ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 15.11.2022

COM(2022) 592 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Προς έναν ισχυρό και βιώσιμο τομέα των φυκών της ΕΕ

{SWD(2022) 361 final}

1.Εισαγωγή

Είναι πλέον καιρός να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες που προσφέρουν τα φύκη ως ανανεώσιμος πόρος στην Ευρώπη. Η ανάγκη διασφάλισης του ασφαλούς εφοδιασμού με πρώτες ύλες και ενέργεια έχει καταστεί ακόμη πιο επιτακτική λόγω της αδικαιολόγητης και απρόκλητης ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, η οποία επηρεάζει τη διαθεσιμότητα λιπασμάτων, συστατικών ζωοτροφών και ενέργειας. Η κατάσταση αυτή «πυροδοτεί υψηλές παγκόσμιες τιμές ενέργειας, βασικών προϊόντων και τροφίμων και αυξάνει την αβεβαιότητα· οι παράγοντες αυτοί ανακόπτουν την ανάπτυξη και εντείνουν τις πληθωριστικές πιέσεις παγκοσμίως» 1 .

Ο αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός, η εξάντληση των πόρων, οι περιβαλλοντικές πιέσεις και η κλιματική αλλαγή απαιτούν την υιοθέτηση διαφορετικής προσέγγισης όσον αφορά τα τρόφιμα και τα οικονομικά συστήματα. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν νέοι και βιώσιμοι τρόποι σίτισης του ταχέως αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού. Με ποιον τρόπο; Με την αξιοποίηση του άφθονου και ελάχιστα χρησιμοποιούμενου πόρου που συνιστούν οι θάλασσες και ο ωκεανός —επί του παρόντος αποτελούν την πηγή έως και του 2 % μόνο της ανθρώπινης τροφής, παρά το γεγονός ότι καλύπτουν πάνω από το 70 % της επιφάνειας της Γης 2 . 

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία 3 , η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» 4 και η ανακοίνωση σχετικά με τη βιώσιμη γαλάζια οικονομία 5  προσδιορίζουν τις δυνατότητες χρήσης των θαλασσινών προϊόντων υδατοκαλλιέργειας ως πηγής πρωτεΐνης για τρόφιμα και ζωοτροφές με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα. Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» υπογραμμίζει τον ρόλο των φυκών ως σημαντικής πηγής εναλλακτικών πρωτεϊνών για ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων και για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Στις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για μια πιο βιώσιμη και ανταγωνιστική υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ για την περίοδο 2021 έως 2030 6 (στο εξής: στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ) επισημαίνεται η ανάγκη προώθησης της καλλιέργειας φυκών – τόσο μακροφυκών (θαλάσσιων μακροφυκών) όσο και μικροφυκών 7 – ως μέσου που θα συμβάλει στην επίτευξη πολλών στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η καλλιέργεια φυκών μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ όσον αφορά την απανθρακοποίηση, τη μηδενική ρύπανση, την κυκλικότητα, τη διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, την προστασία των οικοσυστημάτων και την ανάπτυξη περιβαλλοντικών υπηρεσιών. Τα φύκη μπορούν να αντικαταστήσουν προϊόντα με βάση τα ορυκτά και να χρησιμεύσουν ως πρώτη ύλη για βιοδιεγέρτες φυτών, χημικά προϊόντα βιολογικής βάσης και άλλα υλικά και βιοκαύσιμα. Στην ανακοίνωση για τους βιώσιμους κύκλους άνθρακα 8 αναγνωρίζονται οι δυνατότητες των φυκών για την οικονομία του γαλάζιου άνθρακα.

Στην έκθεση «Food from the Oceans» 9 («Τροφή από τους ωκεανούς») που εκπονήθηκε από τον μηχανισμό παροχής επιστημονικών συμβουλών υψηλού επιπέδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (στο εξής: Επιτροπή) αναφέρεται ότι τα θαλάσσια μακροφύκη έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν την, σύμφωνα με προβλέψεις, πρόσθετη κατά πάνω από 100 εκατομμύρια τόνους ζήτηση βιομάζας για ανθρώπινη τροφή κατά τα επόμενα 20 έτη. Η παραγωγή και η μεταποίηση φυκών και άλλων νέων θαλάσσιων πόρων (βιομάζας) μπορεί να συμβάλει στην παροχή βιώσιμων τροφίμων και ζωοτροφών 10 , καθώς και φαρμακευτικών προϊόντων, φαρμακοτροφίμων, βιοδιεγερτών φυτών, συσκευασιών βιολογικής βάσης, καλλυντικών και άλλων μη εδώδιμων προϊόντων (βλ. εικόνα 1).

Εικόνα 1: Εφαρμογές βιομάζας φυκών 11

Η επέκταση όμως της καλλιέργειας θαλάσσιων μακροφυκών στη θάλασσα δεν θα πρέπει να επηρεάζει την ισορροπία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, ενώ θα πρέπει να αποφευχθεί η αναπαραγωγή στους ωκεανούς των ίδιων περιβαλλοντικών λαθών που έγιναν στο παρελθόν στην ξηρά.

Παρόλο που επί του παρόντος είναι μικρός σε μέγεθος, ο ευρωπαϊκός τομέας των φυκών έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει σημαντικό μέρος της γαλάζιας βιοοικονομίας της ΕΕ. Η έρευνα και η καινοτομία στην ΕΕ, σε συνδυασμό με την ενθουσιώδη επιχειρηματικότητα, δημιούργησαν τη δυναμική που χρειάζεται ο τομέας των φυκών της ΕΕ για να αναπτυχθεί και να επεκταθεί —στο Παγκόσμιο Συμβόλαιο του ΟΗΕ 12 αναφέρεται ακόμη και ως επανάσταση των θαλάσσιων μακροφυκών 13 — συμβάλλοντας παράλληλα στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό δημιουργεί πολύ ευνοϊκές συνθήκες ώστε η Ευρώπη να αξιοποιήσει το δυναμικό των φυκών της κατά την επόμενη δεκαετία.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του συνασπισμού «Seaweed for Europe» 14 («Θαλλάσια μακροφύκη για την Ευρώπη»), η ευρωπαϊκή ζήτηση για θαλάσσια μακροφύκη ενδέχεται να αυξηθεί από περίπου 270 000 τόνους 15 το 2019 σε 8 εκατομμύρια τόνους το 2030 και να φτάσει σε αξία τα 9 δισ. EUR 16 το 2030 σε όλους τους τομείς, με το μεγαλύτερο ποσοστό να αφορά τις ζωοτροφές, τα τρόφιμα και τους βιοδιεγέρτες φυτών (προϊόντα λίπανσης) 17 . Μια τέτοια αύξηση της παραγωγής θα μπορούσε να δημιουργήσει περίπου 85 000 θέσεις εργασίας, να αφαιρεί χιλιάδες τόνους φωσφόρου και αζώτου από τις ευρωπαϊκές θάλασσες ετησίως, να μειώνει τις εκπομπές CO2 κατά έως και 5,4 εκατομμύρια τόνους ετησίως και να αμβλύνει τις πιέσεις που υφίσταται η στεριά16.

Μια ακμάζουσα ενωσιακή βιομηχανία φυκών θα μπορούσε να αποτελέσει εμβληματική πρόταση και πηγή έμπνευσης για άλλους βιομηχανικούς κλάδους, ώστε να καταστούν πιο αναγεννητικοί, καινοτόμοι και υποδειγματικοί από κοινωνική άποψη, δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας, κυρίως σε παράκτιες κοινότητες. Σύμφωνα με την ανακοίνωση σχετικά με τη νέα προσέγγιση της Επιτροπής για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία5, η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει τις δυνατότητες που προσφέρουν τα φύκη στην ΕΕ και καθορίζει μια συνεκτική προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων δράσεων, με στόχο τη στήριξη της αναβάθμισης της αναγεννητικής 18 καλλιέργειας και παραγωγής φυκών σε όλη την ΕΕ, καθώς και για την ανάπτυξη και την ευρεία καθιέρωση των αγορών 19 διατροφικών και μη διατροφικών εφαρμογών φυκών. 

2.Γιατί τα φύκη θεωρούνται ανεκμετάλλευτος πόρος στην Ευρώπη;

Καθώς έχουν χαμηλά λιπαρά και είναι πλούσια σε εδώδιμες ίνες, μικροθρεπτικά στοιχεία και βιοδραστικές ενώσεις, τα φύκη παρουσιάζονται συχνά ως υγιεινή τροφή χαμηλών θερμίδων, ενώ ορισμένα είδη φυκών είναι γνωστά για την ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνη. Οι βιοχημικές ενώσεις και οι ιδιότητες των φυκών τα καθιστούν πολύτιμο υλικό για έναν αυξανόμενο αριθμό άλλων εμπορικών εφαρμογών, π.χ. ζωοτροφές/ιχθυοτροφές και πρόσθετες ύλες για ζωοτροφές, φαρμακευτικά προϊόντα, φαρμακοτρόφιμα, βιοδιεγέρτες φυτών, συσκευασίες βιολογικής βάσης, καλλυντικά ή βιοκαύσιμα και παροχή υπηρεσιών για την επεξεργασία λυμάτων· για παράδειγμα, δέσμευση άνθρακα και θρεπτικών στοιχείων κ.λπ. Τα φύκη αφαιρούν επίσης θρεπτικά στοιχεία από τα υδάτινα οικοσυστήματα, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον ευτροφισμό 20 . Όταν καλλιεργούνται στη θάλασσα, τα θαλάσσια μακροφύκη αφαιρούν τον άνθρακα, μειώνοντας έτσι την οξίνιση των ωκεανών. Όλα αυτά τα δυνητικά οφέλη θα πρέπει φυσικά να εξεταστούν υπό το πρίσμα της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ και να εξισορροπηθούν με τους δυνητικούς κινδύνους για την υγεία, κατά περίπτωση (π.χ. λαμβανομένης υπόψη της υψηλής περιεκτικότητας ορισμένων ειδών φυκών σε βαρέα μέταλλα).

Η βιομηχανία θαλάσσιων μακροφυκών στην Ευρώπη, η οποία επί του παρόντος επικεντρώνεται περισσότερο στη συγκομιδή θαλάσσιων μακροφυκών από το φυσικό περιβάλλον παρά στην καλλιέργεια σε εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας όπως στην Ασία, βρίσκεται ακόμη σε μάλλον εμβρυϊκό στάδιο 21 . Παρόλο που η ασιατική αγορά 22 ,14 αυξήθηκε σημαντικά την τελευταία δεκαετία (όπου τα θαλάσσια μακροφύκη αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής υδατοκαλλιέργειας), η ευρωπαϊκή παραγωγή θαλάσσιων μακροφυκών είναι μέχρι στιγμής αμελητέα (βλ. εικόνα 2 παρακάτω).

Εικόνα 2: Παραγωγή θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ και παγκοσμίως 23 .

Παρά το τρέχον οριακό μερίδιο της στην παγκόσμια αγορά θαλάσσιων μακροφυκών 24 , και δεδομένων των ευνοϊκών επιχειρηματικών προοπτικών, η Ευρώπη μπορεί να αναπτύξει μια ισχυρή βιομηχανία φυκών με επίκεντρο την παραγωγή υδατοκαλλιέργειας και την καινοτόμο θαλασσοκαλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών (θαλάσσια μόνιμη καλλιέργεια 25 ). Μια τέτοιου είδους βιομηχανία μπορεί να εκμεταλλευτεί το δυναμικό των αχανών ευρωπαϊκών θαλασσών, δημιουργώντας παράλληλα θέσεις εργασίας για τις τοπικές κοινότητες, παράγοντας υγιεινά προϊόντα με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, αναγεννώντας τα παράκτια οικοσυστήματα (π.χ. με δέσμευση CO2 και θρεπτικών στοιχείων και παραγωγή οξυγόνου) και παρέχοντας υπηρεσίες οικοσυστήματος 26 .

Η ΕΕ είναι ένας από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς προϊόντων θαλάσσιων μακροφυκών παγκοσμίως από άποψη αξίας (554 εκατ. EUR το 2016), επομένως υπάρχει σαφώς μεγάλη ζήτηση για προϊόντα θαλάσσιων μακροφυκών στην Ευρώπη. Η ζήτηση αυτή αναμένεται να αυξηθεί με βάση τις τάσεις που παρατηρούνται όσον αφορά την υγεία και τη βιωσιμότητα. Ο αυξανόμενος ανθρώπινος πληθυσμός παγκοσμίως και οι καταναλωτικές συνήθειες θα ενισχύσουν περαιτέρω τη ζήτηση για φύκη και προϊόντα με βάση τα φύκη 27 . Η ζήτηση της ΕΕ για φύκη και προϊόντα με βάση τα φύκη αναμένεται να αυξηθεί εξίσου τα προσεχή έτη (βλ. εικόνα 3). Όσον αφορά τα μικροφύκη, τα οποία μπορούν επίσης να παραχθούν στην ξηρά και μακριά από τη θάλασσα, στην ΕΕ αυξάνεται και η ζήτηση της αγοράς για τη χλωρέλλα 28 και το κυανοβακτήριο σπιρουλίνα 29 .

Εικόνα 3: Αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης 30 για προϊόντα με βάση τα φύκη16, 31 .

Αναμένεται ότι η ευρωπαϊκή αγορά θα αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,4 % και 8,7 % για τη χλωρέλλα και τη σπιρουλίνα αντιστοίχως έως το 202530. Η ζήτηση για τρόφιμα και ποτά που περιέχουν θαλάσσια μακροφύκη στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 2,5 % μεταξύ 2011 και 2015 32 . Ο αυξανόμενος πληθυσμός χορτοφάγων και αμιγώς χορτοφάγων της ΕΕ, ο οποίος επί του παρόντος υπολογίζεται σε περίπου 75 εκατομμύρια, καθώς και οι ολοένα περισσότερο ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον και την υγεία καταναλωτές θα αυξήσουν επίσης τη ζήτηση για τρόφιμα και μη εδώδιμα προϊόντα φυτικής προέλευσης, συμπεριλαμβανομένων των φυκών.

Όλες οι θαλάσσιες περιοχές της ΕΕ έχουν επίσης αναγνωριστεί ως γόνιμα εδάφη και περιοχές όπου η ανάπτυξη της βιομηχανίας φυκών θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη 33 . Για παράδειγμα, ο Ατλαντικός Ωκεανός και η Βόρεια Θάλασσα παρέχουν ιδανικές φυσικές συνθήκες για την καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών λόγω των ψυχρών και πλούσιων σε θρεπτικά στοιχεία υδάτων τους και οι ερευνητές πιστεύουν 34 ότι η Ευρώπη διαθέτει τεράστιες εκτάσεις κατάλληλες για καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών 35 .

3.Ποιες δράσεις έχουν αναληφθεί έως τώρα και γιατί δεν είναι αρκετές;

Ο χάρτης πορείας για τη γαλάζια βιοοικονομία 36 που δημοσιεύθηκε από το φόρουμ για τη γαλάζια βιοοικονομία 37 στα τέλη του 2019, κατόπιν διαβούλευσης με περίπου 300 σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς, εντόπισε σημεία συμφόρησης και προέβη σε συστάσεις όσον αφορά τέσσερις κύριους τομείς: 1) πολιτική, περιβάλλον και κανονισμοί· 2) χρηματοδότηση και επιχειρηματική ανάπτυξη· 3) καταναλωτές και αξιακές αλυσίδες και 4) επιστήμη, τεχνολογία και καινοτομία. Όσον αφορά τον υφιστάμενο τομέα των φυκών της ΕΕ και τις δυνατότητες βιώσιμης ανάπτυξής του, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη της καλλιέργειας φυκών παρεμποδίζεται από παράγοντες όπως το υψηλό κόστος παραγωγής, η παραγωγή χαμηλής κλίμακας, οι περιορισμένες γνώσεις όσον αφορά τις αγορές, τις ανάγκες των καταναλωτών και τους κινδύνους και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της καλλιέργειας φυκών, καθώς και το κατακερματισμένο πλαίσιο διακυβέρνησης. Στην εικόνα 4 που ακολουθεί συνοψίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα και προσδιορίζονται γενικοί και ειδικοί τρόποι αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων.

Τα τελευταία έτη, η Επιτροπή δρομολόγησε και υποστήριξε μια σειρά πρωτοβουλιών οι οποίες σχετίζονται με τα φύκη και, επί του παρόντος, βρίσκονται σε φάση υλοποίησης ή σχεδιασμού (2021-2023). Οι πρωτοβουλίες αυτές περιλαμβάνουν το έργο EU4Algae 38 (δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας για τα φύκη σε συνεργασία με ενδιαφερόμενους φορείς), προσκλήσεις υποβολής αιτήσεων προς τα ταμεία έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (προγράμματα «Ορίζων 2020» 39 , «Ορίζων Ευρώπη» 40 ), την κοινή επιχείρηση «Μια Ευρώπη που βασίζεται στη βιοοικονομία» 41 , επενδύσεις στον τομέα των φυκών που πραγματοποιούνται χάρη στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας 42 και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 43 , μηχανισμούς στήριξης των επιχειρήσεων που σχετίζονται με τη γαλάζια οικονομία (πρωτοβουλία «Blue Invest» 44 , μηχανισμός συνδρομής της υδατοκαλλιέργειας ).

Εικόνα 4: Προβλήματα, στόχοι και προτεινόμενοι τομείς δράσης για πρωτοβουλίες της ΕΕ που σχετίζονται με τα φύκη 45 .

Υλοποιούνται επίσης πρωτοβουλίες που συμβάλουν στην αύξηση των γνώσεων για τα φύκη, όπως το ευρωπαϊκό δίκτυο παρατηρήσεων και δεδομένων της θάλασσας 46 (εταιρείες χαρτογράφησης φυκών), το κέντρο γνώσεων της Επιτροπής για τη βιοοικονομία 47 , η μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) για τη βιομάζα 48 , μελέτες σχετικά με τα φύκη οι οποίες εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα φύκη θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη στόχων που σχετίζονται με το κλίμα 49 και τη σχέση τους με τα θρεπτικά στοιχεία 50 , πρωτοβουλίες για τον ωκεανογραφικό γραμματισμό και την ευαισθητοποίηση 51 , στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης κ.λπ. Το Συμβούλιο της Αποστολής της ΕΕ για την αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030 52 αναφέρει στην πρόσφατη έκθεσή του 53 ότι η αναγέννηση των ωκεανών και των υδάτων έχει ζωτική σημασία για την ανθρώπινη ύπαρξη, την ευημερία και τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της ΕΕ. Η πρωτοβουλία «Food 2030» 54 που αναπτύσσεται μέσω του «Ορίζων Ευρώπη» έχει συγκαλέσει τα μέλη της και προωθεί μια προσέγγιση των συστημάτων τροφίμων στην πολιτική για την έρευνα και την καινοτομία, η οποία συνδέει τη στεριά και τη θάλασσα, τους παραγωγούς με τους καταναλωτές, από το «αγρόκτημα στο πιάτο, στο στομάχι και ο κύκλος συνεχίζεται». Συνηγορεί υπέρ του μετασχηματισμού των συστημάτων τροφίμων ώστε να σέβονται τα όρια του πλανήτη, να παρέχουν υγιεινά, ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα και διατροφή για όλους και να διατηρούν μια ποικιλόμορφη, δίκαιη και συμπεριληπτική ακμάζουσα οικονομία τροφίμων. Μία από τις δέκα μεθόδους δράσης της πρωτοβουλίας «Food 2030» («Τρόφιμα 2030») στοχεύει στην ανάπτυξη λύσεων για τροφή από τον ωκεανό και πόρους γλυκών υδάτων, όπου η καλλιέργεια φυκών διαδραματίζει κεντρικό ρόλο.

Το ευρωπαϊκό γαλάζιο φόρουμ των χρηστών της θάλασσας 55 θα διευκολύνει τον περαιτέρω διάλογο μεταξύ τομέων της γαλάζιας οικονομίας (π.χ. ο τομέας των φυκών ως σημαντικό τμήμα της γαλάζιας βιοοικονομίας της ΕΕ), ενδιαφερόμενων μερών και επιστημόνων με σκοπό την ανάπτυξη συνεργειών και τον συγκερασμό ανταγωνιστικών χρήσεων της θάλασσας προς όφελος της κλιματικής ουδετερότητας, της μηδενικής ρύπανσης και της προστασίας και διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Επί του παρόντος, τα φύκη, και συγκεκριμένα η υδατοκαλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών, υπόκεινται σε πληθώρα ενωσιακών αλλά και εθνικών κανονιστικών διατάξεων (εικόνα 5) 56 . Αντί του κατακερματισμού που επικρατεί αυτή τη στιγμή, ο τομέας των φυκών θα μπορούσε να επωφεληθεί από μια συνεκτικότερη προσέγγιση.

Εικόνα 5: Νομικές πράξεις της ΕΕ που σχετίζονται με την υδατοκαλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών

Κάθε δράση που παρατίθεται στην ενότητα 4 συμβάλλει μεμονωμένα στην ανάπτυξη του τομέα των φυκών της ΕΕ. Ωστόσο, χρειάζεται μια πιο συντονισμένη και συστημική προσέγγιση, η οποία θα συμπληρώσει το υφιστάμενο πλαίσιο με πρόσθετες δράσεις πολιτικής, π.χ. ταυτόχρονη χρήση διαφορετικών μοχλών για την τόνωση της ανάπτυξης ενός αναγεννητικού τομέα φυκών της ΕΕ.

Η Επιτροπή θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη δημιουργία των συνθηκών που θα καταστήσουν δυνατή την ανάληψη δράσης έναντι των εμποδίων που αντιμετωπίζει επί του παρόντος ο τομέας των φυκών της ΕΕ. Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τις πιθανές ανησυχίες των πολιτών της ΕΕ σχετικά με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της καλλιέργειας θαλάσσιων μακροφυκών σε μεγάλη κλίμακα και την ασφάλεια των προϊόντων με βάση τα φύκη που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ.

4.Ποιες δράσεις πρέπει να αναληφθούν σε επίπεδο ΕΕ;

Προκειμένου να αξιοποιηθεί το δυναμικό του τομέα των φυκών της ΕΕ, πρέπει να αναβαθμιστεί η αναγεννητική καλλιέργεια και παραγωγή φυκών σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ πρέπει να αναπτυχθούν και να καθιερωθούν ευρέως οι αγορές διατροφικών και μη διατροφικών εφαρμογών φυκών. Εάν επιτευχθούν αυτά, θα αποδεσμευτεί το δυναμικό της ΕΕ προκειμένου να εξασφαλίσει τον συνεχή εφοδιασμό με βιομάζα φυκών, τη στρατηγική αυτονομία από τις εισαγωγές και την ομαλή λειτουργία του τομέα των φυκών.

Για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του τομέα των φυκών της ΕΕ, καθορίστηκαν συγκεκριμένες δράσεις με βάση εκτενή προκαταρκτική ανάλυση του τομέα και ευρείες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη 57 . Οι δράσεις που καθορίστηκαν βασίζονται στις υπάρχουσες πρωτοβουλίες (βλ. ενότητα 3 παραπάνω), στα βέλτιστα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, γνώσεις και δεδομένα, καθώς και στις βέλτιστες επιχειρηματικές πρακτικές.

Η ανακοίνωση καθορίζει 23 δράσεις με τους εξής στόχους:

(1)βελτίωση του πλαισίου διακυβέρνησης και της νομοθεσίας,

(2)βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος,

(3)κάλυψη των κενών σε επίπεδο γνώσεων, έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, και

(4)ενίσχυση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης και της αποδοχής των φυκών και των προϊόντων με βάση τα φύκη από την αγορά της ΕΕ.

Οι δράσεις που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση πρόκειται να εφαρμοστούν πιλοτικά με συντονισμένο τρόπο. Θα υλοποιηθούν σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς.

Για την υλοποίηση των δράσεων που προβλέπονται στην παρούσα ανακοίνωση έχει προβλεφθεί συγκεκριμένη χρηματοδότηση 58 , ενώ ορισμένες δράσεις που σχετίζονται με τα φύκη στο πλαίσιο του «Ορίζων Ευρώπη» έχουν ήδη ολοκληρωθεί 59 ή βρίσκονται σε εξέλιξη 60 . Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εξετάζει ευκαιρίες όσον αφορά την ενσωμάτωση δράσεων που σχετίζονται με τα φύκη τόσο στις προαναφερόμενες όσο και σε άλλες προσκλήσεις χρηματοδότησης 61 .

4.1.Βελτίωση του πλαισίου διακυβέρνησης και της νομοθεσίας

Επί του παρόντος, διάφορες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ εφαρμόζονται στην καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών στη θάλασσα ή στην καλλιέργεια φυκών στην ξηρά, π.χ. νομοθεσία για την ασφάλεια των τροφίμων ή για τα προϊόντα λίπανσης (εικόνα 5). Ωστόσο, παρατηρείται σημαντικός βαθμός κατακερματισμού σε τομείς όπου δεν υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ και ισχύουν διαφορετικοί εθνικοί κανονισμοί, ανάλογα με τις ειδικές τομεακές συνθήκες του εκάστοτε κράτους μέλους της ΕΕ (π.χ. σχετικά με την αδειοδότηση, την πρόσβαση στον θαλάσσιο χώρο, τα είδη που πρόκειται να καλλιεργηθούν).

Ως εκ τούτου, ο τομέας των φυκών της ΕΕ χρήζει συνεκτικής και εξορθολογισμένης διακυβέρνησης σε ολόκληρη την ΕΕ, μεταξύ άλλων με απλουστευμένες διαδικασίες και ένα πλαίσιο παρακολούθησης και ποιότητας, με απώτερο στόχο τη διάθεση στην αγορά ασφαλών προϊόντων που προέρχονται από βιώσιμες πηγές και βασίζονται σε βιομάζα φυκών. Στις δράσεις που προσβλέπουν σε αυτόν τον στόχο θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν η ανάπτυξη μιας εργαλειοθήκης για νέους καλλιεργητές φυκών στα κράτη μέλη, η οποία θα είναι προσαρμοσμένη στις συνθήκες καλλιέργειας στις διάφορες θαλάσσιες λεκάνες, καθώς και η προώθηση της ενσωμάτωσης διατάξεων που σχετίζονται με τα φύκη στα εθνικά πλαίσια διακυβέρνησης (π.χ. θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός) και στις στρατηγικές (π.χ. στρατηγικές βιοοικονομίας). Μια ειδική δράση θα πρέπει να επικεντρωθεί σε τρόπους διευκόλυνσης των καλλιεργητών όσον αφορά την πρόσβασή τους στον θαλάσσιο χώρο για την καλλιέργεια φυκών, καθώς και στη διευκόλυνση της αδειοδότησης για καλλιέργεια φυκών (π.χ. με βάση το έγγραφο καθοδήγησης για πρόσβαση στον χώρο που προβλέπεται στις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την υδατοκαλλιέργεια της ΕΕ, μέσω της ανταλλαγής ορθών πρακτικών με χρήση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για την υδατοκαλλιέργεια κ.λπ.).

Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν την καλλιέργεια φυκών στα εθνικά/περιφερειακά χωροταξικά τους σχέδια στο πλαίσιο της οδηγίας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη και ενθαρρύνει τη συνύπαρξη διαφορετικών τομέων στον θαλάσσιο χώρο. Η καλύτερη διακυβέρνηση συνεπάγεται επίσης την ανάπτυξη νέων ή βελτιωμένων βιομηχανικών προτύπων για τα προϊόντα φυκών, καθώς και την εξέταση των απαραίτητων νομικών αλλαγών.

4.2.Στήριξη για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος

Ένα ακμάζον επιχειρηματικό τοπίο με ομαλή λειτουργία και ένα υγιές θαλάσσιο περιβάλλον έχουν ζωτική σημασία για την αποτελεσματική ανάπτυξη ενός αναγεννητικού τομέα των φυκών. Το βελτιωμένο επιχειρηματικό περιβάλλον θα ενισχύσει τη συνεργασία της βιομηχανίας της ΕΕ τόσο εντός της ΕΕ όσο και με τις βιομηχανίες φυκών των χωρών που συνορεύουν με την ΕΕ, προκειμένου να αναπτυχθούν εφαρμογές νέων τροφίμων, κατά περίπτωση, και να ανακαλυφθούν είδη τα οποία χρησιμοποιούνται ως παραδοσιακά τρόφιμα στα κράτη μέλη 65 . Αναμένεται επίσης να έχει ως αποτέλεσμα την εισαγωγή νέων ειδών φυκών στην αγορά της ΕΕ, αυξάνοντας την ποικιλία των ειδών φυκών της εν λόγω αγοράς που θα χρησιμοποιούνται ως τρόφιμα ή ζωοτροφές ή για άλλους σκοπούς.

Η παραγωγή φυκών θα πρέπει να προωθηθεί μέσω διαφορετικών μηχανισμών χρηματοδότησης ως τρόπος διαφοροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας και των εισοδηματικών πηγών των κοινοτήτων σε παράκτιες και αγροτικές περιοχές. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα ενθαρρύνει και θα στηρίξει τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό των αλιέων προς την αναγεννητική ωκεάνια καλλιέργεια μέσω πιλοτικών έργων.

Θα πρέπει να παρασχεθεί στοχευμένη στήριξη για καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), μέσω της βέλτιστης δυνατής αξιοποίησης των πληροφοριών της αγοράς και μέσω της ενίσχυσης των ικανοτήτων των επενδυτών να κινητοποιούν κεφάλαια για επιχειρήσεις/τεχνολογίες υψηλών δυνατοτήτων, μέσω της εκπόνησης νέων πακέτων καθοδήγησης όσον αφορά τη βιωσιμότητα για τις ΜΜΕ και μέσω της παροχής τεχνικής συνδρομής για την επιτάχυνση της διεπιχειρηματικής συνεργασίας. Θα πρέπει επίσης να αξιολογηθεί η πιθανή χρήση και εκχύλιση θρεπτικών στοιχείων που προέρχονται από προϊόντα με βάση τα φύκη, καθώς και η συμπερίληψη προϊόντων με βάση τα φύκη στο πλαίσιο της πράσινης επισήμανσης και των πράσινων δημόσιων συμβάσεων.

4.3.Κάλυψη των κενών σε επίπεδο γνώσεων, δεδομένων, τεχνολογίας και καινοτομίας

Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η καινοτομία και η βελτίωση των γνώσεων έχουν ζωτική σημασία για την τόνωση της αναγεννητικής καλλιέργειας και παραγωγής φυκών στην ΕΕ. Επί του παρόντος, η διαθεσιμότητα αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τον τομέα των φυκών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών δεδομένων, είναι περιορισμένη 70 . Αυτό επιβραδύνει την ανάπτυξη και την ευρεία καθιέρωση των αγορών παραγωγής φυκών. Ο προσδιορισμός των δυνατοτήτων των φυκών να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας απαιτεί μια στοχευμένη συνεργατική ερευνητική προσπάθεια η οποία μπορεί να παρασχεθεί από το πρόγραμμα της ΕΕ «Ορίζων Ευρώπη», μεταξύ άλλων μέσω ειδικών προσκλήσεων της σύμπραξης για μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία 71 και της Αποστολής της ΕΕ: Αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030 72 .

Οι κύριες μέθοδοι παραγωγής φυκών βρίσκονται στη διαδικασία ανάπτυξης (βλ. εικόνα 6), αλλά υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης καινοτόμου εξοπλισμού για την αύξηση της παραγωγικότητας στον τομέα των φυκών και τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων με βάση τα φύκη. Ο εν λόγω εξοπλισμός θα μπορούσε να περιλαμβάνει μεγάλης κλίμακας (πιθανώς αυτοματοποιημένα) συστήματα καλλιέργειας και μεταποίησης, συσκευές παρακολούθησης με συστήματα ελέγχου-χειρισμού κ.λπ. τα οποία μπορούν να μειώσουν την απρόβλεπτη απώλεια βιομάζας και το κόστος εργασίας. Ο καινοτόμος εξοπλισμός μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των μεταγενέστερων διεργασιών, όπως τα βιοδιυλιστήρια για την επεξεργασία του συνόλου της βιομάζας μακροφυκών και μικροφυκών και όχι μόνο ενός μικρού όγκου δραστικών συστατικών με την υπόλοιπη βιομάζα να καταλήγει ως απόβλητο. Υπάρχει επίσης ανάγκη να αρθούν οι συστημικοί φραγμοί όσον αφορά την καινοτομία και να επιταχυνθεί η πρόσβαση της αγοράς σε προϊόντα με βάση τα φύκη 73 .

Θα πρέπει επίσης να αποκτηθούν περισσότερες γνώσεις σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της συγκομιδής θαλάσσιων μακροφυκών στο φυσικό τους περιβάλλον και των ποσοτήτων θαλάσσιων μακροφυκών που ξεβράζονται στις ακτές της ΕΕ, για να εκτιμηθεί η ποσότητα του συγκεκριμένου τύπου βιομάζας που μπορεί να προσφέρει βιώσιμες επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις εταιρείες της ΕΕ. Ο τομέας της καλλιέργειας φυκών θα ωφεληθεί σίγουρα από μια κεντρική προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ για τη διατήρηση των ευρωπαϊκών στελεχών θαλάσσιων μακροφυκών. Η προσέγγιση αυτή αναμένεται να συμβάλει επίσης στη διατήρηση της βιοποικιλότητας των θαλάσσιων μακροφυκών.

Εικόνα 6: Κύριες μέθοδοι παραγωγής φυκών στην Ευρώπη

Παρά την ικανότητά τους να αφαιρούν τον άνθρακα και να μειώνουν την οξίνιση των ωκεανών, έως σήμερα τα θαλάσσια μακροφύκη έχουν ως επί το πλείστον αγνοηθεί στις αξιολογήσεις για τον «γαλάζιο άνθρακα». Ωστόσο, από τις μελέτες προκύπτει ότι τα ρεύματα μπορούν να εκτοπίζουν τα μακροφύκη και να τα εναποθέτουν σε καταβόθρες άνθρακα, μακριά από τα ενδιαιτήματα των μακροφυκών 74 . Είναι επίσης δυνατή η δέσμευση άνθρακα μέσω της μετατροπής των φυκών σε ανθεκτικά προϊόντα, όπως κυκλικά υλικά με βάση τα φύκη (συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων συσκευασίας). Η αποσαφήνιση και ο ποσοτικός προσδιορισμός των διαδικασιών αυτών μπορεί να παράσχει τη δυνατότητα στους υδατοκαλλιεργητές να αποκτήσουν πρόσθετα κίνητρα (π.χ. πιστώσεις γαλάζιου άνθρακα) για τις δραστηριότητές τους όπως η αναγεννητική καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών και η ολοκληρωμένη παραγωγή φυκών. 

Απαιτούνται ωστόσο περισσότερες γνώσεις σχετικά με βιώσιμες επιλογές για τη βελτίωση των πολιτικών και των νομικών ρυθμίσεων με στόχο την ενσωμάτωση του γαλάζιου άνθρακα ως φυσικής λύσης για το κλίμα· τη διερεύνηση χρηματοοικονομικών προσεγγίσεων και λογιστικών εργαλείων όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την αφαίρεση και δέσμευση άνθρακα με χρήση φυκών, καθώς και του τρόπου με τον οποίο αυτό επηρεάζεται από την καλλιέργεια και τη χρήση· την αποσαφήνιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας· την κατάρτιση καταλόγου αναπτυσσόμενων τεχνολογιών (π.χ. αισθητήρες) και υπολογιστικών εργαλείων (π.χ. τεχνητή νοημοσύνη, αλυσίδα συστοιχιών) για τη μέτρηση και τη χρηματική αποτίμηση της δέσμευσης του γαλάζιου άνθρακα με χαμηλό κόστος, καθώς και για τη βελτίωση της κατανόησης των λιγότερο γνωστών πτυχών του κύκλου του γαλάζιου άνθρακα (π.χ. εισφορές θαλάσσιων μακροφυκών). Απαιτείται επίσης καλύτερη κατανόηση της σκοπιμότητας και των προοπτικών ανάπτυξης της οικονομίας γαλάζιου άνθρακα, ιδίως της καλλιέργειας γαλάζιου άνθρακα και της πιστοποίησης όσον αφορά την αφαίρεση του άνθρακα. Μέσω καινοτόμων προσεγγίσεων θαλασσοκαλλιέργειας θαλάσσιων μακροφυκών (όπως η θαλάσσια μόνιμη καλλιέργεια), θα μπορούσε επίσης να διευκολυνθεί η καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών στα υπεράκτια ύδατα της Μεσογείου και του Ατλαντικού στα νότια της ΕΕ όπου το βάθος των υδάτων είναι κατάλληλο για τέτοιου είδους εργασίες.

4.4.Ενίσχυση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης και της αποδοχής των φυκών και των προϊόντων με βάση τα φύκη από την αγορά

Οι καταναλωτές και οι πολίτες της ΕΕ συχνά δεν γνωρίζουν τα πολλά οφέλη της καλλιέργειας φυκών και των προϊόντων με βάση τα φύκη, τα οποία περιλαμβάνουν από την αναγέννηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων έως την παραγωγή προϊόντων χαμηλών εκπομπών άνθρακα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στη γαλάζια οικονομία. Η ενίσχυση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης για τα φύκη και τα προϊόντα με βάση τα φύκη μπορεί να τονώσει τη ζήτησή τους, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη του τομέα των φυκών της ΕΕ.

Οι γνώσεις για τον τομέα της γαλάζιας βιοοικονομίας μπορούν να αυξηθούν μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε σχολεία, εκπομπών μαγειρικής με θαλάσσια μακροφύκη, φυλλαδίων και δημοσιευμάτων του Τύπου για το θέμα, καθώς και μέσω εκστρατειών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η στοχευμένη ανάλυση της συμπεριφοράς και των προτιμήσεων των καταναλωτών για προϊόντα με βάση τα φύκη θα συμβάλει επίσης στο να διαμορφωθεί μια εικόνα για τις ελλείψεις γνώσεων και, ως εκ τούτου, για τα σημεία που είναι απαραίτητο να οργανωθούν πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης καθώς και για το προς ποια κατεύθυνση πρέπει να αναπτυχθεί η επιχειρηματική δραστηριότητα για τα φύκη.

5.Συμπεράσματα

Εάν ενεργήσει άμεσα, η ΕΕ μπορεί να αδράξει την ευκαιρία ώστε να αντιμετωπίσει πιθανά προβλήματα και, όχι μόνο να ανταποκριθεί στο αυξανόμενο ενδιαφέρον να εξεταστεί η χρήση των φυκών ως εναλλακτικής πρώτης ύλης σε διάφορες οικονομίες, αλλά και να δώσει την ώθηση για την ανάπτυξη ενός οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ασφαλούς, ανανεώσιμου και ανταγωνιστικού πόρου για την αναπτυσσόμενη ενωσιακή και διεθνή αγορά προϊόντων με βάση τα φύκη. Σύμφωνα με την Αποστολή «Αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030» του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», η αναγέννηση των ωκεανών και των υδάτων έχει ζωτική σημασία για την ανθρώπινη ύπαρξη, την ευημερία και τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών της ΕΕ, ιδίως των παράκτιων κοινοτήτων. Τα φύκη μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μετατροπή των τρεχουσών περιβαλλοντικών προκλήσεων που σχετίζονται με το κλίμα σε επιχειρηματικές ευκαιρίες. Παρέχει μια ολοκληρωμένη και συστημική προσέγγιση για τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ δράσεων που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη και για την πρόταση νέων δράσεων, οι οποίες περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση. Η ολοκλήρωση και ο συντονισμός αυτός έχουν ζωτική σημασία για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής υλοποίησης και της έξυπνης οικονομικής εφαρμογής του προϋπολογισμού της ΕΕ, μέσω της διασφάλισης συνεργειών και της μεγιστοποίησης της ανταλλαγής γνώσεων.

Ο τομέας των φυκών της ΕΕ είναι ένας νέος και δυναμικός τομέας, με μια ταχέως μεταβαλλόμενη βιομηχανία, διαρκώς αυξανόμενες γνώσεις και έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ερευνητικών έργων. Η Επιτροπή θα συντάξει έκθεση αξιολόγησης της προόδου που σημειώνεται στην εφαρμογή της παρούσας ανακοίνωσης έως τα τέλη του 2027.

(1)   Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23-24ης Ιουνίου 2022.

(2)  Η θαλάσσια επικράτεια της ΕΕ (5,7 εκατομμύρια km2) είναι μεγαλύτερη από τη χερσαία (4 εκατομμύρια km2). Ταυτόχρονα, η συνολική ποσότητα βιομάζας είναι 1 δισεκατομμύριο (ξηροί) τόνοι, εκ των οποίων το 69 % προέρχεται από τον τομέα της γεωργίας και το 31 % από τη δασοκομία, ενώ η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1 % ( Έκθεση του JRC για τη βιομάζα ). 

(3)

COM(2019) 640 final.

(4)  COM(2020) 381 final.

(5) COM(2021) 240 final της 17.5.2021.

(6)   Οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για μια πιο βιώσιμη και ανταγωνιστική υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ .

(7) Το ευρωπαϊκό πρότυπο EN 17399:2020 ορίζει τα φύκη ως λειτουργική ομάδα οργανισμών που αποτελείται από μικροφύκη, μακροφύκη, κυανοβακτήρια και λαβυρινθουλομύκητες. Ως φύκη αναφέρονται επίσης φυτοειδείς υδρόβιοι οργανισμοί που κυμαίνονται ως προς το μέγεθος από μονοκύτταρους οργανισμούς (μικροφύκη και κυανοβακτήρια) έως τεράστιες πολυκύτταρες μορφές όπως τα θαλάσσια μακροφύκη (μακροφύκη).

(8)   Ανακοίνωση της Επιτροπής: Βιώσιμοι κύκλοι άνθρακα

(9)   Food from the Oceans

(10) Μελέτες καταδεικνύουν ότι η χρήση των φυκών ή των θαλάσσιων μακροφυκών ως πηγής πρωτεΐνης και λιπαρών οξέων ωμέγα-3 για τη διατροφή των ιχθύων έχει θετικές επιπτώσεις στους ρυθμούς ανάπτυξης των ιχθύων και στα ποσοστά επιβίωσής τους, μειώνει το κόστος των ζωοτροφών και αποτελεί μια πιο βιώσιμη πηγή διατροφής των ιχθύων Review on use of macro algae (seaweed) in fish nutrition [Ανασκόπηση σχετικά με τη χρήση μακροφυκών (θαλάσσιων μακροφυκών) στη διατροφή των ιχθύων] , Saleh, H. 2020

(11) Images © Adobe Stock: Drimafilm (φόντο με λέμνα)· Dewald (ζωοτροφή)· valya82 (σκεύος με θαλάσσια μακροφύκη)· Atelopus (χώρος βιολογικής αποκατάστασης)· Viktor (φύκη στον πυθμένα λίμνης)· chokniti (φύκη για βιοκαύσιμα)· Miha Creative (λιπάσματα)· Voyagerix (πρόσωπο)· lovelyday12 (τσιμέντο)· Arsenii (κόκκοι βιοπλαστικού)· sharky1 (χάπια).

(12) Το Παγκόσμιο Συμβόλαιο των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται στην πλέον κατάλληλη θέση για να παρέχει στήριξη σε εταιρείες κατά τη διαδικασία ευθυγράμμισης των πρακτικών τους με ό,τι απαιτείται για ένα βιώσιμο μέλλον χωρίς αποκλεισμούς. Με την υποστήριξη του συνόλου των 193 χωρών που συμμετέχουν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το Παγκόσμιο Συμβόλαιο του ΟΗΕ εξακολουθεί να αποτελεί την παγκόσμια κανονιστική αρχή και σημείο αναφοράς για δράση και ηγεσία στο πλαίσιο του παγκόσμιου κινήματος για την εταιρική βιωσιμότητα.

(13)   Seaweed Revolution: a Manifesto for a Sustainable Future (Η επανάσταση των θαλάσσιων μακροφυκών: διακήρυξη για ένα βιώσιμο μέλλον) , Lloyd’s Register Foundation, Παγκόσμιο Συμβόλαιο των Ηνωμένων Εθνών, 2020

(14)  Ο «Seaweed for Europe» είναι ένας επιχειρηματικός οργανισμός που έχει ως στόχο τη στήριξη της συστηματικής καινοτομίας και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών ώστε να κινητοποιήσει επενδύσεις και να αναδείξει το προφίλ των θαλάσσιων μακροφυκών. Αποτελείται από 56 ενδιαφερόμενους φορείς του τομέα των φυκών.

(15)  Seaweeds and microalgae: an overview for unlocking their potential in global aquaculture development (Θαλάσσια μακροφύκη και μικροφύκη: μια επισκόπηση για την αξιοποίηση του δυναμικού τους στην παγκόσμια ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας), Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), 2021 https://doi.org/10.4060/cb5670en .

(16)  Βέλτιστη εκδοχή, πηγή: Seaweed for Europe.

(17)   Hidden Champion of the Ocean: Seaweed as a Growth Engine for a Sustainable European Future (Ο κρυμμένος πρωταθλητής του ωκεανού: τα θαλάσσια μακροφύκη ως κινητήρια δύναμη ανάπτυξης για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον) , Seaweed for Europe, 2021.

(18)  Αναγέννηση είναι η ικανότητα ενός οικοσυστήματος —συγκεκριμένα του περιβάλλοντος και του πληθυσμού που ζει σε αυτό— να ανανεώνεται και να ανακάμπτει από καταστροφές. Η αναγέννηση αναφέρεται σε οικοσυστήματα τα οποία αναπληρώνουν ό,τι τρώγεται, διαταράσσεται ή συγκομίζεται. Η μεγαλύτερη δύναμή της είναι η φωτοσύνθεση, δηλαδή η μετατροπή της ηλιακής ενέργειας και των θρεπτικών στοιχείων σε φυτική βιομάζα. Η καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών μπορεί να προσφέρει πολύτιμα αγαθά και υπηρεσίες οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένης της παροχής νέων ενδιαιτημάτων για ιχθύς και κινούμενα ασπόνδυλα είδη (σύμφωνα με αυτήν την Έκθεση ).

(19) Με τον όρο «εμπορία ευρείας καθιέρωσης» νοείται η εμπορία που απευθύνεται στις μάζες. Υποδηλώνει ότι το κοινό-στόχος μιας εκστρατείας εμπορίας είναι πολύ ευρύ και ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που αποτελούν αντικείμενο της εμπορίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν από όλους.

(20)   Blue carbon: The potential of coastal and oceanic climate action (Γαλάζιος άνθρακας: το δυναμικό της δράσης για το παράκτιο και το ωκεάνιο κλίμα , Claes, J., Hopman, D., Jaeger, G., Rogers, M., 2022.

(21)   Brief on algae biomass production (Ενημέρωση για την παραγωγή βιομάζας από φύκη) , Araujo, R., Lusser, M., Sanchez Lopez, J. και Avraamides, M. (επιμέλεια), Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2019· Sustainable Seaweed Aquaculture Full Recommendations (Πλήρεις συστάσεις για τη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών) , Barbier, M. et al., 2019.

(22)  Από τους 35,8 εκατομμύρια τόνους φυκών που παρήχθησαν παγκοσμίως το 2019, 34,8 εκατομμύρια τόνοι (το 97 % της παγκόσμιας παραγωγής) παρήχθησαν στην Ασία, ενώ η παραγωγή της ΕΕ ανήλθε σε 0,085 εκατομμύρια τόνους (το 0,2 % της παγκόσμιας παραγωγής), εκ των οποίων μόνο το 0,4 % περίπου καλλιεργήθηκε, ενώ το υπόλοιπο συγκομίστηκε από αποθέματα στο φυσικό περιβάλλον. Πηγή: FAO, 2019 (υποσημείωση 13).

(23) Πηγή δεδομένων: FAO.

(24)  Παραγωγή φυκών ύψους 0,3 εκατομμυρίων τόνων/έτος στην Ευρώπη (το 99 % της συγκομιδής από το φυσικό περιβάλλον) έναντι παραγωγής ύψους περίπου 36 εκατομμυρίων τόνων/έτος παγκοσμίως (το 99 % από υδατοκαλλιέργεια φυκών) (FAO, στοιχεία 2019).

(25)  Η θαλάσσια μόνιμη καλλιέργεια είναι μια μορφή θαλάσσιας καλλιέργειας η οποία αντικατοπτρίζει τις αρχές της  μόνιμης καλλιέργειας (μια προσέγγιση όσον αφορά τη διαχείριση των χερσαίων εκτάσεων και τον σχεδιασμό εγκαταστάσεων που ακολουθεί τα πρότυπα που παρατηρούνται σε ακμάζοντα φυσικά  οικοσυστήματα ), αναδημιουργώντας δασικούς βιότοπους θαλάσσιων μακροφυκών και άλλα οικοσυστήματα σε παράκτια και υπεράκτια ωκεάνια περιβάλλοντα. Με τον τρόπο αυτόν καθίσταται δυνατή η αναγεννητική και μακροπρόθεσμη συγκομιδή θαλάσσιων μακροφυκών και θαλασσινών , ενώ παράλληλα αναγεννάται η ζωή στον ωκεανό. Η θαλάσσια μόνιμη καλλιέργεια χρησιμοποιεί τεχνολογία άρδευσης βαθέων υδάτων για πρόσβαση σε βαθέα ύδατα που είναι ψυχρά και πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία. Στην ΕΕ, η καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών σε θαλάσσια μόνιμη καλλιέργεια θα μπορούσε να είναι ευκολότερη στα ύδατα της Μεσογείου και του Ατλαντικού στο νότιο τμήμα της ΕΕ. 

(26) Η υδατοκαλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών έχει τη δυνατότητα να παρέχει πολλές υπηρεσίες οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένου του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, της προστασίας των ακτών, της διατήρησης της βιοποικιλότητας και της βελτίωσης της ποιότητας των υδάτων ( έκθεση εμπειρογνωμόνων EKLIPSE ).

(27)

«Summary for policymakers of the thematic assessment of the sustainable use of wild species of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES)» [Περίληψη για υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της θεματικής αξιολόγησης της βιώσιμης χρήσης άγριων ειδών της διακυβερνητικής πλατφόρμας επιστήμης-πολιτικής για τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες οικοσυστημάτων (IPBES)], Ιούλιος 2022.

(28) Η χλωρέλλα είναι ένα κοινό μονοκύτταρο πράσινο φύκος χερσαίων και υδρόβιων ενδιαιτημάτων, το οποίο καλλιεργείται για να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο ή συστατικό τροφίμων στην αγορά της ΕΕ. Είναι πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία και αποτελεί καλή πηγή πολλών βιταμινών, ανόργανων συστατικών και αντιοξειδωτικών.

(29) Η σπιρουλίνα είναι ένα μικροσκοπικό νηματοειδές υδρόβιο κυανοβακτήριο (γένος Spirulina) το οποίο καλλιεργείται για χρήση ως συμπλήρωμα διατροφής. Συγκαταλέγεται μεταξύ των δημοφιλέστερων συμπληρωμάτων διατροφής με βάση τα φύκη. Η σπιρουλίνα έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και είναι πλούσια σε βιταμίνες (Β1, Β2 και Β3) και ιχνοστοιχεία (χαλκός, σίδηρος, μαγνήσιο κ.λπ.), ενώ περιέχει τα απαραίτητα λιπαρά οξέα ωμέγα-3 και ωμέγα-6. Spirulina platensis, a super food? (Είναι η spirulina platensis μια υπερτροφή;) , Jung, F., Kruger-Gengte, A., 2019, Journal of Cellular Biotechnology.

(30) Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η προβλεπόμενη ζήτηση βιομάζας στην ΕΕ είναι κατά 40-100 % υψηλότερη από τη διαθέσιμη προσφορά [ Report EU Biomass in a net zero economy (Έκθεση για τη βιομάζα της ΕΕ σε μια οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών (climate-kic.org) ].

(31)   The European Market Potential for Seaweed of Marine Algae (Το δυναμικό της ευρωπαϊκής αγοράς για θαλάσσια μακροφύκη ή θαλάσσια φύκη . CBI. 2021.

(32) Mintel 2016.

(33)   A global spatial analysis reveals where marine aquaculture can benefit nature and people (Μια παγκόσμια χωρική ανάλυση αποκαλύπτει πού μπορεί να ωφελήσει η θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια τη φύση και τους ανθρώπους) , Theuerkauf, S. J., Morris, J. A., Waters, T. J., Wickliffe, L. C., Alleway, H. K., Jones, R. C., 2019.

(34)   Global Potential of Offshore and Shallow Waters Macroalgal Biorefineries to Provide for Food, Chemicals and Energy: Feasibility and Sustainability (Το παγκόσμιο δυναμικό των βιοδιυλιστηρίων μακροφυκών υπεράκτιων και ρηχών υδάτων για την παροχή τροφίμων, χημικών και ενέργειας: σκοπιμότητα και βιωσιμότητα) , Lehahn, Y., Nivrutti, I., Golberg, A., 2016.

(35)

 Τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι στην Κίνα, με ακτογραμμή μήκους 13 000 km και με πραγματικά καλλιεργήσιμη έκταση 136 223 ha (1 362 km2), καλλιεργήθηκαν 20,1 εκατομμύρια τόνοι φυκών το 2019. Αντιθέτως, στην ΕΕ-27, με ακτογραμμή μήκους 66 000 km και 5,7 εκατομμύρια km2 θαλάσσιας έκτασης [εκ των οποίων τα 141 000 km2 είναι παράκτια ύδατα (0-1 ναυτικό μίλι από την ακτογραμμή) και τα 715 000 km2 είναι χωρικά ύδατα (0-12 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή)] καλλιεργούνται λιγότερο από 1 000 τόνοι θαλάσσιων μακροφυκών ετησίως. Εάν το ενωσιακό δυναμικό φυκών αξιοποιηθεί έως το 2030, οι προμηθευτές της ΕΕ θα μπορούν να παράγουν το ένα τρίτο των απαιτήσεων της αγοράς.16

(36)   Χάρτης πορείας του φόρουμ για τη γαλάζια βιοοικονομία

(37) Το 2018 η Επιτροπή εγκαινίασε το φόρουμ για τη γαλάζια βιοοικονομία (BBF) για τη δημιουργία επαφών μεταξύ της βιομηχανίας, των δημόσιων αρχών, του ακαδημαϊκού κόσμου, του χρηματοπιστωτικού κλάδου και της κοινωνίας των πολιτών, με στόχο να ενισχυθεί η ανταγωνιστική θέση της ΕΕ, να αξιοποιηθεί το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών και να διασφαλιστεί η βιώσιμη χρήση των πόρων της αναδυόμενης γαλάζιας βιοοικονομίας. Στόχος του BBF είναι να αναπτύξει μια κοινή αντίληψη όσον αφορά την τρέχουσα κατάσταση της γαλάζιας βιοοικονομίας στην ΕΕ και να διατυπώσει συστάσεις σχετικά με τις εξελίξεις στρατηγικής σημασίας, τις ευκαιρίες στην αγορά, την κατάλληλη χρηματοδοτική συνδρομή, τις ρυθμιστικές ενέργειες και τις ερευνητικές προτεραιότητες.

(38)   Το έργο EU4Algae

(39)   Ορίζων 2020

(40)   Ορίζων Ευρώπη

(41)   Κοινή επιχείρηση «Μια Ευρώπη που βασίζεται στη βιοοικονομία»

(42)   Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ)

(43)   Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)

(44)   Blue Invest

(45) Πληροφορίες βάσει των εργασιών της ΓΔ Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας (ΓΔ MARE) (δημόσιες διαβουλεύσεις, στοχευμένες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη κ.λπ.) για τη σύνταξη του παρόντος εγγράφου.

(46)   Emodnet Ανθρώπινες δραστηριότητες  

(47)   Κέντρο Γνώσεων για τη Βιοοικονομία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

(48)   Μελέτη του JRC για τη βιομάζα

(49)   Μελέτη για τα φύκη και το κλίμα

(50)   Μελέτη για τα φύκη, τα οστρακοειδή και τα θρεπτικά στοιχεία

(51)   Συμμαχία για τον ωκεανογραφικό γραμματισμό EU4Ocean  

(52)   Αποστολή της ΕΕ: αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας  

(53) «Regenerating our ocean and waters by 2030: interim report of the mission board healthy oceans, seas, coastal and inland waters» (Αναγέννηση των ωκεανών και των υδάτων μας έως το 2030: ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου της Αποστολής για υγιείς ωκεανούς, θάλασσες, παράκτια και εσωτερικά ύδατα), Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, Υπηρεσία Εκδόσεων, 2020, https://data.europa.eu/doi/10.2777/885438.

(54) https://research-and-innovation.ec.europa.eu/research-area/environment/bioeconomy/food-systems/food-2030_el

(55) Ανακοινώθηκε από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της σχετικά με μια νέα προσέγγιση για βιώσιμη γαλάζια οικονομία. Πρόκειται να συγκροτηθεί τους προσεχείς μήνες έπειτα από πρόσκληση υποβολής προτάσεων: https://ted.europa.eu/udl?uri=TED:NOTICE:351341-2022:TEXT:EL:HTML&tabId=1 .  

(56) Έγγραφα καθοδήγησης της Επιτροπής, όπως το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική ως προς την υδατοκαλλιέργεια ( Σύνδεσμος ) καθώς και το έγγραφο καθοδήγησης για την υδατοκαλλιέργεια και το δίκτυο Natura 2000 Guidance on aquaculture and NATURA 2000 αποσαφηνίζουν την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας.

(57)   Περίληψη της ανοικτής δημόσιας διαβούλευσης  

(58) Όπως τα δύο έργα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εργασιών της ΓΔ MARE για το 2023 (για τη στήριξη της δημιουργίας μιας αναγεννητικής βιομηχανίας φυκών της ΕΕ και την πιλοτική εφαρμογή αναγεννητικών ωκεάνιων εκμεταλλεύσεων).

(59) Unlocking the potential of algae for a thriving European blue bioeconomy (Αξιοποίηση του δυναμικού των φυκών για μια ακμάζουσα ευρωπαϊκή γαλάζια βιοοικονομία), HORIZON-CL6-2021-CIRCBIO-01-09, ολοκληρώθηκε στις 6.10.2021.

(60) Lighthouse in the Baltic and the North Sea basins – bringing sustainable algae-based products and solutions to the market (Φάρος στις λεκάνες της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας – διάθεση στην αγορά βιώσιμων προϊόντων και λύσεων με βάση τα φύκη), HORIZON-MISS-2022-OCEAN-01-06 (προθεσμία υποβολής αιτήσεων 27.9.2022)· Towards local community-driven business models: regenerative ocean farming (Προς επιχειρηματικά μοντέλα με γνώμονα την τοπική κοινότητα: αναγεννητική ωκεάνια καλλιέργεια), HORIZON-MISS-2022-OCEAN-01-10, (προθεσμία υποβολής αιτήσεων 27.9.2022).

(61) Όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας, το πρόγραμμα EU LIFE, το πρόγραμμα Interreg Europe, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT Food) κ.λπ.

(62) Π.χ. μέσω του μηχανισμού συνδρομής για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και της ομάδας εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών, καθώς επίσης και της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για την υδατοκαλλιέργεια.

(63) Π.χ. πρόσβαση στον χώρο, επιλογή των ειδών που πρόκειται να καλλιεργηθούν, εθνικές πτυχές που σχετίζονται με την υγεία (π.χ. επίπεδα ιωδίου) κ.λπ.

(64) Η Επιτροπή θα υποστηρίξει αυτή τη διαδικασία με την εκπόνηση εγγράφου καθοδήγησης σχετικά με τις ορθές πρακτικές για διοικητικές διαδικασίες και με τη διευκόλυνση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών αδειοδότησης και διακυβέρνησης για την καλλιέργεια φυκών στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για την υδατοκαλλιέργεια.

(65) Πριν από τη 15η Μαΐου 1997 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του κανονισμού για τα νέα τρόφιμα)

(66) Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση δευτερευόντων θρεπτικών στοιχείων (από λύματα) ή πλεοναζόντων θρεπτικών στοιχείων από ευτροφικά επιφανειακά ύδατα για καλλιέργεια μικροφυκών και κυανοβακτηρίων σε κλειστούς κύκλους.

(67) Π.χ. για την παραγωγή θρεπτικών στοιχείων για βιοδιεγέρτες φυτών (βιολογικά λιπάσματα), με έμφαση στη μεταποιημένη βιομάζα (π.χ. εναπομένουσα βιομάζα μετά την εκχύλιση δραστικών συστατικών ή βιομάζα που προέρχεται από μονάδες επεξεργασίας λυμάτων ή ξεβράζεται στην ξηρά).

(68) Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή πληροφοριών για την αγορά και την ενίσχυση των ικανοτήτων των επενδυτών να κινητοποιούν κεφάλαια για επιχειρήσεις/τεχνολογίες υψηλών δυνατοτήτων, νέα πακέτα καθοδήγησης όσον αφορά τη βιωσιμότητα για τις ΜΜΕ και τεχνική συνδρομή για την ταχύτερη σύναψη συμφωνιών.

(69)   Πλατφόρμα έξυπνης εξειδίκευσης  

(70) Έκθεση με τίτλο Community of Practice Workshop: Algae production in Europe status, challenges and future developments (Εργαστήριο της κοινότητας πρακτικής: παραγωγή φυκών στην Ευρώπη: κατάσταση, προκλήσεις και μελλοντικές εξελίξεις) , Κέντρο γνώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βιοοικονομία.

(71) Η ευρωπαϊκή σύμπραξη για μια κλιματικά ουδέτερη, βιώσιμη και παραγωγική γαλάζια οικονομία είναι μια σύμπραξη δημόσιων φορέων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών, η οποία δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

(72)

 Η  Αποστολή της ΕΕ: αποκατάσταση των ωκεανών και των υδάτων μας έχει θέσει ως στόχο την ανάπτυξη λύσεων για την υδατοκαλλιέργεια μηδενικών εκπομπών άνθρακα και χαμηλών επιπτώσεων.

(73) Για παράδειγμα, να προωθηθούν και να διατεθούν στην αγορά μπαταρίες που τροφοδοτούνται με φύκη χάρη στην ανακάλυψη ότι τα κυανοφύκη φωτοσυνθέτουν και παράγουν ένα μικρό ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο «αλληλεπιδρά με ένα ηλεκτρόδιο αλουμινίου και χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία ενός μικροεπεξεργαστή», Bombelli, P et al.: « Powering a Microprocessor by Photosynthesis .» (Τροφοδοσία μικροεπεξεργαστή μέσω φωτοσύνθεσης). Energy & Environmental Science, Μάιος 2022. DOI: 10.1039/D2EE00233G 

(74) «The future of Blue Carbon science» (Το μέλλον της επιστήμης του γαλάζιου άνθρακα), Macreadie, P.I., Anton, A., Raven, J.A. et al., Nat Commun 10, 3998 (2019).

(75)  Λόγω των κινδύνων για την υγεία που σχετίζονται με την πιθανή παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων σε ορισμένα είδη φυκών, οι συζητήσεις σχετικά με τα μέγιστα επίπεδα και την παρακολούθηση θα συνδεθούν επίσης με συζητήσεις σχετικά με την ανάγκη παροχής συμβουλών όσον αφορά την κατανάλωση ορισμένων ειδών θαλάσσιων μακροφυκών

(76) Από διάφορες πηγές όπως το παρατηρητήριο των ευρωπαϊκών αγορών προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας (EUMOFA), η Eurostat, το πλαίσιο συλλογής δεδομένων, η βιομηχανία κ.λπ.

(77) Π.χ. χρησιμοποιώντας το Ευρωβαρόμετρο —μια συλλογή διακρατικών ερευνών της κοινής γνώμης που διεξάγονται τακτικά για λογαριασμό των θεσμικών οργάνων της ΕΕ από το 1974.

(78) Θα μπορούσαν να συνδυαστούν με στοχευμένες ενέργειες ευαισθητοποίησης, όπως η διοργάνωση διαγωνισμού μαγειρικής με φύκη ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχή και η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών.