Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ένταξη των γυναικών, των μητέρων και των οικογενειών με μεταναστευτικό υπόβαθρο στα κράτη μέλη της ΕΕ και επιθυμητά επίπεδα γλωσσικών γνώσεων για την ένταξη»

(διερευνητική γνωμοδότηση)

(2021/C 10/01)

Εισηγητές:

η κ. Indré VAREIKYTĖ ο κ. Ákos TOPOLÁNSZKY

Αίτημα της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ	Επιστολή της 18.2.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	9.9.2020
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	29.10.2020
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	555
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	234/4/14

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει τα ακόλουθα: — τα εθνικά σχέδια δράσης και οι εθνικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την ΕΕ όσον αφορά τις κατευθυντήριες αρχές, τα μέτρα, και το επίπεδο παρακολούθησης και αξιολόγησης· — διατίθενται ελάχιστα στοιχεία στο σύνολο των κρατών μελών όσον αφορά τα σχέδια και τις στρατηγικές δράσης με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες ή στα θέματα φύλου, ενώ οι γυναίκες από εθνοτικές μειονότητες με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και οι γυναίκες διαφόρων ηλικιακών ομάδων, αντιμετωπίζουν πολλαπλές ή διατομεακές διακρίσεις σε πολλούς τομείς της ζωής· — λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν σχέδια δράσης ή στρατηγικές που απευθύνονται ρητά στους απογόνους μεταναστών, ακόμη και όταν τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat και των διεθνών οργανισμών δείχνουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση· — η αποτελεσματική ένταξη συνεπάγεται μια σειρά δυνητικών οικονομικών, κοινωνικών και φορολογικών ωφελημάτων για τις χώρες όπου εγκαθίστανται οι μετανάστες αλλά το άθροισμα των κατάλληλων δράσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι χαμηλό σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα των προκλήσεων.

1.2.

Η κρίση COVID-19 έχει πλήξει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, ιδίως τους μετανάστες από εθνοτικές μειονότητες και τις μετανάστριες ειδικότερα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει σθεναρά την Επιτροπή, κατά την ανάπτυξη της νέας της πρωτοβουλίας για την ενσωμάτωση και την ένταξη, να λάβει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την παρούσα κρίση και να αναδείξει τις βέλτιστες προσεγγίσεις που ακολουθούνται από τα κράτη μέλη.

1.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει σε μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων. Η πρωτοβουλία θα πρέπει, συνεπώς, να περιλαμβάνει πολιτικές για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την κοινωνική ένταξη, την ένταξη στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη δικαιοσύνη και την υγεία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία και συντονισμό με τα κράτη μέλη, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές τους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για τη διαμόρφωση ολιστικών πολιτικών ένταξης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει εκ νέου όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν τη θέση τους, ενώ, παράλληλα, καλεί όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν στις μετανάστριες που πέφτουν θύματα βίας αντίστοιχη πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες, σε υποστήριξη και σε εγκαταστάσεις με εκείνη που διατίθεται στις ημεδαπές.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει εκ νέου τη δημιουργία καλύτερων συστημάτων για την αξιολόγηση των προσόντων στον τομέα της εκπαίδευσης και την παροχή προγραμμάτων στήριξης με βάση το φύλο, τα οποία να μπορούν να διευκολύνουν την είσοδο των μεταναστριών στην αγορά εργασίας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να ληφθούν επειγόντως μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα αποσκοπεί στην εναρμόνιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης που επηρεάζουν την οικιακή εργασία σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.8.

Είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν πιο συστηματικές δραστηριότητες προβολής και ευαισθητοποίησης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και μαθαίνουν να εμπιστεύονται τις διοικήσεις και τις δημόσιες αρχές για την προστασία τους (με παράλληλη αύξηση των ικανοτήτων των εν λόγω διοικήσεων και αρχών).

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να θεσπιστούν κοινές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη γλωσσική κατάρτιση, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ενοποιημένη και ολιστική προσέγγιση η οποία θα αντικατοπτρίζει όχι μόνο τις διαφορετικές ανάγκες και τα επίπεδα των εκπαιδευομένων, αλλά και τις απαιτήσεις σε ό,τι αφορά τα προσόντα των διδασκόντων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η γλωσσική κατάρτιση θα πρέπει να περιλαμβάνει την καθοδήγηση, την ενημέρωση και την επεξήγηση των στόχων και των ωφελειών της γλωσσικής κατάρτισης για τη ζωή των μεταναστών, ενθαρρύνοντάς τους παράλληλα κατ’ αυτόν τον τρόπο να είναι πιο δραστήριοι.

1.11.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί περαιτέρω το κατά πόσον το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τα γλωσσικά προσόντα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας γλωσσικής κατάρτισης των μεταναστών και για τη διασφάλιση μιας περισσότερο εξατομικευμένης προσέγγισης.

1.12.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να βελτιωθεί η συλλογή επαρκών, συγκρίσιμων και χωριστών ανά φύλο δεδομένων όσον αφορά τη μετανάστευση και την ένταξη σε ενωσιακό, εθνικό και, ιδίως, τοπικό επίπεδο.

2.   Αντικείμενο της διερευνητικής γνωμοδότησης

2.1.

Η γερμανική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εξετάσει σε διερευνητική γνωμοδότηση τα ειδικά μέτρα που προβλέπονται στα κράτη μέλη για την ένταξη των γυναικών, των μητέρων και των οικογενειών με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και τα μοντέλα γλωσσικών μαθημάτων που χρησιμοποιούνται στα κράτη μέλη κατά την έναρξη της διαδικασίας ένταξης των προσφύγων και άλλων μεταναστών, και τα γλωσσικά επίπεδα που καθορίζουν τα εν λόγω μαθήματα.

3.   Ανάλυση της κατάστασης (1)

3.1.

Τα εθνικά σχέδια δράσης και οι εθνικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την ΕΕ όσον αφορά τις κατευθυντήριες αρχές, τα μέτρα, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Οι διακυμάνσεις αυτές αντανακλούν τις εθνικές ιδιαιτερότητες, τις διοικητικές παραδόσεις και το ιστορικό μετανάστευσης κάθε κράτους μέλους. Οι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις εξετάζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ένταξης (European Integration Network). Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν εθνικές διαφορές στην εφαρμογή των κοινών βασικών αρχών που έχει θεσπίσει το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτική ένταξης των μεταναστών στην ΕΕ και των άλλων συναφών εγγράφων πολιτικής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι πολιτικές ένταξης υλοποιούνται από τις περιφερειακές και/ή τοπικές αρχές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται ακόμη περισσότερο οι διαφορές όσον αφορά την εφαρμογή των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών.

3.2.

Σε όλα τα κράτη μέλη υπάρχουν ελάχιστα ενδεικτικά στοιχεία για σχέδια δράσης και στρατηγικές με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες ή σε θέματα φύλου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γυναίκες με μεταναστευτικό υπόβαθρο (καθώς και οι γυναίκες από εθνοτικές μειονότητες και ειδικότερα οι μαύρες γυναίκες) αντιμετωπίζουν, αφενός, πολλαπλές ή διατομεακές διακρίσεις σε πολλές πτυχές της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης και της εκπαίδευσης και, αφετέρου, εμπόδια όσον αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (2).

3.3.

Λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν σχέδια δράσης ή στρατηγικές που απευθύνονται ρητά σε απογόνους μεταναστών, ακόμη και όταν τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Η έλλειψη κοινωνικής ένταξης, αφενός, εγκυμονεί τον κίνδυνο πιθανής αποξένωσης των νέων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, με επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή, τη μισαλλοδοξία, τις διακρίσεις και την άνοδο της εγκληματικότητας και, αφετέρου, επιδεινώνει την ευάλωτη θέση των νέων μεταναστών απέναντι στην παραπληροφόρηση και τα εξτρεμιστικά κινήματα.

3.4.

Η προσέγγιση των μεταναστών γονέων αποτελεί μια καθιερωμένη και συστηματική πολιτική που υλοποιείται σε μικρό μόνον αριθμό κρατών μελών. Οι εν λόγω πολιτικές αφορούν, μεταξύ άλλων, την ενεργοποίηση και τη συμμετοχή των γονέων και των οικογενειών των μεταναστών και των προσφύγων στη σχολική ζωή, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών τους, τη στήριξη για εκμάθηση της εθνικής γλώσσας του εκάστοτε κράτους μέλους, έτσι ώστε να μπορούν να βοηθούν και να στηρίζουν τα παιδιά τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

3.5.

Τα στοιχεία που προέκυψαν από εθνικές έρευνες και μελέτες που διενεργήθηκαν στο εσωτερικό των κρατών μελών καταδεικνύουν τον διαχωρισμό που υφίστανται τα παιδιά μεταναστών στα σχολεία. Επιπλέον, ακόμη και σε περιπτώσεις με χαμηλή οικιστική συγκέντρωση, ορισμένα σχολεία, ιδίως σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, τείνουν να εφαρμόζουν αυξημένο διαχωρισμό σε σχέση με τις γειτονιές που εξυπηρετούν.

3.6.

Ο αριθμός των παιδιών μεταναστών ηλικίας κάτω των 18 ετών χωρίς νόμιμο κηδεμόνα αυξάνεται συνεχώς — η Ευρώπη δέχεται στην επικράτειά της το 74 % των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο. Ύστερα από μια τραυματική διαδρομή μετανάστευσης, την οποία συχνά σημαδεύει η βία, οι ανήλικοι αυτοί παραμένουν εκτεθειμένοι σε πολλαπλούς κινδύνους και αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτη λεία για τα εγκληματικά δίκτυα: στρατολόγηση ανηλίκων, εμπορία παιδιών για πορνεία, σεξουαλική εκμετάλλευση και παιδική εργασία (3).

3.7.

Η συλλογή δεδομένων από τους φορείς ισότητας των κρατών μελών περιορίζεται συνήθως σε περιπτώσεις διακρίσεων λόγω φυλετικής/εθνοτικής καταγωγής. Στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν λίγα ή καθόλου δεδομένα σχετικά με τις καταγγελίες που υποβάλλουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών και αφορούν διακρίσεις για λόγους διαφορετικούς από την εθνοτική ή τη φυλετική καταγωγή (4). Ο πραγματικός αριθμός των καταγγελιών που υποβάλλονται από υπηκόους τρίτων χωρών σε φορείς ισότητας είναι πολύ μικρός σε σύγκριση με τις εμπειρίες και τα κρούσματα εικαζόμενων διακρίσεων και θυματοποίησης, όπως καταγράφονται από τις έρευνες. Η ανεπαρκής υποβολή καταγγελιών (5) αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας και μπορεί να συνδέεται με την έλλειψη ευαισθητοποίησης σχετικά με τα ισχύοντα δικαιώματα και με τη δυσπιστία απέναντι στις αρχές, ιδίως μεταξύ των μεταναστριών και των παιδιών.

4.   Βελτίωση της ένταξης

4.1.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ένταξη αποτελεί δυναμική, μακροπρόθεσμη, συνεχή και αμφίδρομη διεργασία στην οποία συμμετέχουν τόσο οι μετανάστες όσο και η κοινωνία υποδοχής. Η ένταξη αποτελεί μια πρόκληση την οποία έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει η Ένωση, ενώ η αποτελεσματική ένταξη συνεπάγεται μια σειρά δυνητικών οικονομικών, κοινωνικών και φορολογικών ωφελημάτων για τις χώρες όπου εγκαθίστανται οι μετανάστες· ωστόσο, το άθροισμα των κατάλληλων δράσεων, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι χαμηλό σε σύγκριση με την πολυπλοκότητα των προκλήσεων.

4.2.

Η κρίση COVID-19 έχει πλήξει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινότητες, ιδίως τους μετανάστες συνολικά και τις μετανάστριες ειδικότερα (6). Ο αντίκτυπος αφορά τη σωματική και την ψυχική υγεία, τις οικονομικές επιπτώσεις, την πιθανή όξυνση των διακρίσεων και του ρατσισμού, καθώς και τις επιπτώσεις που συνεπάγεται η άρνηση της φυσικής παρουσίας των παιδιών των μεταναστών και των γονέων τους στα σχολεία Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει σθεναρά την Επιτροπή, κατά την εκπόνηση της νέας της πρωτοβουλίας για την ενσωμάτωση και την ένταξη, να λάβει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την τρέχουσα κρίση και να αναδείξει τις βέλτιστες προσεγγίσεις που έχουν ακολουθήσει τα κράτη μέλη. Υπό το πρίσμα της κρίσης αυτής, η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τα κράτη μέλη να παράσχουν δωρεάν κατάρτιση σχετικά με τη χρήση των ψηφιακών συσκευών, τη διαχείριση εγγράφων, την αναζήτηση εργασίας και τηλεργασίας και, επίσης, να παρέχουν πρόσβαση σε στήριξη σε περιπτώσεις κρίσεων και σε νομικές συμβουλές σε άτομα με οικονομικές δυσκολίες και/ή σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού (7).

4.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει σε μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων. Η μελλοντική πρωτοβουλία θα πρέπει συνεπώς να περιλαμβάνει πολιτικές για τα θεμελιώδη δικαιώματα, την κοινωνική ένταξη, την ένταξη στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τη δικαιοσύνη, την υγεία και τη στέγαση.

4.4.

Η ΕΟΚΕ καταδικάζει εκ νέου όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών, και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επικυρώσει τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης να επανεξετάσουν τη θέση τους (8), ενώ συγχρόνως καλεί όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν στις μετανάστριες που πέφτουν θύματα βίας αντίστοιχη πρόσβαση σε κατάλληλες υπηρεσίες, σε υποστήριξη και σε εγκαταστάσεις με εκείνη που διατίθεται στις ημεδαπές. Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που είναι μετανάστες θα πρέπει να μπορούν να υποβάλλουν εμπιστευτικά αίτηση για αναγνώριση νόμιμου μεταναστευτικού καθεστώτος ανεξάρτητα από τον δράστη (9).

4.5.

Συχνά, οι μετανάστριες διαθέτουν υψηλότερα προσόντα από εκείνα που ζητούνται για τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας, είναι άνεργες και βρίσκονται αντιμέτωπες με την υποβάθμιση των δεξιοτήτων τους (10). Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει εκ νέου τη δημιουργία καλύτερων συστημάτων για την αξιολόγηση των προσόντων στον τομέα της εκπαίδευσης και την παροχή προγραμμάτων στήριξης με βάση το φύλο, τα οποία να μπορούν να διευκολύνουν την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας (όπως η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα), προκειμένου να ξεκινήσει η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών (11).

4.6.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι μετανάστριες δεν είναι μια ομοιογενής ομάδα, ιδίως σε ό,τι αφορά δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα (12)· ενδέχεται να διαθέτουν είτε πολύ χαμηλό είτε πολύ υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων για τη θέση απασχόλησής τους ή ακόμη και να μην διαθέτουν θέση απασχόλησης (13). Συνεπώς, τα μέτρα ένταξης, οι ενεργητικές πολιτικές και τα προγράμματα για την αγορά εργασίας και τα έργα κοινωνικής οικονομίας θα πρέπει να περιλαμβάνουν γλωσσικά μαθήματα, αξιολόγηση των δεξιοτήτων και επαγγελματική κατάρτιση (14).

4.7.

Οι μετανάστες οικιακοί βοηθοί έχουν καταστεί βασικός πυλώνας των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, ιδίως στον τομέα της μακροχρόνιας φροντίδας των ηλικιωμένων, και οι μετανάστριες που εργάζονται στον τομέα της οικιακής εργασίας συχνά επηρεάζονται αρνητικά (15). Ο τομέας αυτός εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από πλήρη ή μερική παρατυπία όσον αφορά την απασχόληση και τα χαμηλά επίπεδα αμοιβών. Οι οικιακοί βοηθοί διαθέτουν χαμηλότερου επιπέδου εργασιακή και/ή νομική προστασία κατά της ανεργίας, των επαγγελματικών ατυχημάτων ή της επαγγελματικής αναπηρίας, καθώς και όσον αφορά τη μητρότητα, ενώ, συχνά, πλήττονται από κοινωνική απομόνωση και αποκλεισμό, ιδίως στην περίπτωση των εργαζομένων του τομέα της κατ’ οίκον παροχής φροντίδας (16). Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθεί επειγόντως δράση προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα αποσκοπεί στην εναρμόνιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης των κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης που επηρεάζουν την οικιακή εργασία σε ολόκληρη την ΕΕ, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την αλληλεπίδραση των πολιτικών για την περίθαλψη, την απασχόληση και τη μετανάστευση, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την ένταξη στην αγορά εργασίας και τις συνθήκες διαβίωσης των διακινούμενων οικιακών βοηθών.

4.8.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι μετανάστριες αναγκάζονται συχνά να ζουν σε απομόνωση και καθίστανται ευάλωτα θύματα της μοναξιάς και της βίας. Ταυτόχρονα, εάν εργάζονται, συχνά έχουν υποστεί υπερκόπωση και επιπλέον είναι αναγκασμένες να αναλαμβάνουν όλα τα καθήκοντα οικιακής φροντίδας. Δεδομένου ότι τα ζητήματα αυτά αντιμετωπίζονται από τις πολιτικές, τα μέτρα και τα εργαλεία για την ισότητα των φύλων, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί η ίση πρόσβαση των μεταναστριών στα εν λόγω εργαλεία, και να υπάρξει μέριμνα ώστε οι μετανάστριες να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα και παροχές με τις ημεδαπές. Είναι επίσης αναγκαίο να αναπτυχθούν πιο συστηματικές δραστηριότητες προβολής και ευαισθητοποίησης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και μαθαίνουν να εμπιστεύονται τις διοικήσεις και τις δημόσιες αρχές για την προστασία τους ενώ, παράλληλα, θα πρέπει να αυξηθούν οι ικανότητες των εν λόγω διοικήσεων και αρχών.

4.9.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, στο πλαίσιο της μετανάστευσης και της ένταξης, η ισότητα των φύλων διαδραματίζει έναν εξίσου σημαντικό ρόλο με αυτόν που ισχύει για την υπόλοιπη ευρωπαϊκή κοινωνία, καθώς περιλαμβάνει ένα σύνολο θεμελιωδών δικαιωμάτων (δηλαδή ανεκτικότητα, ισότητα, ελευθερία έκφρασης, απόψεων και θρησκευτικών πεποιθήσεων κ.λπ.), τα οποία, συχνά, είναι άγνωστα από πολιτισμική άποψη στους πρόσφυγες και τους άλλους μετανάστες που προέρχονται από εντελώς διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα και υπόβαθρα. Ως εκ τούτου, η ισότητα των φύλων θα πρέπει να καταστεί ένας από τους βασικούς πυλώνες της ένταξης μέσω ολιστικών προσαρμοσμένων πολιτικών, μοντέλων και δράσεων για την ένταξη.

4.10.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η συμμετοχή των οικογενειών και των γονέων μεταναστών στις τοπικές και τις σχολικές κοινότητες θα πρέπει να ξεκινά κατά τα πρώτα στάδια της υποδοχής, ώστε να αποφεύγεται η περιθωριοποίηση και η επακόλουθη αποξένωση των παιδιών και των νέων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Η στήριξη αυτή μπορεί να ωφελήσει την πρόωρη εκμάθηση της τοπικής γλώσσας.

4.11.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να αναπτύξει καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία και συντονισμό με τα κράτη μέλη, τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση ολιστικών πολιτικών ένταξης, καθώς και στη δημοσίευση συγκριτικών εκθέσεων για την εφαρμογή τους και στην ενεργό προώθηση της ανταλλαγής ορθών πρακτικών. Ταυτόχρονα, εναπόκειται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υποστηρίζουν τις ευρωπαϊκές αξίες και να επιβάλλουν την εφαρμοστέα νομοθεσία στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεταχειρίζονται απάνθρωπα τους μετανάστες και/ή εισάγουν διακρίσεις σε βάρος τους.

4.12.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει μια σειρά μέτρων και εργαλείων για τη στήριξη των κρατών μελών και των εθνικών και τοπικών αρχών τους, καθώς και των κοινωνικών εταίρων, των ΜΚΟ και των μεμονωμένων πρωτοβουλιών στις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της εχθρικής στάσης απέναντι στους μετανάστες και τη μετανάστευση εν γένει, καθώς και των εκστρατειών παραπληροφόρησης κατά της μετανάστευσης, προβάλλοντας τα οφέλη που προσφέρουν οι μετανάστες στις κοινωνίες μας.

4.13.

Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η συλλογή επαρκών και συγκρίσιμων δεδομένων για τη μετανάστευση σε ενωσιακό, εθνικό και, ιδίως, τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, δεδομένων με ανάλυση κατά φύλο, ηλικία, εθνοτική καταγωγή και καθεστώς μετανάστευσης, διάρκεια απασχόλησης, μισθολογική κλίμακα και εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η χάραξη πολιτικών που θα βασίζονται σε τεκμηριωμένα στοιχεία.

5.   Γλωσσική κατάρτιση

5.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η γλωσσική κατάρτιση δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό· ο συνδυασμός της γλωσσικής κατάρτισης με την εξερεύνηση του πολιτισμού, καθώς και με την ενεργό συμμετοχή στην κοινότητα και στην κοινωνία αποτελεί μια πιο επιτυχημένη διεργασία ένταξης.

5.2.

Δυστυχώς, λίγα μόνο κράτη μέλη ακολουθούν μια προσέγγιση που βασίζεται στις ανάγκες εκμάθησης γλωσσών και προσφέρουν γλωσσικά μαθήματα σε όλους τους κατοίκους που διαθέτουν περιορισμένη γλωσσική επάρκεια. Αρκετά κράτη μέλη παρέχουν πρόσβαση σε τέτοιου είδους μαθήματα μόνο για τους δικαιούχους ανθρωπιστικής προστασίας. Τα προγράμματα εκμάθησης γλωσσών σπάνια συνδέονται με την απασχόληση, ενώ είναι σπάνια τα προγράμματα γλωσσικής κατάρτισης ανά εργασία, υπό τη μορφή πρακτικής άσκησης κατά την απασχόληση και σε υψηλότερο επίπεδο. Σε άλλα κράτη μέλη, οι μετανάστες πρέπει να πληρώνουν προκαταβολικά τα μαθήματα, και οι δαπάνες τούς επιστρέφονται μόνο εφόσον περάσουν τις τελικές εξετάσεις. Επιπλέον, υπάρχουν μεγάλες διαφορές όχι μόνο όσον αφορά την προσέγγιση και την ποιότητα της διδασκαλίας ξένων γλωσσών, αλλά και τη δέσμευση των ίδιων των μεταναστών (17).

5.3.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι σημαντικό να θεσπιστούν κοινές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη γλωσσική κατάρτιση, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί μια ενοποιημένη και ολιστική προσέγγιση, η οποία θα αντανακλά όχι μόνο τις διαφορετικές ανάγκες και τα επίπεδα των εκπαιδευομένων, αλλά και τις απαιτήσεις αναφορικά με τα προσόντα των διδασκόντων.

5.4.

Επιπλέον, οι γυναίκες με ευθύνες φροντίδας αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην πρόσβαση σε μαθήματα γλωσσών λόγω των ωραρίων και των όρων συμμετοχής (κόστος/τοποθεσία) (18). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πρέπει να δίνεται πρόσθετη προσοχή στις μετανάστριες λόγω των ιδιαίτερα μεγάλων κενών στη γλωσσική εκπαίδευση, εξαιτίας των περιορισμών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όσον αφορά την πρόσβαση στη γενική εκπαίδευση σε ορισμένες χώρες καταγωγής. Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται στις μετανάστριες η φύλαξη των παιδιών τους ενώ παρακολουθούν μαθήματα γλώσσας και να παρέχεται στα μικρά παιδιά τους η δυνατότητα να παρακολουθούν μαθήματα γλώσσας ή να απασχολούνται με παιχνίδια, καθώς η μέθοδος αυτή έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική τόσο για τους σκοπούς της εκμάθησης γλωσσών όσο και για της ένταξης.

5.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι εναπόκειται επίσης στους μετανάστες να αποφασίζουν για τους ίδιους και για τις οικογένειες και τα παιδιά τους ποιες από τις στρατηγικές εκμάθησης ξένων γλωσσών είναι οι καταλληλότερες για την επίτευξη των στόχων τους στη ζωή. Το γεγονός ότι οι μετανάστες ενδέχεται να επιθυμούν να επιλέξουν μεταξύ των διαφόρων τύπων προσαρμογής προϋποθέτει ότι πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη συνεκτίμηση των απόψεων των μεταναστών και για τον σχεδιασμό και τη διαχείριση ειδικά προσαρμοσμένων μαθημάτων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό η γλωσσική κατάρτιση να περιλαμβάνει την καθοδήγηση, την ενημέρωση και την επεξήγηση των στόχων και των ωφελειών της γλωσσικής κατάρτισης για τη ζωή τους, ενθαρρύνοντας τους κατ’ αυτόν τον τρόπο να είναι πιο δραστήριοι και πιο προσηλωμένοι στην εν λόγω διαδικασία.

5.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί περαιτέρω το κατά πόσον το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τα γλωσσικά προσόντα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον εξορθολογισμό της διεργασίας γλωσσικής κατάρτισης των μεταναστών και για τη διασφάλιση μιας περισσότερο εξατομικευμένης προσέγγισης, δεδομένου ότι η πρακτική αυτή θα μπορούσε όχι μόνο να διευκολύνει την οργανωτική πτυχή, αλλά και να θέτει σαφείς προσδοκίες για τους εκπαιδευόμενους.

5.7.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι διερμηνείς έχουν σημαντική επίδραση στις υπηρεσίες και τα αποτελέσματα όσον αφορά τη μετανάστευση και την ένταξη των ατόμων. Ωστόσο, τα προσόντα των διερμηνέων δεν αντιστοιχούν κατ’ ανάγκη στις ανάγκες των μεταναστών, θέτοντας συχνά τις γυναίκες σε μειονεκτική θέση. Ως εκ τούτου, η κατάρτιση των διερμηνέων θα πρέπει να εξορθολογιστεί και να οδηγήσει σε πιστοποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα πρέπει να καθιερωθεί συνεργασία με πανεπιστήμια σε ολόκληρη την ΕΕ, τα οποία προσφέρουν προγράμματα σπουδών για «Διερμηνεία σε δημόσια υπηρεσία».

5.8.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι γλωσσικές δεξιότητες, η απασχόληση και η ποιότητα της απασχόλησης αυτής είναι αλληλένδετες και ότι, ως εκ τούτου, όσο καλύτερες είναι οι γλωσσικές δεξιότητες, τόσο πιθανότερο είναι ένας νεοεισερχόμενος να έχει πρόσβαση σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, ευκαιρίες εκπαίδευσης και καλύτερη ένταξη στην κοινωνία εν γένει. Οι ωφέλειες από την εκμάθηση της γλώσσας της κοινότητας υποδοχής είναι πολλές: μεγαλύτερη και καλύτερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αναγνώριση του ανήκειν από την υπόλοιπη κοινότητα και καλλιέργεια του αισθήματος του ανήκειν για τους ίδιους τους μετανάστες. Επομένως, η σημαντικότερη πτυχή για την εκμάθηση γλωσσών είναι η παροχή γλωσσικής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας και απόδοσης, προσβάσιμης, κατάλληλης και εξατομικευμένης. Αξιοποιώντας τις εμπειρίες από την κρίση COVID-19, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για περισσότερες επενδύσεις σε ψηφιακά εργαλεία, έτσι ώστε οι μετανάστες να μπορούν να παρακολουθούν διαδικτυακά μαθήματα.

---

(1)  Περισσότερες πληροφορίες στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/migrant-integration/feature/what-measures-are-in-place-to-ensure-the-long-term-integration-of-migrants-and-refugees-in-europe

(2)  Together in the EU: Promoting the participation of migrants and their descendants (Μαζί στην ΕΕ: Προώθηση της συμμετοχής των μεταναστών και των απογόνων τους), Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2017.

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ SOC/634 — «Η προστασία των ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών στην Ευρώπη» (έχει προγραμματιστεί για τη σύνοδο ολομέλειας της 16ης, 17ης και 18ης Σεπτεμβρίου 2020).

(4)  Links between migration and discrimination (Σχέση μετανάστευσης και διακρίσεων) — Νομική ανάλυση της κατάστασης στα κράτη μέλη της ΕΕ, Ευρωπαϊκό δίκτυο νομικών εμπειρογνωμόνων για την ισότητα των φύλων και την καταπολέμηση των διακρίσεων, ΓΔ Δικαιοσύνης και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2016.

(5)  Being Black in the EU (Όντας «Μαύρος» στην ΕΕ) — Δεύτερη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις μειονότητες και τις διακρίσεις, Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018.

(6)  Ο ευρωπαϊκός δικτυακός τόπος για την ένταξη παρακολουθεί σε διαρκή βάση τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 σε κοινότητες μεταναστών σε μια σειρά καίριων τομέων όσον αφορά την ένταξη σε ολόκληρη την ΕΕ.

(7)  Manifesto on Digital Inclusion, European Network of Migrant Women (Μανιφέστο για την ψηφιακή ένταξη, Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταναστριών), 16 Ιουνίου 2020.

(8)  ΕΕ C 240 της 16.7. 2019, σ. 3.

(9)  Handbook for Legislation on Violence against Women (Εγχειρίδιο για τη νομοθεσία σχετικά με τη βία κατά των γυναικών), DEW/DESA, Ηνωμένα Έθνη, 2009.

(10)  Harnessing Knowledge on the Migration of Highly Skilled Women (Αξιοποίηση των γνώσεων για τις μετανάστριες με υψηλά επαγγελματικά προσόντα), Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, 2014.

(11)  ΕΕ C 242 της 23.7. 2015, σ. 9.

(12)  The New EU Migration Pact in Progress: Recalling Legal Obligations, European Network of Migrant Women, 2020. (Το νέο σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση σε εξέλιξη: Υπενθυμίζοντας τις νομικές υποχρεώσεις, Ευρωπαϊκό δίκτυο μεταναστριών, 2020.)

(13)  European website on Integration, Integration of migrant women, (Ευρωπαϊκός ιστότοπος για την ένταξη, Ένταξη των μεταναστριών), 12/11/2018, https://ec.europa.eu/migrant-integration/feature/integration-of-migrant-women.

(14)  Σημείο 4.16 της γνωμοδότησης ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 1.

(15)  Out of sight: migrant women exploited in domestic work (Αόρατες: μετανάστριες οικιακές βοηθοί θύματα εκμετάλλευσης), Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018.

(16)  Έγγραφο σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση («International migration») αριθ. 115, Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, 2013.

(17)  https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/201915_early_language_support_wider_dissemination.pdf

(18)  Γνωμοδότηση ΕΕ C 242 της 23.7. 2015, σ. 9.