ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 19.3.2021

COM(2021) 143 final

2018/0254(COD)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

σύμφωνα με το άρθρο 294 παράγραφος 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

σχετικά με τη

θέση του Συμβουλίου για την έκδοση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

2018/0254 (COD)

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

σύμφωνα με το άρθρο 294 παράγραφος 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

σχετικά με τη

θέση του Συμβουλίου για την έκδοση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

1.Ιστορικό

2.Στόχος της πρότασης της Επιτροπής

Το γεωπολιτικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: ΕΕ) έχει αλλάξει θεαματικά κατά την τελευταία δεκαετία. Η κατάσταση στις γειτονικές της περιοχές και σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ασταθής και η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πολύπλοκο και γεμάτο προκλήσεις περιβάλλον όπου νέες απειλές, όπως οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και άλλες υβριδικές απειλές, κάνουν την εμφάνισή τους, ενώ επιστρέφουν και πιο συμβατικοί κίνδυνοι.

Ο ευρωπαϊκός τομέας της άμυνας και η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία αντιμετωπίζουν σημαντικές ανεπάρκειες της αγοράς που συνδέονται με αναξιοποίητες οικονομίες κλίμακας (κατακερματισμός των εθνικών αγορών με ένα μοναδικό αγοραστή) και με αλληλεπικάλυψη πόρων σε εθνικό επίπεδο. Η ζήτηση προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από τα κράτη μέλη, αλλά οι αμυντικοί προϋπολογισμοί τους, ιδίως για έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), υπέστησαν σημαντικές περικοπές κατά την τελευταία δεκαετία. Ο τομέας είναι σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένος από τα εθνικά σύνορα, με αποτέλεσμα σημαντικές αλληλεπικαλύψεις και ανεπάρκειες που οδηγούν σε αποτυχία επίτευξης οικονομιών κλίμακας και απόκτησης πείρας. Παρά τον συνδυασμό του αυξανόμενου κόστους με τη στασιμότητα ή τη μείωση των αμυντικών προϋπολογισμών, ο σχεδιασμός, οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη και η προμήθεια και συντήρηση του εξοπλισμού έχουν παραμείνει σε μεγάλο βαθμό στην αρμοδιότητα των επιμέρους κρατών μελών, ενώ η μεταξύ τους συνεργασία είναι πολύ περιορισμένη. Αυτή η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών αποδυναμώνει περαιτέρω την ικανότητα της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ να διατηρεί τις βιομηχανικές και τεχνολογικές ικανότητες που απαιτούνται για να διαφυλάσσεται η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ και να καλύπτονται οι τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες σε θέματα άμυνας και ασφάλειας.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας είναι ένα μέσο σχεδιασμένο για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας καινοτομίας της ευρωπαϊκής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης στον τομέα της άμυνας, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ. Στόχος του είναι να δώσει το έναυσμα για προγράμματα συνεργασίας που δεν θα υπήρχαν χωρίς τη συνεισφορά της ΕΕ και, με την υποστήριξη των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης, να παρέχει τα αναγκαία κίνητρα για την τόνωση της συνεργασίας σε κάθε στάδιο του βιομηχανικού κύκλου.

Θα ενθαρρύνονται ιδιαίτερα τα συνεργατικά έργα με σημαντική διασυνοριακή συμμετοχή μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι η συμμετοχή στο Ταμείο θα παραμείνει ανοικτή για οντότητες από όλα τα κράτη μέλη, με βάση την ικανότητά τους να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του και ανεξάρτητα από το μέγεθος και τη γεωγραφική τους θέση στην Ένωση.

3.Παρατηρήσεις σχετικά με τη θέση του Συμβουλίου

Η θέση του Συμβουλίου αντικατοπτρίζει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε κατά τους τριμερείς διαλόγους. Οι σημαντικότερες αλλαγές που εισήχθησαν σε σύγκριση με την πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνουν:

–Προϋπολογισμός: Το συνολικό χρηματοδοτικό κονδύλιο για την εφαρμογή του προγράμματος για το διάστημα 2021–2027 ανέρχεται σε 7 953 000 000 EUR σε τρέχουσες τιμές. Ο λόγος κατανομής του ποσού παρέμεινε στο ένα τρίτο για δράσεις έρευνας προς δύο τρίτα για δράσεις ανάπτυξης.

–Διάρκεια: Ευθυγράμμιση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας με τη διάρκεια του ΠΔΠ 2021-2027.

–Διακυβέρνηση: Τα ετήσια προγράμματα εργασίας του ΕΤΑ καθώς και οι αποφάσεις ανάθεσης των δράσεων έρευνας και ανάπτυξης εγκρίνονται με τη μορφή εκτελεστικών πράξεων (διπλή επιτροπολογία) με χρήση της διαδικασίας εξέτασης, βάσει της οποίας το σχέδιο εκτελεστικής πράξης δεν μπορεί να εγκριθεί εάν δεν διατυπωθεί γνώμη. Το Ταμείο υλοποιείται υπό άμεση διαχείριση, ενώ κατά παρέκκλιση και σε δικαιολογημένες περιπτώσεις, συγκεκριμένες δράσεις μπορούν να υλοποιούνται υπό έμμεση διαχείριση από φορείς του άρθρου 62 παράγραφος 1 στοιχείο γ) του δημοσιονομικού κανονισμού. Ωστόσο, η παρέκκλιση αυτή δεν καλύπτει τη διαδικασία επιλογής και ανάθεσης.

–Επιλέξιμες δράσεις: Οι δράσεις που αποσκοπούν στην ανάπτυξη φονικών αυτόνομων όπλων χωρίς τη δυνατότητα ουσιαστικού ανθρώπινου ελέγχου επί των αποφάσεων επιλογής και εμπλοκής κατά τη διενέργεια επιθέσεων κατά ανθρώπων δεν είναι επιλέξιμες για στήριξη από το Ταμείο, με την επιφύλαξη της δυνατότητας παροχής χρηματοδότησης για δράσεις για την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και αντιμέτρων για αμυντικούς σκοπούς.

–Ανατρεπτικές τεχνολογίες: Τουλάχιστον 4 % και έως 8 % του χρηματοδοτικού κονδυλίου διατίθεται για προσκλήσεις υποβολής προτάσεων ή χορηγήσεις χρηματοδότησης για τη στήριξη ανατρεπτικών τεχνολογιών στον τομέα της άμυνας, ποσοστό που σημαίνει αύξηση του ανώτατου ορίου του 5 % που είχε αρχικά προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

–Κυριότητα αποτελεσμάτων: Ο αποκλεισμός των αποτελεσμάτων που υπόκεινται σε έλεγχο ή περιορισμούς από μη συνδεδεμένη τρίτη χώρα ή οντότητα μη συνδεδεμένης τρίτης χώρας καθώς και η εκ των προτέρων κοινοποίηση στην Επιτροπή ισχύουν υποχρεωτικά, περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τα περιθώρια διακριτικής ευχέρειας της Επιτροπής στην κατά περίπτωση εφαρμογή των εν λόγω όρων. Διευκρινίζεται ότι ο κανονισμός ΕΤΑ δεν θίγει τη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών όσον αφορά την πολιτική εξαγωγών προϊόντων του τομέα της άμυνας. Προστίθεται η αναφορά ότι τα κράτη μέλη ή οι συνδεδεμένες χώρες έχουν, ατελώς, δικαιώματα πρόσβασης στα αποτελέσματα των δράσεων έρευνας, τα οποία είναι αναγκαία για την εκτέλεση κοινών δραστηριοτήτων παρακολούθησης.

–Διαβούλευση με τον διαχειριστή του έργου: Η απαίτηση ενημέρωσης που είχε αρχικά προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντικαθίσταται με απαίτηση διαβούλευσης.

–Κανόνες για τις διαβαθμισμένες πληροφορίες: Θεσπίζεται η δυνατότητα για τα κράτη μέλη να αποφασίζουν σχετικά με ένα ειδικό (εθνικό ή διακυβερνητικό) πλαίσιο ασφάλειας για την προστασία και τον χειρισμό διαβαθμισμένων πληροφοριών που σχετίζονται με τη δράση.

–Δεοντολογία: Οι δράσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του Ταμείου συμμορφώνονται με το σχετικό εθνικό, ενωσιακό και διεθνές δίκαιο, καθώς και με τις αρχές δεοντολογίας που αντικατοπτρίζονται στο σχετικό εθνικό, ενωσιακό και διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων ιδίως του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Για να διευκολυνθεί η επίτευξη συμβιβασμού, η Επιτροπή δήλωσε ότι προτίθεται να παράσχει καθοδήγηση σχετικά με τη δεοντολογία στην έρευνα και ανάπτυξη του τομέα της άμυνας τόσο στους αιτούντες, όσο και στους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες που θα είναι επιφορτισμένοι με τη διεξαγωγή δεοντολογικών ελέγχων και με αξιολογήσεις προτάσεων.

–Κάλυψη έμμεσων δαπανών: Οι έμμεσες δαπάνες μπορούν να προσδιορίζονται με δύο εναλλακτικούς τρόπους κατ’ επιλογή των δικαιούχων (κατ’ αποκοπή ποσοστό 25 % ή προσδιορισμός βάσει των πραγματικών έμμεσων δαπανών). Για να διευκολυνθεί η επίτευξη συμβιβασμού, η Επιτροπή δήλωσε ότι θα τηρεί την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (και, ως εκ τούτου, τις αρχές της οικονομίας, της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας), όπως έχει ενσωματωθεί στον δημοσιονομικό κανονισμό.

–Σωρευτική, συμπληρωματική και συνδυασμένη χρηματοδότηση: Διαγράφεται η οριζόντια διάταξη που είχε αρχικά προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεδομένου ότι τα ταμεία επιμερισμένης διαχείρισης, όπως π.χ. τα διαρθρωτικά ταμεία, αφορούν συνήθως έργα με έναν μόνο δικαιούχο από ένα μόνο κράτος μέλος.

–Πόροι που διατίθενται στα κράτη μέλη στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης: Οι συννομοθέτες δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τη δυνατότητα μεταφοράς κονδυλίων επιμερισμένης διαχείρισης στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας. Προκειμένου να επιτευχθεί ο τελικός συμβιβασμός, η σχετική παράγραφος διαγράφηκε.

–Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης: Προστίθεται αιτιολογική σκέψη που αναφέρεται στο γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης από παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου.

–Κλίμα: Η αναφορά στον συνολικό στόχο δαπανών για το κλίμα για ολόκληρο το ΠΔΠ (αρχικά 25 %) επικαιροποιείται σε 30 %.

–Κυβερνοασφάλεια: Διαγράφεται η αναφορά στο ευρωπαϊκό βιομηχανικό, τεχνολογικό και ερευνητικό κέντρο ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Διατηρείται η αναφορά στην κοινή ανακοίνωση για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε διατηρεί τους στόχους της αρχικής πρότασης της Επιτροπής.

4.Συμπέρασμα

Η Επιτροπή αποδέχεται τη θέση του Συμβουλίου.