This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52019DC0236
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Review of progress on implementation of the EU green infrastructure strategy
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Επανεξέταση της προόδου σχετικά με την υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για την πράσινη υποδομή
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Επανεξέταση της προόδου σχετικά με την υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για την πράσινη υποδομή
COM/2019/236 final
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 24.5.2019
COM(2019) 236 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
Επανεξέταση της προόδου σχετικά με την υλοποίηση της στρατηγικής της ΕΕ για την πράσινη υποδομή
{SWD(2019) 184 final}
1. Πλαίσιο και εισαγωγή
Στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την πράσινη υποδομή, η πράσινη υποδομή ορίζεται ως «στρατηγικά προγραμματισμένο δίκτυο φυσικών και ημιφυσικών περιοχών, καθώς και άλλων χαρακτηριστικών στοιχείων του περιβάλλοντος, ο σχεδιασμός και η διαχείριση του οποίου αποσκοπούν στην παροχή ευρέος φάσματος οικοσυστημικών υπηρεσιών. Το εν λόγω δίκτυο περιλαμβάνει χώρους πρασίνου (ή γαλάζιου, προκειμένου για υδάτινα οικοσυστήματα) και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά στοιχεία των χερσαίων (συμπεριλαμβανομένων των παράκτιων) και των θαλάσσιων περιοχών. Στην ξηρά, συναντάται πράσινη υποδομή σε αγροτικό και αστικό περιβάλλον».
Σε αντίθεση με τη γκρίζα υποδομή συγκεκριμένου σκοπού, οι πλούσιοι σε βιοποικιλότητα χώροι πρασίνου μπορούν να επιτελέσουν πλήθος εξαιρετικά χρήσιμων λειτουργιών, συχνά ταυτόχρονα και με πολύ χαμηλό κόστος, προς όφελος των πολιτών, της φύσης και της οικονομίας.
Στην ΕΕ, οι πράσινες υποδομές (ΠΥ) περιλαμβάνουν το δίκτυο Natura 2000 ως κεντρικό άξονα, καθώς και φυσικές και ημιφυσικές περιοχές εκτός του Natura 2000, όπως πάρκα, κήπους ιδιωτών, φράκτες από φυτά, βλάστηση με ζώνες ανάσχεσης κατά μήκος ποταμών ή γεωργικά τοπία με ορισμένα χαρακτηριστικά και πρακτικές, καθώς και τεχνητά στοιχεία, όπως πράσινες στέγες, πράσινοι τοίχοι, ή οικογέφυρες και ιχθυοδίοδοι. Τα ετήσια οφέλη των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχει από μόνο του το δίκτυο Natura 2000 εκτιμώνται σε 300 δισ. ευρώ σε ολόκληρη την ΕΕ 1 , ενώ τα οφέλη της ΠΥ υπερβαίνουν κατά πολύ το ανωτέρω ποσό.
Ο στόχος 2 της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 προβλέπει «Μέχρι το 2020, διατήρηση και βελτίωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν, με τη δημιουργία πράσινης υποδομής και την αποκατάσταση τουλάχιστον του 15 % των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων». Η πλήρης επίτευξη του εν λόγω στόχου 2 και η αποκατάσταση του δικτύου Natura 2000 σε ικανοποιητική κατάσταση, θα μπορούσαν περαιτέρω να δημιουργήσουν έως 50 000 και 140 000 θέσεις εργασίας, αντίστοιχα· και έως 4,2 δισ. ευρώ και 11,1 δισ. ευρώ άμεσων αποτελεσμάτων σε ετήσια βάση· καθώς και ένα ευρύτερο φάσμα οφελών από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες 2 .
Το 2013 η Επιτροπή ενέκρινε στρατηγική της ΕΕ για την πράσινη υποδομή (στρατηγική ΠΥ) 3 για την ενίσχυση αυτών των οικονομικών οφελών με την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων στο φυσικό κεφάλαιο της Ευρώπης, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της για τη βιοποικιλότητα έως το 2020. Η στρατηγική αυτή περιλάμβανε τέσσερις άξονες εργασίας κατά προτεραιότητα: προώθηση της ΠΥ στους κύριους τομείς πολιτικής· βελτίωση της ενημέρωσης, ενίσχυση της γνωστικής βάσης και προαγωγή της καινοτομίας· βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση· και συμβολή στην ανάπτυξη έργων ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ.
Η στρατηγική προέβλεπε ότι μέχρι το τέλος του 2017, η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει την πρόοδο όσον αφορά την ανάπτυξη ΠΥ και να δημοσιεύσει έκθεση σχετικά με τα διδάγματα που αντλήθηκαν, συνοδευόμενη από συστάσεις για μελλοντική δράση. Το σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία 4 ορίζει ότι η επανεξέταση αυτή θα καταδείξει εκ νέου την πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε σχετικά με τις στρατηγικές επενδύσεις σε πράσινη υποδομή στην ΕΕ. Θα συμβάλει, επίσης, στην τελική αξιολόγηση της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα της ΕΕ για το 2020.
Η επανεξέταση εξετάζει την επιτευχθείσα πρόοδο και τις προκλήσεις που παρουσιάστηκαν τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών 5 , κατά την εκτέλεση των εργασιών των τεσσάρων αξόνων προτεραιότητας που ορίζονται στη στρατηγική· συνάγει ορισμένα διδάγματα και διατυπώνει μερικές προτάσεις για την περαιτέρω εφαρμογή της στρατηγικής.
2. Αξιολόγηση της προόδου και προκλήσεις
2.1 Προώθηση της πράσινης υποδομής στους κύριους τομείς πολιτικής: πρόοδος και προκλήσεις
Η στρατηγική ΠΥ τόνισε την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι η ΠΥ θα καταστεί μόνιμη συνιστώσα του χωροταξικού σχεδιασμού και της εδαφικής ανάπτυξης και ότι είναι πλήρως ενσωματωμένη στην εφαρμογή των πολιτικών, των οποίων οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν πλήρως ή εν μέρει με βασιζόμενες στη φύση λύσεις. Προέβλεπε ότι οι περιφερειακές πολιτικές ή οι πολιτικές για τη συνοχή, την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον, οι πολιτικές για τη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών, οι πολιτικές για την υγεία και τους καταναλωτές, καθώς και η Κοινή Γεωργική Πολιτική θα είναι οι κύριοι τομείς πολιτικής, μέσω των οποίων θα προωθηθεί η πράσινη υποδομή. Οι περιοχές και οι λειτουργίες του δικτύου Natura 2000 αποτελούν τον κεντρικό άξονα της ΠΥ. Ο έλεγχος καταλληλότητας των οδηγιών για τη φύση κατέδειξε ότι, παρόλο που οι οδηγίες αποτελούν βασικά μέσα για τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020, δεν μπορούσαν από μόνες τους να επιτύχουν τον στόχο της ΕΕ με ορίζοντα το 2020 που αφορά την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας. Το σχέδιο δράσης για τη φύση, τον άνθρωπο και την οικονομία προβλέπει πρόσθετα μέτρα, όπως είναι η θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για την υποστήριξη της ανάπτυξης έργων ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ για καλύτερη διασύνδεση των περιοχών Natura 2000, που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων των οδηγιών για τη φύση, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην επίτευξη άλλων στόχων της ΕΕ στον τομέα της βιοποικιλότητας.
Η ανάπτυξη ΠΥ μπορεί να επιτευχθεί τόσο μέσω της διατήρησης των υφιστάμενων πλούσιων σε βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων σε καλή κατάσταση, όσο και της αποκατάστασης των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, τόσο εντός όσο και εκτός του δικτύου Natura 2000. Σύμφωνα με τις οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διαμορφώνουν στόχους και μέτρα αποκατάστασης για τις περιοχές του Natura 2000 όπου δεν έχει ακόμη επιτευχθεί ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης ειδών και οικοτόπων. Ένα βασικό εργαλείο για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για τη διατήρηση και αποκατάσταση σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο είναι τα πλαίσια δράσης προτεραιότητας που αναπτύχθηκαν από τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 8 της οδηγίας για τους οικοτόπους. Ο νέος μορφότυπος για τα εν λόγω πλαίσια δράσης προτεραιότητας 6 περιλαμβάνει τη δυνατότητα συμπερίληψης πληροφοριών σχετικά με συναφή ευρύτερα μέτρα πράσινης υποδομής.
Η δράση 6α της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα κάλεσε τα κράτη μέλη να αναπτύξουν, με τη βοήθεια της Επιτροπής, έως το 2014 ένα στρατηγικό πλαίσιο καθορισμού προτεραιοτήτων για την αποκατάσταση οικοσυστημάτων σε υποεθνικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Το 2014 η Επιτροπή δημοσίευσε μελέτη για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα στην αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων 7 . Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ελάχιστα πλαίσια προτεραιοτήτων για την αποκατάσταση (ΠΠΑ) σε εθνικό και υποεθνικό επίπεδο 8 , αναπτύσσονται ορισμένες δραστηριότητες αποκατάστασης 9 — συχνά σε συνάρτηση με άλλες σχετικές νομοθετικές πράξεις της ΕΕ, όπως η οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα (ΟΠΥ) και η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (ΟΠΘΣ). Απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες για να ολοκληρωθούν τα εθνικά ΠΠΑ για την εφαρμογή της δράσης 6β, συμπληρωματικά με τα πλαίσια δράσεων προτεραιότητας (ΠΔΠ) βάσει των οδηγιών για τη φύση, κατά τρόπο που να συνάδει με τη μεθοδολογική προσέγγιση της ενωσιακής πρωτοβουλίας για τη χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους (MAES 10 ), και με τις δραστηριότητες αποκατάστασης που απαιτούνται βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας.
Αρκετά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει εθνικά οικολογικά δίκτυα ή ισοδύναμα μέσα. Σε πολλά κράτη μέλη, στόχοι ή απαιτήσεις που αφορούν συγκεκριμένα την ΠΥ περιλαμβάνονται σε ευρύτερες πολιτικές και νομοθεσία διατήρησης της βιοποικιλότητας και της φύσης. Για παράδειγμα, πολλές εθνικές στρατηγικές και σχέδια για τη βιοποικιλότητα περιλαμβάνουν αναφορές στην ΠΥ (είτε επισημαίνεται με αυτή την ονομασία, είτε με άλλη ορολογία που απηχεί την ίδια έννοια). Η ΠΥ εμπλέκεται επίσης έμμεσα σε μέσα που αφορούν ιδιαίτερα οικοσυστήματα, όπως η εθνική στρατηγική της Ιρλανδίας για τους τυρφώνες. Ωστόσο, με εξαίρεση τη «εθνική έννοια ΠΥ» της Γερμανίας 11 , τα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει εθνικές στρατηγικές ειδικά αφιερωμένες στην ΠΥ. Παρόλα αυτά, αναπτύσσονται ορισμένες εθνικές στρατηγικές (π.χ. στην Ισπανία), ενώ άλλες πολιτικές και νομοθεσία αναφέρονται - έστω και έμμεσα - την έννοια της ΠΥ όπως ορίζεται από την ενωσιακή στρατηγική για την ΠΥ.
Όσον αφορά την πολιτική της ΕΕ για τα ύδατα, τα μέτρα φυσικής συγκράτησης των υδάτων (ΜΦΣΥ) μπορούν να συμβάλουν στην επιβράδυνση της ροής των όμβριων υδάτων, να αυξήσουν τη διείσδυση και να μειώσουν τη ρύπανση μέσω φυσικών διεργασιών. Τα μέτρα αυτά χαρακτηρίζονται ως οικονομικά αποδοτικές προσεγγίσεις για την επίτευξη των στόχων της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας για τις πλημμύρες 12 , ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Καταρτίστηκε έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τα ΜΦΣΥ 13 και ενθαρρύνθηκε η εφαρμογή του μέσω των ενωσιακών διαρθρωτικών και γεωργικών ταμείων κατά την εκπόνηση επιχειρησιακών και γεωργικών προγραμμάτων από τα κράτη μέλη 14 . Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση 15 των επιχειρησιακών προγραμμάτων έδειξε ότι, παρά την κάποια πρόοδο, πρέπει να γίνουν περισσότερα για την προώθηση στρατηγικών και ολοκληρωμένων προγραμμάτων· και ότι ο σχεδιασμός μεγαλύτερης κλίμακας ΠΥ και ΜΦΣΥ θα μπορούσε να αποφέρει οφέλη όσον αφορά την ποιότητα των υδάτων, την προστασία από τις πλημμύρες και να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων για τη βιοποικιλότητα. Οι δυνατότητες σχεδιασμού μπορούν να ενημερώνονται μέσω των εργασιών της MAES, των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμού και των ΠΔΠ προκειμένου να προσδιορίζονται οι πολυλειτουργικοί χώροι που προσφέρονται καλύτερα για την παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος.
Στο πλαίσιο της ενωσιακής πολιτικής στον τομέα της θαλάσσιας πολιτικής και της αλιείας 16 , η ΠΥ αναφέρεται ως εργαλείο που συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών. Το άρθρο 5 της οδηγίας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό 17 καλύπτει τους κύριους στόχους της ΠΥ, προβλέποντας ότι «τα κράτη μέλη έχουν στόχο να συμβάλουν στη διατήρηση, προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος, περιλαμβανομένης της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής». Ωστόσο, η ΠΥ δεν χρησιμοποιείται επαρκώς στα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια, όπου θα μπορούσε να συνεισφέρει για υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα και να αποφέρει σημαντικά οφέλη όσον αφορά την παραγωγή τροφίμων, την αναψυχή και τον τουρισμό, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σ’ αυτήν, τον έλεγχο της δυναμικής των ακτογραμμών και την πρόληψη των καταστροφών.
Παρά το γεγονός ότι η έννοια της ΠΥ δεν ενσωματώθηκε στην οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική, οι στόχοι της είναι ευθυγραμμισμένοι μ’ αυτήν, δεδομένου ότι η οδηγία αποβλέπει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και σε καθαρές, υγιείς και παραγωγικές θάλασσες και ωκεανούς. Πραγματοποιούνται ορισμένες απόπειρες δημιουργίας θαλάσσιων δικτύων ΠΥ μέσω της σύστασης συνεκτικών δικτύων προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 4. Τα μέτρα που λαμβάνονται βάσει της οδηγίας θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τις πιέσεις για βελτίωση της κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος με διασυνοριακή/περιφερειακή προοπτική, με τη βοήθεια νέων κριτηρίων και μεθοδολογικών προτύπων 18 . Η ανάπτυξη ΠΥ μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου.
Οι λύσεις που βασίζονται στα οικοσυστήματα και στην ΠΥ έχουν αναγνωριστεί ως κατάλληλες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο της ενωσιακής στρατηγικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή 19 . Η δράση 7 της στρατηγικής κάνει ειδική αναφορά στην ΠΥ σε σχέση με την ανθεκτικότητα της γκρίζας υποδομής. Σε διεθνές επίπεδο, τα κλιματικά οφέλη των βασιζόμενων στα οικοσυστήματα προσεγγίσεων έχουν υπογραμμιστεί σε πολλές αποφάσεις στο πλαίσιο της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα 20 και στη συμφωνία του Παρισιού 21 . Ωστόσο, υπάρχουν δυνατότητες για περαιτέρω συνέργειες, δεδομένης της μεγαλύτερης συχνότητας των φυσικών καταστροφών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, όπως τα γεγονότα που συνδέονται με τις ακραίες καιρικές συνθήκες το 2017, μεταξύ άλλων, δασικές πυρκαγιές, καταιγίδες και πλημμύρες. Θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για να επισημανθούν τα πολλαπλά οφέλη που μπορούν να προσφέρουν οι ΠΥ για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σ’ αυτή, π.χ. άμεσα μέσω της δέσμευσης του άνθρακα και έμμεσα μέσω της μείωσης των ενεργειακών αναγκών και της ρύπανσης χάρη στην ενεργό μεταφορά που σχετίζεται με την ΠΥ (ποδηλασία και πεζοπορία), μέσω του μετριασμού των επιπτώσεων των νησίδων θερμότητας και της μείωσης των αναγκών θέρμανσης και ψύξης των κτιρίων χάρη σε πρασινισμένες στέγες και πρασινισμένους τοίχους.
Η επανεξέταση της ενωσιακής στρατηγικής για την προσαρμογή 22 έδωσε την ευκαιρία να διερευνηθούν τρόποι για περαιτέρω ενθάρρυνση της υιοθέτησης της ΠΥ, για να επιτευχθούν κοινωνίες με οικονομική αποδοτικότητα και ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Το ίδιο ισχύει και για την επανεξέταση των ενωσιακών πολιτικών για τα ύδατα (οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, οδηγία για τις πλημμύρες 23 ). Θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν περαιτέρω συνέργειες με το Σύμφωνο των δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια 24 , ή με το διεθνές συμβούλιο τοπικών πρωτοβουλιών για το περιβάλλον (ICLEI - Local Governments for Sustainability 25 ).
Οι ισχυροί δεσμοί μεταξύ της διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών και του περιβάλλοντος αναγνωρίζονται ευρέως και μεγεθύνονται λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ σχετικά με το πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών 2015-2030 26 αναγνωρίζει ρητά τη θετική συμβολή που μπορεί να προσφέρει η ΠΥ για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών και τη διαχείρισή τους. Η ΠΥ μπορεί να προωθηθεί μέσω μηχανισμών για την ενίσχυση της διαχείρισης των καταστροφών από την ΕΕ 27 . Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμη μεταφραστεί σε συγκεκριμένες δράσεις επί τόπου. Η πείρα δείχνει ότι οι προσεγγίσεις που βασίζονται στα οικοσυστήματα, όπως είναι η ΠΥ, οι λύσεις που βασίζονται στη φύση, η προσαρμογή που βασίζεται στα οικοσυστήματα, τα μέτρα φυσικής συγκράτησης των υδάτων και τα βάσει οικοσυστημάτων μέτρα περιορισμού του κινδύνου καταστροφών είναι μέσα άσκησης πολιτικής αποδοτικά ως προς το κόστος 28 · όμως, οι δυνατότητές τους δεν έχουν αξιοποιηθεί στο έπακρο και πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω σε επίπεδο ΕΕ.
Παρά το γεγονός ότι η έννοια της ΠΥ δεν περιλαμβάνεται αυτή καθαυτή στην κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), οι δύο πυλώνες της ισχύουσας ΚΓΠ παρέχουν σειρά εργαλείων στον τομέα της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και της δράσης για την κλιματική αλλαγή, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην ΠΥ ανάλογα με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή τους. Στο πλαίσιο του συστήματος πολλαπλής συμμόρφωσης, η καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση (ΚΓΠΚ) σε σχέση με τις ζώνες ανάσχεσης και τα χαρακτηριστικά του τοπίου περιλαμβάνει την ΠΥ 29 , αλλά τα οφέλη ποικίλλουν μεταξύ των κρατών μελών. Στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα της ΚΓΠ, οι υποχρεωτικές πρακτικές οικολογικού προσανατολισμού που θεσπίστηκαν το 2015 είναι ικανές να ωφελήσουν τόσο το περιβάλλον όσο και το κλίμα· ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο πρόσφατα κατέληξε στο συμπέρασμα 30 ότι, όπως οι πρακτικές αυτές εφαρμόζονται σήμερα, είναι απίθανο να αποφέρουν σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον και το κλίμα, ιδίως για τη βιοποικιλότητα. Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες μπορούν να επιλέξουν από ένα ευρύ φάσμα μέτρων αγροτικής ανάπτυξης που θα βοηθήσουν στην επίτευξη γεωργοπεριβαλλοντικών και κλιματικών στόχων, και οι γεωργοί μπορούν να λάβουν ενίσχυση βάσει έκτασης αν εφαρμόζουν τέτοια μέτρα· τα ανωτέρω μπορούν να συμπληρώνονται με στοχευμένη στήριξη για μη παραγωγικές επενδύσεις. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί ειδική στήριξη για τη μετατροπή ή τη διατήρηση της βιολογικής γεωργίας, την άμεση εφαρμογή των διατάξεων των οδηγιών για τα πτηνά και τους βιοτόπους και της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα 31 . Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης για τη στήριξη μέτρων που συνδέονται με τη δασοκομία και ενδέχεται να αφορούν την ανάπτυξη ή τη διατήρηση της ΠΥ.
Η συνεισφορά αυτή θα μπορούσε να ενισχυθεί με την παροχή κινήτρων για επαναφορά των χαρακτηριστικών τοπίου στις καλλιεργούμενες περιοχές και για καλύτερη προστασία των μόνιμων χορτολιβαδικών εκτάσεων. Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση της συμβολής των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης στην επίτευξη των στόχων της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας για τις πλημμύρες περιλαμβάνει αξιολόγηση της χρήσης μέτρων φυσικής συγκράτησης των υδάτων και του τρόπου με τον οποίο μπορεί να βελτιωθεί στο μέλλον. Η ανακοίνωση για το μέλλον των τροφίμων και της γεωργίας 32 συνιστά καινοτόμα μέσα που έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν την υφιστάμενη ΠΥ.
Έχουν καταβληθεί προσπάθειες για την ενσωμάτωση της ΠΥ στην περιφερειακή πολιτική της ΕΕ: οι κανονισμοί για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής για την περίοδο 2014-2020 προβλέπουν 33 ότι η βιώσιμη ανάπτυξη, περιλαμβανομένων των απαιτήσεων περιβαλλοντικής προστασίας και βιοποικιλότητας, προωθείται οριζοντίως. Στην καθοδήγησή της 34 προς τα κράτη μέλη, η Επιτροπή επισήμανε ότι η ΠΥ και η προσαρμογή βάσει οικοσυστημάτων αποτελούν οικονομικά αποδοτική εναλλακτική λύση ή συμπληρωματικό μέτρο της γκρίζας υποδομής και της αλλαγής στην εντατική χρήση της γης.
Οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές της ΕΕ 35 είναι χρήσιμες πλατφόρμες για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή έργων ΠΥ και για τη συγκέντρωση χωρών (εντός και εκτός της ΕΕ), περιφερειών και ενδιαφερόμενων μερών. Η ΠΥ μπορεί να καταστεί διαρθρωτικός και λειτουργικός άξονας για τη βιώσιμη ανάπτυξη αυτών των περιοχών. Ένα καλό παράδειγμα, στο πλαίσιο της μακροπεριφερειακής στρατηγικής της ΕΕ για την περιοχή των Άλπεων, είναι η κοινή υπουργική δήλωση σχετικά με την ΠΥ των Άλπεων, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2017.
Η ΠΥ έλαβε επίσης προώθηση στο πλαίσιο της αστικής πολιτικής της ΕΕ. Σύμφωνα με το αστικό θεματολόγιο της ΕΕ 36 για τη βιώσιμη χρήση της γης και λύσεις βασισμένες στη φύση, το 2017 ξεκίνησε μια εταιρική σχέση, ενώ προβλέπεται και μια πρόσκληση υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Αστικές καινοτόμοι δράσεις» 37 , που παρέχει χρηματοδότηση στις πόλεις για να δοκιμάζουν καινοτομικές λύσεις σε επιλεγμένα θέματα βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Η ΠΥ έχει συμπεριληφθεί στα κριτήρια απονομής των βραβείων «Πράσινη Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και «Ευρωπαϊκό Πράσινο Φύλλο» 38 . Οι γνώσεις σχετικά με την αστική ΠΥ βελτιώνονται επίσης χάρη στην υποστήριξη του έργου MAES «EnRoute» 39 , καθώς και των έργων του προγράμματος «Ορίζων 2020» σχετικά με λύσεις που βασίζονται στη φύση και υλοποιούνται σε αστικές περιοχές 40 . Πολλές πρωτοβουλίες που έχουν δρομολογηθεί από ευρωπαϊκές πόλεις στοχεύουν στην ΠΥ σε επίπεδο πόλης αλλά και σε τοπικό επίπεδο.
Στην πολιτική της ΕΕ για την υγεία, παρά τις πολυάριθμες μελέτες 41 που καταδεικνύουν τη θετική σύνδεση μεταξύ της ΠΥ και της ανθρώπινης υγείας, η ΠΥ δεν χρησιμοποιείται ευρέως από τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής και τα ενδιαφερόμενα μέρη ως οικονομικά αποδοτική λύση για θέματα υγείας. Πρέπει να ενισχύονται οι ορθές πρακτικές, όπως οι πρωτοβουλίες της Φινλανδίας για την προαγωγή μιας ολιστικής προσέγγισης της ΠΥ και της ανθρώπινης υγείας.
Με την παροχή πολλαπλών οφελών με βάση τα οικοσυστήματα, η ΠΥ μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της αποδοχής από το κοινό των νέων ενεργειακών υποδομών. Μορφές ενίσχυσης των ενδιαιτημάτων όπως η μετατροπή εκτάσεων κάτω από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε ενδιαιτήματα χαμηλής βλάστησης έγιναν δημοφιλείς στις τοπικές κοινότητες και στους ιδιοκτήτες γης, ενώ παρατηρήθηκε μείωση του κόστους συντήρησης της βλάστησης για τους φορείς υλοποίησης των έργων 42 . Η πρωτοβουλία για το δίκτυο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επιβραβεύει τα έργα με εξαιρετικές καινοτομικές πρακτικές για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας, όπως τα έργα της Elia και της Τerna 43 . Παρόμοιες πρακτικές θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε ολόκληρη την ΕΕ και δυνητικά να λάβουν κίνητρα από τις ρυθμιστικές αρχές ως βέλτιστες πρακτικές διασφάλισης της έγκαιρης υλοποίησης έργων κοινού ενδιαφέροντος κατά μήκος των διαδρόμων προτεραιότητας των ΔΕΔ-Ε, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για μια ολοκληρωμένη, ασφαλή, ανταγωνιστική και βιώσιμη ενεργειακή αγορά στο εσωτερικό της ΕΕ και για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής για το κλίμα και της ενεργειακής πολιτικής.
Όσον αφορά την πολιτική μεταφορών της ΕΕ, υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα ορθών πρακτικών, αλλά εξακολουθούν να είναι υπερβολικά σποραδικά, και απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να ενισχυθεί η βιοποικιλότητα μέσω της ΠΥ παράλληλα με τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) 44 και να υπάρξουν οφέλη για τη φύση και η οικονομία, με ταυτόχρονη ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής της νέας υποδομής μεταφορών. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη διατήρηση πλούσιων σε βιοποικιλότητα περιοχών παράλληλα με τους διαδρόμους των ΔΕΔ-Μ ή την κατασκευή ειδικών υποδομών για την ασφαλή διέλευση της άγριας πανίδας. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ της των ΔΕΔ και της ανάπτυξης ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ, μεταξύ άλλων, μέσω της διερεύνησης των δυνατοτήτων για πιο «πράσινα» έργα του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» 45 .
2.2. Βελτίωση της πληροφόρησης, ενίσχυση της γνωστικής βάσης και προαγωγή της καινοτομίας
Η στρατηγική ΠΥ κάλεσε την Επιτροπή να βελτιώσει και να διαδώσει περαιτέρω τις πληροφορίες σχετικά με την ΠΥ. Στο σύστημα πληροφοριών για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη 46 παρέχεται ευρύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες ειδικά για την ΠΥ, μεταξύ άλλων, πρόσβαση σε βιβλιοθήκη για την ΠΥ 47 . Αναπτύσσονται συνέργειες με άλλες σχετικές πλατφόρμες πληροφόρησης. Έχουν δημοσιευτεί έγγραφα καθοδήγησης σχετικά με την ένταξη της ΠΥ σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής (π.χ. στις περιφερειακές πολιτικές και τις πολιτικές συνοχής 48 , στη διαχείριση των υδάτων και των πλημμυρών 49 , σε εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων 50 και σε στρατηγικές περιβαλλοντικές εκτιμήσεις 51 ).
Η ενίσχυση της γνωστικής βάσης για την ΠΥ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης δράσης για την παροχή της γνωστικής βάσης για τον στόχο 2 της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα της ΕΕ για το 2020. Η πρωτοβουλία της ΕΕ για τη χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους (MAES), που ξεκίνησε το 2013, παρέχει μεθοδολογική καθοδήγηση για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της για τη χαρτογράφηση και την αποτίμηση της κατάστασης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους. Η τέταρτη έκθεση MAES 52 που δημοσιεύτηκε το 2016 αφιερώθηκε στην αστική ΠΥ.
Η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση σχετικά με τη «στρατηγική για την ΠΥ και την αποκατάσταση οικοσυστημάτων· γεωχωρικές μέθοδοι, δεδομένα και εργαλεία» 53 , που ανταποκρίνεται στην πρόσκληση της στρατηγικής για την ΠΥ για επανεξέταση «της έκτασης και της ποιότητας των χωροταξικών και τεχνικών στοιχείων που έχουν στη διάθεσή τους οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε σχέση με την ανάπτυξη της ΠΥ».
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) και το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) διεξάγουν υποστηρικτικές εργασίες για την ΠΥ και την αποκατάσταση και έχουν δημοσιεύσει εκθέσεις σχετικά με τη χρηστικότητα των υφιστάμενων στοιχείων και των νέων μεθοδολογιών για την ανάπτυξη ΠΥ 54 .
Όσον αφορά την πολιτική έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ, το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο (7ο ΠΠ) και, από το 2014, το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» χρηματοδοτούν έργα που αφορούν την ΠΥ. Παρέχονται επενδυτικές ευκαιρίες μέσω έρευνας, καινοτομίας και έργων επίδειξης για την ανάπτυξη και την αξιολόγηση των λύσεων που βασίζονται στη φύση. Τα ανωτέρω συμπληρώθηκαν με ενσωμάτωση πολιτικών, καθορισμό δεικτών, ανταλλαγή πληροφοριών, προώθηση και προβολή στις επιχειρήσεις και στην κοινωνία, δεδομένου ότι τα στοιχεία που καταμαρτυρούν τα πολλαπλά οφέλη των λύσεων που βασίζονται στη φύση ενεργοποιούν την αναβάθμιση και την παροχή προτεραιότητας στην ΠΥ. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση διευκολύνεται μέσω της πλατφόρμας ανταλλαγής πληροφοριών Oppla 55 , που χρηματοδοτείται μέσω έρευνας, και της πλατφόρμας δικτύωσης ThinkNature 56 .
Η στρατηγική για την ΠΥ κάλεσε επίσης την Επιτροπή να «αξιολογήσει τη συμβολή που θα μπορούσαν να έχουν τα τεχνικά πρότυπα, ιδίως όσα αφορούν τα υλικά δομικά στοιχεία και τις διαδικασίες, στην ανάπτυξη αγοράς φιλικών προς την ΠΥ προϊόντων». Η πιθανή ανάπτυξη προτύπων σχετικά με την ΠΥ περιλαμβάνεται στο ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Ένωσης για την τυποποίηση 57 και η Επιτροπή πραγματοποίησε μελέτη σχετικά με το θέμα 58 . Κατά τους επόμενους μήνες οι εργασίες θα συνεχιστούν με τη συμμετοχή σχετικών ενδιαφερόμενων μερών και οργανισμών τυποποίησης, προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον και για ποια σχετικά με την ΠΥ στοιχεία θα χρειαστούν νέα πρότυπα.
2.3. Βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση
Μια πρόσφατη μελέτη 59 εκτιμά το επίπεδο της χρηματοδότησης της ΕΕ για την ΠΥ κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 σε περίπου 6 579 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013, με τη μεγαλύτερη συνεισφορά από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Το πρόγραμμα LIFE προβλέπει ειδική χρηματοδότηση για τη βιοποικιλότητα, συμπεριλαμβανομένης της πράσινης υποδομής 60 .
Για την περίοδο 2014-2020 η πράσινη υποδομή λαμβάνει περαιτέρω στήριξη ως μέρος της άμεσης χρηματοδότησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής για τη βιοποικιλότητα, τη φύση και την πράσινη υποδομή, με επενδύσεις ειδικού προορισμού ύψους 3 700 εκατ. ευρώ· καθώς και με επενδύσεις σε διάφορους συναφείς τομείς όπως η αντιπλημμυρική προστασία, ο καθαρισμός των υδάτων ή η ανακαίνιση των κτιρίων.
Η στρατηγική για την ΠΥ κάλεσε την Επιτροπή να διερευνήσει τις δυνατότητες σύστασης καινοτομικών χρηματοδοτικών μηχανισμών για τη στήριξη της ΠΥ και να συγκροτήσει ενωσιακό χρηματοδοτικό μηχανισμό για τη στήριξη των ατόμων που ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν έργα ΠΥ. Τα έργα ΠΥ είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο του μηχανισμού χρηματοδότησης φυσικού κεφαλαίου (ΜΧΦΚ) 61 , ενός χρηματοδοτικού μέσου που στηρίζει έργα σχετικά με τη βιοποικιλότητα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τα οποία δημιουργούν έσοδα ή καταδεικνύουν την εξοικονόμηση κόστους. Το πρώτο δάνειο υπεγράφη τον Απρίλιο του 2017 62 και αναμένεται να δημιουργήσει μεγάλα οφέλη για την ΠΥ και τη φύση. Τρεις επιπλέον πράξεις υπογράφηκαν το 2018, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης δανείου στον δήμο Αθηναίων για αστική ΠΥ, ενώ πολλά άλλα σχετικά έργα βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων 63 (ΕΤΣΕ) και οι στόχοι του νέου κανονισμού για το ΕΤΣΕ II [που συνδέουν το ΕΤΣΕ με περισσότερα βιώσιμα και διασυνοριακά έργα, ιδίως εκείνα που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της COP21 για το κλίμα ή στη μετάβαση προς μια οικονομία πιο αποδοτική από πλευράς πόρων, κυκλική και με (σχεδόν) μηδενικές εκπομπές άνθρακα] μπορούν επίσης να συμβάλουν, έστω και έμμεσα, στη στήριξη έργων ΠΥ.
Η συγχρηματοδότηση από την ΕΕ για την υλοποίηση έργων ΠΥ μέσω λύσεων που βασίζονται στη φύση, και για την αποκατάσταση στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων της διετίας 2014-15 στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» ανήλθε σε 38,6 εκατ. ευρώ, και σε 68 εκατ. ευρώ για τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων το 2016, με περαιτέρω 73 εκατ. ευρώ το 2017. Η συγχρηματοδότηση του δικτύου BiodivERsA ERA-net 64 παρείχε επιπλέον 33 εκατ. ευρώ για έργα σχετικά με την ΠΥ σε εθνικές υπηρεσίες κατά την περίοδο 2015-2016. Άλλα χρηματοδοτικά μέσα, όπως είναι τα διαρθρωτικά ταμεία, θα μπορούσαν στη συνέχεια να προσεταιριστούν τα αποτελέσματα της έρευνας και της καινοτομίας σχετικά με την ΠΥ και να προσθέσουν φιλοδοξίες όσον αφορά την κλίμακα των παρεμβάσεων και τη μεταξύ τους συνοχή, κάτι που όμως δεν συμβαίνει ακόμη.
Από την επανεξέταση προέκυψε ότι οι ευκαιρίες που υπάρχουν στα διάφορα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ δεν έχουν χρησιμοποιηθεί εξ ολοκλήρου και ότι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση εξακολουθεί να χρειάζεται βελτίωση. Ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις στο πλαίσιο της ομάδας συντονισμού για τη βιοποικιλότητα και τη φύση επισήμαναν ότι εκλαμβάνουν ως εμπόδιο την έλλειψη ειδικού χρηματοδοτικού μέσου. Υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η ευαισθητοποίηση όσον αφορά τις υφιστάμενες ευκαιρίες 65 , και να παρέχονται πληροφορίες για τον τρόπο συνδυασμού διαφορετικών πηγών για περισσότερα στρατηγικά και ολοκληρωμένα έργα ΠΥ.
Οι επενδύσεις στην ΠΥ αποφέρουν σημαντικά κέρδη στον ιδιωτικό τομέα. Η ΠΥ μπορεί να χρησιμοποιείται από τους κατασκευαστές για αύξηση της αξίας της γης ή για την προστασία περιουσιακών στοιχείων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής λόγω των υπηρεσιών αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, ελέγχου της διάβρωσης και των πλημμυρών που προσφέρουν πολλά οικοσυστήματα. Χρειάζεται καθοδήγηση σχετικά με την ποσοτικοποίηση της οικονομικής απόδοσης των επενδύσεων σε ΠΥ ώστε να ενθαρρυνθεί η αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων. Η δράση 1β 66 του σχεδίου δράσης για τη φύση, τους ανθρώπους και την οικονομία αντιμετωπίζει αυτή την ανάγκη, παρέχοντας καθοδήγηση από την Επιτροπή σχετικά με την ενσωμάτωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους στη λήψη αποφάσεων.
2.4. Συμβολή στην ανάπτυξη έργων ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ
Η στρατηγική ΠΥ της ΕΕ τόνισε ότι η στήριξη έργων ΠΥ σε ενωσιακό επίπεδο είναι σημαντικός στόχος προκειμένου να αποφευχθεί μια κατάσταση όπου τα έργα ΠΥ θα διεξάγονται μόνον ως ανεξάρτητες πρωτοβουλίες και δεν θα αναπτύσσουν το πλήρες δυναμικό τους. Η στρατηγική παρότρυνε τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες ανάπτυξης ΠΥ σε διασυνοριακό/διακρατικό πλαίσιο.
Στα κράτη μέλη, λίγες είναι οι διακρατικές πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί με επιτυχία, όπως η «ευρωπαϊκή πράσινη ζώνη» 67 ή ο «πράσινος διάδρομος του Κάτω Δούναβη» 68 . Στην τελευταία, έχει υπολογιστεί ότι κάθε εκτάριο πλημμυρικής περιοχής που αποκαταστάθηκε χορήγησε 500 ευρώ ετησίως σε οικοσυστημικές υπηρεσίες, συμβάλλοντας στη διαφοροποίηση των τοπικών μέσων βιοπορισμού.
Όσον αφορά τη στήριξη έργων ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ, τα υφιστάμενα μέσα είναι κατά κύριο λόγο προσανατολισμένα προς τα έργα που υλοποιούνται στο έδαφος ενός μόνον κράτους μέλους (εξαιρουμένου του INTERREG)· και έχουν δικές τους διαδικαστικές απαιτήσεις και χρονοδιάγραμμα, γεγονός που δεν διευκολύνει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση διασυνοριακών έργων ΠΥ.
Γενικότερα, υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ενσωμάτωση της ΠΥ με συνεργιστικό τρόπο σε μέσα στρατηγικού προγραμματισμού όπως σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, σχέδια διαχείρισης του προγράμματος Natura 2000, εθνικά σχέδια για την ποιότητα του αέρα, προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και επιχειρησιακά προγράμματα της πολιτικής συνοχής, καθώς και στα ΔΕΔ. Τα εν λόγω σχέδια θα μπορούσαν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου ΠΥ.
Η στρατηγική για την ΠΥ επισήμανε ότι η ανάπτυξη ενός δικτύου με την ονομασία ΔΕΔ-Π (διευρωπαϊκό δίκτυο για την ΠΥ) «θα απέφερε σημαντικά οφέλη όσον αφορά τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας και της ζωτικότητας ορισμένων από τα πιο παραδοσιακά οικοσυστήματα της Ευρώπης, με συνακόλουθα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη». Η στρατηγική προβλέπει ότι η Επιτροπή θα εκπονήσει μελέτη με σκοπό να εκτιμηθούν οι ευκαιρίες ανάπτυξης μιας ενωσιακής πρωτοβουλίας ΔΕΔ-Π, περιλαμβανομένης εκτίμησης του κόστους και των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών οφελών μιας τέτοιας πρωτοβουλίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 69 , το Συμβούλιο 70 και η Επιτροπή των Περιφερειών 71 εξέφρασαν επίσης τη στήριξή τους για μία πρωτοβουλία ΔΕΔ-Π.
Η ανάλυση κόστους-οφέλους που δημοσιεύτηκε το 2016 72 , κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια πιο στρατηγική προσέγγιση της ΠΥ σε ενωσιακό επίπεδο θα μπορούσε να παράσχει μεγαλύτερα οφέλη ανά ευρώ που επενδύθηκε απ’ ό,τι η τρέχουσα εφαρμογή της πολιτικής και η χρηματοδότησης των ΠΥ (με αναλογία οφέλους-κόστους που υπερβαίνει το διπλάσιο της σημερινής προσέγγισης).
Το άρθρο 12 του σχεδίου δράσης για τη φύση, τους ανθρώπους και την οικονομία προβλέπει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει καθοδήγηση που θα παρέχει ένα στρατηγικό πλαίσιο για την περαιτέρω στήριξη της ανάπτυξης ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ. Κατ’ αυτό τον τρόπο αναμένεται να συμβάλει στον προσδιορισμό και στην παροχή προτεραιότητας σε έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος με κατάλληλη χρηματοδότηση εντός του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, σε κλίμακα που υπερβαίνει τα διοικητικά σύνορα.
3. Συμπεράσματα και επόμενα βήματα
Η στρατηγική ΠΥ της ΕΕ υπογράμμισε τα οφέλη της ΠΥ και δημιούργησε μια δυναμική για την ανάπτυξη της ΠΥ στην ΕΕ. Έχει σημειωθεί πρόοδος σε διάφορα επίπεδα, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, ενώ η εξάπλωση της ΠΥ πρέπει να αυξηθεί περισσότερο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μια στρατηγική προσέγγιση της ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ δεν έχει ακόμη τεθεί σε εφαρμογή· και θα πρέπει να εξεταστεί ένα αρτιότερο πλαίσιο εφαρμογής για την ΠΥ. Η ανάπτυξη ΠΥ συχνά εφαρμόζεται μόνο σε μικρή κλίμακα, χωρίς να δίνεται η δέουσα αναγνώριση προς τα πιθανά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη της χρήσης λύσεων πράσινης αντί γκρίζας υποδομής.
Σε επίπεδο κρατών μελών, απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες για την ανάπτυξη και την εφαρμογή εθνικών στρατηγικών και πλαισίων προτεραιότητας της ΠΥ για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, σύμφωνα με την προσέγγιση της MAES. Αυτό θα προσφέρει μεγαλύτερη συνέργεια και συμπληρωματικότητα με τα πλαίσια δράσης προτεραιότητας σύμφωνα με τις οδηγίες οδηγιών για τη φύση, καθώς και την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα και την οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική.
Η ενσωμάτωση της ΠΥ σε κατάλληλους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς της ΕΕ δημιούργησε νέες ευκαιρίες· ωστόσο, η εκμετάλλευσή τους είναι ακόμη πολύ περιορισμένη. Θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για να επιτευχθεί αποτελεσματική ενσωμάτωση της ΠΥ στις σχετικές πολιτικές και στη νομοθεσία της ΕΕ. Θα είναι σημαντικό να διασφαλιστεί μια πιο στρατηγική προσέγγιση και να γίνεται η καλύτερη δυνατή χρήση των μελλοντικών χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ για τη στήριξη της πράσινης υποδομής. Εξάλλου, η συνοχή των πολιτικών που βασίζονται στο οικοσύστημα θα πρέπει να βελτιωθεί, μεταξύ άλλων και μέσω της βελτιωμένης διαλειτουργικότητας των σχετικών υφιστάμενων πλατφορμών.
Η εφαρμογή της δράσης 12 του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τη φύση και της σχετικής καθοδήγησής της για την στήριξη της ανάπτυξης έργων ΠΥ σε επίπεδο ΕΕ είναι μια ευκαιρία για να διευκρινιστεί περαιτέρω η έννοια της ΠΥ (με βάση παρατηρήσεις ότι οι πολλαπλές πτυχές που καλύπτονται από τον ορισμό της ΕΕ είναι ενίοτε δύσκολο να συγκεραστούν). Το έγγραφο καθοδήγησης παρέχει επίσης συγκεκριμένα παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο η ΠΥ συνδέεται με την αποκατάσταση οικοσυστημάτων. Στόχος του είναι να συμβάλει στη βελτιστοποίηση των επενδύσεων στη φύση και τη βιοποικιλότητα από το τρέχον πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, καθώς και στην ενημέρωση μελλοντικών συζητήσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει αυτό κατά την περίοδο μετά το 2020.
Επιπλέον, η καθοδήγηση από την Επιτροπή σχετικά με την ενσωμάτωση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους στη λήψη αποφάσεων 73 συμβάλλει στην καλύτερη συνεκτίμηση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών οφελών που προσφέρει η ΠΥ.
Τα πορίσματα που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση θα τροφοδοτήσουν την αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2020 και τη συνέχεια που θα δοθεί σ’ αυτήν. Θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων άλλων βασικών πολιτικών της ΕΕ σε τομείς όπως η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση, ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σ’ αυτήν, η μείωση του κινδύνου καταστροφών, η συνοχή και η βιώσιμη γεωργία και δασοκομία και, σε μια ευρύτερη προοπτική, οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης.
The Economic benefits of the Natura 2000 Network (Τα οικονομικά οφέλη του δικτύου Natura 2000)· 2013, ISBN 978-92-79-27588-3
Eftec, ECNC, UAntwerp & CEEWEB (2017) Promotion of ecosystem restoration in the context of the EU biodiversity strategy to 2020 (Προώθηση της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2020)
COM(2013) 249 τελικό.
COM(2017)198 final
Βλ. το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής και τα 28 δελτία ανά χώρα με βάση πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν το 2017
http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/financing/docs/PAF%20format%20EN.docx
http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/pdf/2020/RPF.pdf
Γερμανία, Κάτω Χώρες και η περιφέρεια της Φλάνδρας (BE).
Βλέπε υποσημείωση 2.
Χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους: http://ec.europa.eu/environment/nature/knowledge/ecosystem_assessment/index_en.htm
http://www.bfn.de/bkgi.html
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:52012DC0673
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014). Έγγραφο πολιτικής της ΕΕ για τα ύδατα σχετικά με τα μέτρα φυσικής συγκράτησης των υδάτων. Πρόγραμμα μέτρων της ομάδας εργασίας ΚΣΕ της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα https://circabc.europa.eu/sd/a/2457165b-3f12-4935-819a-c40324d22ad3/Policy%20Document%20on%20Natural%20Water%20Retention%20Measures_Final.pdf
https://ec.europa.eu/agriculture/rural-development-2014-2020_el
16 COM(2014) 86 final
Οδηγία 2014/89/EΕ· EΕ L 257 της 28.8.2014· σ. 135.
Απόφαση 2017/848 της Επιτροπής
COM(2013) 216
https://www.cbd.int/ecosystem/ · https://www.cbd.int/climate/
https://unfccc.int/process/the-paris-agreement/the-paris-agreement
COM(2018)738
http://ec.europa.eu/echo/sites/echo-site/files/1_en_document_travail_service_part1_v2.pdf
COM(2017) 773 final
https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-adaptation-and-disaster
ΚΓΠΚ 1 και 7, βλ. έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής
http://publications.europa.eu/webpub/eca/special-reports/greening-21-2017/el/
COM(2017) 713 final
Άρθρο 8 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013
http://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/legislation/guidance/
Aδριατική-Ιόνιο, Βαλτική Θάλασσα και Δούναβης
www.oppla.eu/EnRoute και http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC110402
Για παράδειγμα, Nature4Cities, GrowGreen, NAIAD, NATURVATION, UNALAB, Connecting και UrbanGreenUp
π.χ. Study report on the Health and social benefits of nature (Έκθεση μελέτης για την υγεία και τα κοινωνικά οφέλη της φύσης) http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/intro/
Έργο BESTGRID, https://www.bestgrid.eu
Βλ. έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής
https://ec.europa.eu/inea/connecting-europe-facility/cef-transport
https://www.eea.europa.eu/publications/green-infrastructure-and-flood-management
http://biodiversity.europa.eu/maes και http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC101639
Estreguil, C., Dige, G., Kleeschulte, S., Carrao, H., Raynal, J. and Teller, A., Strategic Green Infrastructure and Ecosystem Restoration: geospatial methods, data and tools, EUR 29449 EN, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2019, ISBN 978-92-79-97295-9, doi:10.2760/36800, JRC113815.
Βλ. έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.
COM(2017) 453 final
http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/docs/green_infrastructures/GI%20Final%20Report.pdf
http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/docs/green_infrastructures/GI%20Final%20Report.pdf
http://www.eib.org/products/blending/ncff/project-examples/index.htm
Βλ. οδηγό της Επιτροπής για τα πολλαπλά οφέλη των επενδύσεων της πολιτικής συνοχής στη φύση και στις πράσινες υποδομές.
http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/fitness_check/action_plan/factsheets_en.pdf
Ψήφισμα, της 2ας Φεβρουαρίου 2016, σχετικά με την ενδιάμεση αναθεώρηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2020, σημείο 29.
Συμπεράσματα, της 16ης Δεκεμβρίου 2015, σχετικά με την ενδιάμεση αναθεώρηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2020, σημείο 30.
Γνωμοδότηση, της 26ης Ιουνίου 2014, με θέμα «Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση στην προώθηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 και στην επίτευξη των στόχων Aichi», σημείο 53.
Βλέπε υποσημείωση 59.