμφωνα με τον νόμο που διέπει τις Fachhochschulen του ομόσπονδου κράτους Baden-Wuerttemberg. Το συμβούλιο του συλλόγου αρχιτεκτόνων της περιφέρειας των Βρυξελλών απέρριψε την αίτηση του Bauer.

4 Ο Bauer προσέβαλε την απόφαση αυτή ενώπιον του δευτεροβαθμίου γαλλόφωνου συμβουλίου του συλλόγου αρχιτεκτόνων. Το εθνικό συμβούλιο του συλλόγου αρχιτεκτόνων παρενέβη στη διαφορά υπέρ των αιτημάτων του συμβουλίου του συλλόγου αρχιτεκτόνων της περιφέρειας των Βρυξελλών.

5 Ενώπιον του επιληφθέντος δικαιοδοτικού οργάνου ο Bauer υποστήριξε ότι πρέπει να υπαχθεί στις διατάξεις του κεφαλαίου ΙΙΙ της οδηγίας (άρθρα 10 και 11), που θεσπίζουν ένα μεταβατικό καθεστώς για τους υπηκόους της Κοινότητας οι οποίοι άρχισαν τις σπουδές τους το αργότερο κατά τη διάρκεια του τρίτου ακαδημαϊκού έτους μετά την κοινοποίηση της οδηγίας (Αύγουστος 1985). Ο Bauer υποστήριξε επίσης ότι οι σπουδές που πιστοποιούνται με το δίπλωμα του οποίου είναι κάτοχος είναι σπουδές με πλήρη απασχόληση που του δίνουν το δικαίωμα να αναγνωριστεί το δίπλωμά του στο Βέλγιο όχι μόνο βάσει του άρθρου 11 αλλά και βάσει του άρθρου 4 της οδηγίας.

6 Κατά το αιτούν δικαιοδοτικό όργανο, το ζήτημα που ανακύπτει εν προκειμένω είναι το αν οι σπουδές που πιστοποιούνται με το δίπλωμα του Bauer αποτελούν ή όχι "τέσσερα έτη σπουδών" κατά την έννοια του άρθρου 11 της οδηγίας, αφού περιλαμβάνουν δύο εξάμηνα πρακτικής ασκήσεως, τα οποία δεν αποτελούν ένα έτος θεωρητικών σπουδών αλλά υποχρεωτικές πρακτικές ασκήσεις.

7 Το δευτεροβάθμιο γαλλόφωνο συμβούλιο του συλλόγου αρχιτεκτόνων ζήτησε από το Δικαστήριο να αποφανθεί επί του ακολούθου ερωτήματος:

"'Εχει το άρθρο 11, σημείο α, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας την έννοια ότι η εκπαίδευση διαρκείας τεσσάρων ετών που περιλαμβάνει ως αναπόσπαστο τμήμα δύο Praxissemester υπό τη διεύθυνση της Fachhochschule της Στουτγάρδης πρέπει να θεωρηθεί ως τέσσερα έτη σπουδών;"

8 Στην έκθεση ακροατηρίου αναπτύσσονται διεξοδικώς τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως, η εξέλιξη της διαδικασίας καθώς και οι γραπτές παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο. Τα στοιχεία αυτά της δικογραφίας δεν επαναλαμβάνονται πιο κάτω παρά μόνο καθόσον απαιτείται για τη συλλογιστική του Δικαστηρίου.

9 Πρέπει να σημειωθεί εκ προοιμίου ότι, κατά το άρθρο 10 της οδηγίας, κάθε κράτος μέλος αναγνωρίζει τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που μνημονεύονται στο άρθρο 11 και που χορηγούνται από τα άλλα κράτη μέλη στους υπηκόους των κρατών μελών οι οποίοι έχουν ήδη αυτά τα προσόντα κατά την ημερομηνία κοινοποίησης της παρούσας οδηγίας ή έχουν αρχίσει σπουδές που οδηγούν σ' αυτά τα πτυχία, πιστοποιητικά ή άλλους τίτλους το αργότερο κατά το τρίτο ακαδημαϊκό έτος μετά την κοινοποίηση αυτή, ακόμα και αν τα προσόντα αυτά δεν ανταποκρίνονται στις ελάχιστες απαιτήσεις των πτυχίων που αναφέρονται στο κεφάλαιο ΙΙ και τους προσδίδει, όσον αφορά την πρόσβαση και την άσκηση των δραστηριοτήτων που μνημονεύει το άρθρο 23, την ίδια ισχύ στην επικράτειά του με τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που το ίδιο χορηγεί στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται δηλαδή να αναγνωρίζουν τα πτυχία αυτά χωρίς να εξετάζουν αν ανταποκρίνονται στα κριτήρια του κεφαλαίου ΙΙ της οδηγίας.

10 Τα γερμανικά πτυχία που μνημονεύονται στο άρθρο 11 της οδηγίας είναι μεταξύ άλλων τα πτυχία που χορηγούν οι Fachhochschulen, τμήμα αρχιτεκτονικής, με τη διευκρίνιση ότι, όταν πιστοποιούν σπουδές διαρκείας μικρότερης των τεσσάρων ετών αλλά τουλάχιστον τριών ετών, απαιτείται επαγγελματική πείρα τεσσάρων ετών τουλάχιστον. Αντιθέτως, όταν η εκπαίδευση περιλαμβάνει τέσσερα έτη σπουδών δεν απαιτείται επαγγελματική πείρα.

11 Με την απόφαση της 21ης Ιανουαρίου 1992, C-310/90, Egle (Συλλογή 1992, σ. Ι-0000), το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο 4, παράγραφος 1, σημείο α, της οδηγίας έχει την έννοια ότι η εκπαίδευση τετραετούς διαρκείας, που περιλαμβάνει εξάμηνα πρακτικής ασκήσεως τα οποία διοργανώνονται και πραγματοποιούνται υπό την εποπτεία της Fachhochschule, πρέπει να θεωρείται ως σπουδές τετραετούς διαρκείας με πλήρη απασχόληση.

12 Η ίδια ερμηνεία, όσον αφορά τη διάρκεια των σπουδών αυτών, ισχύει και για το άρθρο 11, σημείο α, τρίτη περίπτωση, της οδηγίας, που παραπέμπει στο άρθρο 4, παράγραφος 1, σημείο α, της οδηγίας.

13 Κατά συνέπεια, στο προδικαστικό ερώτημα αρμόζει η απάντηση ότι το άρθρο 11, σημείο α, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 85/384/ΕΟΚ έχει την έννοια ότι η τετραετούς διαρκείας εκπαίδευση που περιλαμβάνει ως αναπόσπαστο τμήμα δύο εξάμηνα ασκήσεως υπό τη διεύθυνση της Fachhochschule της Στουτγάρδης πρέπει να θεωρηθεί ως περιλαμβάνουσα τέσσερα έτη σπουδών.

Επί των δικαστικών εξόδων

14 Τα έξοδα στα οποία υπεβλήθησαν η Γερμανική και η Ιταλική Κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο δεν αποδίδονται. Επειδή η διαδικασία έχει, έναντι των διαδίκων της κύριας δίκης, τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με Διάταξη της 19ης Ιουνίου 1991 το δευτεροβάθμιο συμβούλιο γαλλικής εκφράσεως του συλλόγου αρχιτεκτόνων, αποφαίνεται:

Το άρθρο 11, σημείο α, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 85/384/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985, για την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων στον τομέα της αρχιτεκτονικής και τη θέσπιση μέτρων για τη διευκόλυνση της πραγματικής άσκησης του δικαιώματος εγκατάστασης και ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, έχει την έννοια ότι η τετραετούς διαρκείας εκπαίδευση που περιλαμβάνει ως αναπόσπαστο τμήμα δύο εξάμηνα ασκήσεως υπό τη διεύθυνση της Fachhochschule της Στουτγάρδης πρέπει να θεωρηθεί ως περιλαμβάνουσα τέσσερα έτη σπουδών.