Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις ξένες επιδοτήσεις που στρεβλώνουν την εσωτερική αγορά»

[COM(2021) 223 final — 2021/0114 (COD)]

(2022/C 105/13)

Εισηγητής: ο κ. Maurizio MENSI

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 7.6.2021 Συμβούλιο, 3.6.2021
Νομική βάση	Άρθρα 114 και 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	30.9.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.10.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	564
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	220/3/9

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσπάθεια της Επιτροπής και συμμερίζεται την ανάγκη ενίσχυσης των μέσων παρέμβασης για την προστασία της αγοράς και των επιχειρήσεων της ΕΕ μέσω της κάλυψης ενός νομοθετικού κενού στο πλαίσιο των κανόνων ανταγωνισμού, εμπορίου και δημοσίων συμβάσεων, με στόχο τη διασφάλιση θεμιτού και ανόθευτου από ξένες επιδοτήσεις ανταγωνισμού.

1.2.

Υπό αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση της Επιτροπής, όσον αφορά την ξένη κρατική χρηματοδότηση επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην αγορά της ΕΕ και η οποία ενδέχεται να προκαλέσει στρέβλωση στην αγορά, αποτελεί χρήσιμο και σημαντικό λειτουργικό μέσο. Ωστόσο, κρίνεται αναγκαία η περαιτέρω εξέταση ορισμένων πτυχών της ρυθμιστικής παρέμβασης, οι οποίες είναι αυτές καθαυτές πολυσύνθετες και πολυδιάστατες.

1.3.

Σύμφωνα με την παρούσα πρόταση, ο ευρύς ορισμός της ξένης επιδότησης είναι δυνατόν να καλύπτει πολλές μορφές επιδοτήσεων παρεχόμενων από ένα ξένο κράτος, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών. Είναι επομένως σκόπιμο να υποδεικνύει η Επιτροπή σε ποιες έρευνες προτίθεται να δώσει προτεραιότητα καθιερώνοντας, κατά περίπτωση, κριτήρια για την αντιμετώπιση των διαφόρων πρακτικών προς όφελος της διαφάνειας και της απλούστευσης.

1.4.

Με την πρόταση ανατίθεται στην Επιτροπή ο έλεγχος των επενδύσεων που πραγματοποιούν στην ΕΕ οντότητες επιδοτούμενες από το εξωτερικό. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να αποσαφηνίσει επακριβώς η Επιτροπή το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, ενδεχομένως μέσω κατευθυντήριων γραμμών, για λόγους ομοιόμορφης εφαρμογής του ανά την ΕΕ και να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος αποκλινουσών ερμηνειών με τα κράτη μέλη που επωμίζονται τον έλεγχο των ξένων επενδύσεων. Προς το σκοπό αυτό, προτείνει επίσης τη δημιουργία κέντρου ενημέρωσης των επιχειρήσεων σχετικά με τη νομοθεσία που διέπει τις απορρέουσες ξένες επιδοτήσεις, απαιτήσεις και υποχρεώσεις κοινοποίησης.

1.5.

Για την έναρξη της διαδικασίας, η Επιτροπή προβαίνει σε αξιολόγηση της ξένης επιδότησης σταθμίζοντας την αρνητική και τη θετική επίδρασή της στην ανάπτυξη της εν λόγω οικονομικής δραστηριότητας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να παράσχει η Επιτροπή περαιτέρω διευκρινίσεις ως προς τον τρόπο διενέργειας αυτής της αξιολόγησης στην πράξη, τα δυνητικά θετικά αποτελέσματα ή τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εξισορρόπηση των αρνητικών επιπτώσεων με τα θετικά αποτελέσματα είναι δικαιολογημένη.

1.6.

Όσον αφορά το ισχύον καθεστώς ελέγχου των συγκεντρώσεων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Επιτροπή πρέπει να αποσαφηνίσει τη σχέση της με το προβλεπόμενο νέο καθεστώς προς αποφυγήν τυχόν αναντιστοιχίας μεταξύ του χρονοδιαγράμματος και των αποτελεσμάτων που θα ήταν ιδιαίτερα επαχθής για τις επιχειρήσεις.

1.7.

Για την έναρξη της διαδικασίας εκ μέρους της Επιτροπής, το συνολικό ποσό των ξένων επιδοτήσεων πρέπει να υπερβαίνει το όριο των 5 εκατομμυρίων ευρώ επί τρία συναπτά φορολογικά έτη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το όριο αυτό είναι μάλλον χαμηλό σε απόλυτες τιμές και κρίνει σκόπιμο να προταθεί στην Επιτροπή η αύξησή του με στόχο να αποφευχθούν περιπτώσεις ήσσονος σημασίας, επίσης προς όφελος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

1.8.

Στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, ο κίνδυνος διεξαγωγής αυτεπάγγελτων ερευνών και ευρείας επανεξέτασης των διαγωνισμών δημοσίων συμβάσεων αποτελεί δυνητική πηγή κινδύνων και επιβαρύνσεων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται και επενδύουν στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή οφείλει να απλουστεύσει και να αποσαφηνίσει όσο το δυνατόν περισσότερο το εφαρμοστέο καθεστώς για να διευκολύνει την εφαρμογή των νέων κανόνων, ιδίως όταν αυτοί αντίκεινται στις ήδη ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις, περιορίζοντας έτσι τη διοικητική επιβάρυνση για τις επιχειρήσεις της ΕΕ.

2.   Γενικές παρατηρήσεις

2.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απολύτως αναγκαία τη διατήρηση της ΕΕ και των αγορών της ανοικτών και ανταγωνιστικών και αποδίδει θεμελιώδη σημασία σε αυτήν την παράμετρο, με μέλημα την ορθή και ισορροπημένη λειτουργία του κοινωνικοοικονομικού της συστήματος, την ευρωστία των επιχειρήσεων και την ευημερία των πολιτών που αποτελούν επίσης τη βάση του μοντέλου στρατηγικής αυτονομίας της (1). Υπό αυτό το πρίσμα, εκτιμά ότι ο στόχος της προστασίας της ενιαίας αγοράς από επιδοτήσεις που προκαλούν αθέμιτο ανταγωνισμό πρέπει να συνοδεύεται από έναν άλλο στόχο για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μέσου που θα εφαρμόζεται άρτια σε ολόκληρη την ΕΕ με τις λιγότερες δυνατές επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις.

2.2.

Στις 17 Ιουνίου 2020, η Επιτροπή εξέδωσε λευκή βίβλο για τις ξένες επιδοτήσεις με σκοπό να διερευνήσει το εν λόγω ζήτημα, να δρομολογήσει δημόσια συζήτηση και να προτείνει πιθανές λύσεις. Στη λευκή βίβλο εντοπίζεται ένα νομοθετικό κενό στο πλαίσιο των κανόνων ανταγωνισμού, εμπορίου και δημοσίων συμβάσεων της ΕΕ, το οποίο παρακωλύει ουσιαστικά την ΕΕ να αναλάβει δράση όταν ξένες επιδοτήσεις προκαλούν στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά, ευνοώντας ορισμένες συγκεντρώσεις ή προσφορές σε διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων. Στη λευκή βίβλο επισημάνθηκαν περαιτέρω προβλήματα που συνδέονται με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ από φορείς που λαμβάνουν ξένες επιδοτήσεις, τα οποία θα μπορούσαν να στρεβλώσουν τον ανταγωνισμό για την πρόσβαση σε ενωσιακά κονδύλια. Μέχρι στιγμής, κανένα κράτος μέλος δεν διαθέτει ισχύουσα νομοθεσία για την αντιμετώπιση των πιθανών στρεβλωτικών επιπτώσεων των ξένων επιδοτήσεων.

2.3.

Το ζήτημα των ξένων επιδοτήσεων δεν είναι καινούριο και ανακύπτει επανειλημμένα σε επίπεδο ΕΕ. Το Συμβούλιο αναφέρθηκε στη λευκή βίβλο της Επιτροπής στα συμπεράσματά του της 11ης Σεπτεμβρίου 2020· στα δε συμπεράσματά του της 1-2 Οκτωβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε «περαιτέρω μέσα για την αντιμετώπιση των στρεβλωτικών επιπτώσεων των ξένων επιδοτήσεων στην ενιαία αγορά». Στην έκθεσή του τού Φεβρουαρίου 2020 σχετικά με την πολιτική ανταγωνισμού, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Επιτροπή «να εξετάσει το ενδεχόμενο να προστεθεί στη νομοθεσία της ΕΕ περί ανταγωνισμού ένας πυλώνας που θα δίνει στην Επιτροπή τα κατάλληλα ερευνητικά εργαλεία οποτεδήποτε υπάρχει η υποψία ότι μια εταιρεία επιδόθηκε σε στρεβλωτικές ενέργειες χάρη σε κυβερνητικές επιδοτήσεις ή ότι αποκόμισε υπέρμετρα κέρδη λόγω κυρίαρχης θέσης στην αγορά της χώρας της». Σε κοινή επιστολή προς τους εκτελεστικούς αντιπροέδρους της Επιτροπής κ.κ. Vestager και Dombrovskis και τον Επίτροπο κ. Breton, ομάδα 41 ευρωβουλευτών εξέφρασε την ισχυρή στήριξή της σε μέσο αντιμετώπισης «εταιρειών από τρίτες χώρες που έχουν λάβει σημαντική κρατική στήριξη».

2.4.

Όπως ανακοινώθηκε στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για την περίοδο 2020-2021, η παρούσα πρόταση κανονισμού ρυθμίζει λεπτομερώς ένα νέο λειτουργικό εργαλείο (σύστημα εκ των προτέρων κοινοποίησης των σημαντικότερων και πιθανώς περισσότερο στρεβλωτικών περιπτώσεων, σε συνδυασμό με διαδικασία που κινείται αυτεπάγγελτα) για την κάλυψη του ρυθμιστικού κενού στο ενωσιακό δίκαιο και τη διασφάλιση ίσων όρων στην εσωτερική αγορά, αποφεύγοντας τη δημιουργία άνισων όρων ανταγωνισμού. Επί της ουσίας, η πρόταση κανονισμού αναφέρεται επίσης στο σημείο 3.2.6 της ανακοίνωσης για την επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής όσον αφορά την τήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού.

2.5.

Εν συντομία, στόχος του προτεινόμενου νομοθετήματος είναι η διερεύνηση και, κατά περίπτωση, η αποθάρρυνση ή η αποτροπή επιχειρήσεων επιδοτούμενων από το εξωτερικό να προβαίνουν σε συγκεντρώσεις, να συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις και να δρουν στην αγορά κατά τρόπο που ενδέχεται να προκαλεί στρέβλωση της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ. Προβλέπεται η υποχρεωτική κοινοποίηση είτε συγκεντρώσεων όπου ο κύκλος εργασιών της εκάστοτε επιχείρησης υπερβαίνει τα 500 εκατ. ευρώ και τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν λάβει ξένες χρηματοδοτικές συνεισφορές ύψους άνω των 50 εκατ. ευρώ κατά τα τρία προηγούμενα έτη, είτε προσφορών σε διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων με αξία σύμβασης άνω των 250 εκατ. ευρώ, εφόσον συμμετέχουν σε αυτούς οντότητες επιδοτούμενες από το εξωτερικό. Με την πρόταση παρέχεται επίσης στην Επιτροπή δυνατότητα διερεύνησης της δραστηριότητας στην αγορά —συμπεριλαμβανομένων των συγχωνεύσεων και των εξαγορών που δεν υπερβαίνουν τα εν λόγω όρια— οποιασδήποτε οντότητας λαμβάνει ξένες επιδοτήσεις που υπερβαίνουν τα 5 εκατ. ευρώ επί τρία συναπτά έτη.

2.6.

Από την πρόταση προκύπτει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι ξένες επενδύσεις, αλλά οι επιδοτήσεις που διευκολύνουν την εξαγορά εταιρειών της ΕΕ, επηρεάζουν τις επενδυτικές αποφάσεις ή προκαλούν στρεβλώσεις στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά των δικαιούχων εις βάρος του θεμιτού ανταγωνισμού. Σε αντίθεση με τις επιδοτήσεις, για τις οποίες η Επιτροπή είναι αποκλειστικά αρμόδια, οι ξένες επενδύσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών τα οποία έχουν πάντοτε τη δυνατότητα να ελέγχουν τις ξένες επενδύσεις για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης.

2.7.

Αυτή η τελευταία ειδική περίπτωση διαλαμβάνεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) (εφαρμόζεται από τις 11 Οκτωβρίου 2020), ο οποίος θεσπίζει σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών και βελτιώνει τους μηχανισμούς ελέγχου, όπου υφίστανται ήδη, παρέχοντας στην Επιτροπή τη δυνατότητα να διατυπώνει παρατηρήσεις ή να εκδίδει γνώμες για δραστηριότητες που έχουν εγκριθεί από τα κράτη μέλη. Ο εν λόγω κανονισμός αφορά κυρίως επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες ζωτικής σημασίας, δεδομένα ευαίσθητου χαρακτήρα και μέσα μαζικής ενημέρωσης, χωρίς να θέτει κατώτατα όρια, παρέχοντας έτσι στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εξετάζουν σχεδόν όλες τις επενδύσεις από χώρες εκτός της ΕΕ.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις

3.1.

Στην πρόταση κανονισμού οι «ξένες επιδοτήσεις» ορίζονται κατά τρόπο πολύ ευρύ (άρθρο 2): σε αυτές περιλαμβάνεται κάθε παρέμβαση με την οποία μια τρίτη χώρα παρέχει χρηματοδοτική συνεισφορά, η οποία αποφέρει όφελος σε επιχειρήσεις που ασκούν οικονομική δραστηριότητα στην εσωτερική αγορά της ΕΕ, είτε η εν λόγω συνεισφορά περιορίζεται σε μία μεμονωμένη επιχείρηση είτε αφορά διάφορες επιχειρήσεις ή ενώσεις επιχειρήσεων. Οι χρηματοδοτικές συνεισφορές μπορούν να λάβουν πολύ διαφορετικές μορφές όπως, μεταξύ άλλων, η μεταβίβαση κεφαλαίων ή υποχρεώσεων, οι εισφορές κεφαλαίου, οι επιδοτήσεις, τα δάνεια, οι εγγυήσεις δανείων, τα φορολογικά κίνητρα, ο συμψηφισμός ζημιών εκμετάλλευσης, η αντιστάθμιση οικονομικών βαρών που επιβάλλονται από τις δημόσιες αρχές, η άφεση χρέους, η κεφαλαιοποίηση ή η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους· η διαφυγή εσόδων που διαφορετικά θα οφείλονταν· η παροχή ή η αγορά αγαθών και υπηρεσιών.

3.2.

Βάσει της παρούσας πρότασης, ο ευρύς ορισμός της ξένης επιδότησης —ο οποίος ουσιαστικά συνάδει με τον ορισμό της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις— είναι δυνατόν να καλύπτει πολλές μορφές επιδοτήσεων και κινήτρων παρεχόμενων από ένα ξένο κράτος, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με την πραγματική ικανότητα της Επιτροπής να αντεπεξέλθει στον τεράστιο όγκο εργασίας που θα αφορά εκ των πραγμάτων παντός είδους επιδοτήσεις παρεχόμενες από όλα τα κράτη του κόσμου. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει ανασφάλεια δικαίου και ενέχει κίνδυνο δικαστικών διαφορών μεταξύ ανταγωνιστών στο πλαίσιο επίμαχων συγχωνεύσεων και εξαγορών. Σε αυτήν την περίπτωση, η Επιτροπή θα πρέπει να υποδεικνύει σαφώς σε ποιες έρευνες προτίθεται να δώσει προτεραιότητα, καθώς και εάν και κατά πόσον σκοπεύει να θεσπίσει κριτήρια προς εκ των προτέρων κοινοποίηση.

3.3.

Με την πρόταση ανατίθεται ουσιαστικά στην Επιτροπή ο έλεγχος των επενδύσεων που πραγματοποιούν στην ΕΕ οντότητες επιδοτούμενες από το εξωτερικό. Ωστόσο, ορισμένα κράτη ενδέχεται να θεωρήσουν ότι οι εν λόγω αποφάσεις εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους στο πλαίσιο των εθνικών συστημάτων ελέγχου των ξένων επενδύσεων των κρατών μελών. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να αποσαφηνίσει επακριβώς η Επιτροπή το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, ενδεχομένως επίσης μέσω κατευθυντήριων γραμμών, προκειμένου να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή του σε επίπεδο ΕΕ και να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι αποκλινουσών ερμηνειών από τα κράτη μέλη. Προς το σκοπό αυτό, προτείνει επίσης τη δημιουργία κέντρου ενημέρωσης των επιχειρήσεων σχετικά με τη νομοθεσία που διέπει τις απορρέουσες ξένες επιδοτήσεις, απαιτήσεις και υποχρεώσεις κοινοποίησης.

3.4.

Ως εκ τούτου, ο προτεινόμενος κανονισμός αντιστοιχεί σε ένα νέο σύστημα ελέγχου τόσο εκ των προτέρων (όσον αφορά τις σημαντικές συγκεντρώσεις και τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων) όσο και εκ των υστέρων, επιπρόσθετο εκείνου των συγκεντρώσεων στην ΕΕ, το οποίο βασίζεται μεν στον ισχύοντα κανονισμό περί συγκεντρώσεων της ΕΕ, αλλά διαφέρει από αυτόν (κεφάλαιο 3). Και σε αυτήν την περίπτωση, οι πράξεις που χρήζουν κοινοποίησης περιλαμβάνουν συγχωνεύσεις, διαδικασίες απόκτησης ελέγχου (συγχωνεύσεις δι’ απορροφήσεως) και λειτουργικά αυτόνομες κοινές επιχειρήσεις, παρότι τα κατώτατα χρηματοοικονομικά όρια διαφέρουν από εκείνα του κανονισμού περί συγκεντρώσεων.

3.5.

Η Επιτροπή θα αξιολογεί «εάν υφίσταται στρέβλωση στην εσωτερική αγορά» (άρθρο 5)· η αξιολόγηση αυτή θα περιορίζεται στο πλαίσιο της εκάστοτε συγκέντρωσης, πράγμα που δεν φαίνεται ωστόσο να απαιτεί από την Επιτροπή να αποδείξει την ύπαρξη άμεσης αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της πράξης και της στρέβλωσης της αγοράς. Στρέβλωση της εσωτερικής αγοράς προκύπτει όταν μια ξένη επιδότηση μπορεί να βελτιώσει την ανταγωνιστική θέση της οικείας επιχείρησης στην εσωτερική αγορά και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στρεβλώνει πραγματικά ή δυνητικά τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά.

3.6.

Με την πρόταση κανονισμού παρέχεται, συνεπώς, ευρεία διακριτική ευχέρεια στην Επιτροπή, παραθέτοντας ως δυνητικά συναφείς δείκτες το ποσό και τη φύση της επιδότησης, την κατάσταση των οικείων επιχειρήσεων και αγορών, τον βαθμό οικονομικής δραστηριότητας της εκάστοτε επιχείρησης στην εγχώρια αγορά, τον σκοπό και τις προϋποθέσεις που συνδέονται με την ξένη επιδότηση, καθώς και τη χρήση της στην εσωτερική αγορά.

3.7.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή δύναται να αξιολογεί τις αρνητικές επιπτώσεις μιας ξένης επιδότησης από την άποψη της στρέβλωσης στην εσωτερική αγορά σε σχέση με τα θετικά αποτελέσματά της «όσον αφορά την ανάπτυξη της σχετικής οικονομικής δραστηριότητας» (άρθρο 5)· εφόσον οι θετικές επιπτώσεις υπερτερούν δεν λαμβάνονται μέτρα. Στην περίπτωση αυτή, θα ήταν σκόπιμο η Επιτροπή να παράσχει περαιτέρω διευκρινίσεις ως προς τον τρόπο διενέργειας αυτής της αξιολόγησης στην πράξη, ιδίως όσον αφορά τα δυνητικά θετικά αποτελέσματά της ή τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εξισορρόπηση των αρνητικών επιπτώσεων με τα θετικά αποτελέσματα είναι δικαιολογημένη. Εν προκειμένω, επισημαίνεται ότι η Επιτροπή έχει εκπονήσει εκτενείς και λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις ενδοενωσιακές επιδοτήσεις που είναι συμβατές με την εσωτερική αγορά.

3.8.

Εάν η Επιτροπή εκτιμά ότι μια ξένη επιδότηση στρεβλώνει την εσωτερική αγορά, μπορεί να επιβάλει επανορθωτικά μέτρα για την αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε (άρθρο 6). Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να αναλάβουν δεσμεύσεις για την αποκατάσταση των εικαζόμενων στρεβλώσεων, τις οποίες η Επιτροπή μπορεί να καταστήσει δεσμευτικές. Οι δεσμεύσεις ή τα επανορθωτικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν την παροχή πρόσβασης υπό δίκαιους και αμερόληπτους όρους στις υποδομές, την παραχώρηση αδειών των περιουσιακών στοιχείων που εξαγοράστηκαν ή αναπτύχθηκαν με τη βοήθεια ξένων επιδοτήσεων, τη μείωση της παραγωγικής ικανότητας ή της παρουσίας στην αγορά, την αποφυγή ορισμένων επενδύσεων, τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της έρευνας και ανάπτυξης, την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, την επιστροφή της ξένης επιδότησης στην τρίτη χώρα με τόκο ή την κατάργηση των συγκεντρώσεων.

3.9.

Επ’ αυτού, κρίνεται σκόπιμη η αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ του προβλεπόμενου νέου καθεστώτος και του ισχύοντος καθεστώτος ελέγχου των συγκεντρώσεων της ΕΕ. Καθώς τα κατώτατα όρια κοινοποίησης και η ουσιαστική αξιολόγηση διαφέρουν, πολλές πράξεις θα μπορούσαν να κοινοποιούνται στην Επιτροπή εκ παραλλήλου υπό αμφότερα τα καθεστώτα, με κίνδυνο αναντιστοιχίας μεταξύ χρονοδιαγράμματος και αποτελεσμάτων που θα ήταν ιδιαίτερα επαχθής για τις επιχειρήσεις.

3.10.

Στην πρόταση κανονισμού προτείνεται ένα ξεχωριστό καθεστώς υποχρεωτικής κοινοποίησης για τις δημόσιες συμβάσεις της ΕΕ που υπερβαίνουν τα 250 εκατ. ευρώ (κεφάλαιο 4). Οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν στις εν λόγω συμβάσεις είτε κοινοποιούν στον αναθέτοντα φορέα όλες τις ξένες χρηματοδοτικές συνεισφορές που έλαβαν κατά την τριετία πριν από την εν λόγω κοινοποίηση είτε επιβεβαιώνουν σε δήλωση ότι δεν έλαβαν καμία ξένη χρηματοδοτική συνεισφορά κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου (άρθρο 28).

3.11.

Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να προβαίνουν πάραυτα στις εν λόγω κοινοποιήσεις προς την Επιτροπή, η οποία διαθέτει προθεσμία 60 ημερών μετά την κοινοποίηση για την ολοκλήρωση του προκαταρκτικού ελέγχου και επιπλέον προθεσμία 140 ημερών για τη διενέργεια διεξοδικής έρευνας, η οποία μπορεί να παραταθεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Οι κοινοποιήσεις δεν αναστέλλουν τη διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων, αλλά η αναθέτουσα αρχή δεν μπορεί να καθορίσει τη διαδικασία και να αναθέσει τη σύμβαση σε επιχείρηση που τελεί υπό έλεγχο από την Επιτροπή. Εάν οι επιχειρήσεις δεν προβούν στην κοινοποίηση, η Επιτροπή μπορεί να τους επιβάλει πρόστιμα ανερχόμενα έως το 10 % του συνολικού κύκλου εργασιών τους. Πρόκειται για αρκετά επαχθή διαδικασία που ενέχει τον κίνδυνο να επιβραδυνθεί η ολοκλήρωση πολυσύνθετων διαδικασιών, όπως οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων, οι οποίες είναι θεμελιώδεις για την υλοποίηση των σχεδίων του NextGenerationEU από τα κράτη μέλη.

3.12.

Η πρόταση κανονισμού παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να ενεργεί με δική της πρωτοβουλία για τη διερεύνηση τυχόν στρέβλωσης της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ η οποία προκαλείται από ξένη επιδότηση (κεφάλαιο 2). Η μόνη επιβαλλόμενη απαίτηση για τη διενέργεια διερεύνησης εκ μέρους της Επιτροπής τίθεται όταν το συνολικό ποσό των ξένων επιδοτήσεων υπερβαίνει το όριο των 5 εκατ. ευρώ επί τρία συναπτά φορολογικά έτη. Το όριο αυτό είναι μάλλον χαμηλό σε απόλυτες τιμές και κρίνεται σκόπιμο να προταθεί στην Επιτροπή η αύξησή του με στόχο να αποφευχθούν περιπτώσεις ήσσονος σημασίας, επίσης προς όφελος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Επιπλέον, η Επιτροπή διαθέτει εξουσία για τη διερεύνηση ξένων χρηματοδοτικών συνεισφορών που παρασχέθηκαν έως και 10 έτη πριν από την έναρξη της έρευνάς της, με δυνατότητα εξέτασης των ξένων επιδοτήσεων που χορηγήθηκαν κατά τη δεκαετία πριν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του νέου κανονισμού, σε περίπτωση που οι στρεβλωτικές επιπτώσεις γίνουν αντιληπτές μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού.

3.13.

Η πρόταση κανονισμού θα έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο, δεδομένου ότι δύναται να επηρεάσει όλες τις επιχειρήσεις που τυγχάνουν στήριξης από τρίτες χώρες και προβαίνουν σε οικονομικές δραστηριότητες στην ΕΕ (ιδίως όσον αφορά τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές ή τις υποβολές προσφορών σε διαγωνισμούς δημοσίων συμβάσεων για δημόσιες συμβάσεις που υπερβαίνουν τα προβλεπόμενα κατώτατα όρια), επιπροσθέτως της θετικής επίδρασής της στο σύνολο των επιχειρήσεων που δεν λαμβάνουν ξένες επιδοτήσεις.

3.14.

Στην πράξη, η πρόταση θα δώσει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να προβαίνει σε έλεγχο των επιδοτήσεων που χορηγούνται από κυβερνήσεις τρίτων χωρών παρεμφερή προς εκείνον που επιτρέπουν οι κανόνες της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων, κάτι που ενέχει τον κίνδυνο να καταστεί ακόμη πιο πολυσύνθετο το ήδη πολυδιάστατο κανονιστικό πλαίσιο, με συνακόλουθη σοβαρή επιβάρυνση των επιχειρήσεων της ΕΕ. Λόγου χάρη, η ίδια συναλλαγή θα μπορούσε μελλοντικά να υπόκειται σε τρεις διαφορετικές διαδικασίες: στον έλεγχο των συγχωνεύσεων, στον έλεγχο των ξένων επενδύσεων και στον έλεγχο των ξένων επιδοτήσεων βάσει της παρούσας πρότασης, έκαστη από εκ των οποίων θα διέπεται από τους δικούς της διαδικαστικούς κανόνες και το δικό της χρονοδιάγραμμα.

3.15.

Στον τομέα των συγχωνεύσεων και εξαγορών, η επαλήθευση των ξένων επιδοτήσεων θα προστεθεί στις υποχρεωτικές κοινοποιήσεις ελέγχου των συγκεντρώσεων (σε επίπεδο ΕΕ ή κράτους μέλους) και στις εθνικές κοινοποιήσεις όσον αφορά τις ξένες επενδύσεις, με δυνητικό κίνδυνο δικαστικών διαφορών μεταξύ των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων.

3.16.

Στα των δημοσίων συμβάσεων, ο κίνδυνος διεξαγωγής αυτεπάγγελτων ερευνών και ευρείας επανεξέτασης των διαγωνισμών δημοσίων συμβάσεων αποτελεί δυνητική πηγή κινδύνων και επιβαρύνσεων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται και επενδύουν στην ΕΕ. Η συγκεκριμένη περίπτωση θα επηρεάσει τις ξένες οντότητες που επενδύουν στην ΕΕ και τις επιχειρήσεις που εδρεύουν στην ΕΕ, οι οποίες μπορούν να βασίζονται σε ξένες χρηματοδοτικές συνεισφορές (μέσω ξένων επενδυτών ή ενισχύσεων για συγκεκριμένα έργα). Σε αυτήν την περίπτωση, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάζουν προσεκτικά όλες τις ξένες επιδοτήσεις που λαμβάνουν προκειμένου να αξιολογούν τη δυνητική εφαρμογή των νέων κανόνων.

3.17.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή οφείλει να απλουστεύσει και να αποσαφηνίσει όσο το δυνατόν περισσότερο το εφαρμοστέο καθεστώς για να διευκολύνει την εφαρμογή των νέων κανόνων, ιδίως όταν αυτοί αντίκεινται στις ήδη ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις, και να περιορίσει τη διοικητική επιβάρυνση των επιχειρήσεων της ΕΕ.

---

(1)  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η ώρα της Ευρώπης: ανασύνταξη και προετοιμασία για την επόμενη γενιά» [COM(2020) 456 final]. Βλέπε επίσης την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα: προώθηση του ανοικτού χαρακτήρα, της ισχύος και της ανθεκτικότητας» [COM(2021) 32 final].

(2)  Κανονισμός (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Μαρτίου 2019, για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση (ΕΕ L 79 I της 21.3.2019, σ. 1).