ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 15.5.2023
COM(2023) 700 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Εθελοντική επισκόπηση της ΕΕ σχετικά με την πρόοδο στην υλοποίηση της ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη
{SWD(2023) 700 final} - {SWD(2023) 701 final} - {SWD(2023) 702 final} - {SWD(2023) 703 final}
Περιεχόμενα
1.
Εισαγωγή
2.
Υλοποίηση των ΣΒΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Μια ολιστική διοικητική προσέγγιση
Η προστιθέμενη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Συνεργασία ως μία Ένωση για την επίτευξη των ΣΒΑ
3.
Βασικοί μετασχηματισμοί — τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕE
Πλανήτης και ευημερία — Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία
Άνθρωποι και ευημερία — μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων και μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή
Άνθρωποι και ειρήνη — προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας και νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία
Εταιρικές σχέσεις — Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο
4.
Διδάγματα που αντλήθηκαν και προοπτικές για το 2030
Συμπεράσματα
1.Εισαγωγή
H πρώτη εθελοντική επισκόπηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης —μιας Ένωσης 447 εκατομμυρίων πολιτών και 27 χωρών— σχετικά με την υλοποίηση της ατζέντας του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη δείχνει ότι η ΕΕ είναι πλήρως προσηλωμένη στην επίτευξη των 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ). Η ατζέντα 2030 είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και το πρόγραμμα δράσης της Αντίς Αμπέμπα για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει θέσει σταθερά τη βιώσιμη ανάπτυξη στο επίκεντρο της προσοχής της και κάνει προσπάθειες για την προώθηση της υλοποίησης του θεματολογίου 2030, τόσο στο εσωτερικό της όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, στηρίζοντας τις χώρες εταίρους στις προσπάθειες που κάνουν για την υλοποίησή του.
Υπό την ηγεσία της προέδρου von der Leyen, η Επιτροπή παρουσίασε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα πολιτικής για την επίτευξη των στόχων της βιωσιμότητας στην ΕΕ και πέραν αυτής. Οι ΣΒΑ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού προγράμματος της Προέδρου
και βρίσκονται στο επίκεντρο της χάραξης πολιτικής για την εσωτερική και εξωτερική δράση σε όλους τους τομείς. Η Επιτροπή von der Leyen έχει θέσει τους ΣΒΑ στο επίκεντρο σημαντικών στόχων, όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Οι ΣΒΑ ενσωματώνονται στον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον οικονομικό και δημοσιονομικό συντονισμό με τα κράτη μέλη, στα ετήσια νομοθετικά προγράμματα εργασίας και στην εργαλειοθήκη για τη βελτίωση της νομοθεσίας, όπως αναφέρεται στο έγγραφο του 2020 με τίτλο «Επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών — Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση
», ενώ η πρόοδος όσον αφορά την επίτευξη των ΣΒΑ παρακολουθείται ετησίως από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία Eurostat.
Σε εξωτερικό επίπεδο, με βάση την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, όλα τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δεσμευτεί να στηρίξουν τις χώρες-εταίρους στην υλοποίηση των ΣΒΑ. Αυτή η προσέγγιση συνεχίζεται, καθώς και οι προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως για τη στήριξη μιας βιώσιμης ανάκαμψης ευθυγραμμισμένης με τους ΣΒΑ μέσω του νέου μας προγραμματισμού και της Global Gateway.
Πρόσφατα γεγονότα, όπως η πανδημία COVID-19, οι διαταραχές της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού και η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, περιέπλεξαν περαιτέρω την πρόοδο.
Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα επισκόπηση ανανεώνει την αίσθηση κατεύθυνσης για περαιτέρω προσπάθειες με σκοπό την οικοδόμηση διαρκούς ειρήνης, την εξασφάλιση καλύτερου μέλλοντος για τους ανθρώπους και τον πλανήτη και την επίτευξη ευημερίας χωρίς αποκλεισμούς, μεταξύ άλλων μέσω της ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων. Ως εκ τούτου, συμπληρώνει τις εθνικές αξιολογήσεις που έχουν ολοκληρωθεί από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η εθελοντική επισκόπηση διενεργήθηκε σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές των Ηνωμένων Εθνών για την οικειοθελή υποβολή κοινών εκθέσεων και βασίζεται σε ευρείες διαβουλεύσεις. Λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ προσθέτει αξία στην υλοποίηση του θεματολογίου 2030, τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, παρέχονται στο κύριο συνοδευτικό έγγραφο, το οποίο περιλαμβάνει 17 ειδικά κεφάλαια για τους ΣΒΑ και εξετάζει τις διασυνδέσεις μεταξύ των ΣΒΑ, καθώς και στο στατιστικό και αναλυτικό έγγραφο. Η παρούσα επισκόπηση περιλαμβάνει επίσης ένα ειδικό έγγραφο που αφορά τη συμμετοχή των νέων στην υλοποίηση του θεματολογίου 2030 σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και μια έκθεση σχετικά με τις δραστηριότητες διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της παρούσας εθελοντικής επισκόπησης.
Η ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη είναι απαραίτητοι εταίροι με κοινές αξίες και στόχους, συμπεριλαμβανομένου του θεματολογίου 2030. Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να προστατεύσει και να προωθήσει την πολυμερή προσέγγιση βάσει κανόνων, με τα Ηνωμένα Έθνη στο επίκεντρο της προσοχής της, και τους διεθνείς κανόνες και πρότυπα σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Λόγω της αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας στο μέσον της υλοποίησης του θεματολογίου 2030, υπάρχει αυξημένη ανάγκη για ενότητα, συντονισμένη διπλωματική προσέγγιση, περαιτέρω συνεργασία με τους εταίρους και πρωτοφανείς επενδύσεις. Ορισμένες ευάλωτες χώρες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στις προκλήσεις που προκύπτουν από τις πολλαπλές κρίσεις. Η ανάληψη δράσης για την επιτάχυνση της υλοποίησης των ΣΒΑ είναι πιο επείγουσα από ποτέ.
Από το 2015, η ΕΕ έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη όλων των ΣΒΑ, ωστόσο η πρόοδος αυτή δεν ήταν πάντοτε ίδια. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η ΕΕ σημείωσε τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά τη διασφάλιση της αξιοπρεπούς εργασίας και της οικονομικής ανάπτυξης, τη μείωση της φτώχειας και την προώθηση της ειρήνης, της ασφάλειας και των κοινωνιών και των θεσμών χωρίς αποκλεισμούς. Ωστόσο, οι δυσμενείς εξωτερικοί κλυδωνισμοί ασκούν πίεση στην ανάκαμψη μετά την πανδημία και στην πρόοδο όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ και παγκοσμίως. Η πρόοδος επιβραδύνθηκε από το 2020 εξαιτίας των πολλαπλών κρίσεων, γεγονός που οδήγησε ενίοτε σε αντιστροφή της προόδου.
Όλα αυτά προστίθενται στην υποκείμενη κλιματική και περιβαλλοντική κρίση του πλανήτη και στις αυξανόμενες ανισότητες. Απαιτείται μεγαλύτερη πρόοδος για την επίτευξη πολλών ΣΒΑ, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με την προστασία και τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία τον Δεκέμβριο του 2019 έδωσε νέα ώθηση στην πολιτική και τη δράση για το κλίμα σε επίπεδο ΕΕ. Το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα δημιούργησε νέες προοπτικές το 2021 θέτοντας νομικά δεσμευτικούς στόχους για την ΕΕ με σκοπό την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας επιτόπου αποκτά δυναμική και τα αποτελέσματα αναμένεται να επιταχυνθούν σημαντικά κατά τα επόμενα έτη.
Σε ολόκληρο το πλαίσιο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις επιπτώσεις στα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτες καταστάσεις. Συνολικά, η κατάσταση εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση και απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες ως προς την υλοποίηση για την επίτευξη του συλλογικού μας οράματος.
2.Υλοποίηση των ΣΒΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Μια ολιστική διοικητική προσέγγιση
Το όραμα της ΕΕ για βιώσιμη ανάπτυξη συνδυάζει την οικονομική ανάπτυξη, μια άκρως ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς που δεν αφήνει κανέναν στο περιθώριο, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος. Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί επίσης στόχο της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Το θεματολόγιο 2030 υλοποιείται σε επίπεδο ΕΕ μέσω μιας ολοκληρωμένης ολιστικής διοικητικής προσέγγισης, η οποία θέτει τους ΣΒΑ στο επίκεντρο της πολιτικής, της νομοθεσίας και της χρηματοδότησης της ΕΕ. Όλες οι δράσεις και οι πολιτικές της ΕΕ συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ και ο βαθμός επιτυχίας εξαρτάται από συλλογικές δράσεις σε όλα τα επίπεδα —ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό.
Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της Επιτροπής ή η προσέγγισή της «στο επίπεδο του συνόλου της διοίκησης» όσον αφορά την υλοποίηση των ΣΒΑ περιλαμβάνει διάφορα σκέλη, όπως απεικονίζεται στο διάγραμμα κατωτέρω:
Γράφημα 1: Η προσέγγιση της ΕΕ «στο επίπεδο του συνόλου της διοίκησης»
Στην αρχή της θητείας της, η πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen πρότεινε Μια Ένωση που επιδιώκει περισσότερα —πολιτικές κατευθύνσεις για την περίοδο 2019-2024. Το πολιτικό πρόγραμμα της Προέδρου ενσωματώνει τους ΣΒΑ σε όλες τις προτάσεις, τις πολιτικές και τις στρατηγικές της Επιτροπής. Και οι 17 ΣΒΑ εντάσσονται σε μία ή περισσότερες από τις έξι πρωταρχικές επιδιώξεις που ανακοινώθηκαν. Επιπλέον, όλοι οι Επίτροποι θα διασφαλίσουν την επίτευξη των ΣΒΑ στον τομέα πολιτικής τους.
Οι κατευθύνσεις καθορίζουν έξι πρωταρχικές φιλοδοξίες: Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία· μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων· μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή· προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας· μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο· και μια νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Οι εν λόγω προτεραιότητες θέτουν σε εφαρμογή τους μετασχηματισμούς που απαιτούνται για την επίτευξη των ΣΒΑ, ιδίως μέσω της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Οι έξι προτεραιότητες της Επιτροπής είναι αλληλένδετες με τους πέντε άξονες —Άνθρωποι, Πλανήτης, Ευημερία, Ειρήνη, Εταιρική Σχέση— που αναφέρονται στο προοίμιο του θεματολογίου 2030. Η προσέγγιση αυτή συνάδει επίσης σε μεγάλο βαθμό με την εστίαση σε ένα σύντομο σύνολο σημείων εισόδου για τον μετασχηματισμό, όπως συνιστάται από τους επιστήμονες στην έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη.
Γράφημα 2: Η στρατηγική για την επίτευξη των ΣΒΑ στην ΕΕ
Η τρέχουσα στρατηγική για την πλήρη επίτευξη των ΣΒΑ συνίσταται στην προώθηση των πρωταρχικών φιλοδοξιών μέσω συγκεκριμένων πρωτοβουλιών που καθορίζονται στα ετήσια προγράμματα εργασίας της Επιτροπής. Από το 2020, κάθε πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής θέτει τους ΣΒΑ στο επίκεντρο της διαδικασίας χάραξης πολιτικών της ΕΕ. Η κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Νομοθετικές προτεραιότητες της ΕΕ για το 2023 και το 2024» περιλαμβάνει μια δέσμευση για την επιτάχυνση της υλοποίησης του θεματολογίου 2030.
Ως εκ τούτου, οι ΣΒΑ ενσωματώνονται στις πολιτικές της ΕΕ και καθοδηγούν τη διαδικασία χάραξης πολιτικής και νομοθέτησης στην ΕΕ. Η προτεινόμενη νομοθεσία πρέπει να περιλαμβάνει αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο συμβάλλει στην επίτευξη των ΣΒΑ. Με βάση αυτήν τη γενική κατεύθυνση, η ολιστική διοικητική προσέγγιση επικεντρώνεται στην υλοποίηση συγκεκριμένων εσωτερικών και εξωτερικών δράσεων που θα οδηγήσουν σε απτή πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ.
Η προστιθέμενη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η εθελοντική επισκόπηση αντικατοπτρίζει τον ειδικό χαρακτήρα της ΕΕ και διάφορες πτυχές της προστιθέμενης αξίας της ΕΕ κατά την υλοποίηση του θεματολογίου 2030.
·Διαμόρφωση πολιτικών και νομοθεσίας: η ΕΕ διαμορφώνει και εφαρμόζει μια σειρά πολιτικών στους τομείς αρμοδιότητάς της και οι ΣΒΑ ενσωματώνονται στη διαδικασία χάραξης πολιτικών της.
·Χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης: η ΕΕ επενδύει σε έργα και προγράμματα βιώσιμης ανάπτυξης, τόσο εντός της ΕΕ όσο και προς υποστήριξη των χωρών εταίρων, για την επίτευξη των ΣΒΑ.
·Εξωτερικές ενέργειες: η ΕΕ αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διεθνή σκηνή για τη στήριξη της πολυμέρειας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Όσον αφορά τον προϋπολογισμό της ΕΕ, η πολυετής δομή του παρέχει σταθερό μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ και η συντριπτική πλειονότητα των προγραμμάτων της ΕΕ που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ. Για την περίοδο 2021-2027, ο προϋπολογισμός παρέχει πάνω από 2 τρισ. EUR (σε τρέχουσες τιμές) για την ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την πανδημία, επιταχύνοντας παράλληλα σημαντικά την επίτευξη των ΣΒΑ στην ΕΕ και σε ολόκληρο τον κόσμο. Συμβάλλει άμεσα σε μια πιο πράσινη, πιο ψηφιακή και πιο ανθεκτική Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς. Πάνω από το 50 % αυτού του συνολικού ποσού θα διατεθεί για την υποστήριξη του εκσυγχρονισμού της ΕΕ μέσω των εξής: της δίκαιης κλιματικής και της ψηφιακής μετάβασης· της ετοιμότητας, της ανάκαμψης και της ανθεκτικότητας· και της έρευνας και της καινοτομίας.
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ διοχετεύει πάνω από 378 δισ. EUR στις περιφέρειες και τις πόλεις της ΕΕ, συμβάλλοντας στην πρόοδο ως προς την επίτευξη διαφόρων ΣΒΑ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της χρηματοδότησης χρησιμοποιείται για επενδύσεις στην περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη προκειμένου να αμβλυνθούν οι οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές ανισότητες που εξακολουθούν να υφίστανται στην ΕΕ.
Συνεργασία ως μία Ένωση για την επίτευξη των ΣΒΑ
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συνεργάζονται στενά για να καθορίσουν το θεματολόγιο της ΕΕ και να δρομολογήσουν και να θεσπίσουν νομοθεσία της ΕΕ, μεταξύ άλλων για την επιδίωξη των ΣΒΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει προτάσεις για νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία που συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ και επανεξετάζει την εφαρμογή των νομοθετικών πράξεων από τα κράτη μέλη μετά την έγκρισή τους από τους συννομοθέτες της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο εκπροσωπεί τις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών μελών. Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και το Συμβούλιο προωθούν ενεργά την υλοποίηση των ΣΒΑ στις πολιτικές της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω τακτικών ψηφισμάτων, συμπερασμάτων και νομοθετικών πράξεων.
Τα κράτη μέλη έχουν την πρωταρχική ευθύνη για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Αυτό περιλαμβάνει τη λήψη μέτρων για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στις εθνικές πολιτικές και τη διάθεση πόρων για τη στήριξη της επίτευξής τους. Τα κράτη μέλη υποβάλλουν τακτικά έκθεση σχετικά με την πρόοδό τους ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ μέσω των αντίστοιχων οικειοθελών εθνικών αξιολογήσεών(ΟΕΑ) τους. Από το 2016, όλα τα κράτη μέλη έχουν υποβάλει τουλάχιστον μία φορά αξιολόγηση στις συνεδριάσεις του πολιτικού φόρουμ υψηλού επιπέδου για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ΠΦΥΕ). Από τα 27 κράτη μέλη, 23 το έχουν πράξει δύο φορές, συμπεριλαμβανομένων των εννέα κρατών μελών που προβλέπεται να την υποβάλουν εκ νέου για το 2023.
Η συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής υπήρξε πολύτιμη στην αξιολόγηση αυτή. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, το συμβουλευτικό όργανο που παρέχει στους εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών μια επίσημη πλατφόρμα για να εκφράζουν τις απόψεις τους, έχει δημιουργήσει ένα Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης, το οποίο έχει δεσμευτεί να προωθήσει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη Ευρώπη που θα είναι ευθυγραμμισμένη με τους ΣΒΑ. Η Επιτροπή των Περιφερειών συνεργάζεται με όλες τις ευρωπαϊκές εδαφικές ενώσεις και δίκτυα που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ΣΒΑ και συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ, για την προώθηση της έρευνας και τη συλλογή βελτιωμένων δεδομένων σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ σε τοπικό επίπεδο.
Πολλές τοπικές και περιφερειακές αρχές συμμετέχουν όλο και περισσότερο μέσω οικειοθελών τοπικών αξιολογήσεων, οι οποίες συμβάλλουν στην προώθηση της επίτευξης των ΣΒΑ κοντά στους πολίτες και συχνά περιέχουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις για τη στήριξη της υλοποίησης του θεματολογίου 2030. Μέχρι στιγμής, περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των τοπικών αξιολογήσεων έχουν εγκριθεί στην ΕΕ (41 από τις 129).
3.Βασικοί μετασχηματισμοί — τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕE
Η ΕΕ ακολουθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίτευξη των αλληλένδετων ΣΒΑ, προωθώντας αρκετούς από αυτούς μέσω βασικών πρωτοβουλιών και στρατηγικών:
Πλανήτης και ευημερία — Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία
Η ΕΕ σημείωσε μέτρια πρόοδο ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 2 για τη βιώσιμη γεωργία, του ΣΒΑ 6 για το νερό, του ΣΒΑ 7 για την ενέργεια, του ΣΒΑ 11 για τις βιώσιμες πόλεις, του ΣΒΑ 12 για την κατανάλωση και την παραγωγή και του ΣΒΑ 14 για τους ωκεανούς. Περισσότερη πρόοδος αναμένεται τα επόμενα έτη ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 13 για τη δράση για το κλίμα και του ΣΒΑ 15 για τη χερσαία βιοποικιλότητα.
Γράφημα 3: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία»
Για την επίτευξη καθοριστικής προόδου όσον αφορά τη δράση για το κλίμα (ΣΒΑ 13), η ΕΕ συμφώνησε πρόσφατα σε ένα ανανεωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο και πλαίσιο πολιτικής που θα στηρίζει ένα υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας για το κλίμα. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν τηρήσει πλήρως τις διεθνείς δεσμεύσεις τους για το κλίμα όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20 % έως το 2020, σε σύγκριση με το 1990. Σκοπός της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι να καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050. Έχει σχεδιαστεί ρητά ως αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής για την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 και των ΣΒΑ.
Σημειώθηκε σταθερή πρόοδος ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 12 για την υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή. Η αποδοτική χρήση των πόρων και της ενέργειας της ΕΕ βελτιώθηκε τα τελευταία έτη και η προστιθέμενη αξία από τον τομέα των περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών αυξάνεται. Η ΕΕ έχει αποδείξει ότι η πράσινη ανάπτυξη είναι εφικτή: η αύξηση του ΑΕΠ μπορεί να επιτευχθεί ταυτόχρονα με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, η ΕΕ απέχει ακόμη πολύ από την επίτευξη του στόχου της για διπλασιασμό του ποσοστού κυκλικής χρήσης υλικών που προέρχονται από συλλεγόμενα απόβλητα έως το 2030, σε σύγκριση με το 2020. Το επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία καθορίζει διάφορες βασικές πρωτοβουλίες που θα βοηθήσουν την ΕΕ να μειώσει την πίεση που ασκείται στους φυσικούς πόρους και να δημιουργήσει βιώσιμη ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Η εφαρμογή του θα συμβάλει καθοριστικά στην κάλυψη αυτού του κενού.
Απαιτείται μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά τον ΣΒΑ 15 για τα χερσαία οικοσυστήματα, ενώ η κατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων βελτιώθηκε σε κάποιο βαθμό (ΣΒΑ 14). Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 και το παγκόσμιο πλαίσιο βιοποικιλότητας Kunming-Montreal του Δεκεμβρίου του 2022, η ΕΕ προτίθεται να προστατεύσει τουλάχιστον το 30 % των χερσαίων περιοχών της και το 30 % των θαλάσσιων περιοχών της έως το 2030. Η δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030 έδωσε έμφαση στην προστασία, την αποκατάσταση και τη βιώσιμη διαχείριση των δασών της ΕΕ ως συμβολή στην επίτευξη του ΣΒΑ 15. Η στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος θέτει ως μεσοπρόθεσμο στόχο για το 2030 την καταπολέμηση της απερήμωσης και την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων γαιών και εδαφών. Η πρόταση νομοθετήματος για την αποκατάσταση της φύσης καθορίζει δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, ιδίως εκείνων που έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα.
Μέχρι στιγμής, η πρόοδος ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 6 για το νερό είναι ανομοιογενής. Η βελτίωση της επεξεργασίας των λυμάτων έχει μειώσει την οργανική ρύπανση στους ποταμούς, στις λίμνες και τις θάλασσες της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, ανησυχία εξακολουθεί να προκαλεί η υπερβολική ποσότητα θρεπτικών ουσιών, βιομηχανικών ρύπων, φαρμακευτικών καταλοίπων, καλλυντικών και φυτοφαρμάκων στο νερό . Παρότι η κατάσταση της υγιεινής είναι γενικά πολύ καλή, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα πρόσβασης σε υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης μεταξύ των κρατών μελών, με ορισμένες ευάλωτες ομάδες να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.
Τα αποτελέσματα της ΕΕ όσον αφορά τον ΣΒΑ 2 για τον υποσιτισμό και τη βιώσιμη γεωργία είναι ανομοιογενή. Η πρόοδος που συντελέστηκε έχει τεθεί υπό πίεση λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι τιμές των γεωργικών προϊόντων έχουν αυξηθεί στην ΕΕ και παγκοσμίως. Η ΕΕ έχει εντείνει τη στήριξή της για να βοηθήσει όσους πλήττονται περισσότερο από τις καταστροφικές επιπτώσεις της αυξανόμενης επισιτιστικής ανασφάλειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Από το 2020 έως το 2024, η ΕΕ επενδύει 8 δισ. EUR για την επισιτιστική ασφάλεια παγκοσμίως. Στην ΕΕ, οι δράσεις επικεντρώθηκαν στη στήριξη των γεωργών που πλήττονται περισσότερο από το υψηλότερο κόστος των εισροών. Τα μέτρα αυτά συνδυάστηκαν με δράσεις που αφορούν διαρθρωτικές αλλαγές για την προώθηση βιώσιμων και ανθεκτικών συστημάτων γεωργίας, αλιείας και τροφίμων, καθώς και της πιο υγιεινής διατροφής, όπως ορίζεται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο». Η στρατηγική αυτή θέτει συγκεκριμένους στόχους για τον μετασχηματισμό των συστημάτων τροφίμων της ΕΕ έως το 2030 και προωθεί την παγκόσμια μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων.
Επίσης, στο πλαίσιο της ενεργειακής κρίσης ως απόρροια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η ΕΕ συνέχισε την πορεία της προς την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Το 2022 η ΕΕ πραγματοποίησε άλματα προόδου προκειμένου να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό, να αυξήσει την ενεργειακή απόδοση και να επιταχύνει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σχεδόν 300 δισ. EUR διατίθενται για τη στήριξη σχετικών επενδύσεων στα κράτη μέλη. Από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, η ΕΕ μείωσε την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 18 % σε σύγκριση με τον μέσο όρο των ίδιων μηνών των πέντε προηγούμενων ετών. Η απαλλαγή των ενεργειακών συστημάτων από τις ανθρακούχες εκπομπές αποτελεί μέρος της διαρθρωτικής μακροπρόθεσμης λύσης που αναπτύσσεται. Οι στόχοι του 2030 για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση αναθεωρούνται προς τα πάνω. Με την πρόταση για τη θέσπιση πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, η ΕΕ λαμβάνει επίσης μέτρα για να διασφαλίσει ότι η βιομηχανική της ικανότητα μηδενικών καθαρών εκπομπών θα είναι σε θέση να επιτύχει τους στόχους της για το κλίμα και την ενέργεια. Τα πιο πρόσφατα δεδομένα που περιλαμβάνονται στο σύνολο δεικτών της ΕΕ για τους ΣΒΑ δεν αντικατοπτρίζουν ακόμη πλήρως αυτές τις επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του ενεργειακού εφοδιασμού και των σχετικών εκτινάξεων των τιμών· ωστόσο, τα επόμενα έτη μπορεί να αναμένεται σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας (ΣΒΑ 7).
Όσον αφορά τον ΣΒΑ 11 για τις βιώσιμες πόλεις, οι πόλεις και οι αστικές περιοχές φιλοξενούν σχεδόν το 75 % των πολιτών της ΕΕ. Παρέχουν πολλές ευκαιρίες απασχόλησης και οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας, ωστόσο πολλοί κάτοικοι αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις. Τα στεγαστικά ζητήματα, η ρύπανση και η εγκληματικότητα αποτελούν ορισμένες από τις σοβαρότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αστικές περιοχές. Η βιώσιμη και ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη είναι ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση της πράσινης, δίκαιης και ψηφιακής μετάβασης και των αντίστοιχων προτεραιοτήτων της ΕΕ σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να μένει κανείς στο περιθώριο. Γι’ αυτό τον λόγο η ΕΕ ανέλαβε τρεις νέες εθελοντικές δεσμεύσεις το 2022 προκειμένου να συμβάλει στην επιτάχυνση της υλοποίησης του νέου αστικού θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών.
Κλιματική ουδετερότητα
Το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, που εγκρίθηκε το 2021, είναι μοναδικό δεδομένου ότι θέτει νομικά δεσμευτικούς στόχους για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας επιτόπου βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, μπορούμε δε να αναμένουμε ότι τα αποτελέσματα θα αυξηθούν σημαντικά κατά τα επόμενα έτη.
Οι νομοθετικές προτάσεις θέτουν σε εφαρμογή αυτούς τους στόχους μείωσης κατά 55 % σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Ακρογωνιαίος λίθος αυτής της δέσμης μέτρων είναι η τιμολόγηση του άνθρακα, με τη μορφή του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, το οποίο αποτελεί την πρώτη σημαντική αγορά ανθρακούχων εκπομπών παγκοσμίως, η οποία παραμένει η μεγαλύτερη. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συμφώνησαν πρόσφατα για την ενίσχυση και την επέκταση της εμπορίας εκπομπών, τη μείωση των εθνικών εκπομπών στους τομείς των μεταφορών, των κτιρίων, των αποβλήτων και της γεωργίας, τον τερματισμό της πώλησης νέων αυτοκινήτων που εκπέμπουν CO2 στην ΕΕ έως το 2035 (με ευελιξία για τα συνθετικά καύσιμα) και την αύξηση των απορροφήσεων άνθρακα μέσω της χρήσης γης, της δασοκομίας και της γεωργίας.
Η κλιματική αλλαγή και η προστασία της βιοποικιλότητας πρέπει να αντιμετωπιστούν σε παγκόσμια κλίμακα μέσω της ανάληψης συγκεκριμένων δράσεων από όλες τις χώρες. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να κινητοποιούν περίπου 84 δισ. EUR ετησίως για τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι οι μεγαλύτεροι χορηγοί δημόσιας χρηματοδότησης για το κλίμα στον κόσμο —23,04 δισ. EUR το 2021.
Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ επιδιώκει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο και την επίτευξη προόδου ως προς τους σχετικούς ΣΒΑ. Περίπου το 35 % του προϋπολογισμού του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας — Η Ευρώπη στον κόσμο (ΜΓΑΔΣ — Η Ευρώπη στον κόσμο) συμβάλλει στη δράση για το κλίμα (ΣΒΑ 13), μεταξύ άλλων μέσω της στήριξης για τη βιώσιμη ενέργεια (ΣΒΑ 7). Η ΕΕ δεσμεύτηκε επίσης να διπλασιάσει τη διεθνή χρηματοδότησή της για τη βιοποικιλότητα (ΣΒΑ 15 και 14), ιδίως για τις πλέον ευάλωτες χώρες, κατά την περίοδο 2021-2027. Η ΕΕ ενέτεινε επίσης τη στήριξή της για τη βιώσιμη γεωργία (ΣΒΑ 2), τους υδάτινους πόρους (ΣΒΑ 6) και τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή (ΣΒΑ 12), συμπεριλαμβανομένης της κυκλικής οικονομίας στις χώρες εταίρους. Όπως περιγράφεται κατωτέρω, η ΕΕ αναπτύσσει την Global Gateway, τη στρατηγική της για βιώσιμες επενδύσεις σε υποδομές παγκοσμίως. Η στρατηγική αυτή χρησιμεύει ως θετική προσφορά προς τις χώρες εταίρους για τη στήριξη της επίτευξης των ΣΒΑ, μεταξύ άλλων μέσω της κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα. Αυτό περιλαμβάνει τη στήριξη υποδομών στον τομέα της βιώσιμης ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής, ιδίως μέσω εμβληματικών πρωτοβουλιών όπως η πρωτοβουλία Αφρικής-ΕΕ για την πράσινη ενέργεια, η πρωτοβουλία για την πράσινη μετάβαση στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική και η πρωτοβουλία για το νερό, την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή στην Κεντρική Ασία. Οι δράσεις αυτές αναλαμβάνονται σύμφωνα με την προσέγγιση «Ομάδα Ευρώπη», χάρη στην οποία συσπειρώνονται η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και οι εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, καθώς και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Άνθρωποι και ευημερία — μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων και μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή
Μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων
Βοηθώντας τις οικονομίες να αναπτυχθούν και μειώνοντας τη φτώχεια και την ανισότητα, η ΕΕ συμβάλλει επίσης άμεσα σε διάφορους αλληλένδετους ΣΒΑ. Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (ΣΒΑ 1) και την οικονομία και την αγορά εργασίας (ΣΒΑ 8). Ωστόσο, μέτρια μόνο πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τη μείωση των ανισοτήτων (ΣΒΑ 10).
Γράφημα 4: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων»
Η οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ τής επιτρέπει να συντονίζει ενεργά και αποτελεσματικά την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 στα 27 κράτη μέλη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου —ένα πλαίσιο ολοκληρωμένης εποπτείας και συντονισμού των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ΕΕ περιγράφει ένα θεματολόγιο οικονομικής πολιτικής για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των κλυδωνισμών βραχυπρόθεσμα και τη συνέχιση των προσπαθειών για τη στήριξη της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης και την αύξηση της ανθεκτικότητας μεσοπρόθεσμα, με παράλληλη διατήρηση της ευελιξίας για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Η προσέγγιση διαρθρώνεται γύρω από τις τέσσερις διαστάσεις της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας (δικαιοσύνη, περιβαλλοντική βιωσιμότητα, παραγωγικότητα και μακροοικονομική σταθερότητα). Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ενσωματώνει την υλοποίηση των ΣΒΑ. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπονται ετήσιες εκθέσεις ανά χώρα για όλα τα κράτη μέλη —καθεμία από τις οποίες επισημαίνει την πρόοδο και τις προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή των μέτρων για τους ΣΒΑ— και μια συνολική έκθεση στατιστικής παρακολούθησης, η οποία παρέχει εμπεριστατωμένη επισκόπηση της προόδου της ΕΕ ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ.
Συνολικά, οι στόχοι που καθορίζονται στο πλαίσιο των ΣΒΑ όσον αφορά την απασχόληση, την εκπαίδευση και τις δεξιότητες, τις συνθήκες εργασίας, την καταπολέμηση της φτώχειας και της ανισότητας και την προώθηση των ίσων ευκαιριών και της κοινωνικής ένταξης επιδιώκονται σε επίπεδο ΕΕ μέσω της υλοποίησης του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και της οικοδόμησης μιας Ένωσης ισότητας. Το σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, το οποίο εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2021, θέτει τρεις φιλόδοξους πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ για το 2030 στους τομείς της απασχόλησης, των δεξιοτήτων και της μείωσης της φτώχειας. Οι στόχοι αυτοί περιλαμβάνουν ποσοστό απασχόλησης 78 % (για τα άτομα ηλικίας 20 έως 64 ετών), ποσοστό συμμετοχής 60 % στην κατάρτιση για όλους τους ενήλικες και μείωση κατά τουλάχιστον 15 εκατομμύρια του αριθμού των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων παιδιών (σε σύγκριση με το 2019). Με συνολικό προϋπολογισμό πάνω από 99 δισ. EUR, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ αποτελεί βασικό χρηματοδοτικό μέσο για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
Η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση καλύπτονται από τον ΣΒΑ 8. Η οικονομία της ΕΕ αυξήθηκε κατά 5,4 % το 2021, μετά από συρρίκνωση που σημείωσε λόγω της πανδημίας COVID-19 το 2020. Εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 3,5 % το 2022 και κατά 0,8 % το 2023. Το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ έφτασε στο νέο πρωτοφανές υψηλό επίπεδο του 74,7 % το 2022 και έκτοτε οι αγορές εργασίας παρέμειναν σε υψηλό ποσοστό. Η ανεργία και η μακροχρόνια ανεργία παρουσίαζαν ήδη πτωτική τάση από το 2014. Εάν συνεχιστεί αυτή η θετική τάση, η ΕΕ θα είναι σε θέση να επιτύχει τον στόχο του 78 % που έχει θέσει για την απασχόληση έως το 2030. Ωστόσο, η κατάσταση των νέων στην αγορά εργασίας είναι λιγότερο θετική. Οι «Εγγυήσεις για τη νεολαία» κατέστησαν δυνατή την πρόσβαση στην αγορά εργασίας ή στην εκπαίδευση για περισσότερους από 24 εκατομμύρια νέους μετά το 2013.
Όσον αφορά τον ΣΒΑ 1, ο αριθμός των ατόμων στην ΕΕ που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μειώθηκε σημαντικά από 104,9 εκατομμύρια (ή 24 % του πληθυσμού της ΕΕ) το 2015 σε 95,4 εκατομμύρια (21,7 %) το 2021. Ο αριθμός των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο μειώθηκε από 22,3 εκατομμύρια το 2015 σε 19,6 εκατομμύρια το 2021. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα ποσοστά φτώχειας μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Επίσης, οι αγροτικές περιοχές συνήθως αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας λόγω της αποδημίας και της περιορισμένης πρόσβασης σε υπηρεσίες, των ασθενέστερων αγορών εργασίας και των λιγότερων ευκαιριών εκπαίδευσης. Όσον αφορά τον ΣΒΑ 10, το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ των φτωχών και των πλούσιων στην ΕΕ παραμένει επίσης μεγάλο και η κοινωνική ένταξη των ανέργων, των μεταναστών, των μειονοτήτων και των ατόμων με αναπηρία εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.
Καταπολέμηση των ανισοτήτων και μέριμνα για να μην μείνει κανείς στο περιθώριο
Η μέριμνα για να μην μείνει κανείς στο περιθώριο αποτελεί κεντρική δέσμευση στο θεματολόγιο 2030. Οι ανισότητες αποτελούν βασική πρόκληση που καλύπτεται από όλους τους ΣΒΑ.
Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να εξαλείψει τη φτώχεια σε όλες τις μορφές της, να εξαλείψει τις διακρίσεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό και να μειώσει τις ανισότητες. Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει ότι η ΕΕ βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Η δέσμευση να μην μείνει κανείς στο περιθώριο αντικατοπτρίζεται στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής μιας προσέγγισης με βάση τα δικαιώματα και της ενίσχυσης της εστίασης στην καταπολέμηση των ανισοτήτων.
Η οικοδόμηση μιας Ένωσης ισότητας, με μια πιο δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία, χωρίς διακρίσεις, αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ. Η Ένωση ισότητας βασίζεται σε πολιτικές και δράσεις που δημιουργούν τις προϋποθέσεις ώστε όλοι να ζουν, να εξελίσσονται και να ηγούνται χωρίς διακρίσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έγκριση και την εφαρμογή στρατηγικών και σχεδίων δράσης που αφορούν άμεσα την επίτευξη των ΣΒΑ, συμπεριλαμβανομένων ειδικότερα των στόχων 1, 4, 5, 8 και 10. Πολλά από αυτά αναφέρονται στην παρούσα ενότητα σχετικά με τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕΕ και αναλύονται περαιτέρω στο συνοδευτικό έγγραφο (SWD(2023)700).
Αναλήφθηκαν συγκεκριμένες δράσεις σε επίπεδο ΕΕ μέσω πολιτικών για την προώθηση και τη διασφάλιση της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης στην ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία της αγοράς. Η προσέγγιση όσων υστερούν περισσότερο απαιτεί την ύπαρξη αναλυτικών δεδομένων για την παρακολούθηση των δεσμεύσεων και τον σχεδιασμό πολιτικών για τις πλέον ευάλωτες και περιθωριοποιημένες πληθυσμιακές ομάδες. Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρία, οι μετανάστες και οι Ρομά, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας. Η ΕΕ συλλέγει τακτικά δεδομένα σχετικά με τα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα των πολιτών μέσω της στατιστικής της υπηρεσίας (
Eurostat
) και των εξειδικευμένων οργανισμών της, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (
FRA
), του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (
Eurofound
), και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (
EIGE
).
Για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, η στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030 αποσκοπεί στη βελτίωση της ζωής των ατόμων με αναπηρία κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, εντός και εκτός της ΕΕ, μεταξύ άλλων σε συνθήκες ανθρωπιστικών κρίσεων.
H μέριμνα για να μην μείνει κανείς στο περιθώριο και η καταπολέμηση των ανισοτήτων βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο των διεθνών εταιρικών σχέσεων της ΕΕ και αποτελούν μέρος του στόχου της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης. Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ δίνει προτεραιότητα στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και στην προώθηση βιώσιμων κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς. Ένας γενικός στόχος είναι να αποτυπωθεί η πολυδιάστατη συμβολή στην καταπολέμηση των ανισοτήτων κατά τον σχεδιασμό, τη συγκριτική αξιολόγηση και την παρακολούθηση των προγραμμάτων της. Η δράση της ΕΕ αποσκοπεί επίσης στην καταπολέμηση των ανισοτήτων σε επίπεδο πολιτικής, για παράδειγμα μέσω της βελτίωσης των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και των δημοσιονομικών πλαισίων και της αντιμετώπισης της ανισότητας ενόψει της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Πολλές εμβληματικές πρωτοβουλίες για την ισότητα επιδιώκονται σε ολόκληρο τον κόσμο και σε όλους τους τομείς: από την κοινωνική συνοχή έως την αξιοπρεπή εργασία και από τη δίκαιη μετάβαση έως την ανθρωποκεντρική ψηφιοποίηση.
Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ στηρίζει τις χώρες-εταίρους στη βελτίωση του επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος, στις ιδιωτικές επενδύσεις, στην αύξηση της χρηματοπιστωτικής ένταξης και στην προώθηση του εμπορίου και της εμπορικής διευκόλυνσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις αξιακές αλυσίδες (ΣΒΑ 8, 9, 10). Προωθεί την αξιοπρεπή εργασία βελτιώνοντας την κοινωνική, εργασιακή και περιβαλλοντική βιωσιμότητα (ΣΒΑ 8), προωθώντας την ισότητα των φύλων (ΣΒΑ 5) και την ενδυνάμωση των γυναικών και των νέων, καταπολεμώντας τις ανισότητες (ΣΒΑ 10) και βελτιώνοντας τις πολιτικές και τα συστήματα επαγγελματικής και εκπαιδευτικής κατάρτισης (ΣΒΑ 4). Στο πλαίσιο της στρατηγικής Global Gateway, η ΕΕ έχει ήδη δρομολογήσει διάφορα έργα στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», με δυνατότητα αξιοποίησης πολλαπλών πηγών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της δέσμης επενδυτικών μέτρων ΕΕ-Αφρικανικής Ένωσης για τους στρατηγικούς διαδρόμους μεταφορών, στη Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Αφρική, οι οποίες θα συμβάλουν σε ευρύ φάσμα αλληλένδετων ΣΒΑ.
Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή
Για να υλοποιήσει επιτυχώς το θεματολόγιο 2030 και να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της στην παγκόσμια σκηνή, η ΕΕ μεταμορφώνει τη βιομηχανία και τις υποδομές της ώστε να καταστούν πιο πράσινες και πιο ψηφιακές, και η οικονομία της να καταστεί πιο κυκλική. Η πανδημία COVID-19 επιβεβαίωσε εκ νέου τα οφέλη της ψηφιοποίησης στην καθημερινή μας ζωή, καθώς και τον λόγο για τον οποίο η ψηφιακή μετάβαση είναι η πορεία προς τα εμπρός. Η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση συμβαδίζουν και αλληλοϋποστηρίζονται όσον αφορά το δυναμικό τους.
Γράφημα 5: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή»
Ικανοποιητική πρόοδος σημειώθηκε στους τομείς της βιομηχανίας, της καινοτομίας και των υποδομών (ΣΒΑ 9). Οι δράσεις της ΕΕ επικεντρώνονται στον εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών και των υποδομών της, καθιστώντας τις πιο πράσινες και πιο ψηφιακές. Η ενίσχυση των ψηφιακών υποδομών αποτελεί βασικό πυλώνα της ψηφιακής δεκαετίας, του προγράμματος που καθορίζει τη στρατηγική της ΕΕ για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η παραγωγικότητα είναι υψηλότερη σε ορισμένους τομείς, όπως η ψηφιακή και η καθαρή τεχνολογία, οι οποίοι αναμένεται να είναι οι τομείς ανάπτυξης του μέλλοντος. Για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να ευημερήσουν στην Ευρώπη, η ΕΕ ενέκρινε ένα βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, πρότεινε νομοθεσία για την τεχνητή νοημοσύνη και προέβη σε ρύθμιση των υπηρεσιών και των αγορών δεδομένων με ανθρωποκεντρικό τρόπο. Με την ευρωπαϊκή πράξη για τα μικροκυκλώματα, η ΕΕ θα κινητοποιήσει δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις ύψους άνω των 43 δισ. EUR και θα θεσπίσει μέτρα για την προετοιμασία, την πρόληψη και την ταχεία αντιμετώπιση τυχόν μελλοντικών διαταραχών στην αλυσίδα εφοδιασμού, από κοινού με τα κράτη μέλη και τους διεθνείς εταίρους. Η διευκόλυνση και η απλούστευση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, και ένα ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο είναι απαραίτητα για την πρωτοπορία στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η διαστημική τεχνολογία με τη μορφή της δορυφορικής πλοήγησης και της γεωσκόπησης χρησιμοποιείται επίσης για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας της γεωργίας, της χρήσης των χερσαίων και θαλάσσιων πόρων και των μεταφορών.
Ταυτόχρονα, η ΕΕ προωθεί την καινοτομία με το νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο καινοτομίας της, το οποίο έχει ως στόχο να θέσει την ΕΕ στην πρώτη γραμμή του νέου κύματος καινοτομίας στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας και νεοφυών επιχειρήσεων εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Το βασικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», με προϋπολογισμό ύψους 95,5 δισ. EUR για την περίοδο 2021-2027, συμβάλλει στην επίτευξη και των 17 ΣΒΑ και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της ΕΕ. Τα μέτρα αυτά αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς. Ο αριθμός των αιτήσεων χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας προς το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας έχει αυξηθεί. Ωστόσο, η ένταση έρευνας και ανάπτυξης της ΕΕ σημείωσε μέτρια μόνο αύξηση, φτάνοντας το 2,27 % το 2021, παρουσιάζοντας δηλ. κάποια απόκλιση από τον στόχο του 3 % για το 2030.
Εκπαίδευση και κατάρτιση, δεξιότητες και παιδιά
Η νεότερη γενιά αποτελεί κινητήρια δύναμη για την υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η φροντίδα της νεότερης γενιάς συμβάλλει στην εξέλιξη και την ανάπτυξή της. Τα στοχευμένα μέτρα συνδυάζονται με ισχυρές κοινωνικές υπηρεσίες.
Η μέριμνα για να μη μείνει κανείς στο περιθώριο απαιτεί επίσης τη διάρρηξη των διαγενεακών κύκλων μειονεξίας· ο στόχος αυτός επιδιώκεται με τη νέα στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού και την ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά. Η τελευταία εγγυάται την αποτελεσματική πρόσβαση των παιδιών που έχουν ανάγκη σε βασικές υπηρεσίες, όπως η φροντίδα, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η διατροφή και η στέγαση.
Η ψηφιοποίηση προσφέρει επίσης ευκαιρίες και οφέλη για τα παιδιά, αλλά ενέχει και κινδύνους. Η νέα στρατηγική για ένα καλύτερο διαδίκτυο για τα παιδιά έχει ως στόχο να διασφαλίσει την προστασία, τον σεβασμό και την ενδυνάμωση των παιδιών στο διαδίκτυο. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης νέα νομοθεσία της ΕΕ για την πρόληψη και την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο.
Όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση (ΣΒΑ 4), ξεκινώντας από ένα υψηλό επίπεδο, η ΕΕ σημείωσε συνολικά μέτρια πρόοδο. Αφενός, η ΕΕ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην προσχολική εκπαίδευση, μειώνοντας τα ποσοστά πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, προωθώντας προγράμματα μαθητείας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) και αυξάνοντας τα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ΕΕ φιλοξενεί ήδη σχεδόν 5 000 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έχει 18 εκατομμύρια σπουδαστές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εντός της ΕΕ, το 57,2 % του συνόλου των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το 2020 ήταν γυναίκες. Από την άλλη πλευρά, η συμμετοχή των ενηλίκων στη μάθηση και το ποσοστό των ενηλίκων με τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες δεν έχουν βελτιωθεί σημαντικά από το 2015, και ένας στους πέντε νέους Ευρωπαίους εξακολουθεί να μην διαθέτει επαρκείς ικανότητες στην ανάγνωση, στα μαθηματικά ή στις επιστήμες.
Μετά το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας το 2022, το 2023 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων, με στόχο την προώθηση αυξημένων επενδύσεων στην κατάρτιση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων, τη διασφάλιση ότι οι δεξιότητες είναι κατάλληλες για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και την αντιστοίχιση των προσδοκιών και των δεξιοτήτων των ατόμων με τις ευκαιρίες. Το Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων θα ενισχύσει συγκεκριμένα τους ΣΒΑ 4, 8 και 9. Το πρόγραμμα Erasmus+ συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας και της συνάφειας των εκπαιδευτικών συστημάτων μέσω της μαθησιακής κινητικότητας, της θεσμικής συνεργασίας και της ανάπτυξης ικανοτήτων παγκοσμίως. Σε παγκόσμιο επίπεδο, με βάση τη σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης του 2022, η ΕΕ θα δώσει συνέχεια με αποφασιστική δράση σε διάφορες προτεραιότητες στον τομέα της εκπαίδευσης, όπως η κατάρτιση των εκπαιδευτικών, η ενίσχυση της ισότητας και της ένταξης στην εκπαίδευση και η προώθηση των δεξιοτήτων. Η ΕΕ παρέχει συλλογικά ως «Ομάδα Ευρώπη» περισσότερο από το ήμισυ της στήριξης που παρέχεται σε παγκόσμια ταμεία για την εκπαίδευση, όπως η «Παγκόσμια Σύμπραξη για την Εκπαίδευση» («Global Partnership for Education») και η σύμπραξη «Η εκπαίδευση δεν μπορεί να περιμένει» («Education Cannot Wait»).
Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ στηρίζει τις χώρες εταίρους στην ψηφιακή μετάβαση. Ο κόμβος «Η ψηφιοποίηση στην υπηρεσία της ανάπτυξης» είναι μια νέα μορφή παγκόσμιας ψηφιακής συνεργασίας με την ΕΕ, η οποία στηρίζει τη θέσπιση ρυθμιστικών πλαισίων για την ψηφιακή τεχνολογία και τα δεδομένα, καθώς και για τις ψηφιακές δεξιότητες. Μέσω της πρωτοβουλίας Global Gateway, η ΕΕ στηρίζει την καινοτομία στις ψηφιακές υποδομές σε παγκόσμιο επίπεδο και τη σχετική δράση για την εκπαίδευση και την έρευνα, ιδίως μέσω εμβληματικών πρωτοβουλιών, όπως η Ψηφιακή Συμμαχία με τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική και η πρωτοβουλία για την ψηφιακή συνδεσιμότητα στην Κεντρική Ασία.
Άνθρωποι και ειρήνη — προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας και νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία
Προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας
Η ασφάλεια, η δικαιοσύνη και οι ισχυροί θεσμοί αποτελούν βασικούς παράγοντες διευκόλυνσης της κοινωνικά δίκαιης οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Επωφελούμενη από ένα ισχυρό πλαίσιο για το κράτος δικαίου και από ισχυρά θεσμικά όργανα, η ΕΕ σημείωσε σημαντική πρόοδο ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 16. Η ΕΕ σημείωσε επίσης ικανοποιητική πρόοδο έως το 2020 ως προς την επίτευξη των στόχων για την υγεία και την ευημερία (ΣΒΑ 3) και, παρά την οπισθοδρόμηση που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού, η θετική τάση συνεχίζεται.
Γράφημα 6: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας»
Τέθηκαν τα θεμέλια για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας με στόχο την καλύτερη προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας των πολιτών της ΕΕ, τον εξοπλισμό της ΕΕ και των κρατών μελών της με σκοπό την πρόληψη και την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών, και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης της ΕΕ. Το πρόγραμμα EU4Health, με προϋπολογισμό ύψους 5,3 δισ. EUR για την περίοδο 2021-2027, ενισχύει τα συστήματα υγείας. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου, το οποίο στηρίζεται με χρηματοδότηση ύψους 4 δισ. EUR, ποσό από το οποίο το 1,25 δισ. EUR προέρχεται από το πρόγραμμα EU4Health, ενισχύονται η πρόληψη του καρκίνου, η έρευνα και η περίθαλψη των ασθενών.
Για την προστασία όλων των πολιτών στην ΕΕ, η Επιτροπή καθόρισε μια νέα στρατηγική για την Ένωση Ασφάλειας. Η στρατηγική αυτή συμβάλλει στις ειρηνικές κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς, τη διατήρηση των οποίων επιδιώκει ο ΣΒΑ 16. Η στρατηγική επικεντρώνεται σε τομείς προτεραιότητας στους οποίους η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη στην ενίσχυση της ασφάλειας για όλους όσοι ζουν στην Ευρώπη. Η στρατηγική είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση όλων των μορφών βίας, τον τερματισμό της κακοποίησης και της εμπορίας ανθρώπων και την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας.
Το κράτος δικαίου αποτελεί θεμελιώδη αξία της ΕΕ. Η ΕΕ ενίσχυσε σταδιακά την εργαλειοθήκη της για την προώθηση και την προστασία του κράτους δικαίου στην ΕΕ. Η εργαλειοθήκη περιλαμβάνει τόσο μέσα πρόληψης όσο και μέσα αντίδρασης, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, των ετήσιων εκθέσεων για το κράτος δικαίου, τα οποία καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση ζητημάτων στα κράτη μέλη της ΕΕ, ή την κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει όταν ζητήματα που αφορούν το κράτος δικαίου συνιστούν παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός για το κράτος δικαίου, έχοντας στο επίκεντρό του τις εκθέσεις για το κράτος δικαίου, είναι ένα προληπτικό εργαλείο, το οποίο έχει σχεδιαστεί ως ετήσιος κύκλος στενού διαλόγου μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, από κοινού με τα κράτη μέλη, τα εθνικά κοινοβούλια, την κοινωνία των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, με σκοπό τη διασφάλιση της παρακολούθησης και τη διατύπωση συστάσεων. Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης στρατηγική για την ενίσχυση της εφαρμογής των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ και υποβάλλει ετησίως έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ενώ ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ υποβάλλει ετησίως έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη στην πράξη.
Το προτεινόμενο νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι η διαχείριση της μετανάστευσης γίνεται με αποτελεσματικό και ανθρώπινο τρόπο, με δίκαιους και αποδοτικούς κανόνες για το άσυλο. Επιπλέον, ο εξωτερικός πυλώνας του συμφώνου στηρίζει τις χώρες εταίρους στη διαχείριση της μετανάστευσης σε όλους τους μεταναστευτικούς διαδρόμους, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής, διέλευσης και προορισμού.
Αλληλεγγύη για την αντιμετώπιση της πανδημίας
Ως συνέπεια της πανδημίας COVID-19, καταγράφηκαν 1,7 εκατομμύρια υπερβάλλοντες θάνατοι στην ΕΕ. Η αντιμετώπιση της πανδημίας με τη βοήθεια της επιστήμης και χάρη στην αλληλεγγύη αποτέλεσε ύψιστη προτεραιότητα. Μέσω της στρατηγικής της ΕΕ για τα εμβόλια, έχουν παραδοθεί περισσότερες από 1,7 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά της νόσου COVID-19 σε όλες τις γωνιές της Ευρώπης, το 86 % του ενήλικου πληθυσμού στην ΕΕ έχει εμβολιαστεί πλήρως κατά της νόσου και χιλιάδες ζωές έχουν σωθεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ είναι ένας από τους κορυφαίους δωρητές στον COVAX, τον μηχανισμό παγκόσμιας πρόσβασης σε εμβόλιο κατά της COVID-19. Από τον Νοέμβριο του 2020 έως τον Ιούνιο του 2022, η ΕΕ εξήγαγε πάνω από 2,2 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων σε συνολικά 167 χώρες, από τις οποίες 478 εκατομμύρια δόσεις δωρίστηκαν μέσω του COVAX σε χώρες που είχαν ανάγκη, ιδίως σε ολόκληρη την Αφρική. Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ επικεντρώθηκε επίσης ειδικά στη διασφάλιση της πρόσβασης σε εμβόλια για τους πλέον ευάλωτους που δεν καλύπτονταν από εθνικά προγράμματα εμβολιασμού. Η ΕΕ παρέχει συλλογικά ως «Ομάδα Ευρώπη» σημαντική στήριξη σε παγκόσμια ταμεία για την υγεία και προωθεί την ενίσχυση της παγκόσμιας διακυβέρνησης στον τομέα της υγείας, ιδίως του ΠΟΥ. Για τη βελτίωση της παγκόσμιας υγειονομικής ασφάλειας, η νέα στρατηγική της ΕΕ για την παγκόσμια υγεία, που εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2022, καθοδηγεί τη δράση της ΕΕ για τη βελτίωση της ετοιμότητας και της αντίδρασης σε απειλές κατά της υγείας. Με ορίζοντα το 2030, στόχος της είναι η ανάκτηση του χαμένου εδάφους όσον αφορά τους ΣΒΑ για την υγεία, μέσω της εστίασης στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας, της καθολικής υγειονομικής κάλυψης, της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, της δημόσιας υγείας, καθώς και στους καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία.
Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ προωθεί τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την επιδίωξη των στόχων της ανθρώπινης ανάπτυξης, καθώς και την αρχή ότι κανείς δεν μένει στο περιθώριο, στοχεύοντας τα άτομα που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, ευαλωτότητας και κρίσης, ιδίως όσον αφορά την υγεία (ΣΒΑ 3), την εκπαίδευση (ΣΒΑ 4), την κοινωνική πρόνοια (ΣΒΑ 1) και την ισότητα των φύλων (ΣΒΑ 5). Η ΕΕ θέτει την καταπολέμηση της φτώχειας στο επίκεντρο της διεθνούς συνεργασίας της, ενσωματώνοντάς την ως εγκάρσιο στόχο. Η ΕΕ δίνει μεγαλύτερη προτεραιότητα στην καταπολέμηση των ανισοτήτων μέσω της οικοδόμησης βιώσιμων κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς (ΣΒΑ 10). Τουλάχιστον το 20 % του προϋπολογισμού στο πλαίσιο του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας — Η Ευρώπη στον κόσμο θα συμβάλει στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Η ΕΕ αναλαμβάνει μετασχηματιστικές πρωτοβουλίες της «Ομάδας Ευρώπη» με έμφαση στην ανθρώπινη ανάπτυξη, όπως η πρωτοβουλία για την «Παρασκευή και πρόσβαση σε εμβόλια, φάρμακα και προϊόντα τεχνολογίας υγείας στην Αφρική» και η «Πρωτοβουλία κατάρτισης εκπαιδευτικών στην υποσαχάρια Αφρική» και παρέχει ειδική στήριξη σε παγκόσμιες δράσεις.
Νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία
Στο πλαίσιο της νέας ώθησης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, η ΕΕ αναλαμβάνει σημαντικές δράσεις που συμβάλλουν άμεσα στον ΣΒΑ 5 για την ισότητα των φύλων, στον ΣΒΑ 10 για τη μείωση των ανισοτήτων και στον ΣΒΑ 16 για την προώθηση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και των ισχυρών θεσμών.
Γράφημα 7: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «μια νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία»
Για την αντιμετώπιση των διακρίσεων στην ΕΕ σύμφωνα με τον ΣΒΑ 10 και τον ΣΒΑ 16, η Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση του ρατσισμού, το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά, τη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ, τη στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της εβραϊκής ζωής και τη
στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030
. Επιπλέον, η Επιτροπή συμμετέχει πλήρως στις προσπάθειες για την καταπολέμηση κάθε μορφής ρητορικής μίσους και εγκλημάτων μίσους, τα οποία είναι παράνομα βάσει του δικαίου της ΕΕ.
Όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού, η Επιτροπή δεσμεύεται να δώσει στους πολίτες της ΕΕ ισχυρότερο δικαίωμα λόγου σχετικά με τη δράση της ΕΕ και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί γι’ αυτούς· αυτό συνάδει με τον ΣΒΑ 16. Η ΕΕ ενθαρρύνει ενεργά τη συμμετοχή των πολιτών, των επιχειρήσεων και των ενδιαφερόμενων μερών στη διαδικασία χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Οποιοσδήποτε —και όχι μόνο οι πολίτες της ΕΕ— μπορεί να παράσχει ανατροφοδότηση στο διαδίκτυο καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου χάραξης πολιτικής μέσω της διαδικτυακής πύλης της Επιτροπής «Πείτε την άποψή σας», η οποία χρησιμοποιήθηκε επίσης για την παρούσα εθελοντική επισκόπηση. Συνολικά, η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 5 000 ευκαιρίες ανατροφοδότησης και έχει λάβει περισσότερες από 3 εκατομμύρια συνεισφορές. Η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης αποτέλεσε μοναδική ευκαιρία για δομημένες συζητήσεις με τους πολίτες σχετικά με βασικές προτεραιότητες, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου επίτευξης των ΣΒΑ. Περισσότεροι από 750 000 συμμετέχοντες αντάλλαξαν και συζήτησαν περίπου 19 000 ιδέες. Με βάση την επιτυχία της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, οι ομάδες πολιτών αποτελούν πλέον μέρος της χάραξης πολιτικής της Επιτροπής σε ορισμένους βασικούς τομείς. Η Διάσκεψη οδήγησε σε ανάληψη δεσμεύσεων για νέες πρωτοβουλίες πολιτικής που συμβάλλουν συχνά στην επίτευξη ευρέος φάσματος σχετικών ΣΒΑ. Το 2023 η νέα γενιά ομάδων πολιτών θα εξετάσει τις πρωτοβουλίες για τα απόβλητα τροφίμων, τη μαθησιακή κινητικότητα και τους εικονικούς κόσμους.
Το 2022 σηματοδότησε επίσης τη 10η επέτειο της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών. Η εν λόγω πρωτοβουλία παρέχει ένα σημαντικό μέσο ενεργού συμμετοχής στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ, με το οποίο οι πολίτες μπορούν να ζητήσουν απευθείας από την Επιτροπή να προτείνει νέα νομοθεσία της ΕΕ.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία έχει ως στόχο την ενδυνάμωση των πολιτών και την οικοδόμηση ανθεκτικότερων δημοκρατιών σε ολόκληρη την ΕΕ μέσω της προώθησης της διεξαγωγής αξιόπιστων και διαφανών εκλογών χωρίς αποκλεισμούς, της ενίσχυσης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης. Το 2023, ένα έτος πριν από τις επόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επιτροπή θα παρουσιάσει δέσμη μέτρων για την προάσπιση της δημοκρατίας, η οποία θα επικεντρώνεται στη διαφάνεια, σε εκλογικά ζητήματα, στην ενίσχυση του χώρου της κοινωνίας των πολιτών και στην προώθηση της αποτελεσματικής, χωρίς αποκλεισμούςσυνεργασίας των δημόσιων αρχών με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους πολίτες. Όλα αυτά αποσκοπούν στην ενίσχυση της δημοκρατικής ανθεκτικότητας εντός της ΕΕ. Η δέσμη μέτρων θα μπορέσει επίσης να λάβει υπόψη διάφορες προτάσεις σχετικά με τη δημοκρατία που υποβλήθηκαν από τη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών στη χάραξη πολιτικής.
Δεδομένου ότι η παραπληροφόρηση και η χειραγώγηση της πληροφόρησης έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη δημοκρατική κοινωνία, το έργο της ΕΕ θα συνεχίσει να επικεντρώνεται στην παραπληροφόρηση και τις παρεμβάσεις, με την ελευθερία της έκφρασης να διαφυλάσσεται ως μία από τις υψηλότερες αξίες των κοινωνιών μας.
Ισότητα των φύλων
Παρότι η ΕΕ προωθεί σθεναρά την ισότητα των φύλων και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες μέσω διαφόρων δράσεων.
Η στρατηγική για την ισότητα των φύλων για την περίοδο 2020-2025 υλοποιεί μια σημαντική συνιστώσα αυτής της δέσμευσης για την επίτευξη μιας Ένωσης ισότητας. Με τη στρατηγική αυτή, η ΕΕ αποσκοπεί στην επίτευξη μιας Ένωσης όπου οι γυναίκες και οι άνδρες θα ακολουθούν ελεύθερα την πορεία που επιλέγουν στη ζωή τους, θα έχουν ίσες ευκαιρίες να εξελιχθούν και θα συμμετέχουν εξίσου στην κοινωνία και θα αναλαμβάνουν ηγετικούς ρόλους. Η ισότητα των φύλων διαδραματίζει επίσης καίριο ρόλο στην εκπαίδευση, στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και στη μείωση των ανισοτήτων. Ο αριθμός των γυναικών που κατέχουν ηγετικές θέσεις αυξήθηκε και οι ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας μειώθηκαν. Ωστόσο, το χάσμα μεταξύ των φύλων παραμένει σημαντικό και η έμφυλη βία εξακολουθεί να αποτελεί πραγματικότητα.
Παρότι η αρχή της ίσης αμοιβής για όμοια εργασία ορίζεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ, εξακολουθεί να υφίσταται μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων. Τα νέα δεσμευτικά μέτρα για τη μισθολογική διαφάνεια θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερη διαφάνεια και αποτελεσματική επιβολή της αρχής της ισότητας της αμοιβής. Η ΕΕ θέσπισε επίσης νέους κανόνες για τη διασφάλιση της ίσης εκπροσώπησης των δύο φύλων στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών.
Τον Μάρτιο του 2022 η Επιτροπή πρότεινε ενωσιακού επιπέδου κανόνες για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας κατά των γυναικών και της εξ οικείων βίας. Οι προτεινόμενοι κανόνες θα ποινικοποιήσουν τον βιασμό που βασίζεται στην έλλειψη συναίνεσης, τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων και τη βία στον κυβερνοχώρο και θα ενισχύσουν την πρόσβαση των θυμάτων στη δικαιοσύνη.
Μέσω των διεθνών εταιρικών της σχέσεων, η ΕΕ επιδιώκει την επίτευξη αυτών των στόχων σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσον αφορά τον ΣΒΑ 16, η διακυβέρνηση, η ειρήνη και η ασφάλεια αποτελούν τα θεμέλια της εξωτερικής δέσμευσης της ΕΕ για βιώσιμη ανάπτυξη. Η πρόοδος ως προς την επίτευξη αυτού του ΣΒΑ έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα σε όλους τους ΣΒΑ. Η ΕΕ εφαρμόζει μια προσέγγιση που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα για την υλοποίηση του θεματολογίου 2030, βασίζοντας τις δράσεις της στην προστασία, τον σεβασμό και την εκπλήρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ενεργεί με σκοπό τη στήριξη του κράτους δικαίου, της συμμετοχής του κοινού, της απαγόρευσης των διακρίσεων και της ισότητας, καθώς και της λογοδοσίας, συμπεριλαμβανομένης ειδικής δράσης για τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ΕΕ προωθεί ενεργά την ενδυνάμωση και τη συμμετοχή των νέων, μεταξύ άλλων μέσω του σχεδίου δράσης της για τη νεολαία στην εξωτερική δράση. Η ΕΕ συμβάλλει επίσης στον ΣΒΑ 5 στο πλαίσιο της εξωτερικής της δράσης, ενσωματώνοντας τη διάσταση της ισότητας των φύλων στις διεθνείς εταιρικές σχέσεις της και εξασφαλίζοντας ότι τουλάχιστον το 85 % του συνόλου των εξωτερικών της δράσεων λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου. Αναλαμβάνει επίσης αποφασιστική δράση από κοινού με τα Ηνωμένα Έθνη, όπως μέσω της πρωτοβουλίας Spotlight. Επιπλέον, διασφαλίζει ότι η χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ ανθρωπιστική δράση λαμβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου και της ηλικίας μέσω του δικού της ανθρωπιστικού δείκτη σχετικά με το φύλο και την ηλικία. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με πρόσφατη αξιολόγηση, το 2021 το 96 % της ανθρωπιστικής χρηματοδότησης έλαβε υπόψη, εν μέρει ή σε μεγάλο βαθμό, τις παραμέτρους που αφορούν το φύλο και την ηλικία.
Εταιρικές σχέσεις — Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο
Οι στόχοι της ΕΕ, ιδίως η διττή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, και η επιδίωξη των ΣΒΑ, δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς συνεργασία με τις χώρες εταίρους και σε πολυμερές επίπεδο.
Γράφημα 8: Συμβολή στους ΣΒΑ της πρωταρχικής φιλοδοξίας «μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο»
Η στήριξη των χωρών εταίρων στην υλοποίηση των ΣΒΑ κατέστη κεντρικός στόχος των διεθνών εταιρικών σχέσεων της ΕΕ με την ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη του 2017. Η εξάλειψη της φτώχειας, η αντιμετώπιση των διακρίσεων και των ανισοτήτων και η μέριμνα για να μην μείνει κανείς στο περιθώριο βρίσκονται στο επίκεντρο των διεθνών εταιρικών μας σχέσεων, οι οποίες αποσκοπούν στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της στήριξης της υλοποίησης του θεματολογίου 2030. Αυτή η αποφασιστική δράση για τη στήριξη των ΣΒΑ, σε συνδυασμό με τις προτεραιότητες της ΕΕ, αναλαμβάνεται περαιτέρω μέσω προγραμμάτων στο πλαίσιο του ΜΓΑΔΣ — Η Ευρώπη στον κόσμο, του κύριου μέσου χρηματοδότησης της εξωτερικής δράσης (συμπεριλαμβανομένου του επενδυτικού σκέλους του, του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη+). Η σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα είναι ζωτικής σημασίας για την κινητοποίηση των χρηματοοικονομικών επενδύσεων που απαιτούνται για την επίτευξη των ΣΒΑ. Η ΕΕ προωθεί καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα, όπως ο συνδυασμός ιδιωτικών και δημόσιων πηγών και η παροχή εγγυήσεων για τη στήριξη ιδιωτικών επενδύσεων σε χώρες εταίρους, ιδίως σε χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Η Global Gateway, η οποία δρομολογήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021, αποτελεί την προσφορά και την αποτελεσματική συμβολή της ΕΕ για την ενίσχυση των μέσων εφαρμογής και την αναζωογόνηση της παγκόσμιας σύμπραξης (ΣΒΑ 17), με σκοπό την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 και την επίτευξη των ΣΒΑ που προβλέπει, συμβάλλοντας παράλληλα στην υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού. Η Global Gateway συμβάλλει στην προώθηση μεγαλύτερων δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στη βιώσιμη συνδεσιμότητα, ιδίως μέσω των υποδομών μεταφορών, ενέργειας και ψηφιοποίησης, καθώς και των σχετικών διαπροσωπικών συνδέσεων (στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης). Με στόχο τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης σε παγκόσμιο επίπεδο, μαζί με τους ΣΒΑ, η Global Gateway αναπτύσσεται από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη». Σε συνεργασία με τις χώρες εταίρους, η Global Gateway αποσκοπεί στη μόχλευση πολλαπλών πηγών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα, ώστε να συμβάλει στη μείωση του παγκόσμιου επενδυτικού χάσματος. Η ΕΕ επιδιώκει τη συλλογική κινητοποίηση επενδύσεων ύψους έως 300 δισ. EUR μέχρι το 2027, από τις οποίες το ήμισυ σε ολόκληρη την Αφρική. Κάθε επιμέρους πρωτοβουλία της Global Gateway που χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ θα προσδιορίζει και θα ενσωματώνει τους σχετικούς ΣΒΑ σε όλα τα στάδια —από τον σχεδιασμό έως την υλοποίηση και την υποβολή εκθέσεων.
Γράφημα 9: Global Gateway και ΣΒΑ
Συνολικά, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι οι κορυφαίοι χορηγοί επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας (ΕΑΒ) παγκοσμίως, χορηγώντας συλλογικά 92,8 δισ. EUR το 2022 (με βάση προκαταρκτικά αριθμητικά στοιχεία του ΟΟΣΑ), ποσό που αντιστοιχεί στο 43 % της παγκόσμιας βοήθειας. Αυτό αντιστοιχεί στο 0,59 % του συλλογικού ακαθάριστου εθνικού εισοδήματός (ΑΕΕ) τους. Παραμένουν προσηλωμένοι στην επίτευξη του συλλογικού τους στόχου για διάθεση του 0,7 % του ΑΕΕ ως ΕΑΒ έως το 2030, σύμφωνα με το θεματολόγιο 2030.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», στήριξαν τις χώρες εταίρους προκειμένου να επιτύχουν βιώσιμη ανάκαμψη σύμφωνα με τους ΣΒΑ. Για τον σκοπό αυτό, διέθεσαν 47,7 δισ. EUR από την έναρξη της πανδημίας COVID-19 έως το τέλος του 2021. Αυτή η χρηματοδοτική στήριξη συνοδεύεται από προσπάθειες κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα για τη μόχλευση επενδύσεων με σκοπό την επίτευξη μετασχηματιστικού αντικτύπου.
Η ΕΕ είναι σταθερά προσηλωμένη στην αποτελεσματική πολυμερή προσέγγιση, με τα Ηνωμένα Έθνη να βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της προσέγγισης, ιδίως όσον αφορά την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό περιλαμβάνει τη συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, τις ομάδες των εθνών της G7 και της G20, τον Όμιλο της Παγκόσμιας Τράπεζας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και άλλους φορείς στο πλαίσιο αυτής της συλλογικής προσπάθειας. Αυτό σημαίνει επίσης ενίσχυση της παγκόσμιας διακυβέρνησης στους τομείς όπου είναι πιο αναγκαία, ιδίως για τα παγκόσμια δημόσια αγαθά, τα οποία πρέπει να προστατεύονται και να αποτελούν αντικείμενο συλλογικής διαχείρισης για την επίτευξη των ΣΒΑ. Η ΕΕ ηγείται των προσπαθειών για τη μείωση της κλιματικής αλλαγής και τον μετριασμό των επιπτώσεών της, την προστασία της βιοποικιλότητας και τη διακυβέρνηση των ωκεανών. Οι εν λόγω προσπάθειες και εταιρικές σχέσεις θα στηρίξουν την υλοποίηση διαφόρων ΣΒΑ, δεδομένου του αλληλένδετου χαρακτήρα τους.
Συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην ΕΕ πρέπει, κατά την εφαρμογή των εγχώριων πολιτικών, να λαμβάνουν υπόψη τις εξωτερικές επιπτώσεις στις χώρες-εταίρους. Η απαίτηση αυτή στις Συνθήκες της ΕΕ είναι γενικά γνωστή ως «συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής». Επισημαίνεται στην ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη του 2017 ως κρίσιμο στοιχείο της στρατηγικής της ΕΕ για την επίτευξη των ΣΒΑ.
Η απαίτηση αυτή εφαρμόζεται τώρα στο πλαίσιο της προώθησης της ατζέντας 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εστίασή της έχει διευρυνθεί πέραν των πέντε παραδοσιακών στρατηγικών προκλήσεων (εμπόριο και χρηματοδότηση, κλιματική αλλαγή, επισιτιστική ασφάλεια, μετανάστευση και ασφάλεια), ώστε να αντικατοπτρίζει τη νέα και αλληλένδετη δυναμική των ΣΒΑ. Η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τη συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας ολοκληρωμένης υποβολής εκθέσεων σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ και, ως εκ τούτου, εξετάζεται στην παρούσα εθελοντική επισκόπηση.
Η ΕΕ αποσκοπεί στην ανάπτυξη κοινών προσεγγίσεων με βασικούς εταίρους για την προώθηση αξιόπιστων εταιρικών σχέσεων και συμμαχιών σε παγκόσμιο πλαίσιο, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην ενίσχυση της βασιζόμενης σε κανόνες παγκόσμιας τάξης και του διεθνούς δικαίου. Αυτό περιλαμβάνει τη στήριξη των διεθνών ανθρώπινων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και της αποτελεσματικής εφαρμογής τους, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη προόδου όσον αφορά την επίτευξη των ΣΒΑ, στόχος ιδιαίτερα επίκαιρος κατά την 75η επέτειο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι οι σημαντικότεροι χορηγοί παγκοσμίως για τη στήριξη της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Επιπλέον, τα κράτη μέλη της ΕΕ διαδραμάτισαν επίσης καθοριστικό ρόλο στην έγκριση, τον Απρίλιο του 2023, ψηφίσματος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο επιβεβαιώνει τον κεντρικό ρόλο των ανθρώπινων δικαιωμάτων στις προσπάθειες επαναφοράς των ΣΒΑ σε τροχιά προόδου.
Το ανοικτό, βασιζόμενο σε κανόνες και δίκαιο εμπόριο αποτελεί βασικό εργαλείο για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και για την αύξηση της ευμάρειας και της ευημερίας. Η ΕΕ αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στον καθορισμό ενός ισχυρού εμπορικού θεματολογίου με στόχο τον καθορισμό των υψηλότερων δυνατών παγκόσμιων προτύπων και τη συμβολή στην υλοποίηση των ΣΒΑ διεθνώς. Η βιωσιμότητα και η πρόοδος των ΣΒΑ βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο της επανεξέτασης της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ για τα επόμενα έτη. Κάθε νέα ολοκληρωμένη διμερής εμπορική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων της περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη που προωθεί την ανάληψη ισχυρών δεσμεύσεων για την προστασία του κλίματος, του περιβάλλοντος και της εργασίας, καθώς και για την ισότητα των φύλων. Η ΕΕ επιδιώκει επίσης τη σύναψη μιας νέας γενιάς επενδυτικών συμφωνιών που αποσκοπούν στη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων και περιλαμβάνουν ισχυρές δεσμεύσεις όσον αφορά τις διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα εργασιακά πρότυπα, την προστασία του περιβάλλοντος και τη χρηστή διακυβέρνηση. Οι δεσμεύσεις αυτές βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων της ΕΕ, ιδίως μέσω του ειδικού καθεστώτος κινήτρων για την αειφόρο ανάπτυξη και τη χρηστή διακυβέρνηση (ΣΓΠ+). Ο κανονισμός της ΕΕ κατά των βασανιστηρίων αντικατοπτρίζει επίσης τη δέσμευση της ΕΕ για την εξάλειψη των βασανιστηρίων και της θανατικής ποινής.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) πρέπει να συμβάλει στην εξασφάλιση μιας βιώσιμης και πράσινης παγκόσμιας ανάκαμψης από την πανδημία χωρίς αποκλεισμούς, όπου η ανάκαμψη ευθυγραμμίζεται με τους ΣΒΑ. Η ΕΕ συμμετείχε ενεργά στις διαπραγματεύσεις που το 2022 κατέληξαν επιτυχώς στη σύναψη της συμφωνίας του ΠΟΕ για τις επιδοτήσεις στον τομέα της αλιείας, αντιμετωπίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν ρητό στόχο που ορίζεται στο θεματολόγιο 2030.
Η αποτελεσματική υλοποίηση των ΣΒΑ προϋποθέτει επίσης ότι οι εργαζόμενοι απολαύουν αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΕ λαμβάνει ήδη ισχυρά μέτρα για την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας παγκοσμίως και την εξάλειψη της παιδικής εργασίας και της καταναγκαστικής εργασίας, σύμφωνα με τους ΣΒΑ. Στο πλαίσιο αυτό, στους βασικούς εταίρους περιλαμβάνονται η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, ο ΟΟΣΑ και η G7 και η G20.
Η ΕΕ διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην προώθηση υγιών και βιώσιμων μακροοικονομικών πολιτικών σε παγκόσμιο επίπεδο και στις χώρες εταίρους. Αυτό το επιτυγχάνει μέσω της οικονομικής διπλωματίας και των μακροοικονομικών διαλόγων στο πλαίσιο των διμερών σχέσεών της, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο πολυμερών σχέσεων όπως η G20.
4.Διδάγματα που αντλήθηκαν και προοπτικές για το 2030
Διάφορα πολύτιμα διδάγματα που αντλήθηκαν παρέχουν τη βάση για ανανεωμένες δράσεις που θα επιταχύνουν την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 εντός της ΕΕ και στο πλαίσιο των διεθνών εταιρικών της σχέσεων.
Ισχυροί θεσμοί και τεκμηριωμένη νομοθετική διαδικασία για τη διασφάλιση της συνοχής των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη
Η ολιστική διοικητική προσέγγιση για την επίτευξη προόδου όσον αφορά τους ΣΒΑ εξασφαλίζει πολιτική εποπτεία και πολιτικό συντονισμό σε όλα τα επίπεδα. Η ΕΕ θα εξασφαλίσει ότι οι φιλόδοξες πρωτοβουλίες της υλοποιούνται αποτελεσματικά επιτόπου σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Οι οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και σχετικές με τη διακυβέρνηση διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης ενσωματώνονται σε όλα τα στάδια της χάραξης πολιτικής με ισορροπημένο τρόπο. Το πλαίσιο της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας απαιτεί η εκτίμηση των επιπτώσεων κάθε νομοθετικής πρότασης να προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο η δράση της ΕΕ θα συμβάλει στην υλοποίηση των ΣΒΑ. Οι εκτιμήσεις των επιπτώσεων και οι αξιολογήσεις αφορούν τις διασυνδέσεις, τις συνέργειες και τους συμβιβασμούς μεταξύ των σχετικών ΣΒΑ.
Αξιοποίηση της ισχύος του προϋπολογισμού
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη σημαντικής προόδου ως προς την υλοποίηση του θεματολογίου 2030. Η ΕΕ έχει ήδη σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στον κύκλο του προϋπολογισμού της. Στην περίπτωση των διεθνών εταιρικών σχέσεων, οι ΣΒΑ ενσωματώνονται ενεργά στον σχεδιασμό έργων και προγραμμάτων, στα πλαίσια αποτελεσμάτων (σε συνδυασμό με τις προτεραιότητες της ΕΕ) και στις ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των μέσων εξωτερικής δράσης της ΕΕ.
Βελτίωση της επικοινωνίας με τους πολίτες και προσέγγιση συμπερίληψης του συνόλου της κοινωνίας
Η υλοποίηση των ΣΒΑ δεν αποτελεί ζήτημα που αφορά μόνο τις δημόσιες αρχές· απαιτεί επίσης την πλήρη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα. Για να είναι αποτελεσματική η υλοποίηση των ΣΒΑ, απαιτείται η ενεργή υποστήριξή τους με επικοινωνία με τους πολίτες, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, τα μέσα ενημέρωσης, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα και τα ενδιαφερόμενα μέρη επιτόπου. Τα οφέλη θα πρέπει να παρουσιάζονται με σαφήνεια, ενώ οι προκλήσεις που εξακολουθούν να υφίστανται θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με διαφανή τρόπο. Η συνεχής συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων, των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών και των οργανώσεων σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών, είναι σημαντική για την κινητοποίηση των ενδιαφερόμενων μερών σε εθνικό επίπεδο και των περιφερειακών κοινοτήτων που είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των ΣΒΑ. Στο πλαίσιο αυτό, το ευρωπαϊκό σύμφωνο για το κλίμα διευκολύνει την αλληλεπίδραση με τους πολίτες και τις οργανώσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η δράση για το κλίμα μπορεί να στηρίξει την πρόοδο ως προς την επίτευξη του ΣΒΑ 13 και ευρέος φάσματος αλληλένδετων ΣΒΑ.
Παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ συμμετέχει ενεργά στις ετήσιες συνεδριάσεις του πολιτικού φόρουμ υψηλού επιπέδου για τη βιώσιμη ανάπτυξη (ΠΦΥΕ), το οποίο αποτελεί την κύρια πλατφόρμα για την παρακολούθηση και την επισκόπηση της υλοποίησης του θεματολογίου 2030. Η παρούσα εθελοντική επισκόπηση θα παρουσιαστεί στη συνεδρίαση του ΠΦΥΕ του 2023 ως η συμβολή της ΕΕ σε αυτήν την κοινή προσπάθεια καθολικής αξιολόγησης από ομοτίμους.
Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης τακτικά εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές και δράσεις της ΕΕ. Η Eurostat δημοσιεύει σε ετήσια βάση έκθεση που καλύπτει την πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ, με βάση τους σημαντικότερους δείκτες ΣΒΑ σε επίπεδο ΕΕ.
Δέσμευση της ΕΕ για τους ΣΒΑ στον κόσμο
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να στηρίξει την ταχεία υλοποίηση των ΣΒΑ σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο των σχέσεων με τις χώρες εταίρους και σε πολυμερές επίπεδο. Οι διεθνείς εταιρικές σχέσεις της ΕΕ και το κύριο μέσο εξωτερικών δαπανών της ΕΕ, ο ΜΓΑΔΣ — Η Ευρώπη στον κόσμο, περιλαμβάνουν προτεραιότητες που καλύπτουν το σύνολο του θεματολόγιο 2030 και τις αρχές του, και ιδίως τη μέριμνα για να μην μείνει κανείς στο περιθώριο. Η στρατηγική Global Gateway της ΕΕ θα συμβάλει άμεσα στην επίτευξη προόδου ως προς ένα ευρύ φάσμα αλληλένδετων ΣΒΑ. Η ΕΕ στηρίζει τις συζητήσεις σχετικά με τη διεθνή δομή του χρηματοπιστωτικού τομέα με έμφαση στη μεταρρύθμιση των πολυμερών τραπεζών ανάπτυξης, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι κατάλληλες για τον επιδιωκόμενο σκοπό και ότι σημειώνουν πρόοδο ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ.
Μελλοντικές προοπτικές
— Σε συνέχεια του αναθεωρημένου πλαισίου για τη βελτίωση της νομοθεσίας, η ΕΕ θα εξασφαλίσει ότι οι νομοθετικές προτάσεις συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ.
— Η ΕΕ θα αναλάβει περαιτέρω τη δέσμευση να παρέχει ενημέρωση σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ σε όλα τα σχετικά προγράμματα της Ένωσης.
— Με βάση τη συμβολή τους στην προετοιμασία της εθελοντικής επισκόπησης, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η Επιτροπή των Περιφερειών θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν καίριο ρόλο ως πλατφόρμες για την τακτική ανταλλαγή απόψεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με την υλοποίηση των ΣΒΑ.
— Η ΕΕ θα βελτιώνει τακτικά το σύνολο δεικτών της για τους ΣΒΑ, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των εξωτερικών δευτερογενών επιπτώσεων, και θα ενσωματώσει περαιτέρω τους ΣΒΑ σε όλες τις εκθέσεις της.
— Η ΕΕ θα συνεχίσει να ενσωματώνει ενεργά τους ΣΒΑ στην υλοποίηση των εμβληματικών πρωτοβουλιών της Global Gateway και των βιώσιμων επενδύσεων σε υποδομές, εντείνοντας παράλληλα τις προσπάθειες κινητοποίησης του ιδιωτικού τομέα για τη στήριξη των ΣΒΑ.
— Η ΕΕ θα κάνει μεγαλύτερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων σε όλες τις εξωτερικές της δράσεις, συμβάλλοντας στην οικοδόμηση βιώσιμων κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς.
Συμπεράσματα
Η παρούσα επισκόπηση παρουσιάζει το ευρύ φάσμα δράσεων που έχει αναλάβει η ΕΕ σε όλους τους τομείς πολιτικής της για την επίτευξη των ΣΒΑ, καθώς και των δεσμεύσεων που συμβάλλουν άμεσα στην επίτευξη των ΣΒΑ.
Παρά τις προκλήσεις και τις πρόσφατες κρίσεις, η ΕΕ είναι πλήρως προσηλωμένη και έχει αναλάβει δράση για την επίτευξη προόδου σε όλους τους ΣΒΑ, θα συνεχίσει δε να τους παρακολουθεί.
Μέσω της προσέγγισής της στο επίπεδο του συνόλου της διοίκησης, η ΕΕ θα προωθήσει συνεργατικές λύσεις, όπως έχει γίνει στο παρελθόν για την αντιμετώπιση της πανδημίας, την επιτάχυνση της οικονομικής ανάκαμψης, τη στήριξη της Ουκρανίας και την επίτευξη βιωσιμότητας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, οι ευρωπαϊκές εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας και τα ενδιαφερόμενα μέρη σε τοπικό επίπεδο πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εξακολουθούν να υφίστανται και την εξεύρεση λύσεων που προωθούν τους ΣΒΑ. Αυτό πρέπει να γίνει στο πλαίσιο μιας προσέγγισης που θα αφορά το σύνολο της κοινωνίας και δεν θα αφήνει κανέναν στο περιθώριο.
Η σύνοδος κορυφής για τους ΣΒΑ το 2023 παρέχει στην παγκόσμια κοινότητα την ευκαιρία να εξετάσει την κατάσταση προόδου ως προς την επίτευξη των ΣΒΑ και να ανακτήσει την πολιτική δυναμική για να επιταχύνει την επίτευξή τους. Η σύνοδος κορυφής για τους ΣΒΑ μπορεί επίσης να προωθήσει προτάσεις του κοινού θεματολογίου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την επιτάχυνση της υλοποίησης του θεματολογίου 2030. Η σύνοδος κορυφής του 2024 για το μέλλον που προτάθηκε από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και η σύνοδο κορυφής για τους ΣΒΑ έχουν τον ίδιο γενικό στόχο, ο οποίος είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα βιώσιμο, δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς μέλλον, με το θεματολόγιο 2030 να αποτελεί τον κοινό χάρτη πορείας μας. Η ΕΕ προσβλέπει σε μια επιτυχή σύνοδο κορυφής για τους ΣΒΑ, στην οποία θα συμμετέχουν όλες οι χώρες και τα ενδιαφερόμενα μέρη για να συμφωνήσουν φιλόδοξες και συγκεκριμένες δράσεις για την επιτάχυνση της εφαρμογής του θεματολογίου 2030. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να επιταχύνει την εφαρμογή της Ατζέντας του 2030 προς μια κοινή κατεύθυνση για την ενίσχυση των προσπαθειών σε ολόκληρο τον κόσμο για βιώσιμη ανάπτυξη, δικαιοσύνη και ευημερία.
