1)

Το κύρος των διατάξεων που περιέχουν τρεις κοινοτικοί κανονισμοί, οι κανονισμοί 102/64, 120/67 και 473/67, και οι οποίες προβλέπουν ότι η χορήγηση πιστοποιητικού εισαγωγής ή εξαγωγής για τα προϊόντα που αναφέρονται στο βασικό κανονισμό 19 εξαρτάται από την σύσταση ασφαλείας και ότι, εκτός περιπτώσεως ανωτέρας βίας, η ασφάλεια καταπίπτει αν ο κάτοχος του πιστοποιητικού δεν πραγματοποιήσει την εμπορική αυτή πράξη.

2)

Στη μία από τις υποθέσεις, την 30/70, το κύρος από άποψη κοινοτικού δικαίου του κανονισμού 87/62 και της οργάνωσης από ένα κράτος μέλος αυτού του συστήματος ασφαλείας από τις 30 Ιουλίου 1962, δηλαδή πριν εκδοθεί το 1964 ο πρώτος κοινοτικός κανονισμός που καθορίζει το σύστημα ασφαλείας για το σύνολο της Κοινότητος.

—

στα ερωτήματα που αφορούν τη λεγόμενη εξωτερική νομιμότητα των προσβαλλομένων διατάξεων, δηλαδή το αν οι κοινοτικές αρχές ήταν αρμόδιες και αν ακολουθήθηκε η κανονική διαδικασία για την έκδοσή τους.

—

σ' αυτά που αφορούν την εσωτερική νομιμότητα των διατάξεων αυτών, στις οποίες προσάπτεται κυρίως ότι παραβιάζουν τη λεγόμενη αρχή της αναλογίας που επιβάλλεται στις κοινοτικές αρχές.

—

τέλος σ' αυτά που συνδέονται με το κύρος του κανονισμού 87/62 και με το αν συμβιβάζεται το σύστημα που τέθηκε σε ισχύ στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας πριν την έκδοση του κανονισμού 120/64 με το κοινοτικό δίκαιο.

1)

Η αναρμοδιότητα κάθε κοινοτικού οργάνου, όποιο κι αν είναι αυτό, για την έκδοσή τους.

2)

Το πλημμελές της διαδικασίας επεξεργασίας των κανονισμών και ιδίως της συμμετοχής των επιτροπών διαχειρίσεως.

3)

Τέλος και επικουρικά, αυτές καθαυτές οι πλημμέλειες που σε κάθε περίπτωση επηρεάζουν την εξωτερική νομιμότητα ορισμένων μόνο από τις προσβαλλόμενες διατάξεις.

1.

Το πρώτο από τα επιχειρήματα αυτά είναι ότι τα νομοθετικά κείμενα δημιουργούν υποχρέωση εισαγωγής ή εξαγωγής, δηλαδή υποχρέωση ενεργείας, ενώ καμία διάταξη της Συνθήκης δεν επιτρέπει στις κοινοτικές αρχές να επιβάλλουν τέτοια υποχρέωση στους ιδιώτες. Το επιχείρημα αυτό δεν θα με απασχολήσει καθόλου. Κατ' αρχήν το ζήτημα μήπως ορισμένες διατάξεις της Συνθήκης, και ιδίως οι σχετικές με τη γεωργία, επιτρέπουν στα κοινοτικά όργανα να επιβάλλουν σε ορισμένες περιπτώσεις στους επιχειρηματίες υποχρεώσεις ενεργείας είναι πολύ αμφίβολο, και αν έπρεπε να δοθεί απάντηση, θα απέκλινα μάλλον, εκ πρώτης όψεως, προς καταφατική απάντηση.

Αλλά στην πραγματικότητα, νομίζω, το ζήτημα δεν τίθεται καν στην παρούσα υπόθεση. Πράγματι, οι προσβαλλόμενες διατάξεις δεν γεννούν στην ουσία υποχρέωση εισαγωγής ή εξαγωγής.

Οι διατάξεις αυτές απλώς προβλέπουν ότι το πιστοποιητικό δεν μπορεί να ζητηθεί παρά για την πραγματική διενέργεια πράξεως εισαγωγής ή εξαγωγής και όχι με βάση μία απλή επιθυμία. Κατ' αυτό τον τρόπο δεν γεννούν υποχρέωση, αλλά θέτουν μόνο έναν όρο για τη χορήγηση ενός τίτλου αναγκαίου για την πράξη που είχε ήδη αποφασίσει ο επιχειρηματίας.

Ο εισαγωγέας ή εξαγωγέας είναι ελεύθερος όχι μόνο να ζητήσει το πιστοποιητικό εισαγωγής ή εξαγωγής, αυτό είναι προφανές, αλλά ακόμη και να μην εκτελέσει την εισαγωγή ή εξαγωγή που δήλωσε ότι θέλει να διενεργήσει. Στην περίπτωση αυτή, βέβαια, χάνει την ασφάλειά του, αλλά η ελευθερία δράσης του, αν και επηρεάζεται ασφαλώς ως προς τον καθορισμό της από την προοπτική αυτή, νομικά δεν περιορίζεται.

Το σύστημα δεν γεννά επομένως υποχρέωση ενεργείας, αλλά θέτει μόνον έναν όρο για τη χορήγηση άδειας ενεργείας.

2.

Το δεύτερο επιχείρημα που προβάλλεται υπέρ της πλήρους αναρμοδιότητας των κοινοτικών οργάνων για την έκδοση των προσβαλλομένων διατάξεων απαιτεί βαθύτερη εξέταση. Υποστηρίζεται, πράγματι, ότι το σύστημα αυτό, που υποχρεώνει αυτούς που ζητούν πιστοποιητικό εισαγωγής ή εξαγωγής να συνιστούν ασφάλεια και που προβλέπει ότι η ασφάλεια αυτή, εκτός των περιπτώσεων ανωτέρας βίας, καταπίπτει σε περίπτωση μη διενέργειας της πράξεως εντός των προθεσμιών που προβλέπει το πιστοποιητικό, καθιερώνει στην ουσία ένα σύστημα κυρώσεων.

Προβάλλεται ότι τα κράτη μέλη, γενικώς, δεν εμπιστεύτηκαν στα κοινοτικά όργανα εξουσίες καταστολής, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπει ρητά η Συνθήκη, όπως για παράδειγμα για τις συμπράξεις ή την καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας.θέσης, για τις οποίες το άρθρο 87, παράγραφος 2, στοιχείο α, προβλέπει ρητά την καθιέρωση προστίμων και χρηματικών ποινών.

Κατ' αρχήν επιδέχεται μεγάλη αμφισβήτηση ο ισχυρισμός ότι η Συνθήκη δεν δίνει στα κοινοτικά όργανα την εξουσία να θεσπίζουν κυρώσεις παρά μόνο στις περιπτώσεις που ρητά προβλέπει.

Ιδίως στον τομέα της γεωργίας, η παράγραφος 3 του άρθρου 40 προβλέπει ότι η κοινή οργάνωση των αγορών μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη των στόχων του άρθρου 39. Δίκαια αναρωτιέται κανείς αν μία τόσο ευρεία διατύπωση δεν περιλαμβάνει τη δυνατότητα ενδεχόμενης καθιέρωσης χρηματικών ποινών για την εξασφάλιση τηρήσεως των κοινοτικών κανονισμών.

Αλλά δεν θα χρειαστεί, νομίζω, να λύσει το Δικαστήριο το ζήτημα στην παρούσα υπόθεση, γιατί, κατά τη γνώμη μου, θα είναι αρκετή η εξέταση και ο καθορισμός της νομικής φύσης της ασφαλείας που προβλέπουν τα νομοθετικά κείμενα για να διαπιστωθεί ότι η κατάπτωσή της δεν έχει με κανένα τρόπο το χαρακτήρα κύρωσης.

Πρέπει, κατ' αρχήν, να παρατηρηθεί ότι οι όροι caution ή cautionnement (εγγύηση, εγγυοδοσία) είναι στη σύγχρονη γαλλική γλώσσα διφορούμενοι, πράγμα που από καιρό τόνισαν οι σχολιαστές, προτείνοντας μερικές φορές να τεθεί τέρμα στην κατάσταση αυτή.

Πράγματι μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ο όρος «cautionnement» είχε μία μόνο έννοια: αυτή που του δίνει το άρθρο 2011 του γαλλικού Code civil, ήταν η παλιά «fidejussio» του ρωμαϊκού δικαίου, δηλαδή η υποχρέωση με την οποία ένας τρίτος παρεμβαίνει στις σχέσεις δανειστή και οφειλέτη για να εγγυηθεί στο δανειστή ότι θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του οφειλέτη, αν ο τελευταίος το παραλείψει.

Αλλά πολύ γρήγορα εμφανίστηκε μία άλλη έννοια της λέξεως «caution» (ασφάλεια), η οποία μερικές φορές αποκαλείται «caution administrative» (διοικητική ασφάλεια) και σημαίνει την υποχρεωτική κατάθεση ενός χρηματικού ποσού πριν καταστεί δυνατή η διενέργεια ορισμένων πράξεων ή η άσκηση ορισμένων λειτουργιών, ώστε να υπάρχει ασφάλεια για τις τυχόν ευθύνες που μπορεί να προκύψουν, ιδίως απέναντι στην κρατική εξουσία.

Αυτό το τελευταίο είδος «cautionnement» (συστάσεως ασφαλείας), που από άποψη αστικού δικαίου μοιάζει περισσότερο με «nantissement» (παροχή ακίνητης ή κινητής ασφαλείας από τον οφειλέτη στο δανειστή), διαφέρει κατά πολύ από την «fidejussio» που αποτελεί το «cautionnement» (εγγυοδοσία) με την πρώτη του έννοια.

Αλλά αυτές οι δύο μορφές «cautionnement» μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους, όπως παραδείγματος χάρη συμβαίνει συχνά στην πράξη, όταν η «caution nantissement», αν μπορεί κανείς να εκφραστεί έτσι, ασφαλίζεται η ίδια με ένα «Fidejussio» συχνότερα τραπεζικό.

Μα τι είναι στην πραγματικότητα αυτή η «caution nantissement»; Κατά τη γνώμη μου δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία μορφή sûreté (ασφαλείας) με σκοπό να εξασφαλίσει την τήρηση υποχρεώσεων που αναλαμβάνονται εκ των προτέρων ή συγχρόνως.

Όμως η σύσταση ασφαλείας δύσκολα μπορεί, προφανώς, να παρομοιαστεί με την καθιέρωση κυρώσεως. Η κύρωση έχει ως σκοπό την τιμωρία. Η ασφάλεια έχει ως σκοπό την πρόληψη και ενδεχομένως την αποκατάσταση.

Επομένως, κατά τη γνώμη μου, το επιχείρημα που προτείνεται κατά των προσβαλλομένων διατάξεων περί αναρμοδιότητας των κοινοτικών αρχών για τη θέσπιση κυρώσεων είναι εσφαλμένο κατά τα πραγματικά περιστατικά, διότι οι διατάξεις αυτές δεν καθιέρωσαν σύστημα κυρώσεων, αλλά σύστημα ασφαλείας.

—

αφενός επειδή χορηγεί στην επιτροπή διαχειρίσεως δικαίωμα συμμετοχής στο νομοθετικό έργο της Επιτροπής,

—

αφετέρου, επειδή χορηγεί στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να επιτύχουν την «αναίρεση» (cassation) των κανονισμών της Επιτροπής από το Συμβούλιο.

1)

Το Συμβούλιο δεν διαθέτει θεσμικά μόνο γενική και βασική κανονιστική εξουσία, αλλά ακόμη την εξουσία να θεσπίζει το ίδιο τα εκτελεστικά κείμενα που είναι απαραίτητα για την εφαρμογή των γενικών κανόνων που εκδίδει.

2)

Την εξουσία του αυτή στο ζήτημα της εκτελέσεως το Συμβούλιο μπορεί είτε να την ασκήσει το ίδιο είτε να αναθέσει την άσκησή της στην Επιτροπή.

3)

Καμία διάταξη δεν περιορίζει το δικαίωμα του Συμβουλίου ν' ασκήσει ή να μην ασκήσει τη δυνατότητα που του προσφέρει το νομοθετικό αυτό κείμενο ούτε το εμποδίζει να καθορίσει τους όρους υπό τους οποίους θα ασκήσει η Επιτροπή την εξουσία που της έχει μεταβιβαστεί.

1)

Το Συμβούλιο αναθέτει στην Επιτροπή, και μόνο σ' αυτή, τη φροντίδα να λάβει τα μέτρα εφαρμογής ενός βασικού κανονισμού·

2)

προβλέπει πάντως ένα όριο γι' αυτή τη μεταβίβαση εξουσίας.

1.

Το Συμβούλιο, όταν αναθέτει εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή δυνάμει του άρθρου 155 για την εκτέλεση των κανόνων που θεσπίζει, μπορεί να συνδυάσει την παροχή αυτών των αρμοδιοτήτων με ορισμένους όρους όσον αφορά τον τρόπο άσκησής τους.

2.

Δεν υπάρχει εξάρτηση της Επιτροπής από την επιτροπή διαχειρίσεως, διότι η Επιτροπή παραμένει κυρία της προτάσεώς της.

3.

Δεν υπάρχει μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής στο Συμβούλιο, γιατί σύμφωνα με το γράμμα της Συνθήκης το Συμβούλιο είναι αυτό που μπορεί ν' αναθέσει την άσκησή τους στην Επιτροπή.

4.

Τέλος, το Συμβούλιο δεν θα υπερέβαινε τα όρια που του θέτει η Συνθήκη παρά μόνον αν ανέθετε στις επιτροπές διαχειρίσεως οποιαδήποτε εξουσία να αποφασίζουν, πράγμα που δεν συμβαίνει στην παρούσα υπόθεση.

—

Η πρώτη παράγραφος επιβάλλει για κάθε επιχείρηση εισαγωγής και εξαγωγής σχετικά με όλα τα προϊόντα τα οποία αφορά το άρθρο 1 του κανονισμού 19, τη χορήγηση πιστοποιητικού στον επιχειρηματία.

—

Η δεύτερη παράγραφος είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στο πιστοποιητικό εισαγωγής σπόρων.

—

Η τρίτη παράγραφος, τέλος, παραπέ-μπτει στη διαδικασία του άρθρου 26, δηλαδή στη διαδικασία της επιτροπής διαχειρίσεως για τον καθορισμό των λεπτομερειών της εφαρμογής του όλου άρθρου, ιδίως, όπως αναφέρει, για τον καθορισμό της διάρκειας των πιστοποιητικών εισαγωγής όλων των προϊόντων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 19.

1)

Μόνο το νομοθετικό κείμενο πρέπει να ληφθεί υπόψη για την αντιμετώπιση του ζητήματος γιατί δεν υπάρχουν, γι' αυτό το βασικό κανονισμό προπαρασκευαστικές εργασίες ικανές να καθοδηγήσουν το δικαστή στην ερμηνεία του.

2)

Η πρώτη παράγραφος του άρθρου 16 θεσπίζει χωρίς διφορούμενα την αρχή της υποχρέωσης του επιχειρηματία να λάβει για κάθε εισαγωγή ή εξαγωγή κάθε προϊόντος που αναφέρεται στο άρθρο 1 του κανονισμού, δηλαδή τόσο των σπόρων όσο και των δημητριακών προϊόντων ή των μεταποιημένων προϊόντων, πιστοποιητικό εισαγωγής ή πιστοποιητικό εξαγωγής.

3)

Η τρίτη παράγραφος αυτού του άρθρου αναθέτει, τέλος, ρητά στην Επιτροπή τη φροντίδα να καθορίσει κατά τη διαδικασία του άρθρου 26, τις λεπτομέρειες εφαρμογής των γενικών κανόνων που θέτει η παράγραφος 1. Προσωπικά πιστεύω ότι η καθιέρωση της ασφαλείας δεν είναι στην πραγματικότητα παρά καθορισμός μιας από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη χορήγηση των πιστοποιητικών εισαγωγής και εξαγωγής που προβλέπει το άρθρο 16, παράγραφος 1, δηλαδή μέτρο εφαρμογής του άρθρου αυτού.

II —

Τα ερωτήματα που υποβλήθηκαν στο Δικαστήριο όσον αφορά την εσωτερική νομιμότητα των προσβαλλομένων μέτρων συνδέονται όλα με ένα και το αυτό πρόβλημα, το πρόβλημα του αν τα μέτρα αυτά σέβονται ή όχι την αποκαλούμενη αρχή της «αναλογίας», σύμφωνα με την οποία δεν μπορεί να επιβάλλονται στους πολίτες, για την επιδίωξη ενός σκοπού γενικού συμφέροντος παρά μόνον οι αυστηρά απαραίτητες υποχρεώσεις για την επίτευξη του σκοπού αυτού.

Αλλά αμέσως τίθεται ένα προκαταρκτικό ερώτημα, από ποια πηγή δικαίου πρέπει ν' αντλεί την ισχύ της η αρχή αυτή για να μπορεί ν' αντιταχθεί σε μία πράξη εκδιδόμενη από τις κοινοτικές αρχές.

Ως προς αυτό το θέμα, συγκρούονται τρεις απόψεις:

Ακόμη κι αν η τελική λύση θα ήταν η ίδια, όποιο σύστημα κι αν ακολουθηθεί, νομίζω ότι πρέπει το Δικαστήριο να λάβει θέση, γιατί διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος ν' αναπτυχθούν στα κράτη μέλη νομολογίες αποκλίνουσες, αν όχι αντιφατικές.

Ένα πρώτο σημείο φαίνεται βέβαιο, η άποψη που γοήτευσε το δικαστήριο της Φραγκφούρτης πρέπει ν' απορριφθεί ρητά.

Η νομιμότητα μιας κοινοτικής πράξης δεν μπορεί να κριθεί παρά μόνο υπό το πρίσμα του κοινού δικαίου, γραπτού ή άγραφου, αλλά ποτέ υπό το πρίσμα του εθνικού δικαίου, ακόμη κι αν αυτό είναι συνταγματικό δίκαιο. Όπως ήδη έκρινε το Δικαστήριο στην απόφαση Costa «λόγω της ειδικής πρωτοτύπου φύσεώς της» δεν είναι δυνατό «ν' αντιταχθεί νομικά» στην κοινοτική πράξη «ένα οποιοδήποτε εσωτερικό κείμενο χωρίς να χάσει η πράξη αυτή τον κοινοτικό της χαρακτήρα και χωρίς να τεθεί υπό αμφισβήτηση η νομική βάση της ίδιας της Κοινότητας».

Η αρχή αυτή, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, εφαρμόζεται όποιος κι αν είναι ο εθνικός νομικός κανόνας, του οποίου γίνεται επίκληση, και μάλιστα έχει ήδη κριθεί ότι το κύρος μιας κοινοτικής απόφασης δεν μπορεί να κριθεί υπό το πρίσμα του γερμανικού Θεμελιώδους Νόμου (Ruhrkohlen-Verkaufsgesellschaften κατά Ανωτάτης Αρχής, Recueil VI 1960, σελ. 861 επ.) και ιδίως υπό το πρίσμα των άρθρων 2 και 12 του Θεμελιώδους Νόμου, δηλαδή αυτών ακριβώς των άρθρων των οποίων γίνεται και στην προκειμένη υπόθεση επίκληση (1/58, Stock et Cie κατά Ανωτάτης Αρχής V 1959, σελ. 62).

Σημαίνει αυτό ότι οι βασικές αρχές των εθνικών δικαίων δεν έχουν αξία για το κοινοτικό δίκαιο;

Όχι βέβαια, συμβάλλουν στη διαμόρφωση αυτής της κοινής στα κράτη μέλη φιλοσοφικής, πολιτικής και νομικής βάσης, από την οποία προκύπτει, κατά πραιτωρικό τρόπο, ένα άγραφο κοινοτικό δίκαιο, ένας από τους βασικούς σκοπούς του οποίου είναι ακριβώς η εξασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου.

Με την έννοια αυτή, οι βασικές αρχές τωυ' εθνικών δικαίων επιτρέπουν στο κοινοτικό δίκαιο ν' ανακαλύψει στον ίδιο του τον εαυτό τα αναγκαία μέσα για να εξασφαλίσει, σε περίπτωση ανάγκης, το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αποτελούν την κοινή κληρονομιά των κρατών μελών.

Το Δικαστήριο δέχτηκε ήδη με την απόφαση Stauder της 12ης Νοεμβρίου 1969, (Recueil XV-1969, σελ. 419) ότι το κοινοτικό δίκαιο μπορεί να εξασφαλίσει το ίδιο και σε κάθε περίπτωση την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται ως θεμελιώδη. Νομίζω πως το ίδιο θα πρέπει να διακηρύξει και τώρα, ακόμη πιο έντονα, γιατί η παρούσα υπόθεση προσφέρεται ιδιαίτερα γι' αυτό.

Πράγματι, το θεμελιώδες δικαίωμα του οποίου γίνεται εδώ επίκληση: το δικαίωμα του ατόμου να μην περιορίζεται η ελευθερία δράσης του παρά στο μέτρο που είναι αναγκαίο για το γενικό συμφέρον, το εγγυώνται τόσο οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου, των οποίων την τήρηση εξασφαλίζει το Δικαστήριο, όσο και μία ρητή διάταξη της Συνθήκης!

Όπως βλέπετε λοιπόν, κύριοι, όχι μόνο δεν θα δυσκολευτείτε να βρείτε βάσεις αποκλειστικά κοινοτικές για το δικαίωμα του οποίου γίνεται επίκληση ενώπιόν σας, αλλά ακόμη μπορεί να διστάσετε, ποια από τις βάσεις αυτές αρμόζει να επιλέξετε.

Προσωπικά, προτείνω αυτή που προκύπτει από το γραπτό δίκαιο, διότι αφενός νομίζω πως αποτελεί ορθή νομολογιακή τεχνική, να μην προστρέχει κανείς στο άγραφο δίκαιο παρά σε περιπτώσεις ασάφειας, ανεπάρκειας ή κενού του γραπτού δικαίου, αφετέρου δε το άρθρο 40 της Συνθήκης, αναφερόμενο όχι σε σκοπούς γενικού συμφέροντος λίγο-πολύ καλά ορισμένους, αλλά ειδικότερα στους στόχους του άρθρου 39, εγγυάται στο θέμα αυτό τα δικαιώματα των ατόμων πιο συγκεκριμένα απ' ó, τι οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου.

Τελικά πιστεύω, λοιπόν, ότι το πρόβλημα που έχει τεθεί στο Δικαστήριο με πολύ ευρεία φρασεολογία και καμιά φορά μάλιστα πολιτικο-φιλοσοφική, ανάγεται σ' ένα πιο απλό ερώτημα: «θεσπίζοντας το προσβαλλόμενο σύστημα συστάσεως ασφαλείας, οι κοινοτικές αρχές παραβίασαν το άρθρο 40 της Συνθήκης, δυνάμει του οποίου δεν μπορούν να εκδίδονται παρά μόνον τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη των στόχων της κοινής γεωργικής πολιτικής, που προβλέπονται στο άρθρο 39;»

Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό πρέπει, νομίζω, να εξεταστούν διαδοχικά:

Α —

Όσον αφορά την αρχή του συστήματος, νομίζω προσωπικά, ότι όχι μόνον το επικρινόμενο σύστημα είναι απολύτως απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία της κοινοτικής αγοράς σιτηρών και δημητριακών προϊόντων, αλλά ακόμη ότι, παρ' όλο που επιδέχεται βελτίωση, είναι προφανώς το λιγότερο εξαναγκαστικό μέτρο που μπορεί να φανταστεί κανείς για την εξασφάλιση σωστής λειτουργίας της αγοράς αυτής.

Θα προσπαθήσω να το δείξω στο Δικαστήριο, τοποθετώντας το σύστημα αυτό μέσα στο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και σε σχέση με το οποίο πρέπει να εκτιμηθεί.

Η οργάνωση της αγοράς σιτηρών έχει στην ουσία ως σκοπό να εξασφαλίσει ένα δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τους Ευρωπαίους παραγωγούς, σεβόμενη τους υπόλοιπους στόχους που ορίζει η Συνθήκη για την κοινή πολιτική.

Προβλέπει ισχυρά μέσα υποστήριξης και παρέμβασης όσον αφορά τις εσωτερικές τιμές.

Κατ' αρχήν ορίζεται κατ' έτος μία ενδεικτική τιμή, δηλαδή η επιθυμητή τιμή για τις συναλλαγές στην εσωτερική αγορά της Κοινότητας.

Βάσει αυτής της ενδεικτικής τιμής καθορίζεται, λίγο πιο χαμηλά, έτσι ώστε να μην παρεμποδίζονται οι ενδοκοινοτικές εμπορικές ανταλλαγές, μία τιμή παρέμβασης. Αυτή η τιμή παρέμβασης αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο την εγγυημένη τιμή για τον παραγωγό.

Οι διακυμάνσεις της αποτελούν ένα από τα στοιχεία που ενεργοποιούν τους οργανισμούς παρέμβασης, είτε με τη μορφή αναγκαστικών αγορών χωρίς όριο ποσότητας είτε με ενίσχυση για ιδιωτική αποθεματοποίηση είτε τέλος με έμμεσους τρόπους, όπως η μετουσίωση.

Είναι φανερό ότι ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά μόνο σε συνδυασμό και με τη βοήθεια μέτρων που λαμβάνονται στα σύνορα της Κοινότητας και αφορούν το εξωτερικό εμπόριο των προϊόντων.

Οι εσωτερικές τιμές της Κοινότητας που καθορίζονται βάσει τόσο κοινωνικών όσο και οικονομικών στόχων είναι πράγματι υψηλότερες από τις παγκόσμιες τιμές, για τις οποίες άλλωστε είναι γνωστό πόσο είναι γενικά τεχνητές και πόσο λίγο ανταποκρίνονται στην ιδανική τιμή μιας τέλειας αγοράς, όπως τη φαντάζονταν οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι του 19ου αιώνα.

Αν επομένως δεν λαμβάνονταν μέτρα στα σύνορα της Κοινότητας, δύο φαινόμενα θα παρουσιάζονταν οπωσδήποτε:

Αν η ανάγκη μιας παρέμβασης στα σύνορα της Κοινότητας είναι κατά συνέπεια αναμφίβολη, η επιλογή των λεπτομερειών αυτής της παρέμβασης έθεσε ένα λεπτό πρόβλημα σ' αυτούς που χρειάστηκε να πάρουν τη σχετική απόφαση.

Η πιο απλή λύση θα ήταν βέβαια να κρατήσει κάποιο κοινοτικό όργανο ή όργανα ενεργούντα για λογαριασμό της Κοινότητας το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου.

Τα όργανα αυτά, γνωρίζοντας τέλεια την κατάσταση του εφοδιασμού, θα έκαναν εισαγωγές σε περίπτωση ανεπάρκειας, εξαγωγές επί ζημία σε περίπτωση πλεονάσματος και θα προσπαθούσαν να συμψηφίσουν από οικονομικής πλευράς τα αντίθετα αποτελέσματα αυτών των δύο ενεργειών.

Μία άλλη επίσης δυνατή λύση θα ήταν ο περιοδικός καθορισμός, λαμβανομένης υπόψη της κατάστασης της εσωτερικής αγοράς, ποσόστωσης κατά την εξαγωγή και εισαγωγή, με παράλληλη διατήρηση κατ' αρχήν της ελευθερίας του εξωτερικού εμπορίου.

Οι λύσεις αυτές, που υποστηρίχθηκαν από πολλούς ειδικούς, θα ήταν ασφαλώς εκείνες που θα εξασφάλιζαν καλύτερα τον αναγκαίο έλεγχο του εξωτερικού εμπορίου.

Δεν υιοθετήθηκαν όμως, επειδή ίσως οι αρμόδιες αρχές θεώρησαν πως επιβάλλουν στην ελευθερία των επιχειρηματιών πολύ μεγάλα εμπόδια, δεσμεύσεις που, για πολλούς, δεν φαίνονταν απολύτως απαραίτητες για την επίτευξη των επιδιωκομένων σκοπών.

Έτσι υιοθετήθηκε ένα πολύ πιο ελαστικό σύστημα, πραγματικά το λιγότερο καταναγκαστικό που μπορεί να σκεφθεί κανείς. Ούτε μονοπώλιο εισαγωγών ή εξαγωγών, ούτε ποσοτικός έλεγχος. Ένα ολόκληρο σύστημα στηριζόμενο καθ' ολοκληρίαν στην αρχή της προτροπής και όχι τον καταναγκασμού.

Όσον αφορά τις εξαγωγές, υπάρχει όχι μόνο ελευθερία εξαγωγής, αλλά, για να μη μείνει θεωρητική η ελευθερία αυτή, προβλέπεται επιχορήγηση των εξαγωγών: η «επιστροφή», της οποίας το συνολικό αποτέλεσμα συνίσταται στην κάλυψη της διαφοράς μεταξύ της χρηματιστηριακής ή της ελεύθερης τιμής των προϊόντων αυτών στην Κοινότητα και στην παγκόσμια αγορά.

Όσον αφορά τις εισαγωγές:

Έτσι, κύριοι, εκτός από την περίπτωση οξείας κρίσεως, τα μόνα μέσα που επιτρέπουν την εξασφάλιση της ισορροπίας της αγοράς, την οποία μνημονεύει ρητά το άρθρο 39 μεταξύ των στόχων της κοινής γεωργικής αγοράς, είναι

Εάν η προσφορά στην κοινοτική αγορά τείνει να υπερβεί τη ζήτηση, η επιστροφή αυξάνει για να διευκολυνθεί η κατανάλωση των πλεονασμάτων.

Αν η ζήτηση τείνει να υπερβεί την προσφορά, η εισφορά μειώνεται ώστε να επιτραπεί η κάλυψη του ελλείμματος του κοινοτικού εφοδιασμού.

Αλλά για έναν «εύλογο», αν μπορεί να πει κανείς, χειρισμό της εισφοράς ή της επιστροφής, αποδεικνύονται απαραίτητα ορισμένα δεδομένα:

Ελλείψει αυτού του τελευταίου δεδομένου, η κοινοτική δράση στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου θα αναπτυσσόταν ψηλαφητά στα τυφλά.

Η κοινοτική αρχή θα γνώριζε καλά τις εσωτερικές ανισορροπίες της αγοράς, αλλά θα αγνοούσε τις αποφάσεις των επιχειρηματιών που είναι ικανές να προκαλέσουν επιδείνωση ή αντίθετα μείωση των ανισορροπιών αυτών δεν θα μπορούσε επομένως να ενεργήσει έτσι όπως απαιτεί η ισορροπία της αγοράς.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι όχι μόνον αναγκαίο, αλλά αναπόφευκτο για τη διατήρηση της οικονομικής ελευθερίας των εισαγωγέων και εξαγωγέων, αφενός να υποβληθούν οι ενέργειές τους στη χορήγηση πιστοποιητικού εισαγωγής ή εξαγωγής, αφετέρου δε να προβλεφθεί ότι το έγγραφο αυτό δεν αποτελεί αόριστη δήλωση προθέσεως, αλλά ότι προϋπόθεση χορήγησής του είναι η ανάληψη υποχρεώσεως για την πραγματοποίηση της πράξης που αποφασίστηκε, υποχρεώσεως που διασφαλίζεται με μία ασφάλεια.

Εφόσον τοποθετηθεί έτσι μέσα στο πραγματικό του πλαίσιο το σύστημα του πιστοποιητικού εισαγωγής και εξαγωγής, η υποχρέωση πραγματοποίησης της πράξεως που αποφασίστηκε, καθώς και το σύστημα ασφαλείας που διασφαλίζει την υποχρέωση αυτή, εμφανίζονται αρκετά διαφορετικά απ' ό, τι θέλουν μερικοί να το παρουσιάσουν.

Δεν πρόκειται καθόλου για σύστημα προορισμένο ν' ασφαλίσει ένα είδος καθαρά στατιστικής υποχρεώσεως, όπως φάνηκε να δέχεται το δικαστήριο της Φραγκφούρτης.

Δεν πρόκειται καθόλου, όπως αναφέρθηκε τις προάλλες, για ένα είδος δοκιμασίας που επιβάλλουν στους επιχειρηματίες οι γραφειοκράτες που ενδιαφέρονται να δουν τελικά τους πίνακες προβλέψεων που κατέστρωσαν να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Πρόκειται για βασικό στοιχείο της οργάνωσης της αγοράς σιτηρών, χωρίς το οποίο η ελευθερία που επιδιώχθηκε να διατηρηθεί υπέρ των επιχειρηματιών θα κινδύνευε είτε να καταλήξει σε αναρχία και σε χάος είτε ν' αναγκάσει τις υπεύθυνες αρχές να καταφύγουν σε μέτρα καταναγκασμού.

Πρόκειται επίσης, κι αυτή είναι μία πλευρά του ζητήματος που δεν πρέπει να παραμεληθεί, για ένα απαραίτητο μέσο ώστε η αύξηση των δαπανών, που συνιστά μια αύξηση της επιστροφής ή η μείωση των εσόδων, που συνιστά μία ελάττωση της εισφοράς, να εξυπηρετούν πράγματι αυτό το σκοπό.

Οι υποχρεώσεις με τις οποίες το σύστημα αυτό επιβαρύνει τους εισαγωγείς και εξαγωγείς αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, το ελάχιστο, το αναπόφευκτο τίμημα της ελευθερίας δράσης που τους παραχωρήθηκε.

Βέβαια έγινε προσπάθεια να δειχθεί στο Δικαστήριο, ότι πιστοποιητικά εισαγωγής ή εξαγωγής αφενός και ασφάλεια αφετέρου δεν ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα και ότι μπορεί κανείς να φανταστεί λιγότερο καταναγκαστικές διαδικασίες που όμως καταλήγουν στα ίδια αποτελέσματα από πλευράς ισορροπίας της αγοράς.

Μία από τις διαδικασίες αυτές περιγράφεται στην απόφαση του δικαστηρίου της Φραγκφούρτης και υποστηρίχθηκε τις προάλλες ενώπιόν σας από τον πληρεξούσιο των εταιριών σιτηρών. Η διαδικασία αυτή συνίσταται στη διατήρηση της υποχρέωσης χορήγησης πιστοποιητικού εισαγωγής ή εξαγωγής με παράλληλο όμως περιορισμό των υποχρεώσεων του εισαγωγέα ή εξαγωγέα, ο οποίος αποφασίζει τελικά να μην προχωρήσει στην πράξη που είχε αρχικά αποφασίσει, στην υπογραφή, υπο την απειλή προστίμου, μιας δήλωσης μη εισαγωγής ή μη εξαγωγής.

Αλλά, κύριοι, όταν ο επιχειρηματίας θ' απευθύνει τη δήλωση αυτή στην αρμόδια αρχή, το κακό θα έχει ήδη επέλθει: η εισαγωγή που είχε αρχικά αποφασιστεί και τώρα ακυρώθηκε, θα έχει ήδη ληφθεί υπόψη για την εκτίμηση της κατάστασης της αγοράς.

Θα ήταν, αν μου επιτρέπετε να χρησιμοποιήσω μία γαλλική λαϊκή έκφραση σαν «να κλείνουμε τις θύρες του στάβλου, αφού το έχουν σκάσει τα άλογα».

Πράγματι, τις προάλλες, στην προφορική συζήτηση, έγινε μακρά προσπάθεια να καταδειχθεί στο Δικαστήριο ότι το προσβαλλόμενο σύστημα δεν ήταν τέλειο και δεν επέτρεπε, σε κάθε περίπτωση, την πλήρη επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού· με άλλα λόγια ότι μερικά άλογα κατάφερναν να περάσουν από τα μισανοιγμένα φύλλα της θύρας του στάβλου για τον οποίο έλεγα πριν.

Το πιστεύω αυτό, κύριοι, αλλά οι ίδιες οι ατέλειες που επισημαίνονται δείχνουν ότι μόνο ένα πιο καταναγκαστικό σύστημα θα ήταν πλήρως αποτελεσματικό, και επομένως το προσβαλλόμενο σύστημα αποτελεί πράγματι «το ασυμπίεστο ελάχιστο όριο», αν μπορεί να πει κανείς, περιορισμών που πρέπει να ανεχθεί ο επιχειρηματίας αν θέλει να διατηρήσει την ελευθερία να προβαίνει στις σχετικές επιχειρήσεις.

Πιστεύω συνεπώς, ότι στη βάση του το σύστημα που καθιερώνουν οι προσβαλλόμενοι κανονισμοί και που συνδυάζει τη χορήγηση των πιστοποιητικών εισαγωγής και εξαγωγής με την υποχρέωση πραγματοποίησης της πράξης που αποφασίστηκε και με μία ασφάλεια που σκοπεύει να διασφαλίσει την εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης, είναι απολύτως απαραίτητο για τη λειτουργία της κοινής αγοράς σιτηρών, όπως έχει οργανωθεί, και ότι, συνεπώς, με την καθιέρωσή του οι κοινοτικές αρχές δεν παραβίασαν τις διατάξεις του άρθρου 40 της Συνθήκης.

Έτσι έκρινε ήδη το Δικαστήριο όσον αφορά την κοινοτική αγορά γαλακτοκομικών προϊόντων, με την απόφαση 4/68 της 11ης Ιουλίου 1968. Την ίδια απόφαση πρέπει νομίζω να πάρει επίσης και για την κοινοτική αγορά σιτηρών.

Β —

Μένει, λοιπόν, προς εξέταση μήπως ορισμένες λεπτομέρειες εφαρμογής του συστήματος αυτού είναι υπερβολικές, μήπως αποτελούν μέτρα που το άρθρο 40 της Συνθήκης δεν επιτρέπει στις κοινοτικές αρχές να επιβάλλουν στους επιχειρηματίες.

Ως προς αυτό τίθενται στο Δικαστήριο δύο ερωτήματα:

Για την απάντηση στο πρώτο ερώτημα αρκεί νομίζω η επανάληψη των σκέψεων που έχουν αναπτυχθεί στην απόφαση 4/68 του Δικαστηρίου της 11ης Ιουλίου 1968 (Recueil XIV-1968, σελ. 551), στις οποίες μόλις αναφέρθηκα και τις οποίες μπορεί κανείς να συνοψίσει ως εξής:

Επί του δευτέρου ερωτήματος, σχετικά με το κύρος των διατάξεων που δεν προβλέπουν την επιστροφή της ασφαλείας παρά μόνο σε περίπτωση ανωτέρας βίας, υποστηρίχθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου ότι η αυστηρότητά της είναι υπερβολική, δεδομένων των επιδιωκομένων σκοπών, ότι θα έπρεπε ν' αντικατασταθεί με ένα πιο ελαστικό σύστημα, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τη συμπεριφορά του κατόχου του πιστοποιητικού και τις δυσκολίες που τυχόν αντιμετώπισε για την πραγματοποίηση της πράξης για την οποία είχε ζητήσει το πιστοποιητικό αυτό.

Προτείνω την απόρριψη αυτής της επιχειρηματολογίας για δύο λόγους:

Αφενός, ο ορισμός του Δικαστηρίου για την ανωτέρα βία δίνει μεγάλη σημασία, πολύ μεγαλύτερη από πολλά εθνικά δίκαια, στη συμπεριφορά του εισαγωγέα, αφού λαμβάνει υπόψη την εκτίμηση των προβλέψεών του, την επιμέλειά του, τις θυσίες στις οποίες θα έπρεπε να υποβληθεί για να πραγματοποιήσει οπωσδήποτε την πράξη αυτή.

Όλα αυτά τα στοιχεία προσφέρουν, συνεπώς, στον εθνικό δικαστή ευρύ πεδίο εκτιμήσεως, και επομένως το σύστημα δεν είναι τόσο αυστηρό, όσο σας το παρουσιάζουν μερικοί.

Αφετέρου και κυρίως, στο συλλογισμό που προτείνεται στο Δικαστήριο σχετικά με την ανωτέρα βία, συναντάται η ίδια βασική αρχή, όπως και σ' αυτήν την εξομοίωση της κατάπτωσης της ασφαλείας με κύρωση, της οποίας μόλις πρότεινα την απόρριψη.

Ακριβώς επειδή η κατάπτωση της ασφαλείας θεωρείται κύρωση, ζητείται από το Δικαστήριο να προβλέψει ότι δεν μπορεί ν' απαγγελθεί παρά αφού ληφθούν υπόψη όλα τα βουλητικά, υποκειμενικά στοιχεία και οι περιστάσεις που εξηγούν τη μη πραγματοποίηση της πράξης για την οποία είχε χορηγηθεί το πιστοποιητικό.

Αλλά, κύριοι, όπως σας είπα, το σύστημα της ασφαλείας δεν μου φαίνεται καθόλου ν' αποτελεί σύστημα κυρώσεων. Για μένα πρόκειται για σύστημα που τείνει να εξασφαλίσει την εκτέλεση μιας υποχρέωσης που ανελήφθη κατά τη χορήγηση του πιστοποιητικού και επομένως ορθά οι κοινοτικές αρχές αποφάσισαν πως μόνη η ανωτέρα βία μπορούσε ν' απαλλάξει αυτόν που είχε αναλάβει την υποχρέωση αυτή από την εκπλήρωσή της.

Ως συμπέρασμα για τα ερωτήματα αυτά που αφορούν την εσωτερική νομιμότητα των προσβαλλομένων διατάξεων, νομίζω ότι το σύστημα ασφαλείας που καθιερώνουν είναι τόσο κατά τη βασική του αρχή, όσο και κατά τις λεπτομέρειές του αναγκαίο και μάλιστα αναπόφευκτο για την καλή λειτουργία της κοινής αγοράς σιτηρών, όπως έχει οργανωθεί και ότι οι κοινοτικές αρχές, εκδίδοντας τις εν λόγω διατάξεις, τήρησαν απόλυτα τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το άρθρο 40, τρίτη παράγραφος της Συνθήκης.

III —

Ας αρχίσουμε, τέλος, την εξέταση της τρίτης κατηγορίας ερωτημάτων που θέτει η υπόθεση αυτή: των ερωτημάτων που αφορούν το κύρος, υπό το πρίσμα του κοινοτικού δικαίου, του συστήματος ασφαλείας που οργανώθηκε σ' ένα κράτος μέλος προτού τεθούν σε ισχύ οι εκτελεστικοί κανονισμοί που εξέδωσε η Επιτροπή δυνάμει του άρθρου 16, τρίτη παράγραφος, του κανονισμού 19 και το κύρος του κανονισμού 87/62.

Οι λόγοι για τους οποίους το Δικαστήριο θα πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό είναι οι ακόλουθοι:

Ο κανονισμός 19 εκδόθηκε στις 4 Απριλίου 1962 και τέθηκε σε ισχύ στις 21 Απριλίου 1962.

Ο κανονισμός 87 που εκδόθηκε στις 25 Ιουλίου 1962 από την Επιτροπή και τέθηκε σε ισχύ στις 30 Ιουλίου 1962, προέβλεψε στο άρθρο 7 ότι:

«Η χορήγηση πιστοποιητικών εισαγωγής και εξαγωγής για τα προϊόντα που αναφέρονται στο άρθρο 1 του κανονισμού 19 του Συμβουλίου εξαρτάται από την καταβολή ασφαλείας. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 8, η ασφάλεια αυτή καταπίπτει εν όλω ή εν μέρει όταν δεν εκπληρώθηκε η υποχρέωση εισαγωγής ή εξαγωγής· μέχρι την εναρμόνισή τους σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 26 του κανονισμού 19 του Συμβουλίου, οι λεπτομέρειες σχετικά με τη σύσταση και την κατάπτωση της ασφαλείας, καθώς και το ύψος της, καθορίζονται από τα κράτη μέλη και γνωστοποιούνται χωρίς καθυστέρηση στην Επιτροπή και στα άλλα κράτη μέλη.»

Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία επέδειξε εξαιρετικό ζήλο, αφού ήδη την 26η Ιουλίου 1962, δημοσιεύτηκε στη Γερμανία νόμος για την εφαρμογή του κανονισμού 19, που ρύθμιζε από την 30ή Ιουλίου 1962 σύστημα συστάσεως ασφαλείας για τη χορήγηση πιστοποιητικών εισαγωγής και εξαγωγής σπόρων και δημητριακών προϊόντων κατά τρόπο που αντιστοιχούσε σε γενικές γραμμές στις διατάξεις που επρόκειτο στη συνέχεια να περιληφθούν στον κοινοτικό κανονισμό.

Αυτή η σπουδή γέννησε ερωτήματα σε μερικούς, και έτσι, στην υπόθεση 30/70, το Verwaltungsgerichtshof του ομόσπονδου κράτους της 'Εσσης υπέβαλε επ' αυτού ερώτημα στο Δικαστήριο με τη μορφή τόσο αίτησης εκδόσεως προδικαστικής απόφασης ως προς την ερμηνεία του άρθρου 16 του κανονισμού 19 και του άρθρου 7 του κανονισμού 87, όσο και προσφυγής για τον έλεγχο του κύρους αυτού του τελευταίου κανονισμού.

Αυτό το ερώτημα, μακροσκελέστατα διατυπωμένο, φαίνεται να ζητεί από το Δικαστήριο να κρίνει αν ο γερμανικός νόμος της26ης Ιουλίου 1962 συμβιβάζεται με το κοινοτικό δίκαιο, κρίση στην οποία, κατά πάγια νομολογία, το Δικαστήριο δεν μπορεί να προβεί.

Νομίζω όμως πως το Δικαστήριο θα πρέπει να ερμηνεύσει το ερώτημα αυτό, το οποίο πιστεύω ότι, όπως προτείνει η Επιτροπή, μπορεί να νοηθεί ως εξής:

«Τα κράτη μέλη είχαν το δικαίωμα, λαμβανομένων υπόψη των διατάξεων του άρθρου 16 του κανονισμού 19 και του άρθρου 7 του κανονισμού 87, να ρυθμίσουν, πριν την έκδοση μιας κοινοτικής ρύθμισης για το θέμα αυτό, τις λεπτομέρειες σχετικά με τη σύσταση, την κατάπτωση και το ύψος της ασφαλείας που απαιτείται για τη χορήγηση των πιστοποιητικών εισαγωγής;»

Πριν εξετάσω την απάντηση που πρέπει να δοθεί στο ερώτημα αυτό, είναι νομίζω αναγκαία μία προκαταρκτική παρατήρηση.

Από τη θέση σε ισχύ του κανονισμού 87 που καθιερώνει το καθεστώς της ασφαλείας και προβλέπει την κατάπτωσή της σε περίπτωση μη εκτέλεσης της πράξης για την οποία χορηγήθηκε το πιστοποιητικό, η αρμοδιότητα των κρατών μελών για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την εφαρμογή αυτής της διάταξης έχει μία ρητή και απολύτως σαφή βάση: τις διατάξεις της τελευταίας παραγράφου του άρθρου 7 του κανονισμού 87 που έχει ακριβώς ως αντικείμενο την αναγνώριση αυτής της αρμοδιότητας.

Επομένως, το πρόβλημα που έθεσαν και υποστήριξαν δια μακρών οι προσφεύγουσες της κύριας δίκης και που αφορά το αν, ελλείψει ή ανεξάρτητα από αυτή τη ρητή διάταξη, τα κράτη μέλη είχαν στο θέμα αυτό πρωτογενή κανονιστική εξουσία, δεν παρουσιάζει, κατά τη γνώμη μου, παρά θεωρητικό ενδιαφέρον δεν θα χρειαστεί να λυθεί το πρόβλημα αυτό αν δοθεί καταφατική απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε σχετικά με το κύρος του κανονισμού 87.

Ως προς τη νομιμότητα των διατάξεων του άρθρου 7, παράγραφος 2, του κανονισμού 87, υποστηρίχθηκε ότι οι διατάξεις αυτές είναι παράνομες διότι

Αλλά η επιχειρηματολογία που αναπτύχθηκε επ' αυτών των δύο σημείων, δεν μπορεί, νομίζω, να γίνει δεκτή για τους ακόλουθους λόγους:

Η τρίτη παράγραφος του άρθρου 16 ορίζει πράγματι, όπως θυμάστε, ότι «οι λεπτομέρειες εφαρμογής του άρθρου αυτού, και ιδίως η διάρκεια ισχύος του πιστοποιητικού εισαγωγής ορίζονται κατά τη διαδικασία του άρθρου 26», δηλαδή από την Επιτροπή μετά γνώμη της επιτροπής διαχειρίσεως.

Αναρωτιέται βέβαια κανείς μήπως το ίδιο το γράμμα της διατάξεως αυτής επιφυλάσσει στην Επιτροπή και ενδεχομένως στο Συμβούλιο τον καθορισμό όλων των όρων στους οποίους θα υποβληθεί η χορήγηση των πιστοποιητικών εισαγωγής ή εξαγωγής.

Προσωπικά πιστεύω ότι μία γραμματική ερμηνεία του κειμένου δεν επιβάλλει τέτοια λύση και ότι η λύση αυτή πρέπει μάλιστα να αποκλεισθεί από μία τελολογική ερμηνεία της ίδιας διάταξης.

Όσον αφορά τη γραμματική ερμηνεία, επιβάλλονται πράγματι τρεις παρατηρήσεις:

Αφενός, πρώτη παρατήρηση: όπως υπογραμμίζει η Επιτροπή, η διάταξη αυτή δεν ορίζει καθόλου ότι όλα τα μέτρα εφαρμογής του άρθρου 16 του κανονισμού 19 δεν μπορούν να ληφθούν παρά μόνον κατά τη διαδικασία της επιτροπής διαχειρίσεως· μπορεί να θεωρηθεί πως εννοεί απλώς ότι μερικά από αυτά, τα πιο σημαντικά, πρέπει να ληφθούν κατά τη διαδικασία αυτή.

Και ακριβώς αυτό, πράγματι, συνέβη, διότι η Επιτροπή με τον κανονισμό 87 αφενός καθιέρωσε την υποχρέωση ασφαλείας, αφετέρου δε προέβλεψε την κατάπτωση της ασφαλείας αυτής όταν η πράξη εξαγωγής ή εισαγωγής δεν είχε πραγματοποιηθεί και ανέθεσε μόνο στα κράτη μέλη τη φροντίδα καθορισμού των συμπληρωματικών μέτρων.

Δεύτερη παρατήρηση: πρέπει ακόμη και κυρίως να υπογραμμιστεί ότι η ρηματική μορφή της οριστικής ενεστώτα δείχνει ακριβώς ότι οι συντάκτες του κανονισμού είχαν ως κύριο στόχο τα γενικά μέτρα που ελήφθησαν στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης οργάνωσης της αγοράς και όχι αναγκαία όλα τα μεταβατικά μέτρα που ήταν απαραίτητα για τη σταδιακή εφαρμογή της.

Έτσι, το ίδιο το γράμμα της διατάξεως δεν αρκεί για να του δώσει το νόημα που του αποδίδει η προσφεύγουσα εταιρεία της κύριας δίκης.

Αντίθετα, το πνεύμα που διέπει την πιο πάνω διάταξη οδηγεί σε αποκλεισμό του νοήματος αυτού.

Πράγματι, και εδώ πρέπει να τοποθετηθεί η προσβαλλόμενη διάταξη στο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται.

Ποιο είναι αυτό το πλαίσιο;

Στο πλαίσιο αυτό και χωρίς να συνεκτιμηθεί η παρατήρηση, κατά την οποία κάθε άλλη λύση θα οδηγούσε σε σημαντική καθυστέρηση της εφαρμογής διατάξεων, εν τούτοις σημαντικών, της οργάνωσης της κοινοτικής αγοράς σιτηρών, νομίζω πως είναι φανερό, ότι οι συντάκτες του κανονισμού 87, όταν, αφού έθεσαν την αρχή της ασφαλείας και της καταπτώσεώς της σε περίπτωση μη πραγματοποίησης της σχετικής ενέργειας, προέβλεψαν ότι το «επιπλέον», αν μπορεί να πει κανείς, των εκτελεστικών μέτρων θα ορίζεται από τα κράτη μέλη, δεν παραβίασαν καθόλου τις διατάξεις της Συνθήκης, ούτε τις διατάξεις του κανονισμού 19, αλλά αντίθετα τις εφάρμοσαν ακριβώς στο πνεύμα των συντακτών τους.

Ως συμπέρασμα αυτών των μακρών παρατηρήσεων, θα ήθελα τώρα, με λίγες φράσεις, να συνοψίσω τις σκέψεις που ανέπτυξα ενώπιόν σας όσον αφορά τα ερωτήματα που σας έθεσαν τα γερμανικά δικαστήρια.

Καταλήγω λοιπόν στο συμπέρασμα ότι στα εν λόγω ερωτήματα πρέπει να δοθούν οι εξής απαντήσεις: