ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 7.12.2021

COM(2021) 765 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος ειδικών μέτρων για τη γεωργία υπέρ των εξόχως απόκεντρων περιοχών (POSEI)

1.Εισαγωγή

Οι εξόχως απόκεντρες περιοχές —Γουαδελούπη, Γαλλική Γουιάνα, Μαρτινίκα, Μαγιότ, Ρεϊνιόν και Άγιος Μαρτίνος (Γαλλία), Αζόρες και Μαδέρα (Πορτογαλία) και Κανάριες Νήσοι (Ισπανία)— αποτελούν τεράστιο πλεονέκτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μοναδική πλούσια βιοποικιλότητά τους, οι εκτενείς αποκλειστικές οικονομικές ζώνες που παρέχουν, η εγγύτητα με τρίτες χώρες και η τοποθεσία τους, που ενδείκνυται για δραστηριότητες στους τομείς του διαστήματος και της αστροφυσικής, είναι μείζονος σημασίας για την ΕΕ στο σύνολο της.

Εντούτοις, η γεωγραφική κατάσταση των εξόχως απόκεντρων περιοχών (απομακρυσμένος και νησιωτικός χαρακτήρας, μικρή έκταση, μη ομαλή μορφολογία και αντίξοο κλίμα) θέτει περιορισμούς στην ανάπτυξή τους και δυσχεραίνει την ενσωμάτωσή τους στην εσωτερική αγορά.

Η ιδιαίτερη κατάσταση των εξόχως απόκεντρων περιοχών αναγνωρίστηκε από το 1999 από τις Συνθήκες της ΕΕ και, από το 2009, βάσει του άρθρου 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να επωφελούνται από ειδικά μέτρα σε βασικές πολιτικές της ΕΕ σε τομείς όπως η γεωργία, η συνοχή και ο ανταγωνισμός.

Το καθεστώς POSEI (πρόγραμμα ειδικών μέτρων λόγω του απομακρυσμένου και νησιωτικού χαρακτήρα των εξόχως απόκεντρων περιοχών) εντάσσεται στη συνολική στρατηγική προσέγγιση της Επιτροπής για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές 1 : στην περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) διέθεσαν σχεδόν 13,3 δισ. EUR στις εν λόγω περιοχές —σημαντική πηγή επενδύσεων και νέων θέσεων εργασίας. Επιπλέον, στις περιοχές αυτές εφαρμόζονται ειδικοί κανόνες, όπως ειδικοί κανόνες στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων όσον αφορά τις λειτουργικές και τις επενδυτικές ενισχύσεις, καθώς και ειδικοί κανόνες όσον αφορά τη φορολογία και τα τελωνεία, ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητά τους.

Στο πλαίσιο αυτό, εφαρμόζονται ειδικά μέτρα για τη γεωργία μέσω του καθεστώτος POSEI.

Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι η αξιολόγηση της εφαρμογής του καθεστώτος POSEI κατά την περίοδο 2015-2019. Ειδικότερα, η έκθεση λαμβάνει υπόψη την πείρα που έχει αποκτήσει η Επιτροπή από την εφαρμογή του προγράμματος μέχρι το 2019 (οικονομικό έτος 2020), καθώς και την ανάλυση και τα συμπεράσματα της μελέτης «Synthesis study of annual implementation reports of POSEI programmes and the programme for the smaller Aegean islands for 2015-2019» (Συγκεφαλαιωτική μελέτη των ετήσιων εκθέσεων εφαρμογής των προγραμμάτων POSEI και του προγράμματος για τα μικρά νησιά του Αιγαίου κατά την περίοδο 2015-2019), που διενήργησε η Ecorys κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2021.

2.Καθεστώς POSEI: απαρχή, εξέλιξη και υφιστάμενη κατάσταση

Το καθεστώς POSEI δημιουργήθηκε το 1989 για τις γαλλικές υπερπόντιες περιφέρειες (Γουαδελούπη, Μαρτινίκα, Γαλλική Γουιάνα, Ρεϊνιόν και, από το 2014, για τη Μαγιότ), το δε 1991 καθιερώθηκε για τις Κανάριες Νήσους, τις Αζόρες και τη Μαδέρα.

Το 2006 ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 247/2006 του Συμβουλίου 2 τροποποίησε ριζικά το καθεστώς εισάγοντας μια προσέγγιση προγραμματισμού. Επακολούθως, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη υπέβαλαν ολοκληρωμένα προγράμματα προς έγκριση στην Επιτροπή.

Το καθεστώς POSEI αναθεωρήθηκε το 2013 σε ευθυγράμμιση με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 228/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου εκδόθηκε το 2013 και ακολούθησαν ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 179/2014 της Επιτροπής και ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 180/2014 της Επιτροπής.

Το καθεστώς POSEI χρηματοδοτείται από το ΕΓΤΕ. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 228/2013 καθορίζει το ανώτατο όριο ανά οικονομικό έτος για: τις γαλλικές εξόχως απόκεντρες περιοχές (278,41 εκατ. EUR), τις Κανάριες Νήσους (268,42 εκατ. EUR) και τις Αζόρες και τη Μαδέρα (106,21 εκατ. EUR).

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) για την περίοδο 2023-2027, οι συννομοθέτες αποφάσισαν ότι το καθεστώς POSEI θα παραμείνει αμετάβλητο, ήτοι ότι δεν θα εντάσσεται στα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Η ενωσιακή χρηματοδότηση του καθεστώτος POSEI θα διατηρηθεί στα τρέχοντα επίπεδα, γεγονός που συνεπάγεται την αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου του καθεστώτος στη στήριξη της γεωργίας στις εξόχως απόκεντρες περιοχές.

Το πρόγραμμα POSEI στις εξόχως απόκεντρες περιοχές αντικαθιστά τα μέτρα του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ, εκτός όσων περιλαμβάνονται στην κοινή οργάνωση των αγορών για τα οπωροκηπευτικά, τον αμπελοοινικό τομέα και τη μελισσοκομία.

Στη γραφική παράσταση 1 του παραρτήματος παρουσιάζεται η δημοσιονομική εκτέλεση (τα καταβληθέντα ποσά σε σχέση με τα προγραμματισθέντα ποσά) για τα προγράμματα της περιόδου 2015-2019.

3.Νομική βάση της έκθεσης

Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013, η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έκθεση, στην οποία παρουσιάζονται οι επιπτώσεις των δράσεων που υλοποιήθηκαν κατ’ εφαρμογή του συγκεκριμένου κανονισμού, έως τις 30 Ιουνίου 2015 3 και στη συνέχεια ανά πενταετία.

4.Στόχοι, καθεστώς και προγραμματισμός

Σκοπός του καθεστώτος POSEI είναι να συμβάλει στην επίτευξη των παρακάτω στόχων, όπως εξειδικεύονται στο άρθρο 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013:

·εξασφάλιση του εφοδιασμού των εξόχως απόκεντρων περιοχών σε βασικά γεωργικά προϊόντα,

·διασφάλιση της ανάπτυξης των λεγόμενων κλάδων «ζωικής και φυτικής διαφοροποίησης» και

·διατήρηση της ανάπτυξης και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της παραδοσιακής γεωργικής δραστηριότητας.

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων έχουν εφαρμοστεί δύο κατηγορίες μέτρων, συγκεκριμένα το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού (ΕΚΕ) και η στήριξη της τοπικής παραγωγής (ΣΤΠ).

Τα μέτρα πρέπει να είναι σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και να έχουν συνοχή με την κοινή γεωργική πολιτική και άλλες πολιτικές της ΕΕ.

4.1.Ειδικό καθεστώς εφοδιασμού (ΕΚΕ)

Προβλέπονται δύο είδη στήριξης: απαλλαγή από εισαγωγικούς δασμούς για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες και χορήγηση ενίσχυσης για τον εφοδιασμό με προϊόντα της Ένωσης.

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 228/2013 καθορίζει τα ανώτατα όρια ανά οικονομικό έτος για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού: 72,7 εκατ. EUR για τις Κανάριες Νήσους, 26,9 εκατ. EUR για τις γαλλικές εξόχως απόκεντρες περιοχές και 21,2 εκατ. EUR για τις Αζόρες και τη Μαδέρα. Ο όγκος των προϊόντων που υπάγονται στο ειδικό καθεστώς εφοδιασμού καθορίζεται ετησίως βάσει των προβλέψεων του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους. Το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού δεν μπορεί να θίγει την τοπική παραγωγή και την ανάπτυξή της.

4.2.Στήριξη της τοπικής παραγωγής (ΣΤΠ)

Τα μέτρα στήριξης της τοπικής παραγωγής στηρίζουν την τοπική παραγωγή, τη μεταποίηση και την εμπορία των τοπικών γεωργικών προϊόντων. Διακρίνονται δύο είδη μέτρων: μέτρα που ευνοούν την παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων τα οποία είναι αντιπροσωπευτικά ιστορικών εξαγωγικών κλάδων (όπως οι μπανάνες στη Γουαδελούπη, τη Μαρτινίκα και τις Κανάριες Νήσους) και μέτρα που ευνοούν τα διαφοροποιημένα προϊόντα, για τοπική κατανάλωση εν γένει (οπωροκηπευτικά και ζωική παραγωγή).

Η πολλαπλή συμμόρφωση εφαρμόζεται στις ενισχύσεις που χορηγούνται σε γεωργούς στο πλαίσιο της ΚΓΠ και συνδέει τις ενισχύσεις αυτές με την τήρηση, εκ μέρους των γεωργών, σειράς νομοθετικών κανόνων της ΕΕ για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, την υγεία των ζώων και την υγεία των φυτών.

4.3.Προγραμματισμός από τα κράτη μέλη

Υπό το καθεστώς POSEI, τόσο τα μέτρα του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού όσο και τα μέτρα στήριξης της τοπικής παραγωγής καθορίζονται αναλυτικά στα επιμέρους προγράμματα. Συνεπώς, κάθε εθνικό πρόγραμμα είναι αρκετά συγκεκριμένο και υλοποιείται σύμφωνα με τις προτεραιότητες που αποφασίζουν οι εθνικές αρχές για τον οικείο γεωργικό τομέα, σε στενή συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Οι προτεραιότητες αυτές μπορούν να προσαρμόζονται ετησίως ώστε να ανταποκρίνονται στις προκύπτουσες ανάγκες, μέσω τροποποιήσεων του προγράμματος [άρθρο 40 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 180/2014].

Μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους τα κράτη μέλη υποβάλλουν ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματός τους κατά το προηγούμενο έτος (άρθρο 39 παράγραφος 1 του προαναφερόμενου κανονισμού).

4.3.1.Πρόγραμμα POSEI για τη Γαλλία

Το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού αφορά κυρίως γεωργικά εμπορεύματα για τις τοπικές βιομηχανίες επεξεργασίας ζωοτροφών και για τις βιομηχανίες επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων διατροφής. Για το 2019 διατέθηκαν 26,9 εκατ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 10 % της ανώτατης χρηματοδότησης. Ο μεγαλύτερος δικαιούχος του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού είναι η Ρεϊνιόν, ακολουθούμενη από τη Γουαδελούπη και τη Μαρτινίκα.

Η στήριξη της τοπικής παραγωγής περιλαμβάνει ένα σύνολο μέτρων για τη στήριξη των διαφόρων τμημάτων της αλυσίδας αξίας: στήριξη προς i) τον τομέα της μπανάνας (το 2019 χορηγήθηκαν 129,1 εκατ. EUR), ii) τον τομέα ζάχαρη/ζαχαροκάλαμο/ρούμι (74,86 εκατ. EUR), iii) προϊόντα διαφοροποιημένης καλλιέργειας (14,1 εκατ. EUR), iv) την κτηνοτροφία (30,7 εκατ. EUR) και v) εγκάρσια μέτρα, όπως π.χ. στον τομέα της τεχνικής βοήθειας, το δίκτυο αναφοράς, κ.λπ. (2,8 εκατ. EUR). Το 73,3 % της χρηματοδότησης του ΕΓΤΕ για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής υπό το καθεστώς POSEI έχει διατεθεί για παραδοσιακά προϊόντα (46,4 % για τον τομέα της μπανάνας και 26,9 % για τον τομέα ζαχαροκάλαμο/ζάχαρη/ρούμι).

Από το 2009, η Γαλλία χορηγεί επιπρόσθετη εθνική χρηματοδότηση (45 εκατ. EUR το 2019) μόνο για μέτρα διαφοροποίησης στο πλαίσιο της στήριξης της τοπικής παραγωγής.

4.3.2.Πρόγραμμα POSEI για την Ισπανία

Το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού εστιάζει σε γεωργικές εισροές και σε προϊόντα για ανθρώπινη κατανάλωση και για μεταποίηση τροφίμων (για το 2019 διατέθηκαν 62,09 εκατ. EUR, ήτοι περίπου 23 % της ανώτατης χρηματοδότησης, το οποίο είναι το υψηλότερο ποσοστό που διατέθηκε για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού έναντι της στήριξης της τοπικής παραγωγής στις εξόχως απόκεντρες περιοχές).

Η στήριξη της τοπικής παραγωγής περιλαμβάνει 3 ομάδες μέτρων: στήριξη προς i) τον τομέα των οπωροκηπευτικών (36 εκατ. EUR), ii) τον τομέα της μπανάνας (141,1 εκατ. EUR) και iii) τον τομέα της ζωικής παραγωγής (25 εκατ. EUR). Το 72 % της χρηματοδότησης υπό το καθεστώς POSEI για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής έχει διατεθεί για παραδοσιακά προϊόντα (70 % για μπανάνες και 5 % για ντομάτες εξαγωγής).

Στο πλαίσιο της στήριξης της τοπικής παραγωγής, χορηγήθηκε επιπρόσθετη εθνική συμπληρωματική χρηματοδότηση για τη στήριξη της ζωικής παραγωγής και της παραγωγής κηπευτικών. Το ποσό ανά οικονομικό έτος κυμαινόταν από 11 έως 17 εκατ. EUR για τα κηπευτικά και από 6 έως 8 εκατ. EUR για τη ζωική παραγωγή.

4.3.3.Πρόγραμμα POSEI για την Πορτογαλία

Το πορτογαλικό πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο αρκετά διακριτά επιμέρους προγράμματα, ένα για τις Αζόρες (76,8 εκατ. EUR το 2019) και ένα για τη Μαδέρα (30,6 εκατ. EUR) 4 .

Στις Αζόρες, το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού εστιάζει στα δημητριακά και σε άλλα υποπροϊόντα για τη βιομηχανία ζωοτροφών και την κτηνοτροφία. Το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού στη Μαδέρα εστιάζει ομοίως σε προϊόντα για χορήγηση σε ζώα, αλλά σε μικρότερο βαθμό, περιλαμβάνει δε και προϊόντα για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Η συνολική χρηματοδότηση για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού το 2019 ανήλθε σε 17,17 εκατ. EUR (περίπου 16 % της ανώτατης χρηματοδότησης).

Η στήριξη της τοπικής παραγωγής στις Αζόρες περιλαμβάνει πέντε μέτρα: στήριξη προς i) τη ζωική παραγωγή (57,76 εκατ. EUR το 2019), ii) τις τοπικές καλλιέργειες (11,9 εκατ. EUR το 2019), iii) τη μεταποίηση (0,85 εκατ. EUR το 2019), και iv) την τεχνική βοήθεια (1,29 εκατ. EUR 5 ). Το 81,8 % της χρηματοδότησης υπό το καθεστώς POSEI για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής έχει διατεθεί για τα παραδοσιακά τοπικά προϊόντα (γάλα και κρέας). Στο πλαίσιο της στήριξης της τοπικής παραγωγής, χορηγήθηκε επιπρόσθετη περιφερειακή συμπληρωματική χρηματοδότηση ύψους 8 εκατ. EUR για τη στήριξη της ζωικής παραγωγής και της παραγωγής κηπευτικών το 2019.

Η στήριξη της τοπικής παραγωγής στη Μαδέρα είναι διαρθρωμένη με βάση τρία μέτρα: i) τη βασική στήριξη προς τους γεωργούς (4,3 εκατ. EUR το 2019), ii) τη στήριξη προς τις αλυσίδες αξίας της γεωργικής και της κτηνοτροφικής παραγωγής (13,3 εκατ. EUR το 2019) και iii) την εμπορία τοπικών προϊόντων (1,56 εκατ. EUR το 2019). Το 54 % της συνολικής χρηματοδότησης υπό το καθεστώς POSEI για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής έχει διατεθεί για τα παραδοσιακά προϊόντα (μπανάνες και οίνος). Το 2019 διατέθηκε επιπρόσθετη περιφερειακή συμπληρωματική χρηματοδότηση ύψους 1,17 εκατ. EUR για το μέτρο στήριξης ii) των αλυσίδων αξίας της γεωργικής και της κτηνοτροφικής παραγωγής.

4.3.4.Ανακεφαλαίωση των προγραμμάτων

Οι στρατηγικές επιλογές των κρατών μελών όσον αφορά τα μερίδια που διατίθενται για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού και τη στήριξη της τοπικής παραγωγής διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, όπως επισημαίνεται στο παράρτημα, στη γραφική παράσταση 2 για το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού και στη γραφική παράσταση 3 για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής.

Σε ό,τι αφορά το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού, οι Αζόρες και οι γαλλικές εξόχως απόκεντρες περιοχές δίνουν προτεραιότητα στη στήριξη των ζωοτροφών και/ή των δημητριακών για ζωική κατανάλωση, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτόν το κόστος της ζωικής παραγωγής στα νησιά. Οι Κανάριες Νήσοι και η Μαδέρα, που αποδίδουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο ειδικό καθεστώς εφοδιασμού σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές (24 % και 36 % της ανώτατης χρηματοδότησης υπό το καθεστώς POSEI, αντίστοιχα), εστιάζουν σε προϊόντα για άμεση κατανάλωση από τον άνθρωπο και στη στήριξη της μεταποίησης. Μολονότι αποδίδουν μικρότερη προτεραιότητα στις εισαγωγές ζωοτροφών, εξακολουθούν να διαθέτουν περίπου το ένα τρίτο της στήριξης στο πλαίσιο του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού στην τελευταία αυτή κατηγορία προϊόντων.

Σε όλες τις εξόχως απόκεντρες περιοχές, η στήριξη της τοπικής παραγωγής παρέχεται ως επί το πλείστον για τους παραδοσιακούς εξαγωγικούς τομείς και αντιστοιχεί στο 77 % της συνολικής χρηματοδότησης που διατέθηκε για μέτρα στήριξης της τοπικής παραγωγής κατά την περίοδο, ενώ το μερίδιο για τα μέτρα διαφοροποίησης αντιστοιχεί σε 23 % περίπου. Το υψηλότερο μερίδιο που διατέθηκε για τους παραδοσιακούς τομείς καταγράφηκε στη Γαλλία (περίπου 82 %) και το μικρότερο στη Μαδέρα (55-56 %). Το υψηλό ποσοστό χρηματοδότησης που διατέθηκε για αυτούς τους τομείς επιβεβαιώνει την προτεραιότητα που δίδεται στη διατήρησή τους.

Συνολικά, τα μερίδια που διατέθηκαν στους παραδοσιακούς τομείς έναντι των κλάδων διαφοροποίησης παρέμειναν σταθερά.

5.Δημοσιονομική εκτέλεση

Το ποσοστό δημοσιονομικής εκτέλεσης είναι πολύ υψηλό για ολόκληρη την περίοδο που καλύπτει η παρούσα έκθεση, με μέσο ποσοστό εκτέλεσης από 97,9 % έως 98,9 %.

Λεπτομέρειες σχετικά με τη δημοσιονομική εκτέλεση για την περίοδο 2015-2019 παρουσιάζονται στον πίνακα 1 του παραρτήματος.

6.Αξιολόγηση του καθεστώτος

6.1.Εξασφάλιση του εφοδιασμού σε γεωργικά προϊόντα

Τα προγράμματα POSEI εξασφάλισαν τη δυνατότητα εφοδιασμού των εξόχως απόκεντρων περιοχών με ειδικά επιλεγμένα προϊόντα εντός των δημοσιονομικών περιορισμών του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού, περιορίζοντας το πρόσθετο κόστος. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου, το προβλεπόμενο ισοζύγιο εφοδιασμού για προϊόντα από την ΕΕ χρησιμοποιήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου 6 με πολύ μεγάλο ποσοστό εκτέλεσης σε όλες τις περιοχές, ενώ οι ποσοστώσεις απαλλαγής όσον αφορά τις εισαγωγές από τρίτες χώρες (προϊόντα που απαλλάσσονται από δασμούς) χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ μικρότερο βαθμό.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της συγκεφαλαιωτικής έκθεσης, το καθεστώς POSEI ήταν αρκετά αποτελεσματικό όσον αφορά την επίτευξη του στόχου της εξασφάλισης του εφοδιασμού σε βασικά προϊόντα για ανθρώπινη κατανάλωση ή μεταποίηση ως γεωργικές εισροές στις σχετικές περιοχές.

Διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα της στήριξης υπό το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού ήταν σχεδόν πάντα χαμηλότερα σε σχέση με το εκτιμώμενο πρόσθετο κόστος. Επομένως, η ενίσχυση στο πλαίσιο του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού μπορεί να θεωρηθεί αναλογική. Συνεπώς, το καθεστώς POSEI κρίθηκε επίσης αποδοτικό όσον αφορά την επίτευξη του γενικού στόχου.

6.2.Συνοχή μεταξύ του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού και της στήριξης της τοπικής παραγωγής

Συνολικά, το ειδικό καθεστώς εφοδιασμού και η στήριξη της τοπικής παραγωγής έχουν υλοποιηθεί με συνεκτικό τρόπο μέσω της τροποποίησης του προγράμματος, ήτοι με τρόπο ώστε να περιοριστεί ο αριθμός των δυνητικά ανταγωνιστικών προϊόντων και η στήριξη στο πλαίσιο του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού να μην θίγει την τοπική παραγωγή ή την ανάπτυξή της.

6.3.Διατήρηση των γεωργικών δραστηριοτήτων

Η στήριξη υπό το καθεστώς POSEI συνέβαλε στη διατήρηση των δραστηριοτήτων γεωργικής παραγωγής στις εξόχως απόκεντρες περιοχές. Επίσης, ενίσχυσε σημαντικά τα εισοδήματα. Μολονότι τα προγράμματα ήταν αρκετά αποτελεσματικά όσον αφορά τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας και της ανάπτυξης των κλάδων ζωικής και φυτικής διαφοροποίησης, ήταν λιγότερο αποτελεσματικά στους τομείς των παραδοσιακών καλλιεργειών, καθώς διαπιστώθηκε πτωτική τάση της παραγωγής στους περισσότερους επιμέρους τομείς. Παρόλα αυτά, ο σημαντικός ρόλος του καθεστώτος POSEI στη διατήρηση της παραγωγής στους εν λόγω τομείς κατά την περίοδο 2015-2019 δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Μεγάλες αποκλίσεις παρατηρήθηκαν όσον αφορά την εξέλιξη των γεωργικών εκτάσεων και της απασχόλησης. Παρότι οι χρησιμοποιούμενες γεωργικές εκτάσεις αυξήθηκαν στις Κανάριες Νήσους, τις Αζόρες και τη Γαλλική Γουιάνα, παρέμειναν αμετάβλητες στη Μαρτινίκα και μειώθηκαν στις υπόλοιπες γαλλικές εξόχως απόκεντρες περιοχές και στη Μαδέρα.

Όσον αφορά τις μεταβολές της απασχόλησης στον γεωργικό τομέα, σημαντική μείωση σημειώθηκε στη Μαρτινίκα και τη Μαδέρα. Θετική τάση παρατηρήθηκε στις Αζόρες, τη Γαλλική Γουιάνα και τις Κανάριες Νήσους.

6.3.1.Παραδοσιακή παραγωγή

Στον τομέα της μπανάνας, οι συνολικοί όγκοι παραγωγής μειώθηκαν κατά 10 % περίπου κατά τη διάρκεια της περιόδου. Στη Γουαδελούπη τα επίπεδα παραγωγής μπανάνας μειώθηκαν κατά το ήμισυ, σημαντική όμως μείωση κατά 28 % υποδεικνύουν και τα στοιχεία για τη Μαρτινίκα, τάσεις που οφείλονται κυρίως σε επαναλαμβανόμενες καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα. Την ίδια περίοδο, στις Κανάριες Νήσους, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός που έλαβε στήριξη στο πλαίσιο του καθεστώτος POSEI, καταγράφηκε αύξηση κατά 5 %. Ομοίως, ο όγκος παραγωγής μπανανών στη Μαδέρα ήταν κατά 22 % υψηλότερος το 2019 σε σύγκριση με το 2015.

Στον τομέα της ζάχαρης, παρά τη σημαντική στήριξη που χορηγήθηκε υπό το καθεστώς POSEI, η παραγωγή ζαχαροκάλαμου μειώθηκε (-15 %), όπως και η παραγωγή ζάχαρης (-11 %), ενώ η μεταποίηση ρουμιού είχε αυξητική τάση (+15 %). Η θετική αυτή τάση ήταν ιδιαίτερα εμφανής στη Γαλλική Γουιάνα.

Η έκταση για την καλλιέργεια ντομάτας εξαγωγής μειώθηκε σημαντικά στις Κανάριες Νήσους, από 2 478 εκτάρια το 2006 σε 352 εκτάρια το 2020, παρά τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης. Ο κλάδος έχει χάσει το βασικό συγκριτικό του πλεονέκτημα, το οποίο στηριζόταν στη συγκέντρωση των εξαγωγών στις ευρωπαϊκές αγορές κατά τους χειμερινούς μήνες. Το γεγονός αυτό οφείλεται στον ανταγωνισμό από το Μαρόκο, την ηπειρωτική Ισπανία και την ευρωπαϊκή παραγωγή, αλλά και στο αυξημένο κόστος εργασίας. Η τάση της παραγωγής είναι σαφώς αρνητική.

Το καθεστώς POSEI έχει συμβάλει στη διατήρηση της παραγωγής γάλακτος στις εξόχως απόκεντρες περιοχές. Για την κυριότερη περιοχή παραγωγής γάλακτος και βοείου κρέατος, τις Αζόρες, η παραγωγή γάλακτος παρέμεινε σταθερή, ενώ η παραγωγή βοείου κρέατος αυξήθηκε. Οι εκτάσεις που διατίθενται για την παραγωγή βοείου κρέατος υπερδιπλασιάστηκαν μετά το 1999. Αυξήθηκε επίσης ο αριθμός των ζώων.

Αύξηση της παραγωγής γάλακτος σημειώθηκε επίσης στις Κανάριες Νήσους και τη Μαδέρα. Παράλληλα, στη Ρεϊνιόν, τη σημαντικότερη γαλακτοπαραγωγό γαλλική περιοχή, η παραγωγή μειώθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου, ενώ στη Μαρτινίκα έχει σχεδόν μηδενιστεί τα τελευταία έτη.

Όλες οι εξόχως απόκεντρες περιοχές (με εξαίρεση τις Αζόρες) απέχουν πολύ από την ικανοποίηση των τοπικών αναγκών κατανάλωσης γάλακτος και κρέατος.

Η παραγωγή οίνου στη Μαδέρα φαίνεται ότι συρρικνώθηκε έως έναν βαθμό κατά τη διάρκεια της περιόδου και ο τομέας εμφανίζει πιθανή μείωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας. Η παραγωγή οίνου Μαδέρας μειώθηκε κατά 11 % περίπου από το 2015 έως το 2019, ενώ η παραγωγή μη αφρώδους οίνου ΠΟΠ 7 αυξήθηκε κατά 20 % περίπου.

6.3.2.Διαφοροποιημένη παραγωγή

Οι κλάδοι διαφοροποίησης έλαβαν ποσοστό περίπου 23 % της ετήσιας χρηματοδότησης υπό το καθεστώς στήριξης της τοπικής παραγωγής. Οι επιλέξιμοι για στήριξη τομείς διαφέρουν ανά χώρα, περιλαμβάνουν όμως τους τομείς φυτικής και ζωικής παραγωγής για όλες τις περιοχές. Ολόκληρη η αλυσίδα αξίας ενισχύθηκε με διάφορα μέτρα στήριξης, ιδίως οι δραστηριότητες μεταποίησης και εμπορίας.

Όσον αφορά τους κλάδους φυτικής διαφοροποίησης, από την ανάλυση των ετήσιων εκθέσεων εφαρμογής συνάγεται το συμπέρασμα ότι η παραγωγή οπωροκηπευτικών μειώθηκε, όπως και το ποσοστό κάλυψης της τοπικής κατανάλωσης. Ορισμένοι επιμέρους τομείς αύξησαν την παραγωγή τους και φαίνεται ότι έχουν ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά τους: σε αυτούς περιλαμβάνονται οι ντομάτες για όλες τις γαλλικές εξόχως απόκεντρες περιοχές (ιδίως τη Γαλλική Γουιάνα), οι πιπεριές (Γαλλική Γουιάνα), το πεπόνι (Γαλλική Γουιάνα και Γουαδελούπη), η ανθοπαραγωγή (Μαδέρα) κ.λπ. Σε άλλους επιμέρους τομείς ο όγκος της παραγωγής μειώθηκε και ίσως έχει χαθεί η ανταγωνιστικότητα: ενδεικτικά αναφέρονται οι πατάτες για τη Ρεϊνιόν, τα φρούτα (ιδίως τα πορτοκάλια) για τις Αζόρες, έως έναν βαθμό ο ανανάς και το μάνγκο για τη Γαλλική Γουιάνα, και τα κηπευτικά για τη Μαδέρα. Η ανταγωνιστικότητα του τομέα των οπωροκηπευτικών στις Κανάριες Νήσους φαίνεται ότι έχει μειωθεί, ενώ έχει ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα του αμπελοοινικού τομέα. Θετική τάση καταγράφει επίσης η παραγωγή ρουμιού στη Μαδέρα.

Η συνολική ανάπτυξη του ζωικού κεφαλαίου στις εξόχως απόκεντρες περιοχές ήταν μάλλον αρνητική κατά τη διάρκεια της περιόδου, καθώς ο αριθμός των μονάδων ζωικού κεφαλαίου συνολικά μειώθηκε. Η μείωση είναι ιδιαίτερα αισθητή στη Μαρτινίκα (-28 %). Ωστόσο, θετική τάση καταγράφηκε ιδίως στη Ρεϊνιόν, καθώς και στη Γαλλική Γουιάνα και τις Αζόρες. Ορισμένα τμήματα της τοπικής παραγωγής φάνηκε να υπέστησαν πιέσεις λόγω εισαγωγών σε χαμηλή τιμή, ιδίως εξαιτίας των εισαγωγών κατεψυγμένου κρέατος.

Παρά τις προσπάθειες των κρατών μελών, η διάρθρωση των τομέων φαίνεται να παρουσιάζει επιδείνωση στις εξόχως απόκεντρες περιοχές, καθώς λιγότεροι παραγωγοί ήταν μέλη οργανώσεων παραγωγών το 2019 σε σχέση με το 2015, τόσο στον τομέα της φυτικής όσο και στον τομέα της ζωικής παραγωγής.

Όλες οι εξόχως απόκεντρες περιοχές έχουν σχεδιάσει διάφορα μέτρα στήριξης με στόχο την ενθάρρυνση της παραγωγής προϊόντων ποιότητας (για παράδειγμα προϊόντων ΠΟΠ/ΠΓΕ 8 ή προϊόντων με εθνικά/περιφερειακά σήματα ποιότητας). Ωστόσο, τα αποτελέσματα ήταν σχετικά ανάμικτα.

6.4.Συμβολή στους στόχους της ΚΓΠ

Το καθεστώς POSEI συνέβαλε στην επίτευξη των γενικών στόχων της ΚΓΠ για την υπό εξέταση περίοδο. Συνέβαλε επίσης στη διατήρηση των επιπέδων παραγωγής στους περισσότερους τομείς, ενισχύοντας σημαντικά και με σταθερό τρόπο τα εισοδήματα των γεωργών και, κατ’ επέκταση, τη βιωσιμότητα της παραγωγής τροφίμων. Η βιώσιμη διαχείριση επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της τήρησης απαιτήσεων πολλαπλής συμμόρφωσης. Καθώς το καθεστώς POSEI στηρίζει κυρίως δραστηριότητες παραγωγής σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, συνέβαλε στη διασφάλιση ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης.

Υπήρχε μεγάλη συνοχή μεταξύ των προγραμμάτων POSEI και των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, κάτι που είναι κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΚΓΠ, δεδομένης της μεγάλης αλληλεξάρτησης μεταξύ των δύο ειδών στήριξης. Μεταξύ του καθεστώτος POSEI και των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης έχουν εντοπιστεί πολλαπλές συνέργειες (στήριξη της κατάρτισης, της έναρξης δραστηριότητας νέων γεωργών και των επενδύσεων από τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και στήριξη της παραγωγής από το καθεστώς POSEI). Εξίσου ισχυρή παρέμεινε όμως και η συνοχή με τις εθνικές ενισχύσεις, με άλλα μέτρα στο πλαίσιο της ΚΓΠ (αμπελοοινικός τομέας, οπωροκηπευτικά) και με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

6.5.Καταλληλότητα του καθεστώτος POSEI και ενωσιακή προστιθέμενη αξία

Τα προγράμματα POSEI είναι σχεδιασμένα κατά τρόπο ώστε να παρέχουν τη δυνατότητα στις εξόχως απόκεντρες περιοχές να αντιμετωπίζουν με ικανοποιητικό τρόπο προβλήματα που σχετίζονται με τη γεωργία, ιδίως δε τις οικονομικές προκλήσεις. Όσον αφορά τους ειδικούς στόχους της νέας ΚΓΠ, τα προγράμματα καλύπτουν κατ’ αρχάς τους τρεις οικονομικούς στόχους για την προώθηση ενός ανθεκτικού γεωργικού τομέα, η δε πτυχή της βιωσιμότητας εξακολουθεί να διασφαλίζεται μέσω των κανόνων πολλαπλής συμμόρφωσης. Αν και το νομοθετικό πλαίσιο του καθεστώτος POSEI φαίνεται να είναι συνεκτικό 9 με τους νέους στόχους της ΚΓΠ 10 , η αποτελεσματική εφαρμογή των προγραμμάτων θα πρέπει να αξιολογηθεί τα προσεχή έτη, ώστε να προσδιοριστεί ο βαθμός στον οποίο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των αυξημένων δράσεων για τη βιωσιμότητα και το κλίμα.

Σε επίπεδο πολιτικής, η ενωσιακή προστιθέμενη αξία αξιολογείται κυρίως θετικά: οι εξόχως απόκεντρες περιοχές αντιμετωπίζουν πλήθος σοβαρών κοινών περιορισμών για τους οποίους απαιτείται η λήψη ειδικών μέτρων που πλαισιώνονται από μια κοινή στρατηγική προσέγγιση της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος POSEI.

Στο επίπεδο του σχεδιασμού και της υλοποίησης των προγραμμάτων, τα αποτελέσματα του καθεστώτος ήταν ομοίως θετικά όσον αφορά την ευελιξία που είχαν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη στο να καθορίσουν τα οικεία προγράμματα βάσει των ειδικών αναγκών τους εντός του γενικότερου πλαισίου επίτευξης των κοινών στόχων, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε συνοχή μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων.

6.6.Διοίκηση και διαχείριση των προγραμμάτων

Η διαχείριση των προγραμμάτων POSEI είναι γενικά ικανοποιητική, δεδομένων των υψηλών ποσοστών εκτέλεσης και των αποτελεσμάτων του ελέγχου. Η υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή έχει βελτιωθεί, ιδίως κατά τα πρόσφατα έτη, χάρη στο νέο υπόδειγμα με το οποίο αποσαφηνίστηκαν και απλουστεύθηκαν οι απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων το 2018 11 . Βελτίωση διαπιστώθηκε επίσης στην καταβολή συμπληρωματικών εθνικών ενισχύσεων και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις ενισχύσεις αυτές βάσει του άρθρου 23 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013.

Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο βελτίωσης: κατ’ αρχάς, θα πρέπει να παρέχονται περισσότερες διευκρινίσεις στα προγράμματα σχετικά με τη στρατηγική των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της περαιτέρω ανάπτυξης ειδικών δεικτών που θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις ετήσιες εκθέσεις εφαρμογής. Επίσης, θα πρέπει να περιγράφεται σαφέστερα στο πρόγραμμα η συμβολή του καθεστώτος στους νέους γενικούς στόχους της ΚΓΠ και η σύνδεσή του με τους ειδικούς ποσοτικοποιημένους στόχους.

Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για τη βελτίωση της υποβολής εκθέσεων, καθώς οι εκθέσεις εφαρμογής δεν καλύπτουν ικανοποιητικά την εκπλήρωση των ειδικών στόχων και γενικά περιέχουν πολύ περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις του προγράμματος όσον αφορά την επίτευξη των στόχων.

7.Συστάσεις

7.1.Δεν υπάρχει ανάγκη για τροποποίηση του κανονισμού της ΕΕ

Βάσει της αξιολόγησης του καθεστώτος, όπως περιγράφεται στο σημείο 6, δεν κρίνεται αναγκαία η τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013.

7.2.Συστάσεις προς τα κράτη μέλη

Μολονότι η συνολική αξιολόγηση της εφαρμογής είναι αρκετά θετική, πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες, ιδίως όσον αφορά τη στρατηγική, την υποβολή εκθέσεων και ορισμένα άλλα στοιχεία.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν με σαφέστερο τρόπο την οικεία στρατηγική στα προγράμματά τους, επισημαίνοντας τους γενικούς στόχους και προσδιορίζοντας ποσοτικά τους ειδικούς στόχους μέσω κατάλληλων δεικτών.

Στον πίνακα 2 του παραρτήματος παρέχεται μια επισκόπηση των συγκεκριμένων σημείων που χρήζουν βελτίωσης.

Θα πρέπει να βελτιωθεί η υποβολή εκθέσεων με σκοπό ιδίως την καλύτερη αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων και την καλύτερη περιγραφή της κατάστασης του γεωργικού τομέα και της ανάπτυξής του. Θα πρέπει να βελτιωθεί η υποβολή στοιχείων σχετικά με τους δείκτες επιδόσεων.

Επιπλέον, οι συστάσεις που διατύπωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεση του 2016 12 εξακολουθούν να ισχύουν. Οι εν λόγω συστάσεις αφορούν τη δίκαιη κατανομή της στήριξης, την προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, την ποιότητα των προϊόντων (βιολογικά προϊόντα ή άλλα σήματα και πιστοποίηση), τη διαφοροποίηση των προϊόντων (καστανή ζάχαρη, βιώσιμες μπανάνες, φρέσκο γάλα, οίνος ΠΟΠ κ.λπ.) και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών με άλλες εξόχως απόκεντρες περιοχές (βλέπε παράρτημα).

8.Συμπεράσματα

Οι συνολικές επιδόσεις των προγραμμάτων POSEI κατά την περίοδο 2015-2019 είναι ως επί το πλείστον θετικές, ιδίως όσον αφορά την ικανότητά τους να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στον τομέα της γεωργίας οι εξόχως απόκεντρες περιοχές λόγω της γεωγραφικής θέσης και των μόνιμων περιορισμών τους, όπως ορίζεται στο άρθρο 349 της ΣΛΕΕ.

Χάρη στο μεγαλύτερο επίπεδο στήριξης και τα ευέλικτα μέτρα προγραμματισμού, το καθεστώς POSEI αποδείχτηκε ότι αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο για την ενίσχυση της τοπικής γεωργικής παραγωγής και της παραγωγής τροφίμων και για τον περιορισμό του κινδύνου εγκατάλειψης των γεωργικών δραστηριοτήτων, εξέλιξη που θα είχε σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην απασχόληση και στην κοινωνική και εδαφική διάσταση των εξόχως απόκεντρων περιοχών.

Αν και το καθεστώς POSEI παραμένει εκτός των στρατηγικών σχεδίων της ΚΓΠ, θα πρέπει ωστόσο να έχει συνοχή με τους νέους στόχους της ΚΓΠ. Η απαίτηση για τη διασφάλιση συνοχής ορίζεται ρητά στον βασικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 228/2013. Συνεπώς, η τροποποίηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου δεν κρίνεται αναγκαία.

Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα αποτελέσματα και τις συστάσεις της παρούσας έκθεσης, ώστε να προσαρμόσουν τα προγράμματά τους με στόχο την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των μέτρων, τον καλύτερο σχεδιασμό των προγραμμάτων, τη μεγαλύτερη συνοχή με τους νέους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους της ΚΓΠ και τη μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα με άλλα είδη στήριξης στο πλαίσιο της ΚΓΠ και/ή άλλων ταμείων. Η μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ των διάφορων μορφών στήριξης για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές θα οδηγούσε επίσης σε αποτελεσματικότερες και αποδοτικότερες δαπάνες του προϋπολογισμού, που θα μπορούσαν παράλληλα να συμβάλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής γεωργικής παραγωγής.

Παράρτημα: Δημοσιονομική εκτέλεση των προγραμμάτων POSEI κατά την περίοδο 2015-2019

(1)

     COM(2017) 623 final «Ισχυρότερη και ανανεωμένη στρατηγική εταιρική σχέση με τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες της ΕΕ».

(2)      ΕΕ L 49 της 21.2.2006.

(3)          Συμφωνήθηκε η πρώτη έκθεση να υποβληθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016, ώστε να μπορούν να συμπεριληφθούν στοιχεία από την αξιολόγηση που διενήργησε εξωτερικός αξιολογητής.

(4)          Το ποσό των 106,21 εκατ. EUR κατανεμήθηκε μεταξύ των 2 επιμέρους προγραμμάτων από τις εθνικές αρχές

(5)      Το συγκεκριμένο μέτρο εφαρμόστηκε μόνο το 2015 και το 2016 και, στη συνέχεια, καταργήθηκε από το πρόγραμμα.

(6)      Παρουσιάζεται ως ποσοστό δημοσιονομικής εκτέλεσης, καθώς δεν είναι δυνατόν να προστεθούν οι ποσότητες των διαφορετικών προϊόντων.

(7)      Προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ).

(8)      Προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ).

(9)      Στο άρθρο 4 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013 προβλέπεται ότι «[ε]ξασφαλίζεται η συνοχή των μέτρων που λαμβάνονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων POSEI με τα μέτρα που υλοποιούνται βάσει άλλων μέσων της κοινής γεωργικής πολιτικής [...]».

(10)       https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/key-policies/common-agricultural-policy/new-cap-2023-27/key-policy-objectives-new-cap_el

(11)      Παράρτημα IX του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 180/2014 της Επιτροπής που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/920, της 28ης Ιουνίου 2018 (ΕΕ L 164 της 29.6.2018, σ. 5).

(12)      Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος ειδικών μέτρων για τη γεωργία υπέρ των εξόχως απόκεντρων περιοχών (POSEI) [COM(2016) 0797 final] – Βλ. τις συστάσεις στο παράρτημα.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 7.12.2021

COM(2021) 765 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος ειδικών μέτρων για τη γεωργία υπέρ των εξόχως απόκεντρων περιοχών (POSEI)

Πίνακας 1. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ POSEI (2015-2019) - Επισκόπηση ανά κράτος μέλος

Πηγή: ΓΔ AGRI βάσει δεδομένων Agrex

Γραφική παράσταση 1: Χρηματοδοτικά κονδύλια για τα διάφορα προγράμματα στήριξης σε εκατ. EUR

(πηγή: δεδομένα Agrex)

Γραφική παράσταση 2: Ποσότητα ΕΚΕ που εγκρίθηκε ανά τύπο τελικής χρήσης, προμήθεια από ΕΕ (χιλιάδες τόνοι)

(πηγή: Ecorys, βάσει των ετήσιων εκθέσεων εφαρμογής των προγραμμάτων POSEI και του προγράμματος για τα μικρά νησιά του Αιγαίου, γραφική παράσταση 7)

Γραφική παράσταση 3: κατανομή της στήριξης το 2019 στο πλαίσιο της ΣΤΠ μεταξύ καλλιεργειών διαφοροποίησης και παραδοσιακών καλλιεργειών ανά ΕΑΠ/ΜΝΑ 2019 σε εκατ. EUR

(πηγή: Ecorys βάσει των ετήσιων εκθέσεων εφαρμογής, γραφική παράσταση 17)

Πίνακας 2. Σημεία που πρέπει να βελτιωθούν στην υποβολή εκθέσεων όσον αφορά τους γενικούς και ειδικούς στόχους των προγραμμάτων POSEI

Απόσπασμα της έκθεσης της Επιτροπής του 2016 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος ειδικών μέτρων για τη γεωργία υπέρ των εξόχως απόκεντρων περιοχών της Ένωσης (POSEI) [COM(2016)0797 final]:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

7.1.

7.2.Συστάσεις προς τα κράτη μέλη

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν με σαφέστερο τρόπο την οικεία στρατηγική στο πρόγραμμά τους, επισημαίνοντας τους γενικούς στόχους και προσδιορίζοντας ποσοτικά τους ειδικούς στόχους μέσω κατάλληλων δεικτών. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει (i) να υπογραμμίζει την ιδιομορφία της γεωργίας και της διάρθρωσης των εκμεταλλεύσεων σε κάθε εξόχως απόκεντρη περιοχή, (ii) να προσδιορίζει τη συμβολή στους στόχους της ΚΓΠ, ιδίως με όρους βιώσιμης παραγωγής και (iii) να περιγράφει τη συμπληρωματικότητα μεταξύ του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού και της στήριξης της τοπικής παραγωγής, του καθεστώτος POSEI και των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, των εθνικών ενισχύσεων και των ΚΟΑ, ιδίως στον τομέα των οπωροκηπευτικών.

Στην προώθηση της ανταγωνιστικότητας αναμένεται επίσης να συμβάλει η περαιτέρω ενίσχυση της συνοχής με τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατανομή της στήριξης μεταξύ των διαφόρων ειδών εκμεταλλεύσεων ή τομέων σε ορισμένες εξόχως απόκεντρες περιοχές προκειμένου να αμβλύνουν τις εισοδηματικές αποκλίσεις μεταξύ δικαιούχων και τομέων και να ενισχύσουν την κάλυψη ειδικών αναγκών.

Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν περαιτέρω βιώσιμες γεωργικές πρακτικές μέσω της ενίσχυσης, μεταξύ άλλων, της μη τιμολογιακής ανταγωνιστικότητας 1 . Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται μια πληθώρα παραμέτρων, όπως η ποιότητα των προϊόντων (βιολογικά προϊόντα ή άλλες ετικέτες και πιστοποίηση), αξιοποίηση των σχετικών τεχνολογικών εξελίξεων, εφαρμογή των περιβαλλοντικών απαιτήσεων, κ.λπ. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω διαφοροποίηση των προϊόντων [καστανή ζάχαρη, βιώσιμες μπανάνες, φρέσκο γάλα, οίνος προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) κ.λπ.] σε σύγκριση με τα συμβατικά εμπορεύματα για τα οποία οι εξόχως απόκεντρες περιοχές δεν διαθέτουν συγκριτικό πλεονέκτημα. Θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών με άλλες εξόχως απόκεντρες περιοχές.

Θα πρέπει να βελτιωθεί η υποβολή εκθέσεων με σκοπό ιδίως την καλύτερη αξιολόγηση της συμμόρφωσης προς τους στόχους -μεταξύ άλλων του ειδικού καθεστώτος εφοδιασμού- και την καλύτερη περιγραφή της κατάστασης του αγροτικού τομέα και της ανάπτυξής του, περιλαμβανομένης της παρακολούθησης των τιμών και της ανταγωνιστικής θέσης της τοπικής παραγωγής έναντι των εισαγωγών. Θα πρέπει να βελτιωθεί η υποβολή στοιχείων σχετικά με τους δείκτες επιδόσεων.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν αναλυτικότερα στοιχεία σχετικά με τις εθνικές ενισχύσεις που χορηγούνται σύμφωνα με το άρθρο 23 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 228/2013. Θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν την καταβολή της συμπληρωματικής εθνικής ενίσχυσης (άρθρο 23 παράγραφος 2), ιδίως εάν η ενίσχυση αυτή αντιστοιχεί σε μεγάλο ποσοστό της συνολικής χρηματοδότησης.

(1)

Μη τιμολογιακή ή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα είναι η ικανότητα διάκρισης των προϊόντων και/ή των υπηρεσιών με βάση ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα διαφορετικά από την τιμή. Η δημιουργία τέτοιου είδους ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων βασίζεται στις αντιλήψεις των πελατών περί προσφοράς.