Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Αναθεώρηση του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών»

[COM(2022) 581 final]

(2023/C 184/14)

Εισηγήτρια: η κ.	Ozlem YILDIRIM
Συνεισηγητής: ο κ.	Cillian LOHAN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 25.11.2022
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	9.3.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	22.3.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	577
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	152/0/1

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Το αναθεωρημένο Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών περιέχει πολλά ορθά στοιχεία που θα το καταστήσουν επιτυχημένο. Οι τέσσερις προτεραιότητες και οι στόχοι τους έχουν σχεδιαστεί ορθά και αποτελούν βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ανησυχεί όσον αφορά τους πόρους που θα διατεθούν για την υλοποίηση του σχεδίου σε εθνικό επίπεδο και το κατά πόσον επαρκούν, καθώς τυχόν ανεπάρκειά τους θα μπορούσε να κάνει το σχέδιο να αποτύχει όπως συνέβη στην περίπτωση του προηγούμενου σχεδίου.

1.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την παροχή επαρκών οικονομικών και ανθρώπινων πόρων για τον περιορισμό της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών με την ενσωμάτωση του εμπορίου άγριων ειδών στα ταμεία της ΕΕ που αφορούν: i) την ασφάλεια και το οργανωμένο έγκλημα· ii) το περιβάλλον· και iii) τη διεθνή συνεργασία / τις διεθνείς εταιρικές σχέσεις. Ειδικότερα, θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα στο πλαίσιο: της Ευρωπαϊκής Πολυκλαδικής Πλατφόρμας κατά των Εγκληματικών Απειλών (EMPACT)· του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας· του προγράμματος LIFE+· του προγράμματος Interreg· του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας.

1.3.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να συμφωνηθεί η πλήρης διάθεση ενός ποσοστού των κονδυλίων των εν λόγω ταμείων για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, προκειμένου να διευκολυνθεί η λογοδοσία ως προς το σχέδιο δράσης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν όσον αφορά την παροχή επαρκών πόρων με σκοπό την απόκτηση εξειδικευμένου προσωπικού στο εσωτερικό της χώρας τους ενόψει της καταπολέμησης της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Τα διατιθέμενα κονδύλια θα πρέπει να υποδεικνύονται, να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδίου δράσης σε εθνικό επίπεδο. Οι πόροι θα πρέπει να περιλαμβάνουν εξοπλισμό καθώς και προσωπικό. Επιπλέον, το προσωπικό θα πρέπει να απολαύει συνθήκες εργασίας υψηλής ποιότητας, με πλήρη δικαιώματα συλλογικής διαπραγμάτευσης και ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης. Αυτό είναι καίριας σημασίας για την προσέλκυση των καλύτερων και τη διατήρηση υψηλού επιπέδου κινήτρων. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ευεξία και την προσωπική ασφάλεια.

1.4.

Η αντιμετώπιση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών θα πρέπει να ενσωματωθεί σε όλους τους τομείς πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών. Θα πρέπει να υπάρχει ομοιογένεια και ένα ελάχιστο επίπεδο κατάρτισης για όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην πρόληψη της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, καθώς και προσαρμοσμένη ανάπτυξη ικανοτήτων ανάλογα με τις δεξιότητες που απαιτούνται στους διάφορους τομείς στους οποίους ενσωματώνεται η παράνομη εμπορία άγριων ειδών. Θα πρέπει να εκπαιδεύονται εξειδικευμένες μονάδες ή ειδικευμένο προσωπικό μεταξύ των εισαγγελέων, των δικαστών, των τελωνειακών υπαλλήλων, των εθνικών αρχών CITES και των αστυνομικών δυνάμεων, οι οποίες πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίζουν, να συλλαμβάνουν τους εμπλεκόμενους, να διώκουν και να εκδικάζουν εγκλήματα εις βάρος άγριων ειδών.

1.5.

Θα πρέπει επίσης να δημιουργηθούν ομοιογενείς δομές σε όλα τα κράτη μέλη, οι οποίες η ΕΟΚΕ συνιστά να λάβουν τη μορφή διυπηρεσιακών επιτροπών και εξειδικευμένων μονάδων ή ειδικευμένου προσωπικού που να είναι σε θέση να καταπολεμήσουν την παράνομη εμπορία άγριων ειδών. Οι εν λόγω διυπηρεσιακές επιτροπές θα περιλαμβάνουν εκπροσώπους εξειδικευμένων μονάδων για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Οι διυπηρεσιακές επιτροπές θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τη διαβούλευση και τη διοργάνωση κοινών ερευνών εντός των κρατών μελών με άλλους οργανισμούς που εστιάζουν σε διαφορετικές παράνομες δραστηριότητες, όπως τα οικονομικά εγκλήματα και τα κυβερνοεγκλήματα. Οι δραστηριότητες αυτές εν γένει συνδέονται με την παράνομη εμπορία άγριων ειδών, δεδομένου ότι οι οργανωμένοι εγκληματίες μπορούν και συχνά χρησιμοποιούν τους διαύλους που διαθέτουν όσον αφορά εγκλήματα άλλου είδους (όπως το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες) για την παράνομη εμπορία προϊόντων άγριων ειδών. Θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικοί δίαυλοι επικοινωνίας και συνεργασίας με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

1.6.

Η συμπερίληψη υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας για τις εταιρείες που εμπορεύονται στην ΕΕ –μέσω μιας φιλόδοξης οδηγίας για τη δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων– θα μπορούσε να παράσχει κίνητρα στις εταιρείες ώστε να εμπορεύονται πρωτίστως άγρια είδη που συλλέγονται με βιώσιμο τρόπο και να τις αποτρέπει από την εμπλοκή σε παράνομες δραστηριότητες και να βοηθά τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου να εντοπίζουν εγκληματίες.

1.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική τη συνεργασία με επιχειρηματικούς τομείς που εμπλέκονται στο εμπόριο άγριων ειδών προκειμένου να μειωθεί η ζήτηση προϊόντων άγριων ειδών στην ΕΕ και να περιοριστεί η παράνομη εισαγωγή τέτοιων προϊόντων. Στο σχέδιο προβλέπεται η διοργάνωση θεματικών συνεδριών με την ομάδα για την επιβολή νόμου στον τομέα του εμπορίου άγριων ειδών της ΕΕ απευθυνόμενων στους σχετικούς εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων (π.χ. παραδοσιακά φάρμακα, εξωτικά κατοικίδια ζώα συντροφιάς, κλάδος ειδών πολυτελείας, κυνηγετικός τουρισμός, ξυλεία, κλάδοι αλιείας και εμπορίας προϊόντων αλιείας, μεταφορές, εταιρείες ταχυμεταφορών και ηλεκτρονικό εμπόριο). Ωστόσο, οι συντονισμένες ενημερωτικές εκστρατείες για το ευρύ κοινό (που θα αποσκοπούν ειδικά στη μείωση της ζήτησης) θα πρέπει να αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό της στρατηγικής. Οι ΟΚΠ θα μπορούσαν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στη μείωση της ζήτησης αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση και διεξάγοντας εκστρατείες μείωσης της ζήτησης με στόχο κοινότητες που καταναλώνουν παράνομα προϊόντα άγριων ειδών στην ΕΕ.

1.8.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να μεριμνήσει για τη συμμετοχή των εθνικών και υπερεθνικών φορέων επιβολής του νόμου σε δράσεις αύξησης της προβολής της πρόληψης και της δίωξης του εμπορίου ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας που απειλούνται με εξαφάνιση στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων επικοινωνίας σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα, τόσο μέσω των μόνιμων εργαλείων επικοινωνίας που διαθέτουν όσο και μέσω προσωρινών στοχευμένων εκστρατειών.

1.9.

Τέλος, είναι ζωτικής σημασίας να θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έναν σαφή και φιλόδοξο μηχανισμό παρακολούθησης και αξιολόγησης για την παρακολούθηση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης, καθώς και για τη μέτρηση της προόδου και της επιτυχίας του, λαμβανομένης υπόψη της εξωτερικής δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών (σύμφωνα με την Προτεραιότητα 4).

2.   Ιστορικό

2.1.

Η παράνομη εμπορία άγριων ειδών έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο επικερδείς μορφές οργανωμένου εγκλήματος στον κόσμο, τα ετήσια κέρδη της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι ανέρχονται σε έως 20 δισ. ευρώ (1) παγκοσμίως. Σε παγκόσμια κλίμακα, η παράνομη εμπορία άγριων ειδών έχει αυξηθεί εκθετικά κατά τα τελευταία έτη διότι θεωρείται δραστηριότητα χαμηλού κινδύνου και υψηλής απόδοσης.

2.2.

Παρά το ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιό της για την προστασία των άγριων ειδών, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί σημαντική τελική αγορά και πλατφόρμα διέλευσης παράνομα διακινούμενων άγριων ειδών. Η σημασία της ΕΕ ως αγοράς παράνομων προϊόντων άγριων ειδών αναλύεται λεπτομερώς στις ετήσιες εκθέσεις μεγάλων κατασχέσεων, τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά κάθε χρόνο από το 2011.

2.3.

Αναγνωρίζοντας ότι η ΕΕ αποτελεί σημαντική αγορά προϊόντων άγριων ειδών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταβάλει πρωτοφανείς προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων, των καταναλωτών και του ευρέος κοινού σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τις διαστάσεις της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, τον Φεβρουάριο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών (2), στο οποίο καθορίζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στρατηγικής για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών εντός της ΕΕ, καθώς και για την ενίσχυση του ρόλου της ΕΕ στον παγκόσμιο αγώνα για την καταπολέμηση αυτών των παράνομων δραστηριοτήτων. Παρά την επιτυχή ανάδειξη της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών σε ζήτημα προτεραιότητας, το σχέδιο δράσης είχε ελάχιστο αντίκτυπο στη μείωση της ζήτησης. Το δίκτυο παρακολούθησης του εμπορίου άγριων ειδών της ΕΕ (TRAFFIC) (3) εξέδωσε έκθεση (4) στην οποία συγκεντρώθηκαν τα στοιχεία για όλες τις κατασχέσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης για το διεθνές εμπόριο ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση (CITES) το 2018, η οποία δείχνει ότι η ζήτηση στην ΕΕ για είδη άγριας πανίδας και χλωρίδας δεν μεταβλήθηκε από τότε που συγκεντρώθηκαν τα πρώτα στοιχεία κατά το 2011.

2.4.

Η πιο πρόσφατη έκθεση του δικτύου TRAFFIC σχετικά με τις κατασχέσεις κατά το 2020 (5) αντικατοπτρίζει τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στην παράνομη εμπορία άγριων ειδών. Η μείωση των εμπορικών συναλλαγών εξαιτίας των —σχετικών με τη νόσο COVID-19— διαταραχών στις αεροπορικές μεταφορές, στις εμπορικές δραστηριότητες και σε άλλες διεπαφές για τη μεταφορά ή την πώληση αγαθών είναι πιθανό να συνέβαλε στον περιορισμό του αριθμού των αναφερόμενων κατασχέσεων. Παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των παρακρατήσεων στην ΕΕ κατά το 2020, παρότι αυτό δεν υποδηλώνει αναγκαστικά μετατόπιση της ζήτησης ή διαφοροποίηση της δυναμικής της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.

2.5.

Εκτός από αγορά εισαγωγής, η ΕΕ αποτελεί επίσης τόπο προέλευσης ορισμένων επαπειλούμενων ειδών, όπως το ευρωπαϊκό χέλι (Anguilla anguilla). Από το 2016 έως το 2017 συνελήφθησαν 48 άτομα και κατασχέθηκαν 4 000 κιλά ζωντανών νεαρών χελιών, αξίας περίπου 4 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, όλα τα παράνομα είδη άγριας ζωής που εισέρχονται στην Ευρώπη δεν προορίζονται για τις ευρωπαϊκές αγορές καθώς η ΕΕ λειτουργεί συχνά ως ενδιάμεσος σταθμός. Οι φορείς επιβολής του νόμου συχνά κατάσχουν παγκολίνους, ιππόκαμπους, ελεφαντόδοντο και πτερύγια καρχαρία που προέρχονται από την Αφρική και έχουν ως προορισμό την Ασία.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΕ πρέπει να παραμείνει σε επαγρύπνηση και να πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές της για την ανάσχεση και την αντιστροφή της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Αυτό το επικερδές εμπόριο όχι μόνο αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία λόγω του κινδύνου μετάδοσης ζωονόσων, αλλά υπονομεύει επίσης άμεσα τις πολιτικές της ΕΕ για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης παγκοσμίως, ιδίως όσον αφορά τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που σχετίζονται με την προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο (6), καθώς και τις προσπάθειες για την ενίσχυση της χρηστής διακυβέρνησης και την εξάλειψη των ανισοτήτων.

3.2.

H παράνομη εμπορία άγριων ειδών στις μέρες μας όχι μόνο φέρνει πολλά είδη (μεταξύ των οποίων και ορισμένα εμβληματικά) στα πρόθυρα της εξαφάνισης, αλλά και παρεμποδίζει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη (7). Εν ολίγοις, το Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών πρέπει να εφαρμοστεί σωστά προκειμένου να τηρηθούν οι διεθνείς περιβαλλοντικές συμφωνίες της ΕΕ, ιδίως η CITES και η Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα (CBD). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσει πέρα από αυτές τις διεθνείς συμφωνίες με στόχο τη βελτίωση της προστασίας των άγριων ειδών στην ΕΕ και τον περιορισμό της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, τα οφέλη της οποίας θα γίνουν αισθητά όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και παγκοσμίως. Η παράνομη εμπορία άγριων ειδών αποτελεί ένα από τα βασικά αίτια της απώλειας βιοποικιλότητας, ενώ σπρώχνει πολλά στο χείλος της εξαφάνισης και συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή υποκινώντας την παράνομη υλοτομία, τη στιγμή που τα δένδρα είναι απαραίτητα για την αποθήκευση άνθρακα.

3.3.

Εξίσου σημαντική είναι η ανάγκη πάταξης του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος και των μοιραίων συνεπειών του. Σύμφωνα με την κοινή έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και της Ιντερπόλ, το περιβαλλοντικό έγκλημα αυξήθηκε κατά 26 % (8). Αυτό περιλαμβάνει την παράνομη εμπορία άγριων ειδών, ενώ συνιστά απειλή για την ειρήνη, την ασφάλεια και το κράτος δικαίου και συχνά συσχετίζεται με άλλα σοβαρά εγκλήματα, όπως η διαφθορά, το κυβερνοέγκλημα και τα οικονομικά εγκλήματα. Σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής, για παράδειγμα, η παράνομη εμπορία άγριων ειδών απειλεί την εθνική ασφάλεια. Εδώ πρέπει να αναφερθούν επίσης οι δολοφονίες, καθώς τα άτομα που είναι υπεύθυνα για την προστασία των απειλούμενων ειδών αντιμετωπίζουν πραγματική απειλή για τη ζωή τους και πληρώνουν βαρύ τίμημα για την προσήλωσή τους. Το Ίδρυμα Thin Green Line διαπίστωσε ότι είχαν αναφερθεί 595 θάνατοι δασοφυλάκων που σκοτώθηκαν από λαθροκυνηγούς μεταξύ 2009 και 2016. Εκατοντάδες ακόμη άγνωστοι φύλακες σκοτώθηκαν επίσης σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου οι δολοφονίες δεν αναφέρθηκαν. Το 2017 σκοτώθηκαν περισσότεροι από 100 φύλακες, ενώ οι δολοφονίες συνεχίστηκαν και το 2018 με αμείωτο ρυθμό, με σχεδόν δύο θανάτους την εβδομάδα (9).

3.4.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την αναθεώρηση του Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών και την απόφαση να τεθεί η παράνομη εμπορία άγριων ειδών στον πυρήνα της δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αξιολόγηση του προηγούμενου Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με την οποία η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού, πόρων και κατάρτισης σε πολλά κράτη μέλη και τρίτες χώρες εξακολουθεί να αποτελεί μείζον ζήτημα. Υπάρχει επίσης σημαντική ανάγκη βελτίωσης της συνεργασίας: i) στο εσωτερικό των κρατών μελών της ΕΕ· ii) μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ· iii) μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών· και iv) με τα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών. Επιπλέον, θα πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για τη διασφάλιση της ψηφιακής ιχνηλασιμότητας και της ψηφιακής συνεργασίας μεταξύ των οργανισμών.

3.5.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη σύνδεση της αναθεώρησης της οδηγίας για το περιβαλλοντικό έγκλημα με το Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών στην οποία προέβη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα δεν θα έχει ως αποστολή την επιβολή αποτελεσματικών και αποτρεπτικών κυρώσεων σε περίπτωση παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Στις 9 Δεκεμβρίου 2022, το Συμβούλιο ενέκρινε τη θέση του επί του φακέλου και μείωσε σημαντικά τις ποινές που επιβάλλονται στα φυσικά πρόσωπα, μειώνοντας παράλληλα τις επιδιώξεις εναρμόνισης όσον αφορά τις κυρώσεις για τα νομικά πρόσωπα. Τα επίπεδα που προτείνει το Συμβούλιο είναι πολύ χαμηλά για να είναι αποτρεπτικά και αποτελεσματικά. Το ύψος του ανώτατου προστίμου θα πρέπει να μην είναι χαμηλότερο του 15 % του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών του νομικού προσώπου, ήτοι πολύ υψηλότερο από το 5 % ή το 3 % που ενέκρινε το Συμβούλιο. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μια φιλόδοξη οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα είναι μείζονος σημασίας για ένα επιτυχημένο Σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Το σχέδιο δράσης θα πρέπει να περιλαμβάνει ρητή αναφορά στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και άλλους προασπιστές των περιβαλλοντικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την ανάπτυξη και την υλοποίησή του σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο επειδή διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποκάλυψη και την πρόληψη παραβιάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τα άτομα αυτά θα πρέπει επίσης να προστατεύονται από εκφοβισμούς ή αντιδικίες όταν καταγγέλλουν παράνομη εμπορία άγριων ειδών ή συμπράττουν σε έρευνες, όπως αναφέρεται επί του παρόντος στην οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα.

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική τη συνεργασία με επιχειρηματικούς τομείς που εμπλέκονται στο εμπόριο άγριων ειδών προκειμένου να μειωθεί η ζήτηση προϊόντων άγριων ειδών στην ΕΕ, να περιοριστεί η παράνομη εμπορία άγριων ειδών και να εξασφαλιστεί ότι κάθε εμπορία αγρίων ειδών είναι νόμιμη και βιώσιμη. Στο σχέδιο προβλέπεται η διοργάνωση θεματικών συνεδριών με την ομάδα για την επιβολή νόμου στον τομέα του εμπορίου άγριων ειδών της ΕΕ απευθυνόμενων στους σχετικούς εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ζητημάτων (π.χ. παραδοσιακά φάρμακα, εξωτικά κατοικίδια ζώα συντροφιάς, κλάδος ειδών πολυτελείας, κυνηγετικός τουρισμός, ξυλεία, κλάδοι αλιείας και εμπορίας προϊόντων αλιείας, μεταφορές, εταιρείες ταχυμεταφορών και ηλεκτρονικό εμπόριο). Ωστόσο, ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι ΟΚΠ στη στήριξη των προσπαθειών για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών θα πρέπει να αναγνωρίζεται καλύτερα και να αντικατοπτρίζεται στο σχέδιο δράσης και μέσω της εφαρμογής του (π.χ. εκστρατείες ευαισθητοποίησης και αλλαγής συμπεριφοράς). Οι πληροφορίες που παρέχει η ΕΕ στους πολίτες της σχετικά με τους κανόνες, τους κινδύνους και τις συνέπειες της εμπορίας και της χρήσης προϊόντων άγριων ειδών δεν διαδίδονται ευρέως, ενώ οι πληροφορίες σχετικά με τις πρακτικές και τη χρήση της παραδοσιακής ιατρικής (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης προϊόντων και παραγώγων της άγριας πανίδας και χλωρίδας για την παρασκευή ιαματικών σκευασμάτων) γνωρίζουν ευρεία διάδοση σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι πρακτικές αυτές ενέχουν κινδύνους για τους χρήστες (διότι ορισμένα ιαματικά σκευάσματα δεν αποφέρουν επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη) και έχουν μοιραίες συνέπειες για τα άγρια είδη που αποτελούν αντικείμενο θήρευσης και εμπορίου (επιταχύνοντας την εξαφάνισή τους). Με τη βελτίωση της πρόληψης σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, η ΕΕ θα μπορούσε να μειώσει έως και κατά 30 % τα προϊόντα άγριων ειδών που αποτελούν αντικείμενο παράνομης εμπορίας σε ετήσια βάση, δεδομένου ότι ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο ποσοστό των κατασχεθέντων προϊόντων άγριων ειδών που προορίζονται για ιατρική χρήση στην ΕΕ (10). Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου θα μπορούσαν επίσης να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη δημόσιων εκστρατειών για την ευαισθητοποίηση σχετικά με το πρόβλημα.

4.3.

Κατά την ανάθεση σαφών αρμοδιοτήτων για την υλοποίηση δράσεων σε εθνικό επίπεδο και κατά τη διασφάλιση του συντονισμού μεταξύ των σχετικών φορέων, η ΕΟΚΕ συνιστά ομοιογένεια σε όλα τα κράτη μέλη. Η παροχή δυνητικών επιλογών, όπως εκείνες που προβλέπονται στο σχέδιο για τη διασφάλιση του συντονισμού (για παράδειγμα: i) μέσω της δημιουργίας διυπηρεσιακών επιτροπών ή μνημονίων συνεννόησης· ii) μέσω της έγκρισης εθνικών σχεδίων δράσης· ή iii) μέσω του ορισμού εθνικού σημείου επαφής), θα προκαλέσει αβεβαιότητα εφόσον τα κράτη μέλη θα επιλέξουν διαφορετικές επιλογές. Η δημιουργία διυπηρεσιακών επιτροπών σε εθνικό επίπεδο, με καθορισμένο σημείο επαφής για κάθε μία εξ αυτών, θα συμβάλει στην εφαρμογή του σχεδίου δράσης.

4.4.

Είναι ζωτικής σημασίας το προσωπικό των διυπηρεσιακών επιτροπών και το ειδικό προσωπικό ή μονάδες να εκπαιδεύονται ομοιογενώς και στα 27 κράτη μέλη. Τούτο θα διευκολύνει τη συνεργασία τόσο εντός όσο και μεταξύ των κρατών μελών, εφόσον το προσωπικό θα αντιδρά, θα διερευνά και θα διώκει κατά τον ίδιο τρόπο. Η ύπαρξη σημείου επαφής σε κάθε διυπηρεσιακή επιτροπή θα βελτιώσει επίσης τη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών, αλλά και με τρίτες χώρες. Η πρόβλεψη σημείου επαφής θα βελτιώσει τη συνεργασία διότι θα καταστήσει ευκολότερο και ταχύτερο για τις διυπηρεσιακές επιτροπές και το ειδικό προσωπικό των κρατών μελών να επικοινωνούν μεταξύ τους, ιδίως σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης λόγω διασυνοριακής παράνομης εμπορίας. Τα σημεία επαφής θα μπορούσαν να καταστήσουν τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών περισσότερο ευέλικτη, χωρίς να εξαρτώνται από διεθνείς φορείς όπως η Ευρωπόλ για πιο τοπικές υποθέσεις που επηρεάζουν δύο χώρες. Ωστόσο, αυτές οι ομάδες ενδέχεται να εκτεθούν σε κίνδυνο και να καταστούν στόχος οργανωμένων εγκληματιών. Με σκοπό την προστασία των στοιχείων ταυτότητας του προσωπικού, ενδελεχής ενημέρωση σχετικά με τα σημεία επαφής θα πρέπει να παρέχεται αποκλειστικά και μόνον στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και στις δικαστικές αρχές.

4.5.

Όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, τα κράτη μέλη της ΕΕ επεσήμαναν ότι, ελλείψει πόρων και προσωπικού, δυσκολεύονταν να προβούν σε επιχειρήσεις επιβολής. Επομένως, καθίσταται εκ νέου σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη θα δεσμευθούν να διαθέσουν επαρκείς πόρους για την εφαρμογή του νέου σχεδίου δράσης της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο. Επίσης, οι πόροι είναι σημαντικοί για την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας για το προσωπικό.

4.6.

Το κείμενο θα πρέπει να αναφέρει ρητά πως τα κράτη μέλη δεσμεύονται όσον αφορά την παροχή επαρκών πόρων με σκοπό την απόκτηση εξειδικευμένου προσωπικού στο εσωτερικό της χώρας τους για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Τα διατιθέμενα κονδύλια θα πρέπει να υποδεικνύονται, να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδίου δράσης σε εθνικό επίπεδο. Οι πόροι θα πρέπει να περιλαμβάνουν όχι μόνο το προσωπικό αλλά και τον εξοπλισμό. Επιπλέον, το προσωπικό θα πρέπει να απολαύει συνθήκες εργασίας υψηλής ποιότητας, με πλήρη δικαιώματα συλλογικής διαπραγμάτευσης και δυνατότητες επαγγελματικής ανέλιξης. Αυτό είναι καίριας σημασίας για την προσέλκυση των καλύτερων και τη διατήρηση υψηλού επιπέδου κινήτρων. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ευεξία και την προσωπική ασφάλεια. Χρειάζεται ομοιογενής κατάρτιση όλων των φορέων που επιδιώκουν την πρόληψη της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, καθώς και δημιουργία ομοιογενών δομών σε όλα τα κράτη μέλη, οι οποίες η ΕΟΚΕ συνιστά να λάβουν τη μορφή διυπηρεσιακών επιτροπών και εξειδικευμένων μονάδων ή ειδικού προσωπικού που να είναι σε θέση να καταπολεμήσουν την παράνομη εμπορία άγριων ειδών.

4.7.

Στο σχέδιο δράσης προβάλλεται ο ρόλος διαφόρων διεθνών οργανισμών και πρωτοβουλιών όπως η EMPACT, η οποία αποτελεί εμβληματικό εργαλείο για την επιχειρησιακή συνεργασία πολλαπλών κλάδων και οργανισμών ενόψει της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος σε επίπεδο ΕΕ. Η EMPACT θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό εργαλείο για την εφαρμογή του Σχεδίου δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, μέσω της διοργάνωσης, για παράδειγμα, συνεδριών κατάρτισης για το προσωπικό των διυπηρεσιακών επιτροπών και το ειδικευμένο προσωπικό σε όλα τα κράτη μέλη κατά τρόπο ομοιογενή.

4.8.

Η πρόληψη των παράνομων κυνηγετικών δραστηριοτήτων, ιδίως όσον αφορά τα τρόπαια, θα πρέπει να καλύπτεται από το Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Στα Καρπάθια Όρη, για παράδειγμα, οι αρκούδες θηρεύονται παράνομα, με τους λαθροκυνηγούς να τιμωρούνται με χαμηλά πρόστιμα, τα οποία δεν είναι αρκετά αποτρεπτικά.

4.9.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση να συντονίζει η EMPACT τη διεξαγωγή τακτικών κοινών επιχειρήσεων που περιλαμβάνουν διασυνοριακή συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OLAF) και σχετικών οργανισμών της ΕΕ, όπως η Eurojust, ο Frontex, η Ευρωπόλ και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας. Και πάλι, η δέουσα κατανομή των πόρων σε εθνικό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση αποτελεσματικής συνεργασίας.

4.10.

Όσον αφορά τις εμπορικές πολιτικές και τα μέσα υποστήριξης της δράσης για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών, η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για τη συμπερίληψη φιλόδοξων δεσμεύσεων προς τον σκοπό αυτόν στις μελλοντικές συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών. Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι αρκετό για την ανάσχεση της παράνομης εμπορίας άγριων ειδών. Οι προσπάθειες της ΕΕ με στόχο τον πολλαπλασιασμό των ευκαιριών για διεθνείς εμπορικές συναλλαγές και επενδύσεις θα αποδειχθούν αλυσιτελείς και αντιπαραγωγικές εάν η ΕΕ δεν καλύψει επειγόντως τα υφιστάμενα κενά ως προς την επιβολή της νομοθεσίας. Τα ψηφιακά διαβατήρια προϊόντος θα μπορούσαν επίσης να εξυπηρετήσουν τον ίδιο σκοπό. Θα μπορούσαν να αυξήσουν την ιχνηλασιμότητα και τη διαφάνεια όσον αφορά τους κινδύνους που ελλοχεύουν στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, να συμβάλουν σε κοινούς διεθνείς μηχανισμούς ελέγχου και προσπάθειες επιβολής, αλλά και να διασφαλίσουν στους πολίτες και τους καταναλωτές το ίδιο επίπεδο ενημέρωσης σχετικά με τα προϊόντα που αγοράζουν, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους.

---

(1)  https://ec.europa.eu/environment/cites/infographics_en.htm.

(2)  https://ec.europa.eu/environment/cites/trafficking_en.htm

(3)  https://www.traffic.org/

(4)  https://www.traffic.org/site/assets/files/12745/eu-seizures-report-2020-final-web.pdf

(5)  https://www.traffic.org/site/assets/files/17391/2020_eu_seizures_report_final.pdf

(6)  https://sustainabledevelopment.un.org/topics/biodiversityandecosystems

(7)  Απόσπασμα από το συμπέρασμα ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016SC0038&from=EL

(8)  Έκθεση UNEP-Ιντερπόλ: Αύξηση του ποσοστού του περιβαλλοντικού εγκλήματος κατά 26 %

(9)  https://globalconservation.org/news/over-one-thousand-park-rangers-die-10-years-protecting-our-parks/

(10)  Το Συμβούλιο εγκρίνει τη διαπραγματευτική του εντολή σχετικά με την οδηγία για το περιβαλλοντικό έγκλημα — Consilium (europa.eu).