Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία»

(2021/C 440/06)

Εισηγήτρια: Aleksandra DULKIEWICZ (PL/EPP), δήμαρχος Γκντανσκ Έγγραφο αναφοράς: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία COM(2020) 790, 3 Δεκεμβρίου 2020

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Εισαγωγή

1.

θεωρεί ότι, ενώ το Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία επικεντρώνεται σε βραχυπρόθεσμους αμυντικούς μηχανισμούς για τη διασφάλιση των δημοκρατικών διαδικασιών, θα πρέπει να ακολουθείται από μια πιο μακροπρόθεσμη και πιο στρατηγική προσέγγιση για την προώθηση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα τόσο στην αντιπροσωπευτική όσο και στη συμμετοχική διάσταση της δημοκρατίας. Μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να βασιστεί στην υφιστάμενη νομοθεσία και στις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται ήδη στα κράτη μέλη σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και να οδηγήσει στην εκπόνηση ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για τη Δημοκρατία·

2.

επαναλαμβάνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), το οποίο ορίζει την αρχή της επικουρικότητας, «στους τομείς που δεν εμπίπτουν στην αποκλειστική της αρμοδιότητα, η Ένωση παρεμβαίνει μόνον εφόσον και στον βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη»·

3.

επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία. Στον ευρωπαϊκό δημόσιο και πολιτικό χώρο διαπιστώνεται αύξηση των απειλών του λαϊκισμού και του εθνικισμού, της κοινωνικής χειραγώγησης, της παραπληροφόρησης, της ρητορικής μίσους και των θεωριών συνωμοσίας. Αυτό οδηγεί σε πόλωση, επιθετικότητα, μισαλλοδοξία και σοβαρή έλλειψη κοινωνικής αλληλεγγύης. Ο γενικός στόχος της ενδυνάμωσης των πολιτών και της δημιουργίας ανθεκτικότερων δημοκρατιών σε ολόκληρη την ΕΕ είναι ζητούμενα καίριας σημασίας για την ανάληψη δράσης με σκοπό την ενίσχυση της Κοινότητας μας·

4.

υπογραμμίζει ότι η ΕΕ είναι οργανισμός που μοιάζει στη δομή του με τα συγκοινωνούντα δοχεία: η επιδείνωση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών σε ένα κράτος μέλος έχει πραγματικό αρνητικό αντίκτυπο στη δημοκρατία σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικογένεια και συνιστά απειλή για τις κοινές μας αξίες·

5.

τονίζει την ανάγκη να καταρτιστεί ένας κατάλογος τόσο των απειλών κατά της δημοκρατίας όσο και των ρηξικέλευθων ορθών πρακτικών για τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και επισημαίνει ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης είναι οι πλέον κατάλληλοι για τον σκοπό αυτό. Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να λάβουν υπόψη τους τις προτάσεις του ετήσιου περιφερειακού και τοπικού βαρόμετρου της ΕΕ για το 2021, οι οποίες θα δημοσιευτούν τον Οκτώβριο του 2021·

6.

συμφωνεί με την άποψη που εκφράστηκε στη γνωμοδότηση με θέμα το «Σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης» ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι μια μακρά και σύνθετη διαδικασία, η οποία συνίσταται —μεταξύ άλλων— στην ανάπτυξη δεξιοτήτων γραμματισμού στα ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης νέων τρόπων προσπέλασης και διάδοσης των πληροφοριών. Οι δεξιότητες αυτές πρέπει να συνοδεύονται από κριτική ανάλυση των πληροφοριών και των πηγών τους·

7.

τονίζει ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης είναι σε θέση να συμμετέχουν στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και των κινδύνων που αυτή συνεπάγεται·

8.

σημειώνει ότι η συμμετοχή στην ΕΕ δεν συνοδεύεται μόνο από μια δέσμη ελευθεριών και οικονομικών μέσων, αλλά σημαίνει και σεβασμό των θεμελιωδών αξιών. Απαιτούνται συγκεκριμένα νομικά μέσα για να καταστεί δυνατή η ανάληψη ταχείας και αποτελεσματικής δράσης με θετική επίδραση στην ενθάρρυνση και —σε ακραίες περιπτώσεις— στον εξαναγκασμό των μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας να τηρούν την υποχρέωση να εφαρμόζουν τις αρχές της δημοκρατίας, της ευνομίας και του κράτους δικαίου. Πάντως, επί του παρόντος δεν υπάρχουν τέτοια νομικά μέσα με συνέπεια να μην είναι αποτελεσματική η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις προβληματικές αποφάσεις που λαμβάνονται σε ορισμένα κράτη μέλη όπως περιγράφεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Ιουνίου 2021 σχετικά με την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την εφαρμογή του κανονισμού περί αιρεσιμότητας 2020/2092, τον οποίο προσυπογράφει πλήρως η ΕτΠ. Διερωτάται δε η ΕτΠ εάν το άρθρο 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί επαρκή απάντηση στα ζητήματα αυτά·

9.

ζητεί να ληφθούν το συντομότερο δυνατόν στρατηγικά μέτρα και να θεσπιστεί νομοθεσία που θα είναι αποτελεσματική για την επίλυση των προβλημάτων σε ορισμένες χώρες της ΕΕ — π.χ. όσον αφορά την ασφαλή διεξαγωγή των εκλογικών διαδικασιών ανεξαρτήτως επιπέδου·

10.

επισημαίνει ότι η ευρωπαϊκή δημοκρατία κινδυνεύει, όχι μόνο από εξωτερικούς παράγοντες που επιχειρούν να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ, αλλά και από εσωτερικούς που επιτίθενται σε αυτό που είναι το σημαντικότερο στην ΕΕ, στην κοινότητα·

11.

φρονεί ότι το Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία πρέπει να προετοιμάσει το έδαφος για τις σχέσεις και τις επαφές με όσους εταίρους εκτός ΕΕ δεν αποδέχονται τα εν λόγω πρότυπα, κατά παράβαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των πολιτών. Τέτοιο παράδειγμα είναι η πολιτική της ΕΕ έναντι χωρών όπως η Ρωσία, η Λευκορωσία, η Κίνα και το έργο της ειδικής ομάδας «East StratCom». Επισημαίνει την ανάγκη υποστήριξης των δημοκρατικών κινημάτων στις γείτονες χώρες, μεταξύ άλλων μέσω της Ανατολικής εταιρικής σχέσης·

12.

παρατηρεί ότι πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της καταπολέμησης των πανδημικών απειλών και της προστασίας των πολιτικών ελευθεριών (π.χ. το ζήτημα της προστασίας δεδομένων ή της αποτροπής του περιορισμού του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και της διαδήλωσης)·

13.

επισημαίνει ότι η επίθεση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) υπονομεύει τις ευρωπαϊκές αξίες και μας οδηγεί στον δρόμο του αυταρχισμού. Χωρίς ελεύθερα ΜΜΕ, δεν υπάρχει πραγματικός έλεγχος από την κοινωνία. Η έλλειψη καθιερωμένων δημοσιογραφικών προτύπων δημιουργεί ευνοϊκό κλίμα για τη διάδοση θεωριών συνωμοσίας, παραπληροφόρησης, λαϊκισμού και ρητορικής μίσους. Προειδοποιεί για τις συνέπειες της επανεθνικοποίησης των ΜΜΕ σε ορισμένες χώρες της ΕΕ·

14.

σημειώνει ότι στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία δεν δίνεται επαρκή προσοχή στο ζήτημα της πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες. Η έννοια της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνίσταται στην ελεύθερη ροή πληροφοριών και ιδεών. Οι πληροφορίες που συλλέγουν οι δημόσιες αρχές ανήκουν στους πολίτες και η εξουσία σε κάθε επίπεδο διαθέτει τα δεδομένα μόνο εκ μέρους τους (1). Τονίζει ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης δίνουν θετικά παραδείγματα διαφάνειας και λογοδοσίας των δημόσιων αρχών, χρησιμοποιώντας μέσα που σχετίζονται με την πρόσβαση των πολιτών στην πληροφορία και την άμεση συμμετοχή τους στην άσκηση της εξουσίας (2)·

15.

υπενθυμίζει ότι μια δημοκρατική ΕΕ πρέπει να τηρήσει τη δέσμευσή της για την προστασία των αξιών και της ολοκλήρωσης της ΕΕ και της ισότητας σε αυτήν, σε όλες τις πτυχές της, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, εθνοτικής καταγωγής, θρησκεύματος, πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού, και τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να καταβάλουν προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση·

16.

τονίζει ότι δεν υπάρχει άμεση αναφορά στις δραστηριότητες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία·

Προτεραιότητες

17.

ζητεί την ενίσχυση της ΕΕ και των κρατών μελών ως αρχής, της αξιοπιστίας των δημόσιων θεσμών του κράτους δικαίου, της εκπαίδευσης και της λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης σαν φυτωρίου δημοκρατίας·

18.

τονίζει ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών της ΕΕ στις δραστηριότητες των σημαντικότερων οργάνων της ΕΕ αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας δημοκρατικής ευρωπαϊκής κοινότητας. Η προβλεψιμότητα και η αξιοπιστία των κεντρικών θεσμών στα κράτη μέλη προϋποθέτουν οι χώρες αυτές να σέβονται το κράτος δικαίου. Η αποτελεσματική λειτουργία των ανεξάρτητων θεσμών και της εθνικής νομοθεσίας στο πνεύμα των δημοκρατικών αξιών αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της Κοινότητας·

19.

επισημαίνει τη σημασία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ως τόπου διαμόρφωσης της ιδιότητας του πολίτη. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η πλησιέστερη αρχή στον πολίτη και για τον λόγο αυτόν απολαύουν της εμπιστοσύνης τους στον μέγιστο βαθμό (3). Καθίσταται ζητούμενο στρατηγικής σημασίας η ενίσχυση του ρόλου των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, για παράδειγμα με την ενίσχυσή τους με χρηματοδοτικά μέσα βάσει μόνο ουσιαστικών κριτηρίων·

20.

ζητεί να δοθεί έμφαση στην αγωγή Ευρωπαίων πολιτών που θα είναι συνειδητοποιημένοι, ανεκτικοί, συναινετικοί και ικανοί να επιλύουν ειρηνικά τις διαφωνίες τους. Η συνύπαρξη διαφορετικών απόψεων και στάσεων αποτελεί πραγματικό εμβόλιο κατά του φανατισμού, του ρατσισμού και των εθνοτικών συγκρούσεων·

Αγωγή του πολίτη: κριτική σκέψη και γραμματισμός στα ΜΜΕ

21.

τονίζει ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη χρηστών δημοκρατικών ηθών στις τοπικές κοινότητες·

22.

προειδοποιεί για τον κίνδυνο ριζοσπαστικοποίησης της κοινωνίας και την ανάρρηση στην εξουσία λαϊκιστών που χρησιμοποιούν την παραπληροφόρηση. Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης προϋποθέτει τον εντοπισμό των πλέον ευάλωτων σε αυτήν ομάδων-στόχων. Θα πρέπει να παρέχεται ειδική προστασία στους νέους, τους ηλικιωμένους, τις εθνικές και εθνοτικές μειονότητες, τους μετανάστες και σε όσους είναι ψηφιακά αποκλεισμένοι. Πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει προσοχή στις περιφέρειες και τις ομάδες που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην —εξωτερική και εσωτερική— παραπληροφόρηση·

23.

λαμβάνει υπό σημείωση τις κατευθυντήριες γραμμές που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 26 Μαΐου για την αντιμετώπιση των ελλείψεων του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση. Είναι ευπρόσδεκτο το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για «ισχυρότερες και πιο συγκεκριμένες δεσμεύσεις σε όλους τους τομείς του κώδικα» και, ειδικότερα, για βελτιωμένες μεθόδους εποπτείας, και καλεί άλλες πλατφόρμες που λειτουργούν στην ΕΕ, ιδιωτικές υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων και άλλους παράγοντες στο διαδικτυακό διαφημιστικό οικοσύστημα να προσχωρήσουν στον κώδικα. Ωστόσο, η δυσκολία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επαληθεύει την ακρίβεια των εκθέσεων εποπτείας που υποβάλλουν οι πλατφόρμες και η απουσία οποιουδήποτε μηχανισμού κυρώσεων παρεμποδίζουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα του εν λόγω κώδικα και απαιτεί περαιτέρω κανονιστική δράση σε επίπεδο ΕΕ·

24.

προτείνει, εν προκειμένω, τον συντονισμό ενός —μη δεσμευτικού για τα κράτη μέλη και προαιρετικής συμμετοχής— πανευρωπαϊκού προγράμματος σπουδών σχετικού με την αγωγή του πολίτη, την κριτική σκέψη και τον γραμματισμό στα ΜΜΕ, το οποίο, κατά τα πρότυπα του προγράμματος CIVIS στη Φινλανδία, θα τεθεί προς δημόσια διαβούλευση και στη συνέχεια θα προσαρμοστεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις τοπικές και περιφερειακές ανάγκες. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τη σχολική εκπαίδευση, την επιμόρφωση των δημοσίων υπαλλήλων, τη διά βίου μάθηση και τις κοινωνικές εκστρατείες. Η ΕτΠ επιθυμεί να συμμετάσχει ενεργά σε αυτό το εγχείρημα και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, συνεκτιμώντας την αρχή της επικουρικότητας και την κατανομή των αρμοδιοτήτων·

Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της ρητορικής μίσους

25.

πιστεύει ότι θα πρέπει να συσταθεί ευρωπαϊκός οργανισμός (4), σε στενή συνεργασία με την επιτροπή INGE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με καθήκον την πρόληψη της παραπληροφόρησης, της ρητορικής μίσους, της μισαλλοδοξίας, της βίας κατά συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και της διάδοσης θεωριών συνωμοσίας·

26.

εκφράζει την απογοήτευσή της διότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο στην καταπολέμηση της διάδοσης ψευδών ειδήσεων, συχνά λόγω έλλειψης ειδημοσύνης, δεξιοτήτων και πόρων. Ζητεί τη δημιουργία ενός συνεκτικού μηχανισμού χρηματοδότησης για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης·

27.

τάσσεται υπέρ της στρατηγικής της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας που εστιάζει στις υβριδικές επιθέσεις που διαπράττουν κρατικοί και μη κρατικοί παράγοντες μέσω κυβερνοεπιθέσεων, ζημιών σε υποδομές ζωτικής σημασίας, εκστρατειών παραπληροφόρησης και ριζοσπαστικοποίησης πολιτικών αφηγημάτων·

28.

θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να διεξαχθεί διάλογος με θέμα την ελευθερία έκφρασης και την έννοιά της στο Διαδίκτυο. Επισημαίνει ότι το βραβείο «Πάβελ Ανταμόβιτς» (5) για την προαγωγή της κοινωνικής ένταξης, των ίσων ευκαιριών, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, καθώς και για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων και της ξενοφοβίας (θεσπίστηκε από κοινού από την ΕτΠ, το Διεθνές Δίκτυο Πόλεων Προσφύγων / ICORN και τον Δήμο Γκντανσκ) αποτελεί συγκεκριμένο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή·

29.

μαζί με τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και την κοινωνία των πολιτών, στα εγχειρήματα αυτά πρέπει να συμμετέχουν τα ΜΜΕ. Λόγω της πρακτικής και της επαγγελματικής πείρας τους, οι επαγγελματίες του κλάδου της ενημέρωσης είναι ευαίσθητοι σε θέματα παραπληροφόρησης·

30.

υπενθυμίζει τη σημασία της Πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) ως μέσου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταστεί το ψηφιακό περιβάλλον πιο διαφανές και να ενισχυθεί η λογοδοσία των διαδικτυακών πλατφορμών·

31.

υπενθυμίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί πλήρης συνέπεια μεταξύ του Ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τη δημοκρατία, του «Σχεδίου δράσης για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τον οπτικοακουστικό τομέα», καθώς και των νομοθετικών συζητήσεων όσον αφορά την Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες·

32.

προσβλέπει στην οδηγία για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η οποία θα προτείνει ένα διατομεακό πλαίσιο ρυθμιστικής εποπτείας του διαδικτυακού χώρου, με κανόνες για τη διασφάλιση της λογοδοσίας ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι πλατφόρμες διαχειρίζονται το περιεχόμενο, τη διαφήμιση και τη μικροστόχευση·

Ασφάλεια των δημοσιογράφων και υποστήριξη των τοπικών ΜΜΕ

33.

τονίζει τη σημασία της έγκυρης δημοσιογραφίας, μεταξύ άλλων και σε τοπικό επίπεδο, για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης του κοινού. Τα ανεξάρτητα ΜΜΕ αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της δημοκρατίας και έχουν πραγματική επιρροή στον δημόσιο διάλογο·

34.

διαφωνεί με τη χρήση του μέσου κατά των ανεξάρτητων ΜΜΕ —γνωστού και ως SLAPP (στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού)— και προσβλέπει στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα την προστασία των δημοσιογράφων και της κοινωνίας των πολιτών·

35.

εφιστά την προσοχή στην περιθωριοποίηση του ανεξάρτητου Τύπου, μέσω της μονοπώλησης και της πολιτικοποίησης των ΜΜΕ, ιδίως όταν αυτό γίνεται με τη χρήση ενωσιακών κονδυλίων. Ζητεί να υπάρξει καλύτερη εποπτεία των κονδυλίων που διατίθενται σε τέτοιες δραστηριότητες. Υποστηρίζει δε τη συμμετοχή των περιφερειών στην κατανομή των ενωσιακών κονδυλίων. Συν τοις άλλοις, υποστηρίζει τη θέσπιση συμπληρωματικών νομοθετικών μέτρων, τηρουμένων των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών, με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας ενωσιακής παρέμβασης για να εξασφαλίζεται ότι η ελευθερία και η πολυφωνία των ανεξάρτητων ΜΜΕ εξακολουθούν να συνιστούν θεμέλιο της δημοκρατίας μας·

36.

τονίζει ότι η επίθεση κατά της ελευθερίας της έκφρασης περιορίζει τον δημόσιο διάλογο και εφιστά την προσοχή στην ελευθερία της έκφρασης στις πανεπιστημιακές, ερευνητικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Ο εκφοβισμός, οι εκστρατείες δυσφήμισης, οι πολιτικές πιέσεις, οι οικονομικοί περιορισμοί και η παρεμπόδιση άντλησης δημόσιων πόρων απειλούν το έργο των επιστημόνων, των ΜΜΕ και των ΜΚΟ, καθιστώντας αδύνατο να φέρνουν εις πέρας την αποστολή τους να διενεργούν ελέγχους. Εφιστά την προσοχή στις απόπειρες ορισμένων κυβερνήσεων να περιορίζουν την ανεξαρτησία της έρευνας και να επιβάλλουν κυρώσεις με βάση ασαφή και αμφιλεγόμενα κριτήρια·

Ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά

37.

τονίζει ότι η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης θα πρέπει να διοργανώνεται σε όσο το δυνατόν περισσότερες ευρωπαϊκές περιφέρειες και να λειτουργεί από τη βάση προς την κορυφή, επιτρέποντας τη συμμετοχή σε αυτήν και στον σχετικό διάλογο διαφόρων ομάδων πολιτών. Συνιστά δε να αναγνωριστούν οι επιτροπές πολιτών ως μορφή συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ·

38.

καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να δημιουργήσουν αποτελεσματικούς, διαφανείς και καθολικούς διαύλους για την επικοινωνία με τους πολίτες, ιδίως όσους αποθαρρύνονται και δεν συμμετέχουν στον δημόσιο και κοινωνικό βίο. Τονίζει τον καίριο ρόλο των νέων στη διαδικασία αυτή·

39.

γνωρίζει ότι η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης αποτελεί μοναδική ευκαιρία για τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Αυτή η ρηξικέλευθη και πανευρωπαϊκή εμπειρία συμμετοχής θα επιτρέψει να αποφασιστεί από κοινού το μέλλον και να τεθούν οι προτεραιότητες μιας δημοκρατικής Ευρώπης. Η ΕτΠ δεσμεύεται να εξασφαλίσει την πλήρη συμμετοχή οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στη διάσκεψη, με σκοπό να αναλυθούν οι βέλτιστες πρακτικές και να ακουστεί η φωνή των πολιτών και των εν λόγω οργανισμών·

Ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές

40.

υπογραμμίζει ότι οι ανησυχίες περί ελεύθερων και δημοκρατικών εκλογών που αναφέρονται στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία θα πρέπει να ισχύουν εξίσου για τις ευρωεκλογές, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές εκλογές·

41.

σημειώνει ότι οι πολιτικές εκστρατείες διεξάγονται πλέον σε μεγάλο βαθμό στο Διαδίκτυο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητοι οι κανόνες για τη διαφάνεια όσον αφορά το χρηματοδοτούμενο με χορηγία πολιτικό περιεχόμενο και την παροχή κατευθυντήριων γραμμών για τα πολιτικά κόμματα και τα κράτη μέλη. Ζητεί να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των τοπικών εκλογών, οι οποίες συχνά παραβλέπονται κατά την εκπόνηση νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ·

42.

σημειώνει ότι δεν υπάρχει επαρκής αναφορά στο Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία στις περιόδους μεταξύ των εκλογών. Μάλιστα, η παραπληροφόρηση, η προπαγάνδα, η χειραγώγηση και οι απόπειρες αλλαγής της στάσης των ανθρώπων εμφανίζονται συχνότερα σε αυτές τις περιόδους·

43.

υπογραμμίζει ότι τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων της κοινωνίας των πολιτών και την ανάπτυξη θεσμικών και διοικητικών ικανοτήτων και δομών που απαιτούνται για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Η πρόσβαση στα κονδύλια θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν απλούστερη και η διαχείρισή τους να γίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο από τις περιφέρειες·

44.

εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε στις 19 Απριλίου δημόσια διαβούλευση ανοικτή έως τις 12 Ιουλίου (6) με σκοπό να παρουσιάσει, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2021, επικαιροποιημένες οδηγίες με στόχο την υποστήριξη των πολιτών της ΕΕ που διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ με το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι τόσο στις δημοτικές όσο και στις ευρωπαϊκές εκλογές. Πράγματι, όπως αναφέρεται επίσης στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών για τους ψηφοφόρους χωρίς σύνορα (7), ενώ πάνω από 14 εκατομμύρια μετακινούμενοι πολίτες της ΕΕ έχουν δικαίωμα ψήφου, τα ποσοστά συμμετοχής και ο αριθμός των μετακινούμενων πολιτών της ΕΕ που είναι υποψήφιοι εξακολουθούν να είναι χαμηλότερα από ό,τι για συγκρίσιμες ομάδες σε εθνικό επίπεδο και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την άσκηση των εκλογικών τους δικαιωμάτων·

45.

προειδοποιεί ότι η πανδημία έχει αναδείξει τα προβλήματα στη διεξαγωγή πλήρως δημοκρατικών εκλογών εν μέσω περιορισμών. Τα οργανωτικά και τεχνολογικά ζητούμενα —και λόγω των απειλών στον κυβερνοχώρο— συνίστανται στη διασφάλιση της διαδικασίας της επιστολικής ή / και της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας·

Συμπεράσματα

46.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναζητήσει μακροπρόθεσμα μέσα που θα βοηθήσουν την ΕΕ να αντιμετωπίσει νέες απειλές. Το εμβόλιο της δημοκρατίας που αναζητούμε πρέπει είναι αποτελεσματικό, καινοτόμο, αποδοτικό και να ενισχύει τις δημοκρατικές υποδομές μας στο παρόν, αλλά και σε βάθος χρόνου·

47.

τονίζει ότι η πλήρης συμμετοχή στον δημόσιο βίο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μιας πλουραλιστικής και δημοκρατικής κοινότητας, αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της εμπιστοσύνης των πολιτών στους κρατικούς θεσμούς. Χωρίς εμπιστοσύνη δεν μπορεί να γίνεται λόγος για συμμετοχή στα κοινά και χωρίς την αγωγή των πολιτών δεν μπορεί να υπάρξει συμμετοχή! Εν προκειμένω, η ΕτΠ θεωρεί σημαντικό τον ρόλο των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης·

48.

επισημαίνει, εν τέλει, ότι η δημοκρατία και το κράτος δικαίου θα ευδοκιμήσουν μόνο όταν οι ασκούντες την εξουσία, σε οποιοδήποτε επίπεδο, λογοδοτούν σε ενημερωμένους πολίτες.

---

(1)  Στο ψήφισμα υπ’ αριθ. 59 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που εγκρίθηκε το 1946, στο άρθρο 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948), καθώς και στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1950), το δικαίωμα στην ενημέρωση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του θεμελιώδους δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης.

(2)  Παραδείγματα αυτού του μέσου τοπικής αυτοδιοίκησης είναι τα ανοικτά δεδομένα, ο προϋπολογισμός πολιτών και οι επιτροπές πολιτών.

(3)  https://cor.europa.eu/en/our-work/Pages/EURegionalBarometer-2020.aspx

(4)  Π.χ. συνδεδεμένος με την ΕτΠ.

(5)  Ο Paweł Adamowicz ήταν επίσης ο εμπνευστής δύο ιδεωδών του Γντανσκ αφιερωμένων σε αυτό το ιδεώδες: του ιδεώδους της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών και αυτού της ίσης μεταχείρισης.

(6)  Δημόσια διαβούλευση σχετικά με τη συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές (https://bit.ly/3goNYin) και τη συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές (https://bit.ly/3gmIR2l).

(7)  https://eci.ec.europa.eu/013/public/#/screen/home