61984J0157

1 . Κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων — Κοινοτική κανονιστική ρύθμιση — Εφαρμόζεται κατά προτίμηση αντί της ευρωπαϊκής προσωρινής συμφωνίας περί συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως — Προϋποθέσεις

( Κανονισμός του Συμβουλίου 1408/71 , άρθρο 7 , παράγραφος 1 , β )

2 . Κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων — Κοινοτική κανονιστική ρύθμιση — Προσωπικό πεδίο εφαρμογής — Μέλη της οικογένειας εργαζομένου — Ανιόντες — Ειδικό επίδομα γήρατος — Κανονισμός 1408/71 — Δεν έχει εφαρμογή

( Κανονισμός του Συμβουλίου 1408/71 , άρθρο 2 , παράγραφος 1 )

3 . Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων — Εργαζόμενοι — Ίση μεταχείριση — Κοινωνικά πλεονεκτήματα — Έννοια — Ειδικό επίδομα γήρατος που εξασφαλίζει ελάχιστο εισόδημα στους ηλικιωμένους — Χορήγηση στους υπηκόους άλλων κρατών μελών — Προϋπόθεση της διάρκειας διαμονής — Ανεπίτρεπτη

( Κανονισμός του Συμβουλίου 1612/68 , άρθρο 7 , παράγραφος 2 )

1 . Στο πλαίσιο του προσωπικού και του καθ’ ύλην πεδίου εφαρμογής του , ο κανονισμός 1408/71 εφαρμόζεται κατά προτίμηση αντί της ευρωπαϊκής προσωρινής συμφωνίας περί συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως όσον αφορά το γήρας , την αναπηρία και τους επιζώντες εφόσον είναι ευνοϊκότερος από αυτή για το δικαιούχο .

2 . Τα μέλη της οικογένειας ή οι επιζώντες του εργαζομένου δεν μπορούν να αξιώσουν βάσει του κανονισμού 1408/71 , παρά μόνο τα παράγωγα δικαιώματα , δηλαδή αυτά που αποκτούν ως μέλη της οικογένειας ή ως επιζώντες του εργαζομένου . Επομένως , ο ανιών του διακινούμενου εργαζομένου δεν μπορεί να αξιώσει τη χορήγηση του ειδικού επιδόματος γήρατος που καταβάλλεται στους ηλικιωμένους ανεξάρτητα από οποιοδήποτε συγγενικό δεσμό με κάποιο εργαζόμενο .

3 . H έννοια του κοινωνικού πλεονεκτήματος περιλαμβάνει όλα τα πλεονεκτήματα τα οποία , ανεξαρτήτως του αν συνδέονται ή όχι με σύμβαση εργασίας , αναγνωρίζονται γενικά στους ημεδαπούς εργαζομένους , λόγω κυρίως της αντικειμενικής ιδιότητάς τους ως εργαζομένων ή λόγω του ότι έχουν απλώς την κατοικία τους στο εθνικό έδαφος και που η επέκτασή τους στους εργαζομένους , υπηκόους άλλων κρατών μελών , εμφανίζεται επομένως ικανή να διευκολύνει την κινητικότητά τους στο εσωτερικό της Κοινότητας .

H χορήγηση ειδικού επιδόματος γήρατος που εξασφαλίζει ελάχιστο εισόδημα στους ηλικιωμένους αποτελεί κοινωνικό πλεονέκτημα κατά την έννοια του κανονισμού 1612/68 . Το άρθρο 7 , παράγραφος 2 , του εν λόγω κανονισμού έχει την έννοια ότι η χορήγηση αυτού του κοινωνικού πλεονεκτήματος δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την προϋπόθεση της πραγματικής διαμονής στο έδαφος κράτους μέλους επί ορισμένο αριθμό ετών , αν η προϋπόθεση αυτή δεν προβλέπεται για τους υπηκόους του εν λόγω κράτους μέλους .

Στην υπόθεση 157/84 ,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση της Commission de premiere instance du contentieux de la securite sociale του Hauts-de-Seine προς το Δικαστήριο , κατ’ εφαρμογή του άρθρου 177 της Συνθήκης EOK , με την οποία ζητείται , στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του παραπέμποντος δικαστηρίου μεταξύ

Maria Frascogna

και

Caisse des depots et consignations

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του κανονισμού 1408/71 του Συμβουλίου , της 14ης Ιουνίου 1971 , περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς και τις οικογένειές του που διακινούνται εντός της Κοινότητας ( EE ειδ . έκδ . 05/001 , σ . 73 ),

1 Με απόφαση της 8ης Δεκεμβρίου 1983 , που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 20 Ιουνίου 1984 , η Commission de premiere instance du contentieux de securite sociale του Hauts-de-Seine υπέβαλε , δυνάμει του άρθρου 177 της Συνθήκης EOK , προδικαστικό ερώτημα ως προς την ερμηνεία του κανονισμού 1408/71 του Συμβουλίου , της 14ης Ιουνίου 1971 , περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς και τις οικογένειές τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας ( EE ειδ . έκδ . 05/001 , σ . 73 ). 2 Το ερώτημα αυτό ανέκυψε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Frascogna και του Caisse des depots et consignations σχετικά με την άρνηση χορηγήσεως στη Frascogna του ειδικού επιδόματος γήρατος .

3 H Frascogna , ιταλικής υπηκοότητας , είναι χήρα ιταλού υπηκόου . Υπό την ιδιότητα αυτή λαμβάνει σύνταξη επιζώντος από το Istituto nazionale della previdenza sociale . Από το 1976 ζει στη Γαλλία με το γιο της , ο οποίος εργάζεται εκεί ως μισθωτός .

4 Το Νοέμβριο του 1981 , η Frascogna υπέβαλε στο Caisse des depots et consignations αίτηση με την οποία ζήτησε να της χορηγηθεί το ειδικό επίδομα γήρατος που θεσπίστηκε με το νόμο 52-799 της 10ης Ιουλίου 1952 . Κατά το νόμο αυτό , χορηγείται επίδομα στους ηλικιωμένους που δεν απολαύουν παροχών γήρατος στο πλαίσιο συστήματος κοινωνικής ασφαλίσεως και των οποίων τα εισοδήματα είναι ανεπαρκή . Το εν λόγω επίδομα χορηγείται μόνο στους γάλλους υπηκόους ή στους υπηκόους των χωρών που έχουν συνάψει σύμβαση αμοιβαιότητας με τη Γαλλία . Και οι μεν και οι δε πρέπει να κατοικούν στο έδαφος της μητροπολιτικής Γαλλίας .

5 Στις 21 Απριλίου 1982 , το Caisse des depots et consignations απέρριψε την αίτηση της Frascogna με την αιτιολογία ότι η τελευταία δεν διαμένει στη Γαλλία επί 15 έτη . Πράγματι , όπως προκύπτει από τη δικογραφία , η Γαλλία και η Ιταλία δεν έχουν συνάψει σύμβαση αμοιβαιότητας αλλά μετέχουν στην ευρωπαϊκή προσωρινή συμφωνία της 11ης Δεκεμβρίου 1953 , περί συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως όσον αφορά το γήρας , την αναπηρία και τους επιζώντες . Όμως , το άρθρο 2 , παράγραφος 1 , β ), της εν λόγω συμφωνίας θέτει ακριβώς για τους αλλοδαπούς προϋπόθεση διαμονής 15 ετών στο έδαφος του κράτους όπου επιθυμούν να λάβουν παροχές προβλεπόμενες από σύστημα που δεν στηρίζεται σε εισφορές . Αυτή ακριβώς η προϋπόθεση δεν πληρούται στην περίπτωση της Frascogna .

6 Στις 10 Ιουνίου 1982 , η Frascogna άσκησε ενώπιον της Commission de premiere instance du contentieux de securite sociale του Hauts-de-Seine προσφυγή κατά της απορριπτικής αποφάσεως του Caisse des depots et consignations . Στο πλαίσιο της προσφυγής της , η Frascogna ισχυρίστηκε ότι η προϋπόθεση της διαμονής επί ορισμένο χρόνο που θέτει η προσωρινή συμφωνία αντιβαίνει στον κανονισμό 1408/71 .

7 Τα σχετικά επιχειρήματα ανάγκασαν την Commission de premiere instance du contentieux de securite sociale του Hauts-de-Seine να υποβάλει στο Δικαστήριο το ερώτημα αν « οι διατάξεις της προσωρινής ευρωπαϊκής συμφωνίας της 11ης Δεκεμβρίου 1953 συμβιβάζονται πλέον προς τον κανονισμό 1408/71 του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων » .

8 Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η Frascogna , το Caisse des depots et consignations , η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και η Ιταλική Κυβέρνηση .

9 H Frascogna φρονεί ότι εμπίπτει στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 διότι είναι « μέλος της οικογένειας εργαζομένου » κατά την έννοια του άρθρου 2 , παράγραφος 1 , του εν λόγω κανονισμού . Εξάλλου , η επίδικη παροχή εμπίπτει στον κανονισμό 1408/71 δεδομένου ότι η Γαλλία την περιέλαβε στη δήλωση που προβλέπει το άρθρο 5 του κανονισμού . Επομένως , η προϋπόθεση της διάρκειας της διαμονής που θέτει η προσωρινή συμφωνία αντιβαίνει στην αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ημεδαπών και υπηκόων άλλου κράτους μέλους , την οποία καθιερώνει το άρθρο 3 του κανονισμού 1408/71 .

10 Το Caisse des depots et consignations φρονεί ότι το ειδικό επίδομα γήρατος έχει χαρακτήρα βοηθήματος προνοίας , οπότε αποκλείεται του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 .

11 H Επιτροπή φρονεί , και αυτή , ότι το ειδικό επίδομα γήρατος δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 διότι δεν αποτελεί συμπλήρωμα παροχής κοινωνικής ασφαλίσεως .

12 Τέλος , η Ιταλική Κυβέρνηση φρονεί ότι το ειδικό επίδομα γήρατος εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1408/71 οπότε η προϋπόθεση της διάρκειας της διαμονής που θέτει η προσωρινή συμφωνία αντιβαίνει στην αρχή της ισότητας που καθιερώνει ο εν λόγω κανονισμός .

13 Πρέπει να σημειωθεί ότι το Δικαστήριο έκρινε ήδη , με την απόφαση της 28ης Μα ΐου 1974 ( Callemeyn , 187/73 , Rec . σ . 553 ) ότι « στο πλαίσιο του προσωπικού και του καθ’ ύλην πεδίου εφαρμογής του , ο κανονισμός 1408/71 εφαρμόζεται κατά προτίμηση αντί της ευρωπαϊκής προσωρινής συμφωνίας περί συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως όσον αφορά το γήρας , την αναπηρία και τους επιζώντες ( ... ) εφόσον είναι ευνοϊκότερος από αυτή για το δικαιούχο » . Αν είχε εφαρμογή εν προκειμένω , ο κανονισμός 1408/71 θα ήταν , λόγω της αρχής της ίσης μεταχείρισης που θέτει το άρθρο 3 , αναμφισβήτητα ευνοϊκότερος από την ευρωπαϊκή προσωρινή συμφωνία .

14 Ωστόσο , οι αρχές αυτές δεν δίνουν πλήρη απάντηση στο ερώτημα του εθνικού δικαστηρίου . Πράγματι , το ερώτημα αυτό αναφέρεται επίσης και στο αν ο κανονισμός 1408/71 επιτρέπει στον ανιόντα εργαζομένου , υπηκόου κράτους μέλους , ο οποίος μετέβη προκειμένου να εγκατασταθεί με τον εν λόγω εργαζόμενο , σε άλλο κράτος μέλος , να λάβει , στο τελευταίο αυτό κράτος , επίδομα γήρατος , σαν το επίδικο . Πρέπει λοιπόν να εξεταστεί αυτό το ερώτημα .

15 O κανονισμός 1408/71 ισχύει « για εργαζόμενους που υπάγονται ή υπήχθησαν στη νομοθεσία ενός ή περισσοτέρων από τα κράτη μέλη και είναι υπήκοοι ενός από τα κράτη μέλη ... καθώς και για τα μέλη της οικογενείας τους και για τους επιζώντες τους » . Με την απόφαση όμως της 23ης Νοεμβρίου 1976 ( Kermaschek , 40/76 , Rec . σ . 1669 ), το Δικαστήριο έκρινε ότι τα μέλη της οικογένειας ή οι επιζώντες του εργαζομένου δεν μπορούν να αξιώσουν , βάσει του κανονισμού 1408/71 , παρά μόνο τα παράγωγα δικαιώματα , δηλαδή αυτά που αποκτούν ως μέλη της οικογένειας ή ως επιζώντες του εργαζομένου .

16 Εν προκειμένω , όπως προκύπτει από τη δικογραφία , το ειδικό επίδομα γήρατος που θέσπισε ο νόμος 52-799 της 10ης Ιουλίου 1952 καταβάλλεται στους ηλικιωμένους , ανεξάρτητα από οποιοδήποτε συγγενικό δεσμό με κάποιο εργαζόμενο .

17 Έτσι , συνάγεται το συμπέρασμα ότι , αφού το δικαίωμα για το ειδικό επίδομα γήρατος δεν αποτελεί παράγωγο δικαίωμα κατά την έννοια του κανονισμού 1408/71 , ο ανιών του διακινούμενου εργαζομένου δεν μπορεί να αξιώσει τη χορήγηση του εν λόγω επιδόματος βάσει του κανονισμού 1408/71 .

18 Ωστόσο , η Επιτροπή ισχυρίστηκε με τις παρατηρήσεις της ότι το ειδικό επίδομα γήρατος χορηγείται , ως κοινωνικό πλεονέκτημα , βάσει του άρθρου 7 , παράγραφος 2 , του κανονισμού 1612/68 του Συμβουλίου της 15ης Οκτωβρίου 1968 « περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στο εσωτερικό της Κοινότητας » ( EE ειδ . έκδ . 05/001 , σ . 33 ).

19 Προκειμένου να δοθούν στο εθνικό δικαστήριο όλα τα στοιχεία ερμηνείας του κοινοτικού δικαίου που μπορούν να βοηθήσουν την επίλυση της διαφοράς στην κύρια δίκη , πρέπει να εξεταστεί στη συνέχεια αν είναι βάσιμη αυτή η άποψη .

20 Όπως έχει κρίνει επανειλημμένα το Δικαστήριο ( τελευταία με την απόφαση της 27ης Μαρτίου 1985 , Hoeckx , 249/83 , Συλλογή 1985 , σ . 973 ), η έννοια του κοινωνικού πλεονεκτήματος περιλαμβάνει όλα τα πλεονεκτήματα « τα οποία , ανεξαρτήτως του αν συνδέονται ή όχι με σύμβαση εργασίας ή όχι , αναγνωρίζονται γενικά στους ημεδαπούς εργαζομένους , λόγω κυρίως της αντικειμενικής ιδιότητάς τους ως εργαζομένων ή λόγω του ότι έχουν απλώς την κατοικία τους στο εθνικό έδαφος και που η επέκτασή τους στους εργαζομένους , υπηκόους άλλων κρατών μελών , εμφανίζεται επομένως ικανή να διευκολύνει την κινητικότητά τους στο εσωτερικό της Κοινότητας » .

21 Έτσι , το Δικαστήριο έκρινε , με την απόφαση της 12ης Ιουλίου 1984 , Castelli , 261/83 ( Συλλογή 1984 , σ . 3199 ), ότι ο όρος κοινωνικό πλεονέκτημα , κατά την έννοια του άρθρου 7 , παράγραφος 2 , του κανονισμού 1612/68 καλύπτει το εισόδημα που εξασφαλίζεται στους ηλικιωμένους από τη νομοθεσία ενός των κρατών μελών .

22 Επομένως , το συμπέρασμα είναι ότι το ειδικό επίδομα γήρατος που χορηγείται στους ηλικιωμένους , των οποίων τα εισοδήματα είναι ανεπαρκή , εμπίπτει στο καθ’ ύλην πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 1612/68 .

23 Όπως προκύπτει όμως από τη νομολογία του Δικαστηρίου , η θεμελιώδης αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας , την οποία καθιερώνει το άρθρο 7 , παράγραφος 2 , του κανονισμού 1612/68 , απαγορεύει κάθε διάκριση εις βάρος των ανιόντων του εργαζομένου , υπηκόου άλλου κράτους μέλους στην περίπτωση που οι ανιόντες αυτοί άσκησαν το δικαίωμα εγκαταστάσεως με τον εργαζόμενο , που τους αναγνωρίζει το άρθρο 10 του κανονισμού 1612/68 .

24 Υπό τις συνθήκες αυτές , η υποχρέωση της προηγούμενης διαμονής επί ορισμένο αριθμό ετών στο έδαφος ενός κράτους μέλους , που επιβάλλεται στους ανιόντες των εργαζομένων , υπηκόων άλλου κράτους μέλους , συνιστά δυσμενή διάκριση η οποία αντιβαίνει στο άρθρο 7 του κανονισμού 1612/68 εφόσον δεν επιβάλλεται στους ανιόντες των ημεδαπών εργαζομένων .

25 Επομένως , στο υποβληθέν ερώτημα προσήκει η απάντηση ότι η χορήγηση ειδικού επιδόματος γήρατος που εξασφαλίζει ελάχιστο εισόδημα στους ηλικιωμένους υπό τους όρους που προβλέπει ο εθνικός νόμος , ο οποίος εφαρμόζεται στη διαφορά της κύριας δίκης , αποτελεί κοινωνικό πλεονέκτημα κατά την έννοια του κανονισμού 1612/68 του Συμβουλίου , της 15ης Οκτωβρίου 1968 , το δε άρθρο 7 , παράγραφος 2 , του εν λόγω κανονισμού έχει την έννοια ότι η χορήγηση αυτού του κοινωνικού πλεονεκτήματος δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την προϋπόθεση της πραγματικής διαμονής στο έδαφος κράτους μέλους επί ορισμένο αριθμό ετών , αν η προϋπόθεση αυτή δεν προβλέπεται για τους υπηκόους του εν λόγω κράτους μέλους .

Επί των δικαστικών εξόδων

26 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Ιταλική Κυβέρνηση και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο δεν αποδίδονται . Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει , έναντι των διαδίκων στην κύρια δίκη , το χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου , σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων .

Για τους λόγους αυτούς

TO ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ( πρώτο τμήμα ),

κρίνοντας επί του ερωτήματος που του υπέβαλε με απόφαση της 8ης Δεκεμβρίου 1983 η Commission de premiere instance du contentieux de la securite sociale του Hauts-de-Seine , αποφαίνεται :

1 ) H χορήγηση ειδικού επιδόματος γήρατος που εξασφαλίζει ελάχιστο εισόδημα στους ηλικιωμένους υπό τους όρους που προβλέπει ο εθνικός νόμος , ο οποίος εφαρμόζεται στη διαφορά της κύριας δίκης , αποτελεί κοινωνικό πλεονέκτημα κατά την έννοια του κανονισμού 1612/68 του Συμβουλίου , της 15ης Οκτωβρίου 1968 .

2 ) Το άρθρο 7 , παράγραφος 2 , του εν λόγω κανονισμού έχει την έννοια ότι η χορήγηση αυτού του κοινωνικού πλεονεκτήματος δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την προϋπόθεση της πραγματικής διαμονής στο έδαφος κράτους μέλους επί ορισμένο αριθμό ετών , αν η προϋπόθεση αυτή δεν προβλέπεται για τους υπηκόους του εν λόγω κράτους μέλους .