ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 20.7.2022

COM(2022) 361 final

2022/0225(NLE)

Πρόταση

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

1.ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

•Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Τον τελευταίο χρόνο υπήρξε μία σειρά από διαταραχές στον εφοδιασμό με ρωσικό αέριο, οι οποίες μπορούν να αποδοθούν μόνο σε μια εσκεμμένη απόπειρα χρήσης της ενέργειας ως πολιτικού όπλου. Εδώ και πολλά χρόνια η Ρωσία αποτελεί τον κύριο προμηθευτή αερίου της ΕΕ. Το περασμένο έτος, η ΕΕ βασίστηκε στη Ρωσία για πάνω από το 40 % των προμηθειών της σε αέριο. Από την έναρξη του πολέμου, ο εφοδιασμός με αέριο μειώνεται συνεχώς. Οι ροές αερίου αγωγών από τη Ρωσία είναι πλέον χαμηλότερες από το 30 % του μέσου όρου των προηγούμενων ετών. Δώδεκα κράτη μέλη έχουν ενεργοποιήσει το πρώτο ή το δεύτερο επίπεδο κρίσης σύμφωνα με την κοινή ταξινόμηση της ΕΕ. Αυτός ο κλυδωνισμός στον εφοδιασμό έχει ήδη σημαντικές επιπτώσεις στην τιμή του αερίου, της ηλεκτρικής ενέργειας, στον πληθωρισμό, στη συνολική δημοσιονομική και μακροοικονομική σταθερότητα της ΕΕ και σε όλους τους πολίτες.

Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύεται ότι αυτή η επιδείνωση του εφοδιασμού με αέριο θα σταματήσει. Η ΕΕ σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη ρεαλιστική προοπτική πλήρους και παρατεταμένης διακοπής του ρωσικού αερίου ανά πάσα στιγμή. Πρέπει να είναι προετοιμασμένη γι’ αυτό και να λάβει προληπτικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων πιθανών σοβαρών διαταραχών του εφοδιασμού.

Η ΕΕ έχει καταβάλει συνεχείς προσπάθειες για τη βελτίωση της συνολικής κατάστασης της Ένωσης όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού κατά την τελευταία δεκαετία, εστιάζοντας ιδίως στη διαφοροποίηση μέσω της ανάπτυξης υποδομών, καθώς και στην ενίσχυση του πλαισίου για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Ενώ το ισχύον πλαίσιο έχει σχεδιαστεί και είναι επιτυχές όσον αφορά την αντιμετώπιση βραχυπρόθεσμων διαταραχών και ακραίων καιρικών φαινομένων, παραμένει ανεπαρκές για την αντιμετώπιση εξαιρετικά αβέβαιων προοπτικών εφοδιασμού και σημαντικών συνεχών περικοπών του εφοδιασμού.

Σε απάντηση στον αυξημένο κίνδυνο για τον προσεχή χειμώνα, η ΕΕ ενίσχυσε σημαντικά την άμεση ετοιμότητά της για μια τέτοια σοβαρή διαταραχή του εφοδιασμού τους τελευταίους μήνες: αξιοποίησε πλήρως τις δυνατότητες που παρέχει το ισχύον νομικό πλαίσιο, θέσπισε μέτρα για την παροχή κινήτρων για την επαναπλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης, δημιούργησε την ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ για τη στήριξη της διαφοροποίησης του εφοδιασμού με αέριο και ανακοίνωσε, στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, στις 18ης Μαΐου 2022, τον στόχο να τερματιστεί η εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν. Στο ψήφισμά του της 7ης Απριλίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να παρουσιαστεί σχέδιο για τη συνέχιση της διασφάλισης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης βραχυπρόθεσμα. Στη συνέχεια, οι ηγέτες της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 31 Μαΐου και στις 23 Ιουνίου 2022 ζήτησαν επειγόντως άμεση βελτίωση της ετοιμότητας έναντι πιθανών σοβαρών διαταραχών του εφοδιασμού, με σκοπό την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού σε προσιτές τιμές.

Ενόψει πιθανών περαιτέρω περικοπών στον εφοδιασμό από τη Ρωσία και με βάση την ανάγκη να αντιμετωπίσει η ΕΕ από κοινού αυτές τις νέες προκλήσεις, η περαιτέρω μείωση της ζήτησης αερίου είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή εκτεταμένων αρνητικών συνεπειών για τους πολίτες και την οικονομία της ΕΕ. Ο προτεινόμενος κανονισμός δημιουργεί ένα βελτιωμένο πλαίσιο συντονισμού για τα εθνικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου. Εισάγει επίσης τη δυνατότητα να κηρύξει η Επιτροπή νέο ενωσιακό επίπεδο κρίσης, συγκεκριμένα μια «κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση», ενεργοποιώντας την υποχρέωση μείωσης της ζήτησης σε επίπεδο Ένωσης και στοχεύοντας στην κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο. Η δέσμευση όλων των κρατών μελών να μειώσουν τη ζήτηση αερίου με μέτρα της επιλογής τους, σε περίπτωση περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης εφοδιασμού που θα οδηγήσει σε κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη της σημαντικής οικονομικής ζημίας που απορρέει από περαιτέρω διακοπές του εφοδιασμού. Οι από κοινού και καλά συντονισμένες μειώσεις της ζήτησης μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο περικοπών των βιομηχανιών ζωτικής σημασίας για τις αλυσίδες εφοδιασμού της ΕΕ και την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ σε περίπτωση σοβαρής διαταραχής του εφοδιασμού. Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα» της 20ής Ιουλίου 2022, η άμεση ανάληψη δράσης για τη μείωση της ζήτησης είναι πολύ πιο οικονομική, τόσο για τους πολίτες, όσο και για τη βιομηχανία, από την αντιμετώπιση ασυντόνιστων περικοπών αργότερα.

Η ποσότητα της αναγκαίας μείωσης της ζήτησης, που θα μειώσει τον αντίκτυπο της διαταραχής του εφοδιασμού, αλλά δεν θα αποτρέψει όλες τις αρνητικές επιπτώσεις, θα πρέπει να συνεκτιμά τους όγκους της ζήτησης αερίου που τίθενται σε κίνδυνο σε περίπτωση πλήρους διακοπής του εφοδιασμού με ρωσικό αέριο. Οι όγκοι αυτοί μπορούν να κατανέμονται μεταξύ όλων των κρατών μελών, βάσει σύγκρισης με τη μέση κατανάλωσή τους κατά την τελευταία πενταετία. 

Για την αποφυγή των σημαντικών στρεβλώσεων της εσωτερικής αγοράς που είναι πιθανό να προκύψουν εάν τα κράτη μέλη αντιδράσουν με μη συντονισμένο τρόπο σε πιθανή περαιτέρω διαταραχή του εφοδιασμού από τη Ρωσία, είναι ζωτικής σημασίας όλα τα κράτη μέλη να δράσουν από κοινού και με πνεύμα αλληλεγγύης το συντομότερο δυνατόν. Μολονότι ορισμένα κράτη μέλη μπορεί να εκτίθενται περισσότερο στις επιπτώσεις των διαταραχών του εφοδιασμού από τη Ρωσία, όλα τα κράτη μέλη θα επηρεαστούν αρνητικά και μπορούν να συμβάλουν στον περιορισμό της οικονομικής ζημίας που προκαλείται από τις εν λόγω διαταραχές. Ως εκ τούτου, η παρούσα πρόταση αποτυπώνει την αρχή της ενεργειακής αλληλεγγύης, η οποία επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από το Δικαστήριο ως θεμελιώδης αρχή του δικαίου της ΕΕ 1 . Τα κράτη μέλη που καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη αερίου στην επικράτειά τους θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επωφελούνται πλήρως από την ενεργειακή αλληλεγγύη των γειτόνων τους.

Ωστόσο, δεδομένου ότι ορισμένα κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να απελευθερώσουν σημαντικούς όγκους αερίου αγωγών προς όφελος της Ένωσης, λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής ή φυσικής τους κατάστασης, όπως η ανύπαρκτη ή περιορισμένη διασύνδεση μέσω αγωγών με άλλα κράτη μέλη, η πρόταση περιλαμβάνει τη δυνατότητα των εν λόγω κρατών μελών να υποβάλουν αίτηση για περιορισμό της συμμόρφωσης με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης.

•Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής

Η προτεινόμενη πράξη προβλέπει προσωρινά, αναλογικά και έκτακτα μέτρα. Συμπληρώνει τις υφιστάμενες σχετικές πρωτοβουλίες και τη νομοθεσία της ΕΕ, οι οποίες διασφαλίζουν ότι οι πολίτες μπορούν να επωφεληθούν από τον ασφαλή εφοδιασμό με αέριο και ότι οι πελάτες προστατεύονται από σοβαρές διαταραχές του εφοδιασμού.

Απορρέει λογικά από υφιστάμενες πρωτοβουλίες, όπως το REPowerEU, η πρόταση για δέσμη μέτρων για την απανθρακοποίηση των αγορών υδρογόνου και αερίου 2 και η πρωτοβουλία «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα». Η προτεινόμενη πρωτοβουλία συμπληρώνει πλήρως τη νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, η οποία έχει ήδη θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο σύνολο κανόνων για την καλύτερη προστασία των πολιτών και των επιχειρήσεων από τις διακοπές του εφοδιασμού. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2017/1938 εισήγαγε, μεταξύ άλλων, σχέδια έκτακτης ανάγκης βάσει των οποίων τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προετοιμαστούν για διαφορετικά επίπεδα κρίσης και να σχεδιάσουν μέτρα που μπορούν να ληφθούν σε περίπτωση εθνικής κατάστασης επιφυλακής. Υπάρχουν επίσης μηχανισμοί αλληλεγγύης που διασφαλίζουν τη διασυνοριακή συνεργασία των κρατών μελών για τη διασφάλιση ότι, σε περίπτωση διακοπής του εφοδιασμού, παρέχεται ενέργεια στους πελάτες στις περιοχές που τη χρειάζονται περισσότερο. Η πρόταση της Επιτροπής για δέσμη μέτρων για την απανθρακοποίηση των αγορών υδρογόνου και αερίου περιλαμβάνει περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση διαταραχών του εφοδιασμού με αέριο.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ κατάρτισε το σχέδιο REPowerEU με στόχο να τερματιστεί η εξάρτηση της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο έως το 2027. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, το σχέδιο REPowerEU καθορίζει μέτρα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση και προτείνει την επιτάχυνση της ανάπτυξης καθαρής ενέργειας για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η προτεινόμενη πρωτοβουλία βασίζεται στα εργαλεία που έχει ήδη στη διάθεσή της η ΕΕ και συνάδει πλήρως με τους στόχους που καθορίζονται στην πρωτοβουλία REPowerEU.

Η πρόταση της Επιτροπής για δέσμη μέτρων για την απανθρακοποίηση των αγορών υδρογόνου και αερίου 3 περιλαμβάνει περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της ετοιμότητας για την αντιμετώπιση διαταραχών του εφοδιασμού με αέριο, ιδίως με την αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938. Επιπλέον, ο πρόσφατα εκδοθείς κανονισμός (ΕΕ) 2022/1032 για την αποθήκευση 4 εισήγαγε υποχρεώσεις αποθήκευσης ως απάντηση στην ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στο πλαίσιο της οποίας μπορούν να προκύψουν ελλείψεις εφοδιασμού και άνοδος των τιμών οι οποίες δεν οφείλονται μόνο στην ανεπάρκεια των υποδομών ή τις ακραίες καιρικές συνθήκες, αλλά και σε μείζονες γεωπολιτικές αλλαγές, οι οποίες οδηγούν σε μακροχρόνιες ή αιφνίδιες διαταραχές του εφοδιασμού. Οι υποχρεώσεις πλήρωσης των δεξαμενών αποθήκευσης που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032 συμβάλλουν στην κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο για τον χειμώνα 2022-2023.

Ωστόσο, οι υφιστάμενοι κανόνες για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο δεν είναι πλήρως προσαρμοσμένοι στη φύση και το μέγεθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε σήμερα σε σχέση με την ασφάλεια του εφοδιασμού, όπου η άμεση ετοιμότητα καθίσταται απαραίτητη για την αποφυγή σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών από μείζονες διαταραχές του εφοδιασμού. Ως εκ τούτου, στις 31 Μαΐου και στις 23 Ιουνίου 2022 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του, ζήτησε να πραγματοποιηθεί επειγόντως προετοιμασία για περαιτέρω διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο, και ιδίως να καταστεί δυνατός στενότερος συντονισμός με τα κράτη μέλη και μεταξύ αυτών.

Η ανακοίνωση με τίτλο «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα», η οποία εκδόθηκε στις 20 Ιουλίου 2022, καθορίζει τα εργαλεία που έχει ήδη στη διάθεσή της η Ευρώπη για συντονισμένη μείωση της ζήτησης, καθώς και τι άλλο πρέπει να γίνει, ώστε η Ευρώπη να είναι έτοιμη για μερική ή ολική διαταραχή. Η προτεινόμενη πρωτοβουλία ανταποκρίνεται στους αυξημένους κινδύνους που απορρέουν από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και συμπληρώνει πλήρως τους υφιστάμενους κανόνες για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Θεσπίζει νέους κανόνες για συντονισμένες μειώσεις της ζήτησης και εισάγει μια νέα κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση. Πράγματι, μολονότι η Επιτροπή έχει ήδη τη δυνατότητα να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ενωσιακό επίπεδο, επί του παρόντος δεν υπάρχει δυνατότητα, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής σε ενωσιακό επίπεδο. Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι μια τέτοια κατάσταση επιφυλακής μπορεί να είναι χρήσιμη για να εξασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία προληπτικά μέτρα για την αποφυγή μιας κατάστασης ενεργειακής έκτακτης ανάγκης.

•Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης

2.ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

•Νομική βάση

Νομική βάση της παρούσας πράξης είναι το άρθρο 122 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

•Επικουρικότητα (σε περίπτωση μη αποκλειστικής αρμοδιότητας)

Τα σχεδιαζόμενα μέτρα της παρούσας πρωτοβουλίας συνάδουν πλήρως με την αρχή της επικουρικότητας. Λόγω της κλίμακας και των σημαντικών επιπτώσεων περαιτέρω περικοπών στον εφοδιασμό με αέριο εκ μέρους της Ρωσίας, είναι αναγκαία η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Χρειάζεται συντονισμένη προσέγγιση μέσω μείωσης της ζήτησης σε ενωσιακό επίπεδο, στο πνεύμα αλληλεγγύης, για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου πιθανών σοβαρών διαταραχών κατά τους χειμερινούς μήνες κατά τους οποίους η κατανάλωση αερίου θα είναι υψηλότερη και τα κράτη μέλη θα πρέπει να βασίζονται εν μέρει στο αέριο που έχει αποθηκευτεί κατά τη διάρκεια της περιόδου έγχυσης.

Δεδομένου του πρωτοφανούς χαρακτήρα της κρίσης εφοδιασμού με αέριο και των διασυνοριακών επιπτώσεών της, καθώς και του επιπέδου ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της ΕΕ, δικαιολογείται η ανάληψη δράσης σε επίπεδο Ένωσης, καθώς τα κράτη μέλη δεν μπορούν, ενεργώντας μεμονωμένα, να αντιμετωπίσουν με επαρκώς αποτελεσματικό και συντονισμένο τρόπο τον κίνδυνο σοβαρών οικονομικών δυσχερειών που προκύπτουν από αυξήσεις των τιμών ή σημαντικές διαταραχές του εφοδιασμού. Μόνο η δράση της ΕΕ που διαπνέεται από πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να διασφαλίσει ότι οι διαταραχές στον εφοδιασμό δεν θα οδηγήσουν σε μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις για τους πολίτες και την οικονομία.

•Αναλογικότητα

Η πρωτοβουλία είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας. Εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 122 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Η παρέμβαση σε επίπεδο πολιτικής είναι αναλογική με τη διάσταση και τον χαρακτήρα των προβλημάτων που έχουν καθοριστεί και την επίτευξη των στόχων που έχουν οριστεί.

Δεδομένης της πρωτοφανούς γεωπολιτικής κατάστασης και της σημαντικής απειλής για τους πολίτες και την οικονομία της ΕΕ, υπάρχει σαφής ανάγκη για συντονισμένη δράση. Επομένως, η πρόταση δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στην παρούσα πράξη. Τα προτεινόμενα μέτρα θεωρούνται αναλογικά και βασίζονται, στο μέτρο του δυνατού, σε υφιστάμενες προσεγγίσεις, όπως τα υφιστάμενα επίπεδα κρίσης και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης που έχουν θεσπιστεί σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938.

•Επιλογή της νομικής πράξης

3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

•Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

•Θεμελιώδη δικαιώματα

4.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Για την παρούσα πρόταση δεν απαιτούνται πρόσθετοι πόροι από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

5.ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Άνευ αντικειμένου.

2022/0225 (NLE)

Πρόταση

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 122 παράγραφος 1,

Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1)Η Ρωσική Ομοσπονδία, ο κύριος εξωτερικός προμηθευτής αερίου της Ένωσης, έχει εξαπολύσει στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας, συμβαλλόμενου μέρους της Ενεργειακής Κοινότητας. Η κλιμάκωση της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας από τον Φεβρουάριο του 2022 έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση του εφοδιασμού με αέριο, σε μια εσκεμμένη απόπειρα χρήσης του αερίου ως πολιτικού όπλου. Οι ροές αερίου αγωγών από τη Ρωσία μέσω της Λευκορωσίας έχουν σταματήσει και ο εφοδιασμός μέσω της Ουκρανίας μειώνεται σταθερά. Οι συνολικές ροές από τη Ρωσία είναι πλέον χαμηλότερες από το 30 % του μέσου όρου της περιόδου 2016-2021. Η εν λόγω μείωση του εφοδιασμού είχε ως αποτέλεσμα ιστορικά υψηλές και ασταθείς τιμές ενέργειας, γεγονός που συμβάλλει στον πληθωρισμό και προκαλεί κίνδυνο περαιτέρω επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη.

(2)Στο πλαίσιο αυτό, στις 18 Μαΐου 2022 η Ένωση ανέπτυξε το σχέδιο REPowerEU 5 με στόχο να τερματιστεί η εξάρτηση της Ένωσης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν και το αργότερο έως το 2027. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, το σχέδιο REPowerEU καθορίζει μέτρα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση και προτείνει την επιτάχυνση της ανάπτυξης καθαρής ενέργειας για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στα νοικοκυριά, τη βιομηχανία και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

(3)Η Ένωση έχει λάβει περαιτέρω μέτρα ώστε να αυξήσει την ετοιμότητά της για την αντιμετώπιση διαταραχών του εφοδιασμού με αέριο. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2022/1032 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 6 εκδόθηκε με σκοπό να διασφαλιστεί η πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης αερίου για τον ερχόμενο χειμώνα.

(4)Επιπλέον, τον Φεβρουάριο του 2022 και τον Μάιο του 2022 η Επιτροπή διεξήγαγε διεξοδική επανεξέταση όλων των εθνικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης, καθώς και εμπεριστατωμένη παρακολούθηση της κατάστασης όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τον Φεβρουάριο του 2022 σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης σταδιακή κατάργηση του ρωσικού αερίου έως το 2027 και να μειωθούν οι κίνδυνοι που απορρέουν από περαιτέρω σοβαρή διαταραχή του εφοδιασμού.

(5)Ωστόσο, η πρόσφατη κλιμάκωση των διαταραχών του εφοδιασμού με αέριο από τη Ρωσία καταδεικνύει ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να επέλθει πλήρης διακοπή του εφοδιασμού με ρωσικό αέριο στο εγγύς μέλλον, με απότομο και μονομερή τρόπο. Ως εκ τούτου, η Ένωση θα πρέπει να προνοήσει για τον κίνδυνο αυτόν και να προετοιμαστεί, σε πνεύμα αλληλεγγύης, για την πιθανότητα πλήρους διακοπής του εφοδιασμού με αέριο από τη Ρωσία, ανά πάσα στιγμή. Η ανάληψη άμεσης προορατικής δράσης είναι αναγκαία για την πρόβλεψη περαιτέρω ενεργειών που προκαλούν διαταραχές και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς. Η συντονισμένη δράση σε επίπεδο Ένωσης μπορεί να αποτρέψει σοβαρές επιβλαβείς επιπτώσεις στην οικονομία και τους πολίτες οι οποίες οφείλονται σε πιθανή διακοπή του εφοδιασμού με αέριο.

(6)Το ισχύον νομικό πλαίσιο για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938 7 , δεν αντιμετωπίζει επαρκώς τις διαταραχές εφοδιασμού από σημαντικό προμηθευτή αερίου που διαρκούν περισσότερο από 30 ημέρες. Η έλλειψη νομικού πλαισίου για τέτοιου είδους διαταραχές ενέχει τον κίνδυνο μη συντονισμένης δράσης των κρατών μελών, η οποία απειλεί να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού στα γειτονικά κράτη μέλη και μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω τη βιομηχανία και τους καταναλωτές της Ένωσης.

(7)Στο ψήφισμά του της 7ης Απριλίου 2022 σχετικά με τα συμπεράσματα της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης και 25ης Μαρτίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να παρουσιαστεί σχέδιο για τη συνέχιση της διασφάλισης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης βραχυπρόθεσμα. Κατά τις συνόδους του στις 31 Μαΐου και στις 23 Ιουνίου 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να υποβάλει επειγόντως προτάσεις για τη βελτίωση της ετοιμότητας έναντι πιθανών σοβαρών διαταραχών του εφοδιασμού, με σκοπό την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού σε προσιτές τιμές.

(8)Σύμφωνα με το άρθρο 122 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο μπορεί να θεσπίζει, προτάσει της Επιτροπής και σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ κρατών μελών, τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κατάστασης, ιδίως εάν ανακύψουν σοβαρές δυσκολίες στον εφοδιασμό με ορισμένα προϊόντα, ιδίως στον τομέα της ενέργειας. Ο κίνδυνος πλήρους διακοπής του εφοδιασμού με ρωσικό αέριο έως το τέλος του τρέχοντος έτους, όπως περιγράφεται ανωτέρω, συνιστά τέτοια κατάσταση.

(9)Δεδομένου του άμεσου κινδύνου διαταραχής του εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα τώρα για να μειώσουν τη ζήτησή τους πριν από τη χειμερινή περίοδο. Η εν λόγω εθελοντική μείωση της ζήτησης θα συμβάλει ιδίως στην πλήρωση της δυναμικότητας αποθήκευσης, η οποία δεν θα εξαντληθεί έως το τέλος του χειμώνα, καθιστώντας δυνατή την αντιμετώπιση πιθανών κυμάτων ψύχους τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023 και διευκολύνοντας την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, ώστε να εξασφαλιστούν επαρκή επίπεδα ασφάλειας του εφοδιασμού για τον χειμώνα 2023-2024. Η μείωση της ζήτησης αερίου θα συμβάλει επίσης στη διασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού και στη μείωση των τιμών προς όφελος των καταναλωτών της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η λήψη μέτρων σε επίπεδο Ένωσης για τη μείωση της ζήτησης θα ωφελήσει όλα τα κράτη μέλη, καθώς μειώνει τον κίνδυνο σημαντικότερων επιπτώσεων στις οικονομίες τους.

(10)Η ποσότητα της συνιστώμενης μείωσης της ζήτησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους όγκους της ζήτησης αερίου για τους οποίους θα υπήρχε κίνδυνος μη παράδοσης σε περίπτωση πλήρους διακοπής του εφοδιασμού με ρωσικό αέριο. Ο όγκος της μείωσης θα πρέπει να κατανέμεται μεταξύ όλων των κρατών μελών, βάσει σύγκρισης με τη μέση κατανάλωσή τους κατά την τελευταία πενταετία.

(11)Προκειμένου να αντιμετωπιστούν άμεσα οι ειδικές προκλήσεις της συνεχιζόμενης και αναμενόμενης σοβαρής επιδείνωσης των ελλείψεων εφοδιασμού με αέριο και να αποφευχθούν οι στρεβλώσεις μεταξύ των κρατών μελών, η Επιτροπή θα πρέπει να εξουσιοδοτηθεί να κηρύσσει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, κατόπιν διαβούλευσης με τις σχετικές ομάδες κινδύνου και τη συντονιστική ομάδα για το φυσικό αέριο (στο εξής: ΣΟΦΑ), που συστάθηκαν με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938, και λαμβάνοντας υπόψη τυχόν απόψεις που εκφράζουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο αυτό, σε περίπτωση που τα εθελοντικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αποδειχθούν ανεπαρκή για την αντιμετώπιση του κινδύνου σοβαρής έλλειψης εφοδιασμού. Τρεις ή περισσότερες αρμόδιες αρχές κρατών μελών που έχουν κηρύξει κατάσταση εθνικής επιφυλακής θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από την Επιτροπή να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση.

(12)Η κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση θα πρέπει να λειτουργεί ως επίπεδο κρίσης που αφορά ειδικά την Ένωση, το οποίο θα πρέπει να ενεργοποιεί υποχρεωτική μείωση της ζήτησης. Δεν θα πρέπει να έχει νομικό αντίκτυπο στα εθνικά επίπεδα κρίσης δυνάμει του άρθρου 11 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938. Τα εθελοντικά μέτρα ενδέχεται να μην επαρκούν από μόνα τους για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού και της λειτουργίας της αγοράς. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεσπιστεί ένα νέο μέσο που να εισάγει τη δυνατότητα υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης αερίου για όλα τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία αρκετά νωρίτερα από το φθινόπωρο. Μόλις κηρυχθεί κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να μειώσουν την κατανάλωση αερίου τους εντός προκαθορισμένου χρονικού διαστήματος. Η ποσότητα της αναγκαίας μείωσης της ζήτησης θα πρέπει να συνεκτιμά τους όγκους της ζήτησης αερίου που τίθενται σε κίνδυνο σε περίπτωση πλήρους διακοπής του εφοδιασμού με ρωσικό αέριο και να λαμβάνει πλήρως υπόψη την εθελοντική μείωση της ζήτησης που έχει ήδη επιτευχθεί κατά την ίδια περίοδο. Ο όγκος της μείωσης μπορεί να κατανέμεται μεταξύ όλων των κρατών μελών, βάσει σύγκρισης με τη μέση κατανάλωσή τους κατά την τελευταία πενταετία. Ο όγκος και η διάρκεια της συμμόρφωσης με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη το επίπεδο πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, όπως αυτό αναφέρεται δυνάμει του άρθρου 6δ παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938, την εξέλιξη της διαφοροποίησης των πηγών αερίου, συμπεριλαμβανομένου του εφοδιασμού με ΥΦΑ, και την ανάπτυξη της δυνατότητας υποκατάστασης καυσίμων στην Ένωση.

(13)Ενόψει των σημαντικών στρεβλώσεων της εσωτερικής αγοράς που είναι πιθανό να προκύψουν εάν τα κράτη μέλη αντιδράσουν με μη συντονισμένο τρόπο σε πιθανή ή πραγματική περαιτέρω διαταραχή του εφοδιασμού από τη Ρωσία, είναι ζωτικής σημασίας όλα τα κράτη μέλη να μειώσουν τη ζήτηση αερίου σε πνεύμα αλληλεγγύης. Επομένως, όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτύχουν τους ίδιους εθελοντικούς και υποχρεωτικούς στόχους μείωσης. Μολονότι ορισμένα κράτη μέλη μπορεί να εκτίθενται περισσότερο στις επιπτώσεις των διαταραχών του εφοδιασμού από τη Ρωσία, όλα τα κράτη μέλη θα επηρεαστούν αρνητικά και μπορούν να συμβάλουν στον περιορισμό της οικονομικής ζημίας που προκαλείται από τις εν λόγω διαταραχές, είτε με την απελευθέρωση πρόσθετων όγκων αερίου αγωγών ή φορτίων ΥΦΑ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κράτη μέλη με σημαντικά ελλείμματα αερίου, είτε μέσω της θετικής επίδρασης που πιθανόν να έχει η μείωση της ζήτησης στις τιμές του αερίου, είτε με την αποφυγή στρεβλώσεων της αγοράς εξαιτίας μη συντονισμένων και αντικρουόμενων μέτρων μείωσης της ζήτησης. Ως εκ τούτου, ο παρών κανονισμός αποτυπώνει την αρχή της ενεργειακής αλληλεγγύης, η οποία επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από το Δικαστήριο ως θεμελιώδης αρχή του δικαίου της ΕΕ 8 .

(14)Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη, λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής ή φυσικής τους κατάστασης, όπως η ανύπαρκτη ή περιορισμένη διασύνδεση μέσω αγωγών με άλλα κράτη μέλη, δεν είναι σε θέση να απελευθερώσουν σημαντικούς όγκους αερίου αγωγών προς όφελος άλλων κρατών μελών. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δοθεί στα εν λόγω κράτη μέλη η δυνατότητα να ζητήσουν μερική παρέκκλιση από τη συμμόρφωση με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης. Η Επιτροπή, κατά την επαλήθευση των όρων για την εφαρμογή της παρέκκλισης, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη κατά πόσον το εκάστοτε κράτος μέλος χρησιμοποιεί πλήρως τις οικείες γραμμές διασύνδεσης αερίου και κατά πόσον χρησιμοποιεί τις οικείες εγκαταστάσεις ΥΦΑ για τη διοχέτευση αερίου σε άλλα κράτη μέλη στον μέγιστο δυνατό βαθμό, σε πνεύμα αλληλεγγύης. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί τη συνολική κατανάλωση αερίου, καθώς και τη χρήση των γραμμών διασύνδεσης και των εγκαταστάσεων ΥΦΑ.

(15)Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι ελεύθερα να επιλέγουν τα κατάλληλα μέτρα για την επίτευξη της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης. Κατά τον προσδιορισμό των κατάλληλων μέτρων μείωσης της ζήτησης και την ιεράρχηση των ομάδων πελατών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν χρήση των μέτρων που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση με τίτλο «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα», της 20ής Ιουλίου 2022. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν ιδίως οικονομικά αποδοτικά μέτρα, όπως π.χ. οι πλειστηριασμοί ή τα συστήματα υποβολής προσφορών, με τα οποία τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν κίνητρα για τη μείωση της κατανάλωσης με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Τα μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν οικονομικά κίνητρα ή αποζημιώσεις προς τους επηρεαζόμενους συμμετέχοντες στην αγορά.

(16)Κάθε μέτρο που λαμβάνεται από τα κράτη μέλη για την επίτευξη της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης θα πρέπει να είναι αναγκαίο, σαφώς καθορισμένο, διαφανές, αναλογικό, επαληθεύσιμο, να μην εισάγει διακρίσεις και να μην προκαλεί αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού ή της ορθής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς αερίου ούτε να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο άλλων κρατών μελών ή της Ένωσης. Δεδομένου ότι μέτρα μη βασιζόμενα στην αγορά, όπως εκείνα που αναφέρονται στο παράρτημα VIII του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938, μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιζήμια για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο και για την εσωτερική αγορά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στηρίζονται σε μηχανισμούς βασιζόμενους στην αγορά. Είναι επίσης αναγκαίο να λαμβάνεται υπόψη το συμφέρον των προστατευόμενων πελατών για την εξασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού τους με αέριο.

(17)Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα μείωσης της ζήτησης εφαρμόζονται με συντονισμένο τρόπο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθιερώσουν τακτική συνεργασία στο πλαίσιο κάθε ομάδας κινδύνου, όπως ορίζεται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938. Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να συμφωνήσουν για τα μέτρα συντονισμού που είναι πλέον κατάλληλα για μια συγκεκριμένη περιφέρεια. Η Επιτροπή και η ΣΟΦΑ θα πρέπει να είναι σε θέση να έχουν μια γενική εικόνα των εθνικών μέτρων που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη και να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές για τον συντονισμό των μέτρων εντός των ομάδων κινδύνου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης, κατά περίπτωση, να συντονίζουν τη δράση τους στο πλαίσιο άλλων φορέων, όπως στις συνεδριάσεις των γενικών διευθυντών των εθνικών υπουργείων ενέργειας.

(18)Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα εθνικά σχέδια έκτακτης ανάγκης αντικατοπτρίζουν την εθελοντική ή υποχρεωτική μείωση της ζήτησης που ορίζεται στον παρόντα κανονισμό, η αρμόδια αρχή κάθε κράτους μέλους θα πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την επικαιροποίηση του οικείου εθνικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης έως τις 31 Σεπτεμβρίου 2022. Στην επικαιροποίηση του εθνικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να αναφέρεται ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα μέτρα που προτείνονται στην ανακοίνωση «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα» της 20ής Ιουλίου 2022. Δεδομένης της σύντομης προθεσμίας για την επικαιροποίηση, δεν θα πρέπει να εφαρμοστούν οι διαδικασίες συντονισμού που ορίζονται στο άρθρο 8 παράγραφοι 6 έως 11. Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιήσουν διαβουλεύσεις με τα άλλα κράτη μέλη σχετικά με την επικαιροποίηση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή θα πρέπει να συγκαλέσει τη ΣΟΦΑ, τις ομάδες κινδύνου ή άλλους σχετικούς φορείς για να συζητήσουν πιθανά ζητήματα που σχετίζονται με τα μέτρα μείωσης της ζήτησης.

(19)Η τακτική και αποτελεσματική παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων είναι ουσιαστικής σημασίας για την αξιολόγηση της προόδου που σημειώνουν τα κράτη μέλη όσον αφορά την εφαρμογή των εθελοντικών και υποχρεωτικών μέτρων μείωσης της ζήτησης, καθώς και για τη μέτρηση του κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου των μέτρων και του αντικτύπου τους στην απασχόληση. Η αρμόδια αρχή κάθε κράτους μέλους ή άλλη οντότητα που έχει οριστεί από το κράτος μέλος θα πρέπει να παρακολουθεί τη μείωση της ζήτησης που επιτυγχάνεται στην επικράτειά του και να αναφέρει τακτικά τα αποτελέσματα στην Επιτροπή. Η ΣΟΦΑ θα πρέπει να επικουρεί την Επιτροπή στην παρακολούθηση των υποχρεώσεων μείωσης της ζήτησης.

(20)Για την πρόληψη σημαντικής οικονομικής ζημίας για την Ένωση στο σύνολό της, είναι ζωτικής σημασίας όλα τα κράτη μέλη να μειώσουν τη ζήτησή τους κατά το στάδιο της επιφυλακής. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει επαρκές αέριο για όλους, ακόμη και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Επομένως, η μείωση της ζήτησης σε ολόκληρη την Ένωση αποτελεί έκφραση της αρχής της αλληλεγγύης, η οποία κατοχυρώνεται στη Συνθήκη. Ως εκ τούτου, είναι επίσης δικαιολογημένο η Επιτροπή να εποπτεύει αυστηρά την εφαρμογή των υποχρεωτικών μειώσεων της ζήτησης από τα κράτη μέλη. Σε περίπτωση που η Επιτροπή διαπιστώσει ότι ένα κράτος μέλος ενδέχεται να μην είναι σε θέση να συμμορφωθεί με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης σύμφωνα με το άρθρο 5, θα πρέπει να έχει την εξουσία να ζητήσει από το κράτος μέλος να υποβάλει σχέδιο που να καθορίζει τη στρατηγική και τα μέτρα για την αποτελεσματική συμμόρφωση με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης. Το κράτος μέλος θα πρέπει να λάβει δεόντως υπόψη τυχόν παρατηρήσεις και προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με το σχέδιο. 
Δεδομένου ότι η αρχή της αλληλεγγύης παρέχει σε κάθε κράτος μέλος το δικαίωμα να λαμβάνει στήριξη από γειτονικά κράτη μέλη υπό ορισμένες περιστάσεις, τα κράτη μέλη που ενδέχεται να ζητήσουν την εν λόγω στήριξη θα πρέπει να ενεργούν και αυτά σε πνεύμα αλληλεγγύης όσον αφορά τη μείωση της οικείας εγχώριας ζήτησης αερίου. Ως εκ τούτου, όταν ζητούν την εφαρμογή μέτρου αλληλεγγύης σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν εφαρμόσει όλα τα κατάλληλα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου. Η Επιτροπή θα πρέπει να έχει την εξουσία να ζητά από το κράτος μέλος που αιτείται μέτρο αλληλεγγύης να υποβάλει σχέδιο με μέτρα για την επίτευξη πιθανών περαιτέρω μειώσεων της ζήτησης αερίου. Τυχόν παρατηρήσεις της Επιτροπής σχετικά με το εν λόγω σχέδιο θα πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη.

(21)Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού.

(22)Λαμβανομένου υπόψη του επικείμενου κινδύνου για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο λόγω της τρέχουσας στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα.

(23)Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, είναι πιθανό να υπάρχει κίνδυνος σοβαρής διαταραχής του εφοδιασμού της Ένωσης με αέριο τουλάχιστον για τις δύο επόμενες χειμερινές περιόδους. Ως εκ τούτου, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να ισχύει για δύο έτη από την έναρξη ισχύος του. Στο τέλος του πρώτου έτους εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο σχετικά με τη λειτουργία του και, ενδεχομένως, να προτείνει παράταση της ισχύος του.

(24)Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού δεν μπορούν να επιτευχθούν ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως να επιτευχθούν σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη αυτού του στόχου,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΟΝ ΠΑΡΟΝΤΑ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ:

Άρθρο 1

Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής

Ο παρών κανονισμός θεσπίζει κανόνες για την αντιμετώπιση καταστάσεων σοβαρών δυσχερειών στον εφοδιασμό με αέριο, με σκοπό τη διαφύλαξη της ασφάλειας εφοδιασμού της ΕΕ με αέριο, σε πνεύμα αλληλεγγύης. Οι κανόνες αυτοί περιλαμβάνουν τη βελτίωση του συντονισμού, της παρακολούθησης και της υποβολής εκθέσεων σχετικά με τα εθνικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου, καθώς και τη δυνατότητα της Επιτροπής να κηρύσσει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση ως συγκεκριμένο επίπεδο κρίσης, ενεργοποιώντας την υποχρέωση μείωσης της ζήτησης σε επίπεδο Ένωσης.

Άρθρο 2

Ορισμοί

Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

1)«αρμόδια αρχή»: εθνική κρατική αρχή ή εθνική ρυθμιστική αρχή οριζόμενη από κράτος μέλος για να εξασφαλίζει την εφαρμογή των μέτρων τα οποία προβλέπονται στον κανονισμό (EE) 2017/1938.

2)«κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση»: επίπεδο κρίσης που αφορά ειδικά την Ένωση και ενεργοποιεί υποχρεωτική μείωση της ζήτησης, το οποίο δεν σχετίζεται με κανένα από τα επίπεδα κρίσης που προβλέπονται στο άρθρο 11 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938.

Άρθρο 3

Εθελοντική μείωση της ζήτησης

Τα κράτη μέλη καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μειώσουν την εθνική τους κατανάλωση αερίου μεταξύ 1ης Αυγούστου 2022 και 31ης Μαρτίου 2023 τουλάχιστον κατά 15 % σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωσή τους μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγούνται της έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού (στο εξής: εθελοντική μείωση της ζήτησης). Τα άρθρα 6, 7 και 8 εφαρμόζονται στα εν λόγω μέτρα εθελοντικής μείωσης της ζήτησης.

Άρθρο 4

Κήρυξη κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση από την Επιτροπή

1.Η Επιτροπή μπορεί να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση όταν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος σοβαρής έλλειψης εφοδιασμού με αέριο ή προκύψει εξαιρετικά υψηλή ζήτηση αερίου, για την οποία τα μέτρα του άρθρου 3, όπως υποβάλλονται σύμφωνα με το άρθρο 8, δεν επαρκούν, και η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική επιδείνωση της κατάστασης εφοδιασμού με αέριο στην Ένωση, αλλά η αγορά είναι ακόμα ικανή να διαχειριστεί την εν λόγω διαταραχή χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει σε μέτρα που δεν βασίζονται στην αγορά.

2.Η Επιτροπή, κατόπιν διαβούλευσης με τις συναφείς ομάδες κινδύνου, οι οποίες καθορίζονται στο παράρτημα Ι του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938, και με τη ΣΟΦΑ, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις που εκφράζουν τα κράτη μέλη σε αυτό το πλαίσιο, κηρύσσει κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση με δική της πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος τουλάχιστον τριών αρμόδιων αρχών οι οποίες έχουν κηρύξει κατάσταση επιφυλακής σε εθνικό επίπεδο σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938.

3.Όταν η Επιτροπή κρίνει, έπειτα από αξιολόγηση, ότι η βάση στην οποία στηρίζεται η κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση δεν δικαιολογεί πλέον την κήρυξη κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση, κηρύσσει, κατόπιν διαβούλευσης με τις συναφείς ομάδες κινδύνου, οι οποίες καθορίζονται στο παράρτημα Ι του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938, και με τη ΣΟΦΑ, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις που εκφράζουν τα κράτη μέλη σε αυτό το πλαίσιο, τη λήξη της κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση, καθώς και των υποχρεώσεων που ορίζονται στο άρθρο 5.

Άρθρο 5

Υποχρεωτική μείωση της ζήτησης σε περίπτωση κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση

1.Όταν η Επιτροπή κηρύσσει κατάσταση επιφυλακής στην ¨Ένωση, κάθε κράτος μέλος μειώνει την οικεία κατανάλωση φυσικού αερίου σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ορίζεται στην παράγραφο 2 (στο εξής: υποχρεωτική μείωση της ζήτησης).

2.Για τους σκοπούς της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης, για όσο διάστημα διαρκεί η κατάσταση επιφυλακής στην Ένωση, η συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου σε κάθε κράτος μέλος κατά την περίοδο από την 1η Αυγούστου κάθε έτους έως τις 31 Μαρτίου του επόμενου έτους (στο εξής: περίοδος εφαρμογής) μειώνεται κατά τουλάχιστον 15 % σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση του εν λόγω κράτους μέλους κατά την περίοδο μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου (περίοδος σύγκρισης) των πέντε συναπτών ετών που προηγούνται της ημερομηνίας έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού. Κάθε εθελοντική μείωση της ζήτησης που επιτυγχάνουν τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια της περιόδου εφαρμογής πριν από την κήρυξη της κατάστασης επιφυλακής λαμβάνεται υπόψη για τους σκοπούς της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης.

3.Τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν τον περιορισμό της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης κατά 5 % το πολύ, εφόσον μπορούν να αποδείξουν ότι αδυνατούν, λόγω της ανύπαρκτης ή μειωμένης διασύνδεσής τους με άλλα κράτη μέλη, να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην αύξηση του άμεσου ή έμμεσου εφοδιασμού άλλων κρατών μελών με αέριο.

4.Τα κράτη μέλη που ζητούν παρέκκλιση από την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης σύμφωνα με την παράγραφο 3 υποβάλλουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η δυναμικότητα των γραμμών διασύνδεσής τους με άλλα κράτη μέλη ή η οικεία εγχώρια υποδομή ΥΦΑ χρησιμοποιούνται για τη διοχέτευση αερίου σε άλλα κράτη μέλη στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

5.Πριν λάβει απόφαση σχετικά με το αίτημα περιορισμού της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης, η Επιτροπή πραγματοποιεί διαβουλεύσεις με τη ΣΟΦΑ, τις ομάδες κινδύνου και άλλους σχετικούς φορείς, ανάλογα με την περίπτωση.

6.Η Επιτροπή λαμβάνει απόφαση σχετικά με το αίτημα το αργότερο δύο μήνες από την παραλαβή όλων των σχετικών πληροφοριών από το κράτος μέλος.

7.Τα άρθρα 6, 7 και 8 εφαρμόζονται στα μέτρα υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης.

Άρθρο 6

Μέτρα για την επίτευξη μείωσης της ζήτησης

1.Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιλέγουν τα κατάλληλα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης. Τα μέτρα ορίζονται σαφώς, είναι διαφανή, αναλογικά, δεν εισάγουν διακρίσεις και είναι επαληθεύσιμα. Κατά την επιλογή των μέτρων, τα κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη τις αρχές που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1938. Ειδικότερα, τα μέτρα αυτά:

α)δεν προκαλούν αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού ή της ορθής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς αερίου και δεν θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού με αέριο άλλων κρατών μελών ή της Ένωσης·

β)βασίζονται στην αγορά·

γ)διασφαλίζουν τον αδιάλειπτο εφοδιασμό με αέριο προστατευόμενων πελατών ή άλλων ομάδων πελατών σύμφωνα με το άρθρο 2 σημείο 5 και το άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938.

2.Όταν λαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της ζήτησης, τα κράτη μέλη δίνουν προτεραιότητα στα μέτρα που επηρεάζουν μη προστατευμένους πελάτες με βάση αντικειμενικά και διαφανή κριτήρια, τα οποία λαμβάνουν υπόψη την οικονομική τους σημασία, καθώς και, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα στοιχεία:

α)τον αντίκτυπο ενδεχόμενης διαταραχής των αλυσίδων εφοδιασμού που είναι κρίσιμης σημασίας για την κοινωνία·

β)τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη, ιδίως στις αλυσίδες εφοδιασμού κατάντη τομέων που είναι κρίσιμης σημασίας για την κοινωνία·

γ)το ενδεχόμενο πρόκλησης μακροχρόνιων ζημιών σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις·

δ)τις δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης και υποκατάστασης προϊόντων στην Ένωση.

3.Όταν λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τα μέτρα μείωσης της ζήτησης, τα κράτη μέλη εξετάζουν μέτρα για τη μείωση του αερίου που καταναλώνεται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, μέτρα για την ενθάρρυνση της μετάβασης σε άλλα είδη καυσίμων στη βιομηχανία, εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης και στοχευμένες υποχρεώσεις μείωσης της θέρμανσης και της ψύξης, καθώς και μέτρα βασιζόμενα στην αγορά για την προώθηση της μετάβασης σε άλλα είδη καυσίμων και για τη μείωση της κατανάλωσης εκ μέρους της βιομηχανίας.

Άρθρο 7

Συντονισμός των μέτρων μείωσης της ζήτησης

1.Για να εξασφαλιστεί ο κατάλληλος συντονισμός των μέτρων εθελοντικής και υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης σύμφωνα με τα άρθρα 3 και 5, τα κράτη μέλη συνεργάζονται μεταξύ τους στο πλαίσιο κάθε σχετικής ομάδας κινδύνου.

2.Η αρμόδια αρχή κάθε κράτους μέλους επικαιροποιεί το οικείο εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης που έχει καταρτίσει σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 έως τις [31 Σεπτεμβρίου 2022] το αργότερο, ώστε να αντικατοπτρίζει τις εθελοντικές μειώσεις της ζήτησης. Κάθε κράτος μέλος επικαιροποιεί επίσης το οικείο εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης, όπως αρμόζει, σε περίπτωση κήρυξης κατάστασης επιφυλακής στην Ένωση σύμφωνα με το άρθρο 4. Το άρθρο 8 παράγραφοι 6 έως 10 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 δεν εφαρμόζεται στις επικαιροποιήσεις των εθνικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης σύμφωνα με την παρούσα παράγραφο.

3.Τα κράτη μέλη πραγματοποιούν διαβουλεύσεις με την Επιτροπή και τις σχετικές ομάδες κινδύνου προτού εγκρίνουν τα αναθεωρημένα σχέδια έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή μπορεί να συγκαλέσει συνεδριάσεις της ΣΟΦΑ και των ομάδων κινδύνου, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις που εκφράζουν τα κράτη μέλη σε αυτό το πλαίσιο, για να συζητήσει ζητήματα που σχετίζονται με τα εθνικά μέτρα μείωσης της ζήτησης.

Άρθρο 8
Παρακολούθηση και επιβολή

1.Η αρμόδια αρχή κάθε κράτους μέλους παρακολουθεί την εφαρμογή των μέτρων μείωσης της ζήτησης στην επικράτειά του. Τα κράτη μέλη υποβάλλουν έκθεση στην Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που έλαβαν και τη μείωση της ζήτησης που επιτεύχθηκε κάθε δύο μήνες και το αργότερο έως τις 15 του επόμενου μήνα. Η ΣΟΦΑ και οι ομάδες κινδύνου επικουρούν την Επιτροπή στην παρακολούθηση της εθελοντικής και της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης.

2.Σε περίπτωση που η Επιτροπή διαπιστώσει, βάσει των υποβληθέντων αριθμητικών στοιχείων σχετικά με τη μείωση της ζήτησης, ότι υπάρχει κίνδυνος ένα κράτος μέλος να μην είναι σε θέση να συμμορφωθεί με την υποχρεωτική μείωση της ζήτησης σύμφωνα με το άρθρο 5, μπορεί να ζητήσει από το κράτος μέλος να υποβάλει σχέδιο που καθορίζει στρατηγική και μέτρα για την αποτελεσματική εκπλήρωση της υποχρέωσης μείωσης της ζήτησης. Η Επιτροπή μπορεί επίσης να ζητήσει από κράτος μέλος που αιτείται μέτρο αλληλεγγύης σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 να υποβάλει σχέδιο που καθορίζει τη στρατηγική και τα μέτρα για την επίτευξη ενδεχόμενων περαιτέρω μειώσεων της ζήτησης αερίου, σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 3 στοιχείο β) του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938. Και στις δύο περιπτώσεις, η Επιτροπή διατυπώνει γνώμη με παρατηρήσεις και προτάσεις σχετικά με τα υποβληθέντα σχέδια, η οποία λαμβάνεται δεόντως υπόψη από το κράτος μέλος, και ενημερώνει το Συμβούλιο για τη γνώμη της.

3.Η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού.

Άρθρο 9
Έναρξη ισχύος και εφαρμογή

Ο παρών κανονισμός αρχίζει να ισχύει την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εφαρμόζεται για περίοδο δύο ετών από την έναρξη ισχύος του.

Το αργότερο έως την 1η Αυγούστου 2023, η Επιτροπή προβαίνει σε επανεξέταση του παρόντος κανονισμού λαμβάνοντας υπόψη τη γενική κατάσταση του εφοδιασμού με αέριο της Ένωσης και υποβάλλει στο Συμβούλιο έκθεση σχετικά με τα κύρια πορίσματα της εν λόγω επανεξέτασης. Η Επιτροπή μπορεί, με βάση την εν λόγω έκθεση, να προτείνει παράταση ή συντόμευση της ισχύος του παρόντος κανονισμού.

Ο παρών κανονισμός είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα στα κράτη μέλη σύμφωνα με τις Συνθήκες.

Βρυξέλλες,

(1)    Απόφαση στην υπόθεση C-848/19 P (Γερμανία κατά Πολωνίας).

(2)    Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινούς κανόνες για τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου [COM(2021) 803 final]· πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου (αναδιατύπωση) [COM(2021) 804 final].

(3)    Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινούς κανόνες για τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου [COM(2021) 803 final]· πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου (αναδιατύπωση) [COM(2021) 804 final].

(4)    Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1032 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2022,για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) 2017/1938 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 σχετικά με την αποθήκευση αερίου (ΕΕ L 173 της 30.6.2022, σ. 17).

(5)    Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών [COM(2022) 230 final].

(6)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1032 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[1], της 29ης Ιουνίου 2022, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) 2017/1938 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 σχετικά με την αποθήκευση αερίου (ΕΕ L 173 της 30.6.2022, σ. 17). 

(7)    Κανονισμός (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2017, σχετικά με τα μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο και με την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 994/2010.

(8)    Απόφαση στην υπόθεση C-848/19 P (Γερμανία κατά Πολωνίας).