Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με πρότυπα για τους φορείς ισότητας στον τομέα της ίσης μεταχείρισης και των ίσων ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης»

[COM(2022) 688 final — 2022/0400 (COD)]

και «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με πρότυπα για τους φορείς ισότητας στον τομέα της ίσης μεταχείρισης προσώπων ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, της ίσης μεταχείρισης προσώπων στον τομέα της εργασίας και της απασχόλησης ανεξαρτήτως θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού, της ίσης μεταχείρισης γυναικών και ανδρών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης και όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών, και την απαλοιφή του άρθρου 13 της οδηγίας 2000/43/ΕΚ και του άρθρου 12 της οδηγίας 2004/113/ΕΚ»

[COM(2022) 689 final — 2022/0401 (APP)]

(2023/C 184/13)

Εισηγητές:

ο κ. Sif HOLST και ο κ. Nicoletta MERLO

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 15.12.2022 [COM(2022) 688 final] Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 21.12.2022 [COM(2022) 688 final] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 8.2.2023 (COM(2022) 689 final)
Νομική βάση	Άρθρο 19 παράγραφος 1 και άρθρο 157 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	8.3.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	22.3.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	577
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	164/01/02

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί την πρωτοβουλία να ανατεθεί στους φορείς ισότητας ο ρόλος των υπερασπιστών των δικαιωμάτων των θυμάτων διακρίσεων και ιδιαίτερα τη ρητή έμφαση στην προώθηση και την πρόληψη, καθώς και στην παροχή επαρκών πόρων, ώστε να μπορούν οι φορείς ισότητας να εκτελούν τον ρόλο τους με ανεξαρτησία και αποτελεσματικότητα.

1.2.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σημαντικό να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ του καθορισμού προτύπων για τους φορείς ισότητας και της επικουρικότητας στις προτεινόμενες οδηγίες, με την παράλληλη διασφάλιση ότι ο γενικός στόχος των οδηγιών —ενίσχυση των φορέων ισότητας και της αποτελεσματικότητάς τους— εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μη δέουσα συνεκτίμηση των διατομεακών και πολλαπλών μορφών διακρίσεων θα αποτελούσε χαμένη ευκαιρία και ζητεί να ληφθεί υπόψη η πτυχή της διατομεακότητας στις πολιτικές τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι παρέχεται προστασία σε κάθε θύμα.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την καθιέρωση της προτεινόμενης νομικής υποχρέωσης σύμφωνα με την οποία οι φορείς ισότητας πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από εξωτερικές επιρροές και να διαθέτουν επαρκείς και βιώσιμους ανθρώπινους, επαγγελματικούς, τεχνικούς και οικονομικούς πόρους.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την υποχρέωση των δημόσιων φορέων να διαβουλεύονται εγκαίρως με τους φορείς ισότητας και να λαμβάνουν υπόψη τις συστάσεις τους, αλλά συνιστά να υποχρεούνται τα κράτη μέλη να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνουν όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις τους με τους φορείς ισότητας και τα αποτελέσματα των εν λόγω δράσεων.

1.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ανάθεση του μηχανισμού εποπτείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή διασφαλίζει υψηλό επίπεδο έμφασης στην παρακολούθηση. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικός αυτός ο μηχανισμός, η ΕΟΚΕ ζητεί να εξεταστεί κατά πόσον το χρονοδιάγραμμα υποβολής εκθέσεων μπορεί να μειωθεί σε τρία έτη αντί για πέντε, όπως προτείνεται στις οδηγίες.

1.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διευκρίνιση ότι η προσβασιμότητα για όλους απαιτεί επίσης να αποδίδεται προσοχή στις απαιτήσεις προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία και τονίζει ότι η προσβασιμότητα μπορεί επίσης να αφορά την πρόσβαση σε παροχή συμβουλών.

1.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντικό να γίνεται σεβαστή η ποικιλομορφία των εθνικών νομικών πλαισίων και πρακτικών σχετικά με την απαγόρευση των διακρίσεων —συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι πολλά κράτη μέλη έχουν εκχωρήσει εξουσίες σε φορείς ισότητας υπερβαίνουσες τις ελάχιστες απαιτήσεις που προβλέπουν οι ισχύουσες οδηγίες για την ισότητα— και να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο συμμετέχουν στη διαδικασία οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οι προτάσεις θα πρέπει να τηρούν τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, διασφαλίζοντας παράλληλα την αποφυγή της υποβάθμισης των υφιστάμενων προτύπων προστασίας για τα θύματα διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ εμμένει επίσης στην άποψη ότι οι προτάσεις πρέπει να προωθούν τον ηγετικό ρόλο των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή των εθνικών πλαισίων κατά των διακρίσεων και να ενισχύουν τις υφιστάμενες πρακτικές στήριξης των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από τους φορείς ισότητας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η άσκηση εξουσιών έρευνας στο πλαίσιο διαδικασιών εξ ονόματος ή προς στήριξη θυμάτων διακρίσεων δεν πρέπει να θίγει τις εξουσίες και την ανεξαρτησία των ερευνών που διεξάγουν τα δικαστήρια και άλλοι δημόσιοι φορείς παρακολούθησης, όπως οι επιθεωρήσεις εργασίας.

1.10.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την παροχή επαρκούς προστασίας στους καταγγέλλοντες, την εξασφάλιση αναλογικής αποζημίωσης για το αδίκημα που υπέστη το θύμα, καθώς και τη διασφάλιση επιβολής ποινών στους δράστες, με στόχο μια εξατομικευμένη προσέγγιση για τα θύματα βίας ή διακρίσεων. Οι κυρώσεις, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν την καταβολή αποζημίωσης στο θύμα, πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές και να καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο σύμφωνα με τα εθνικά νομικά πλαίσια και πρακτικές (1).

1.11.

Η ΕΟΚΕ προτείνει την προώθηση ενημερωτικών εκστρατειών σχετικά με τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στην ΕΕ και με τον σεβασμό της πολυμορφίας, οι οποίες θα αναπτύσσονται και θα χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, θα διεξάγονται σε τοπικό επίπεδο από εθνικούς φορείς ισότητας, από κοινού με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και θα προσαρμόζονται στις ανάγκες των περιοχών. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις πλέον ευάλωτες ομάδες και θα πρέπει να σχεδιαστούν ειδικές εκστρατείες που να απευθύνονται σε παιδιά και νέους στο σχολείο, από μικρή ηλικία.

1.12.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την τακτική συλλογή και ανάλυση κατηγοριοποιημένων δεδομένων για την παρακολούθηση των ανισοτήτων και των διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των πολλαπλών διακρίσεων, και τονίζει τη σημασία της διεξαγωγής συστηματικών ερευνών σχετικά με τις ανισότητες και τις διακρίσεις, μεταξύ άλλων, σε συνεργασία με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους για θέματα που σχετίζονται με τον χώρο εργασίας.

2.   Ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1.

Οι φορείς ισότητας είναι εθνικοί δημόσιοι φορείς που έχουν συσταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη με σκοπό την προώθηση της ισότητας για όλους και την αντιμετώπιση των διακρίσεων. Είναι ανεξάρτητοι οργανισμοί που προστατεύουν και βοηθούν τα θύματα διακρίσεων, παρακολουθούν τα ζητήματα διακρίσεων και υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με αυτά. Διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην αρχιτεκτονική της ΕΕ για την καταπολέμηση των διακρίσεων (2).

2.2.

Οι φορείς ισότητας συστάθηκαν για πρώτη φορά με την οδηγία περί φυλετικής ισότητας (2000/43/ΕΚ) (3). Τρεις μεταγενέστερες οδηγίες για την ισότητα ανέθεσαν στους φορείς ισότητας τις ίδιες αποστολές στον αντίστοιχο τομέα τους: η οδηγία για την ισότητα των φύλων στον τομέα των αγαθών και των υπηρεσιών (2004/113/ΕΚ) (4), η οδηγία για την ισότητα των φύλων στον τομέα της απασχόλησης (2006/54/ΕΚ) (5) και η οδηγία για την ισότητα των φύλων στον τομέα της αυτοαπασχόλησης (2010/41/ΕΕ) (6).

2.3.

Οι οδηγίες αυτές δεν περιλαμβάνουν αναφορές στη δομή και τη λειτουργία των φορέων ισότητας, αλλά θεσπίζουν μόνον ορισμένες ελάχιστες αρμοδιότητες και, ως εκ τούτου, δεν αποκλείουν την ύπαρξη ακόμη και ουσιαστικών διαφορών μεταξύ των κρατών μελών. Το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε σύσταση σχετικά με πρότυπα για τους φορείς ισότητας (7), επιδιώκοντας να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που προκύπτουν από τις ευρείες και ελλιπείς διατάξεις σχετικά με τους φορείς ισότητας στις οδηγίες της ΕΕ. Ωστόσο, ούτε με την εν λόγω σύσταση κατέστη δυνατό να καλυφθεί αυτό το κενό (8).

2.4.

Στις 7 Δεκεμβρίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε δύο προτάσεις (9) για την ενίσχυση των φορέων ισότητας, ιδίως της ανεξαρτησίας, των πόρων και των εξουσιών τους, ώστε να μπορούν να καταπολεμούν αποτελεσματικότερα τις διακρίσεις δυνάμει όλων των οδηγιών της ΕΕ που έχουν ήδη εκδοθεί στον τομέα της ίσης μεταχείρισης.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ισότητα, ως μία από τις βασικές αξίες της ΕΕ, αποτελεί επίσης μία από τις προτεραιότητες της ΕΟΚΕ. Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (10), η ΕΟΚΕ αναγνώρισε τις προσπάθειες που καταβάλλει η ΕΕ όσον αφορά την ισότητα των φύλων, την αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω εθνοτικής καταγωγής, φυλής ή ηλικίας, θρησκείας, απόψεων ή πεποιθήσεων, την προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ και των ατόμων με αναπηρία, καθώς και την ένταξη των Ρομά και την προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών. Η ΕΟΚΕ τόνισε επίσης την ανάγκη για ισχυρές πολιτικές, πραγματικούς πόρους, μακροπρόθεσμη δέσμευση και μεγαλύτερη στήριξη των εθνικών φορέων ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της ανεξαρτησίας και της αποδοτικότητάς τους, καθώς και την αύξηση του προσωπικού και των οικονομικών πόρων τους (11).

3.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την εν λόγω πρωτοβουλία για ενδυνάμωση των φορέων ισότητας ως προασπιστών των δικαιωμάτων των θυμάτων διακρίσεων και τη θεωρεί απαραίτητη συμβολή στο ευρύτερο έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετάβαση προς μια Ένωση ισότητας, η οποία επικεντρώνεται στην προώθηση της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων ως γενικής αρχής του δικαίου της ΕΕ.

3.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί ιδιαίτερα τη ρητή έμφαση που αποδίδουν οι δύο προτάσεις στην προώθηση και την πρόληψη ως έγκαιρη αναγνώριση της ανάγκης για πολιτικές, δράσεις και ελάχιστα πρότυπα που αντιμετωπίζουν τις διαρθρωτικές διακρίσεις και τα στερεότυπα που συχνά εξακολουθούν να υπάρχουν στην κοινωνία μας, προωθώντας μεγαλύτερη ομοιομορφία μεταξύ των κρατών μελών με παράλληλο σεβασμό των υφιστάμενων λειτουργικών δομών και προσεγγίσεων σε εθνικό επίπεδο.

3.4.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί ότι είναι πρωταρχικής σημασίας η επίτευξη κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ εναρμόνισης και επικουρικότητας στο πλαίσιο των προτεινόμενων οδηγιών, με την παράλληλη διασφάλιση ότι ο πρωταρχικός στόχος τους —δηλαδή η αύξηση της ισχύος, της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας των φορέων ισότητας— εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα.

3.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι, προκειμένου να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε όλοι να ζουν, να ευημερούν και να ηγούνται ανεξάρτητα από διαφορές, είναι αναγκαίο να ενισχυθούν οι υφιστάμενοι φορείς ισότητας, ώστε να μπορέσουν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για την πρόληψη των διακρίσεων και την παροχή βοήθειας στα θύματα διακρίσεων.

3.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η προώθηση των φορέων ισότητας είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών της ΕΕ. Με την ενεργό προώθηση των φορέων ισότητας, η ΕΕ διασφαλίζει τη στήριξη όλων των πολιτών της ΕΕ που υφίστανται διακρίσεις και διασφαλίζει το δικαίωμά τους στην υποστήριξη και την εκπροσώπηση.

3.7.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει το σημείο 2.10 της γνωμοδότησής της με θέμα «Βελτίωση της ισότητας στην ΕΕ» (12): «Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η προαγωγή της ισότητας και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να ενσωματωθούν σε ένα ευρύτερο κοινωνικό όραμα, που θα πολλαπλασιάσει και θα ενισχύσει τα εργαλεία με τα οποία τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα υποστηρίζουν έμπρακτα τα άτομα και τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς».

3.8.

Στον τομέα αυτόν, είναι απαραίτητη η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ που να συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, καθώς και με τις άλλες πολιτικές της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δηλώσει ότι η παρούσα πρωτοβουλία αναθεωρεί την ήδη ισχύουσα νομοθεσία προκειμένου να ενισχύσει την αποτελεσματικότητά της, μέσω του καθορισμού ελάχιστων προτύπων και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.    Ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των φορέων ισότητας

4.1.1.

Δεδομένου του παρατεταμένου αδιεξόδου σε σχέση με την έγκριση της λεγόμενης οριζόντιας οδηγίας και με βάση μια προσέγγιση που θέτει στο επίκεντρο τα θύματα, σύμφωνα με την οποία η καθυστερημένη δικαιοσύνη δεν αποτελεί δικαιοσύνη, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η μη δέουσα συνεκτίμηση των διατομεακών και πολλαπλών μορφών διακρίσεων θα αποτελούσε χαμένη ευκαιρία. Ορισμένες μορφές διακρίσεων δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την εξέταση των λόγων των διακρίσεων ενός προς έναν και χρειάζονται διατομεακή προσέγγιση.

4.1.2.

Μολονότι ορισμένες υφιστάμενες οδηγίες απαιτούν από τα κράτη μέλη να συστήσουν εθνικούς φορείς ισότητας, οι ισχύοντες κανόνες της ΕΕ αφήνουν ευρύ περιθώριο διακριτικής ευχέρειας όσον αφορά τη σύσταση και τη λειτουργία, ενώ υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των φορέων ισότητας όσον αφορά τις εξουσίες, την ανεξαρτησία, τους πόρους, την προσβασιμότητα και την αποτελεσματικότητα. Η νέα πρωτοβουλία με την οποία θεσπίζονται ελάχιστα πρότυπα για τους φορείς ισότητας αποσκοπεί να συμβάλει στις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μετάβαση προς μια Ένωση ισότητας και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της νομοθεσίας της ΕΕ για την απαγόρευση των διακρίσεων.

4.1.3.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επέκταση της εντολής των φορέων ισότητας ώστε να καλύπτει και την οδηγία 79/7/ΕΟΚ, προκειμένου οι φορείς ισότητας να είναι σε θέση να παρέχουν προστασία έναντι των διακρίσεων λόγω φύλου στον τομέα των κρατικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, δεν πρέπει να θίγει τον ρόλο και τις εξουσίες των κοινωνικών εταίρων και πρέπει να χρησιμεύει για την ενίσχυση και τη στήριξη του έργου τους.

4.1.4.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον κεντρικό ρόλο και υποστηρίζει την εισαγωγή της προτεινόμενης νομικής απαίτησης, σύμφωνα με την οποία οι φορείς ισότητας πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από εξωτερικές επιρροές και να τους παρέχονται επαρκείς και βιώσιμοι ανθρώπινοι, επαγγελματικοί, τεχνικοί και οικονομικοί πόροι.

4.1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτεινόμενες ισχυρές διασφαλίσεις για την ανεξαρτησία των φορέων ισότητας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητά τους να παρέχουν επαρκή στήριξη στους πολίτες.

4.1.6.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ιδιαίτερη σημασία των διασφαλίσεων για τη διαθεσιμότητα και την επάρκεια των ανθρώπινων, τεχνικών και οικονομικών πόρων που παρέχονται στους φορείς ισότητας. Οι πόροι αποτελούν προϋπόθεση τόσο για την ανεξαρτησία των φορέων ισότητας όσο και για την ικανότητά τους να προστατεύουν αποτελεσματικά τα θύματα και να προλαμβάνουν τις διακρίσεις.

4.1.7.

Μέρος της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η υποχρέωση των δημόσιων φορέων να διαβουλεύονται εγκαίρως με τους φορείς ισότητας και να λαμβάνουν υπόψη τις συστάσεις τους. Η ΕΟΚΕ συνιστά να απαιτείται από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τα μέτρα που έχουν λάβει όσον αφορά τις συστάσεις των φορέων ισότητας, καθώς και τα αποτελέσματα των εν λόγω δράσεων.

4.1.8.

Η πρόταση προβλέπει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει κοινούς δείκτες για τη μέτρηση και τη διασφάλιση της συγκρισιμότητας των δεδομένων που συλλέγονται σε εθνικό επίπεδο και εκδίδει ανά πενταετία έκθεση σχετικά με τους φορείς ισότητας σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συντόμευση του χρονοδιαγράμματος για το εγχείρημα αυτό και, ως εκ τούτου, προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μειώσει την περίοδο αναφοράς σε τρία έτη.

4.1.9.

Η σημασία της παρακολούθησης είναι εξαιρετικά σημαντική. Είναι ο μόνος τρόπος προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι φορείς ισότητας μπορούν να είναι πραγματικά αποτελεσματικοί και ικανοί να παρέχουν την αναγκαία στήριξη στα θύματα διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ανάθεση του μηχανισμού εποπτείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή διασφαλίζει υψηλό επίπεδο έμφασης στην παρακολούθηση.

4.1.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προωθήσει ενεργά τη γενική πρόσβαση όλων των θυμάτων στους πόρους και στη συνδρομή των φορέων ισότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω αποτελεσματικής εποπτείας, κατάλληλης προώθησης των φορέων ισότητας που λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο και μέσω διαλόγου με τα κράτη μέλη. Η συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και κοινωνικών εταίρων στον διάλογο μπορεί να προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία και περαιτέρω αποτελεσματική εποπτεία.

4.1.11.

Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να ζητεί αυξημένη συνεργασία και στήριξη προς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τους προασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζονται στην πρώτη γραμμή, ιδίως σε περιθωριοποιημένες και ευάλωτες κοινότητες, όπως περιγράφεται σε προηγούμενη γνωμοδότησή της (13).

4.1.12.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι «[τ]ο σημείο τομής της φυλής, της εθνικής καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της ηλικίας, του γενετήσιου προσανατολισμού, της εθνικότητας, της θρησκείας, του φύλου, της αναπηρίας, του καθεστώτος πρόσφυγα ή μετανάστη κ.λπ. έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα το οποίο αυξάνει τη διάκριση» (14) και πιστεύει ότι είναι σημαντικό να συνεχιστούν τα προγράμματα ανταλλαγής γνώσεων και προώθησης της μάθησης σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων με τη διασφάλιση μιας διατομεακής προσέγγισης ως προς τις σχετικές δράσεις που αναλαμβάνονται.

4.1.13.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι οδηγίες περιέχουν διατάξεις ώστε τα όργανα πολλαπλών εντολών να εγγυώνται τους αναγκαίους πόρους και την προβολή της λειτουργίας της ισότητας. Ωστόσο, η έννοια της «αυτόνομης άσκησης των καθηκόντων που αφορούν τον τομέα της ισότητας» θα πρέπει να προσδιοριστεί και να ερμηνευθεί περαιτέρω —με τη διασφάλιση επίσης ότι δεν απαιτείται ερμητικός διαχωρισμός μεταξύ των διαφόρων καθηκόντων σε περιπτώσεις όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αλληλοενίσχυση και την αλληλοσυμπλήρωσή τους. Η καθιέρωση ενός δομικού «τείχους προστασίας» στους φορείς ισότητας με διαφορετικά ειδικά τμήματα θα μπορούσε να είναι αντιπαραγωγική όσον αφορά την επίτευξη ισχυρών φορέων ισότητας.

4.2.    Αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα θύματα διακρίσεων

4.2.1.

Μέρος των προτάσεων είναι να διασφαλιστεί ότι οι φορείς ισότητας ενισχύονται κατά τη διεκπεραίωση υποθέσεων διακρίσεων και ότι οι υπηρεσίες των φορέων ισότητας είναι ελεύθερες και προσβάσιμες σε όλα τα θύματα, σε ισότιμη βάση.

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βοήθεια που παρέχουν οι φορείς ισότητας είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι τα θύματα διακρίσεων δεν περιορίζονται στην ατομική προσφυγή στη δικαιοσύνη και σε νομικά μέσα, επισημαίνει, ωστόσο, ότι οι αρμοδιότητες αυτών των φορέων δεν πρέπει να θίγουν τις εξουσίες συλλογικής εκπροσώπησης και συμμετοχής σε ένδικες διαδικασίες που διαθέτουν οι κοινωνικοί εταίροι. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη διευκρίνιση του γεγονότος ότι η προσβασιμότητα για όλους απαιτεί επίσης έμφαση στις απαιτήσεις προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία και υπογραμμίζει ότι η προσβασιμότητα μπορεί επίσης να αφορά πρόσβαση σε παροχή συμβουλών, για παράδειγμα, εάν κάποιο άτομο ζει σε απομακρυσμένη τοποθεσία ή δυσκολεύεται να έχει πρόσβαση σε διαδικτυακούς πόρους. Η συνδρομή των φορέων ισότητας αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών, διατομεακών και συστημικών διαστάσεων των ανισοτήτων.

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της ικανότητας των φορέων ισότητας να ενεργούν τόσο για τις καταγγελίες των θυμάτων όσο και με σκοπό να εγείρουν ζητήματα σε γενικότερο επίπεδο, με δική τους πρωτοβουλία ή μετά από διάλογο με τις σχετικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή τους κοινωνικούς εταίρους. Ο φόβος των συνεπειών, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας των μέσων βιοπορισμού, ενδέχεται να αποθαρρύνουν τα θύματα να υποβάλουν καταγγελία. Η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα και τον τρόπο επιβολής τους θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει εμπόδιο.

4.2.4.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ληφθεί υπόψη η σημαντική ποικιλομορφία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον αριθμό, τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας των φορέων ισότητας, και να γίνονται σεβαστά τα εθνικά νομικά πλαίσια και οι εθνικές πρακτικές, διασφαλίζοντας παράλληλα την αποφυγή της υποβάθμισης των υφιστάμενων προτύπων για την προστασία κατά των διακρίσεων, μεταξύ άλλων μέσω της αποδυνάμωσης των υφιστάμενων εξουσιών των φορέων ισότητας βάσει διαφορετικών εθνικών νομοθεσιών. Επιπλέον, υπάρχουν επίσης διαφορές όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών συμμετέχουν στη διαδικασία και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη (15).

4.2.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το δικαίωμα των φορέων ισότητας να συμμετέχουν σε νομικές διαδικασίες, το οποίο υφίσταται ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη, είναι απαραίτητο για τη διασφάλιση της καλύτερης προστασίας των αρχών της ίσης μεταχείρισης, ιδίως σε περιπτώσεις όπου τα θύματα δεν έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη, λόγω διαδικαστικών ή οικονομικών εμποδίων, και οι κοινωνικοί εταίροι αδυνατούν να τα προσεγγίσουν. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι, σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες για την ισότητα, οι εξουσίες συμμετοχής σε ένδικες διαδικασίες των φορέων ισότητας δεν θα πρέπει να θίγουν τις σχετικές αρμοδιότητες και το δικαίωμα παράστασης των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αλλά να τις συμπληρώνουν, σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζει το εθνικό τους δίκαιο (16). Στο πλαίσιο αυτό, είναι πολύ σημαντικό οι φορείς ισότητας να συνεργάζονται σε εθνικό επίπεδο με τα δικαστήρια, με εξειδικευμένα διοικητικά δικαστήρια, όπως τα εργατικά δικαστήρια, και με τους κοινωνικούς εταίρους.

4.2.6.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η εκπλήρωση των υποχρεώσεων σχετικά με το βάρος της απόδειξης στο πλαίσιο των υφιστάμενων οδηγιών για την ίση μεταχείριση απαιτεί την πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία για όλα τα μέρη που έχουν έννομο συμφέρον να κινήσουν διαδικασίες εξ ονόματος ή προς υποστήριξη θυμάτων διακρίσεων, όπως οι κοινωνικοί εταίροι, οι φορείς ισότητας και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η άσκηση των εξουσιών έρευνας στο πλαίσιο αυτό δεν πρέπει να θίγει τις εξουσίες και την ανεξαρτησία των ερευνών που διεξάγουν τα δικαστήρια και άλλοι δημόσιοι φορείς παρακολούθησης, όπως οι επιθεωρήσεις εργασίας.

4.2.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτές οι δύο προτάσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν περισσότερο σε μια εξατομικευμένη προσέγγιση για τα θύματα βίας ή διακρίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να παρέχεται επαρκής προστασία στους καταγγέλλοντες, ώστε να αποφεύγεται η σιωπή λόγω των φόβου των επιπτώσεων. Θα πρέπει να διασφαλίζεται αναλογική και επαρκής αποζημίωση για το αδίκημα που υπέστη το θύμα και να προβλέπονται ποινές για τους δράστες. Οι κυρώσεις, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν την καταβολή αποζημίωσης στο θύμα, πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές, σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας 2000/78/ΕΚ (17).

4.3.    Ευαισθητοποίηση

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έμφαση στην ευαισθητοποίηση και τονίζει ότι είναι σημαντικό τα κράτη μέλη και οι φορείς ισότητας να εντείνουν τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, μεταξύ άλλων, με την υποστήριξη της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών για την πρόληψη των διακρίσεων και τη δημιουργία ισότητας. Η ΕΟΚΕ προτείνει την προώθηση ενημερωτικών εκστρατειών σχετικά με τα δικαιώματα της ΕΕ και τον σεβασμό της πολυμορφίας, οι οποίες θα αναπτύσσονται και θα χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, θα διεξάγονται δε από εθνικούς φορείς ισότητας από κοινού με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και με κοινωνικούς εταίρους και θα είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις πλέον ευάλωτες ομάδες και θα πρέπει να σχεδιαστούν ειδικές εκστρατείες που απευθύνονται σε παιδιά και νέους στο σχολείο, αρχής γενομένης από μικρή ηλικία.

4.3.2.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να συμπεριληφθούν οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία, την εκτέλεση και τη διάδοση αυτών των ενημερωτικών εκστρατειών. Οι γνώσεις των σχετικών οργανισμών θα ενισχύσουν την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητα των εκστρατειών και μπορούν να δώσουν φωνή στις πλέον ευάλωτες ομάδες.

4.4.    Συλλογή δεδομένων

4.4.1.

Οι φορείς ισότητας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη συλλογή δεδομένων, η οποία υπερβαίνει τη συλλογή δεδομένων σχετικά με το δικό τους έργο. Αυτό αναγνωρίζεται στις οδηγίες και, μεταξύ άλλων, παρέχονται εξουσίες σε φορείς ισότητας για την πρόσβαση σε στατιστικά στοιχεία που συλλέγονται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων αρχών, συνδικαλιστικών οργανώσεων, εταιρειών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Αυτά τα στατιστικά στοιχεία δεν θα πρέπει να περιέχουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και η συλλογή τους πρέπει να περιορίζει όσο το δυνατόν περισσότερο την πρόσθετη διοικητική ή οικονομική επιβάρυνση για τις αναφέρουσες οντότητες. Οι φορείς ισότητας θα υποχρεούνται επίσης να καταρτίζουν ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων και τακτικές εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση της ίσης μεταχείρισης και των διακρίσεων στη χώρα τους. Αν και πρόκειται για σημαντικές και εκτενείς εξουσίες που μπορούν να αξιοποιηθούν πολύ καλά, ωστόσο οι εξουσίες αυτές απαιτούν επίσης σημαντικούς πόρους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της παροχής επαρκών πρόσθετων πόρων στους φορείς ισότητας για την άσκηση αυτών των εξουσιών.

4.4.2.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η τακτική εστίαση στις υφιστάμενες ανισότητες και διακρίσεις, η ΕΟΚΕ ζητεί την τακτική συλλογή και ανάλυση κατηγοριοποιημένων δεδομένων για την παρακολούθηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας και γενετήσιου προσανατολισμού.

4.4.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία της διεξαγωγής τακτικών ερευνών σχετικά με την ανισότητα και τις διακρίσεις, καθώς και την ανάγκη για στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών, των φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των κοινωνικών εταίρων για θέματα που σχετίζονται με τον χώρο εργασίας όσον αφορά την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την ανάπτυξη του θεματολογίου πολιτικής.

---

(1)  Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία (άρθρο 17 Κυρώσεις) ΕΕ L 303 της 2.12.2000, σ. 16.

(2)  Equinet.

(3)  Οδηγία 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2000, περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής (ΕΕ L 180 της 19.7.2000, σ. 22).

(4)  Οδηγία 2004/113/ΕΚ του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2004, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών (ΕΕ L 373 της 21.12.2004, σ. 37).

(5)  ΕΕ L 204 της 26.7.2006, σ. 23.

(6)  ΕΕ L 180 της 15.7.2010, σ. 1

(7)  Σύσταση (ΕΕ) 2018/951 της Επιτροπής, της 22ας Ιουνίου 2018, σχετικά με πρότυπα για τους φορείς ισότητας (ΕΕ L 167 της 4.7.2018, σ. 28).

(8)  Σύσταση (ΕΕ) 2018/951 της Επιτροπής, της 22ας Ιουνίου 2018, σχετικά με πρότυπα για τους φορείς ισότητας (ΕΕ L 167 της 4.7.2018, σ. 28).

(9)  COM(2022) 688 final και COM(2022) 689 final.

(10)  Βλέπε τις γνωμοδοτήσεις με τα εξής θέματα: Η κατάσταση των γυναικών με αναπηρία (SOC/579) (ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 20), Η κατάσταση των γυναικών Ρομά (SOC/585) (ΕΕ C 110 της 22.3.2019, σ. 20), Η διαμόρφωση του ενωσιακού θεματολογίου της περιόδου 2020-2030 για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (SOC/616) (ΕΕ C 97 της 24.3.2020, σ. 41), Η διαχείριση της πολυμορφίας στα κράτη μέλη της ΕΕ (SOC/642) (ΕΕ C 10 της 11.1.2021, σ. 7), Ένωση ισότητας — Στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ 2020-2025 (SOC/667) (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 128), Σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2027 (SOC/668) (ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 134), Στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030 (SOC/680) (ΕΕ C 374 της 16.9.2021, σ. 50) και Το νέο στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά.

(11)  Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Βελτίωση της ισότητας στην ΕΕ (ΕΕ C 75 της 28.2.2023, σ. 56).

(12)  Βλ. τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα Βελτίωση της ισότητας στην ΕΕ (ΕΕ C 75 της 28.2.2023, σ. 56).

(13)  ΕΕ C 341 της 24.8.2021, σ. 50.

(14)  ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 20.

(15)  Τα ζητήματα που αφορούν το δικαίωμα παράστασης κάθε ενδιαφερόμενου μέρους που έχει έννομο συμφέρον να συμμετέχει σε διαδικασία λόγω διακρίσεων δυνάμει των οδηγιών της ΕΕ για την ισότητα, όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι ενώσεις εργοδοτών, οι φορείς ισότητας και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ρυθμίζονται από τις ισχύουσες οδηγίες της ΕΕ για την ισότητα και, ειδικότερα, από το άρθρο 9 παράγραφος 2 της οδηγίας για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία (οδηγία 2000/78/ΕΚ) και από το άρθρο 17 παράγραφος 2 της οδηγίας για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης (αναδιατύπωση) (οδηγία 2006/54/ΕΚ).

(16)  Η αιτιολογική σκέψη 34 της πρότασης οδηγίας COM(2022) 688 final και η αιτιολογική σκέψη 35 της πρότασης οδηγίας COM(2022) 689 final διευκρινίζουν ότι οι προτεινόμενες διατάξεις σχετικά με το δικαίωμα παράστασης δεν θίγουν τον ρόλο, τις εξουσίες και τα καθήκοντα των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά τη συμμετοχή σε διαδικασίες επιβολής των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη νομοθεσία κατά των διακρίσεων.

(17)  ΕΕ L 303 της 2.12 2000, σ. 16.