52017IR6209

EUR-Lex

Access to European Union law

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

EUROPA
EUR-Lex home
EUR-Lex - 52017IR6209 - EN

Help

Search tips

Need more search options? Use the Advanced search

Document 52017IR6209

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Το κόστος και ο κίνδυνος της μη συνοχής: η στρατηγική αξία της πολιτικής συνοχής για την επίτευξη των στόχων της Συνθήκης και την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων για τις ευρωπαϊκές περιφέρειες»

COR 2017/06209

ΕΕ C 247 της 13.7.2018, p. 16–21 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

HTML

PDF

Official Journal

13.7.2018

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 247/16

(2018/C 247/04)

Εισηγητής:

ο κ. Mieczysław Struk (PL/EPP), περιφερειάρχης Πομερανίας

Έγγραφο αναφοράς:

Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Η περιφέρεια μου, η Ευρώπη μου, το μέλλον μας: 7η έκθεση για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή

COM(2017) 583 final

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Γενικές παρατηρήσεις

χαιρετίζει τη δημοσίευση της 7ης έκθεσης για τη συνοχή ως σημαντική αφετηρία στη συζήτηση για τη νέα πολιτική συνοχής μετά το 2020· υπογραμμίζει εν προκειμένω ότι η πολιτική συνοχής 2014-2020 αναμένεται π.χ. να εξασφαλίσει περισσότερες από 7,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, καλύτερα επαγγελματικά προσόντα σε σχεδόν 9 εκατομμύρια άτομα και ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο σε περίπου 15 εκατομμύρια νοικοκυριά, αλλά και να υποστηρίξει τις επενδύσεις σε 1,1 εκατομμύριο ΜΜΕ και να εισφέρει 16 δισεκατομμύρια ευρώ στην ψηφιακή οικονομία· εφιστά, συνεπώς, την προσοχή στο ανεκτίμητο κόστος της «μη συνοχής», λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι η ευρωπαϊκή εδαφική σύγκλιση είναι περισσότερο ζωτική από ποτέ για την ίδια την Ευρώπη και για τους πολίτες της, για την οικονομία, καθώς και για τις πόλεις και τις περιφέρειές της·

εκτιμά θετικά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χαρτογραφεί σε τακτική βάση το κόστος της μη Ευρώπης και καταδεικνύει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, ότι η απουσία ανάληψης κοινής δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο οδηγεί, σε ορισμένους τομείς, σε σημαντικά χαμηλότερες επιδόσεις της οικονομίας, ενώ, ταυτόχρονα, συνεπάγεται περιορισμένη διαθεσιμότητα σημαντικών δημόσιων αγαθών·

εκφράζει, σε αυτό το πλαίσιο, την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχουν ενσωματώσει μέχρι στιγμής το θέμα της μη συνοχής στις αναλύσεις τους και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων·

ευχαριστεί τη Βουλγαρική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το αίτημά της προς την ΕτΠ να εκπονήσει γνωμοδότηση με θέμα «Το κόστος και ο κίνδυνος της μη συνοχής», η οποία παρέχει στην ΕτΠ μια εξαιρετική ευκαιρία να εξετάσει ευρύτερα τον στρατηγικό ρόλο της πολιτικής συνοχής·

υπενθυμίζει το θεμελιώδες γεγονός ότι η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της ΕΕ που καθορίζεται στο άρθρο 174 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ τονίζει ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να συνεχίσει να εκπληρώνει την αποστολή της που συνίσταται στον συνδυασμό της υποστήριξης των λιγότερο ανεπτυγμένων και προβληματικών περιοχών με παροχές προς όλες τις περιφέρειες. Τούτο δε με στόχο τη συνεκτίμηση των αντίστοιχων περιφερειακών προκλήσεων και δυνατοτήτων και την προώθηση της αρμονικής ανάπτυξης της ΕΕ στο σύνολό της, καταδεικνύοντας έτσι σαφώς στους πολίτες κάθε τόπου την προστιθέμενη αξία της χρηματοδότησης της ΕΕ. Εν προκειμένω, υπενθυμίζει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των περιοχών όπως αυτά περιγράφονται στο άρθρο 349 της ΣΛΕΕ·

υπογραμμίζει ότι η πολιτική συνοχής είναι η κύρια ευρωπαϊκή πολιτική επενδύσεων που στοχεύει στην επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων της Συνθήκης, αλλά μπορεί επίσης να τονώσει την καινοτομία, να διαχειριστεί τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής και της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και να μετριάσει τις ασύμμετρες οικονομικές κρίσεις με τη διαφύλαξη των δημόσιων ευνοϊκών για την ανάπτυξη επενδύσεων στις περιφέρειες, συμβάλλοντας στη μείωση της ανεργίας των νέων και της μακροχρόνιας ανεργίας και στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης· ως εκ τούτου, η ΕτΠ επαναβεβαιώνει την ισχυρή στήριξή της προς τη #CohesionAlliance (Συμμαχία για τη Συνοχή) (1)·

επισημαίνει ότι η πολιτική συνοχής διαθέτει ένα από τα πιο ανεπτυγμένα πλαίσια επιδόσεων μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ και είναι η πολιτική της ΕΕ που ελέγχεται με τον πλέον ακριβή τρόπο και υπόκειται στην καλύτερη δυνατή αξιολόγηση· ήταν δε σε θέση να βελτιώνει όλο και περισσότερο την αποτελεσματικότητά της κατά την τελευταία δεκαετία·

Οικονομική συνοχή

χαιρετίζει τις παρατηρήσεις που περιλαμβάνονται στην 7η έκθεση για τη συνοχή ότι η οικονομία της ΕΕ ανακάμπτει από την οικονομική κρίση και ότι οι περιφερειακές ανισότητες έχουν μόλις αρχίσει να περιορίζονται ξανά. Ωστόσο, με πολλές περιφέρειες να μην έχουν φτάσει στα προ κρίσης επίπεδά τους όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ και την απασχόληση, αλλά και να συσσωρεύουν σημαντικές καθυστερήσεις σε ό,τι αφορά την υλοποίηση των δημόσιων επενδύσεων, ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί·

επικροτεί τα αναφερόμενα στοιχεία βάσει των οποίων, μεταξύ των ετών 2000 και 2015, οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες μπόρεσαν να προσεγγίσουν τον μέσο όρο της ΕΕ, κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για τις περισσότερες περιφέρειες των χωρών της ΕΕ-13. Ωστόσο, σημειώνει με ανησυχία ότι η κατάσταση σε ορισμένες περιφέρειες, κυρίως στη νότια Ευρώπη, δεν έχει βελτιωθεί και είναι μάλιστα ακόμη χειρότερη από ό, τι πριν την κρίση·

10.

επισημαίνει ότι η οικονομική ανάπτυξη ήταν επίσης πολύ ταχύτερη σε περιφέρειες με ΑΕγχΠ ήδη πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ, και ειδικότερα σε πολλές μητροπολιτικές περιοχές οι οποίες αποτελούν τους κύριους μοχλούς περιφερειακής ανταγωνιστικότητας. Από την άλλη πλευρά, παρατηρείται ότι οι περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ φαίνεται να έχουν εγκλωβιστεί σε μια «παγίδα μεσαίου εισοδήματος», με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά ανάπτυξης από τον μέσο όρο της ΕΕ·

11.

εκφράζει την ανησυχία της για τη μεγάλη ποικιλομορφία των επιδόσεων στην καινοτομία, η οποία όχι μόνο παραμένει εδαφικά συγκεντρωμένη στις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες στα βορειοδυτικά της ΕΕ, αλλά τείνει επίσης να διευρυνθεί, με τις κορυφαίες περιφέρειες να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους και με φθίνουσες επιδόσεις στις απομακρυσμένες και λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, καθώς και στις περιφέρειες μετάβασης. Αυτό καταδεικνύει τη σημασία μιας προσέγγισης από τη βάση προς την κορυφή — μέσω των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης— για την υποστήριξη των δυνατοτήτων καινοτομίας των περιφερειών·

Κοινωνική συνοχή

12.

επικροτεί το γεγονός ότι η κατάσταση της απασχόλησης στην ΕΕ βελτιώνεται παράλληλα με την οικονομική ανάκαμψη. Εντούτοις, οι περιφερειακές ανισότητες στα ποσοστά ανεργίας παραμένουν σημαντικές, ενώ πολλές περιφέρειες στα νότια κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ποσοστά ανεργίας άνω του 20 %·

13.

σημειώνει με ανησυχία ότι η ανεργία των νέων παραμένει ένα πιεστικό πρόβλημα, διότι εξακολουθεί να υπερβαίνει το προ κρίσης επίπεδο, αλλά και το διπλάσιο του συνολικού ποσοστού ανεργίας. Η κατάσταση στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες και στις περιφέρειες μετάβασης είναι ιδιαίτερα ανησυχητική·

14.

εφιστά την προσοχή στην κατάσταση των ατόμων που κινδυνεύουν από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα ποσοστά των οποίων, παρά τις θετικές εξελίξεις, παραμένουν απαράδεκτα υψηλά·

15.

υπογραμμίζει ότι πολλά εδάφη, και πρωτίστως οι περιφέρειες και οι αγροτικές περιοχές της ΕΕ-13, αντιμετώπισαν σημαντική μείωση του πληθυσμού που προκλήθηκε τόσο από τις φυσικές μεταβολές όσο και από τη μετανάστευση προς τα έξω, ενώ άλλες περιφέρειες γνώρισαν μεγάλη αύξηση του συνολικού πληθυσμού. Ο μεγάλος αριθμός μεταναστών και προσφύγων που φθάνουν στην ΕΕ από το 2015 έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο σε ό,τι αφορά τη δημογραφία και την κοινωνική συνοχή σε συγκεκριμένα κράτη μέλη, περιφέρειες και πόλεις·

Εδαφική συνοχή

16.

τονίζει τη σημασία της περιβαλλοντικής διάστασης για την αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων και των περιφερειών της Ευρώπης καθώς και για την υγεία και την ευημερία των πολιτών της. Ο αυξανόμενος αριθμός περιβαλλοντικών ζητημάτων —ιδίως η αλλαγή του κλίματος και η συνακόλουθη αύξηση της συχνότητας και της έντασης των φυσικών καταστροφών, η επέκταση των οικισμών, των κατοικημένων περιοχών και των βιομηχανικών δραστηριοτήτων των ανθρώπων, η απώλεια βιοποικιλότητας και ο κατακερματισμός των οικοτόπων, αλλά και άλλες πιέσεις επί του περιβάλλοντος, όπως η ρύπανση του αέρα και των υδάτων— έχει δυνητικά επιζήμιες συνέπειες για τις οικονομίες και τις κοινωνίες της ΕΕ· Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη μείωση των περιβαλλοντικών πιέσεων, η ΕτΠ εκφράζει την ανησυχία της ότι οι κύριοι περιβαλλοντικοί στόχοι παραμένουν ανεκπλήρωτοι, ιδίως στο κεντρικό και το ανατολικό τμήμα της ΕΕ·

17.

χαιρετίζει την ουσιαστική πρόοδο που σημειώθηκε στον περιορισμό τόσο της κατανάλωσης ενέργειας όσο και των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, σημειώνει όμως ότι μέρος της προόδου αυτής ήταν απλώς και μόνο αποτέλεσμα της μείωσης της δραστηριότητας κατά την οικονομική ύφεση, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την υλοποίηση της μετάβασης προς καθαρές πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και για μια ενεργειακά αποδοτικότερη οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών με χαμηλές εκπομπές ρύπων·

18.

εφιστά την προσοχή στην εδαφική διάσταση της κλιματικής αλλαγής και στις φυσικές καταστροφές που προκαλούνται από το κλίμα, οι οποίες θα έχουν ανομοιογενείς επιπτώσεις στις περιφέρειες. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ υπογραμμίζει πόσο σημαντική είναι η διενέργεια επισταμένης ανάλυσης της ευπάθειας και η λήψη μέτρων προσαρμογής για τις ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες, καθώς και η παροχή πράσινων υποδομών·

19.

υπογραμμίζει ότι το δίκτυο μεταφορών της ΕΕ, κυρίως το σιδηροδρομικό σύστημα, κάθε άλλο παρά βέλτιστο είναι, ιδίως στις περιφέρειες της ΕΕ-13. Η ΕτΠ υπογραμμίζει σχετικά ότι η ολοκλήρωση των ΔΕΔ-Μ, ιδίως των πρωτευόντων κόμβων του κεντρικού δικτύου (core network), και η ενσωμάτωσή τους στα εθνικά και περιφερειακά συστήματα μεταφορών είναι αναγκαίες όχι μόνο για την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης, τη μείωση των χρόνων ταξιδίου και την αποδυνάμωση των δυσμενών επιπτώσεων της περιφερειακής θέσης ορισμένων περιοχών, αλλά, κυρίως, για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης ολόκληρης της ΕΕ, καθιστώντας την ενιαία αγορά πιο αποτελεσματική. Για τους ίδιους λόγους, η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η ψηφιοποίηση είναι μία από τις μείζονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όλες οι περιφέρειες της ΕΕ και τονίζει τη σημασία που έχει η αύξηση των επενδύσεων σε ευρυζωνικές υποδομές και στις ψηφιακές δεξιότητες·

20.

επισημαίνει, στο πλαίσιο αυτό, ότι σχεδόν το ένα τρίτο των πολιτών της ΕΕ ζουν και εργάζονται σε παραμεθόριες περιφέρειες οι οποίες έχουν γενικά χαμηλότερες οικονομικές επιδόσεις από άλλες περιφέρειες. Παρά τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, τα σύνορα εξακολουθούν να παρεμποδίζουν την κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, ανθρώπων, κεφαλαίων και ιδεών. Παρεμποδίζεται έτσι η πλήρης αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της ολοκλήρωσης. Η εξάλειψη των εμποδίων που αφορούν ειδικά τα σύνορα θα προσπορίσει στις παραμεθόριες περιφέρειες σημαντικά οφέλη ως προς το ΑΕγχΠ τους, αλλά και ως προς τη μείωση των —επίσης σχετικών με τα σύνορα— μορφών κόστους·

Προκλήσεις για τις πόλεις και τις περιφέρειες

21.

επισημαίνει ότι η δημογραφική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ και έχει ευρείες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ενδεικτικά αναφέρεται η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση του αριθμού των νέων, τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων, η συρρίκνωση του ενεργού εργατικού δυναμικού και η «διαρροή εγκεφάλων». Η δημογραφική εξέλιξη εξαρτάται επομένως σε μεγάλο βαθμό από το μεταναστευτικό ρεύμα το οποίο εμφανίζει μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιοχών της ΕΕ. Οι ανισορροπίες αυτές δημιουργούν σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις τόσο στις περιοχές που πλήττονται από συρρίκνωση και γήρανση του πληθυσμού —κυρίως πρόκειται για περιφέρειες μετάβασης οι οποίες συχνά βιώνουν μια μεταστροφή προς μη εμπορεύσιμες τοπικές υπηρεσίες με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι δυνατότητές τους όσον αφορά τις εξαγωγές, την ανάπτυξη και την καινοτομία— όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα που αντιμετωπίζουν εισροή πληθυσμού. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ επισημαίνει ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να διαδραματίζει πιο αποφασιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της γήρανσης, των «ασθενειών του τρόπου ζωής» και της ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων και όσων βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΕΕΑΚ), καθώς και της ένταξης των μεταναστών και προσφύγων, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού·

22.

υπογραμμίζει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι πιθανόν να αυξηθούν σε συχνότητα και επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιφερειών, όμως η αυξημένη έκθεση σε κίνδυνο καταστροφής συνεπάγεται μεγαλύτερες πιθανές ζημίες, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές·

23.

υπογραμμίζει τη σημασία της διασυνοριακής, διακρατικής και διαπεριφερειακής συνεργασίας για την ενίσχυση της εδαφικής συνοχής, την ενθάρρυνση της αλληλεγγύης μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ και την παροχή ουσιαστικής προστιθέμενης αξίας στους στόχους της ΕΕ.

24.

υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι περιφέρειες και οι πόλεις αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς προκλήσεις, όπως ο παγκόσμιος ανταγωνισμός, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η ανάδυση επαναστατικών τεχνολογιών, οι δημογραφικές αλλαγές και η μετανάστευση, ο κίνδυνος φτώχειας και ο κοινωνικός αποκλεισμός, η ενεργειακή ασφάλεια, η αλλαγή του κλίματος και η απώλεια βιοποικιλότητας. Όλες αυτές οι προκλήσεις έχουν ισχυρό εδαφικό αντίκτυπο, με άνιση κατανομή των οφελών και του κόστους στις περιφερειακές οικονομίες και κοινότητες της Ευρώπης, πράγμα το οποίο επιβεβαιώνεται από την 7η έκθεση για τη συνοχή που προβάλλει την εμφάνιση των αποκαλούμενων «ομάδων περιφερειακής ανάπτυξης». Οι δυνατότητες των εν λόγω προκλήσεων να αλληλοενισχύονται και να μετασχηματίζουν αρνητικά το οικονομικό, κοινωνικό και εδαφικό τοπίο της Ευρώπης είναι τεράστιες και μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη διεύρυνση των υφιστάμενων ανισοτήτων, αναιρώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον στόχο της Συνθήκης για ενίσχυση της συνοχής της ΕΕ.

25.

εν προκειμένω, υπογραμμίζει ότι πρέπει να συνεχιστούν οι επενδύσεις υπό την πολιτική συνοχής σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ, καθότι η προσαρμογή τους στους προαναφερθέντες κλυδωνισμούς προϋποθέτει μακροπρόθεσμες τοπικού χαρακτήρα και εμβέλειας στρατηγικές που μπορούν να ενσωματώνουν τις οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές διαστάσεις, καθώς και την αξιοποίηση συνεργειών τόσο μεταξύ όλων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων όσο και με άλλα μέσα της ΕΕ. Επαναλαμβάνει, συνεπώς, τις έντονες αντιρρήσεις της σε ό,τι αφορά την εξέταση της κοινωνικής διάστασης και του ΕΚΤ χωριστά από την πολιτική συνοχής. Παράλληλα, επιβεβαιώνει τη θέση της όσον αφορά τον αυξανόμενο ρόλο που οφείλει να διαδραματίσει το ΕΚΤ στην προώθηση της εδαφικής και κοινωνικής σύγκλισης και στην ανάγκη ενίσχυσης του ρόλου των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον προγραμματισμό και τη διαχείριση του ΕΚΤ·

26.

τονίζει με έμφαση ότι, σύμφωνα με το άρθρο 174 της ΣΛΕΕ, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ο εδαφικός αντίκτυπος των δημόσιων παρεμβάσεων και, ως εκ τούτου, επαναλαμβάνει τη σημασία των αξιολογήσεων εδαφικού αντίκτυπου κατά τον σχεδιασμό όλων των ενωσιακών δημόσιων πολιτικών με στόχο τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους·

Ο ρόλος της πολιτικής συνοχής

27.

τονίζει ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να είναι κεντρικής σημασίας στη συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το δυναμικό όλων των μερών της ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο όλοι οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να επωφεληθούν από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση κατά τρόπο συνεκτικό. Επίσης, είναι καθοριστικής σημασίας το πώς μπορεί να εξασφαλιστεί ότι όλες οι περιφέρειες της ΕΕ είναι σε θέση να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που απορρέουν από τον παγκόσμιο μετασχηματισμό. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ επαναλαμβάνει την υποστήριξή της στην εξασφάλιση ισχυρής και βελτιωμένης πολιτικής συνοχής για όλες τις περιφέρειες μετά το 2020 και υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που πρέπει να συνεχίσει να διαδραματίζει η πολιτική συνοχής στο μέλλον της ΕΕ, όπως υπογραμμίζεται στη γνωμοδότησή της με θέμα «Το μέλλον της πολιτικής συνοχής μετά το 2020» (2)·

28.

υπενθυμίζει ότι η πολιτική συνοχής, η οποία στηρίζεται στις περιφερειακές πολιτικές των επιμέρους κρατών μελών, αποσκοπεί στη διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού που θα επιτρέψουν σε ολόκληρη την ΕΕ να αξιοποιήσει πλήρως τα οφέλη της ενιαίας αγοράς, η οποία —παράλληλα με την εδαφική ανθεκτικότητα— αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της ανταγωνιστικής θέσης της ΕΕ σε παγκόσμια κλίμακα. Η ΕτΠ υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι, παρά το γεγονός ότι η ενιαία αγορά υπήρξε επιτυχημένος «μηχανισμός σύγκλισης» για την ΕΕ, τα κέρδη δεν κατανέμονται εξίσου και δεν διαχέονται αυτόματα στις μειονεκτούσες περιφέρειες (και εκείνες με ειδικά γεωγραφικά μειονεκτήματα) και κοινωνικές ομάδες. Ως εκ τούτου, εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος αύξησης της οικονομικής και κοινωνικής αποσύνδεσης μεταξύ των «κινητήρων» της ανάπτυξης της ΕΕ και άλλων περιφερειών·

29.

στο πλαίσιο αυτό, τονίζει ότι η αποστολή της πολιτικής συνοχής εξακολουθεί να ισχύει απολύτως δεδομένου ότι επιτρέπει σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, ιδίως από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές, να επωφελούνται από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της, οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες είναι σε θέση να αποδεσμεύσουν και να αξιοποιήσουν το ενδογενές τους δυναμικό, ενώ οι ισχυρότερες εξοπλίζονται καλύτερα για να ανταποκριθούν στις παγκόσμιες προκλήσεις. Από την άποψη αυτή, η πολιτική συνοχής είναι η πιο απτή έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, προσφέροντας ίσες ευκαιρίες και καλύτερη ποιότητα ζωής στους ανθρώπους σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η μελλοντική πολιτική συνοχής δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως δώρο αλλά ως απαραίτητος πυλώνας μιας ενιαίας αγοράς που συνδέει ποικίλες χώρες και περιφέρειες με ανομοιογενή επίπεδα ανάπτυξης·

30.

υπογραμμίζει ότι η πολιτική συνοχής είναι η κύρια ευρωπαϊκή πολιτική για την καταπολέμηση των εδαφικών ανισορροπιών και τη μείωση των αναπτυξιακών κενών που προκύπτουν από τις διάφορες προκλήσεις. Έχει καταφέρει να συμβάλει σημαντικά στη θετική οικονομική, κοινωνική και εδαφική αλλαγή στην ΕΕ λόγω της πολύπλοκης διατομεακής προσέγγισης με στόχο την υποστήριξη της καινοτομίας, των ΜΜΕ, της οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, των υποδομών μεταφορών, της αστικής ανάπλασης, του βιομηχανικού μετασχηματισμού, της αγροτικής διαφοροποίησης, αλλά και της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων, της απασχόλησης, του πολιτισμού και της κοινωνικής υποδομής, καθώς και της κοινωνικής ένταξης, για να αναφέρουμε λίγους μόνο τομείς. Η ΕτΠ, στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζει την ανάγκη να διασφαλιστούν ισχυρότερες συνέργειες και συντονισμός μεταξύ της πολιτικής συνοχής και των τομεακών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ·

31.

υπογραμμίζει ότι, λόγω του μεγάλου αριθμού προκλήσεων και της σοβαρής εδαφικής τους διάστασης, απαιτείται περισσότερο από ποτέ ισχυρή και αποτελεσματική πολιτική συνοχής για όλες τις περιφέρειες της ΕΕ για μια ισχυρή και αποτελεσματική Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕτΠ επιβεβαιώνει εκ νέου ότι η πολιτική συνοχής έχει την ικανότητα για μια ευέλικτη και ευαίσθητη στις ιδιαιτερότητες των τόπων απάντηση στις σημερινές και αναδυόμενες προκλήσεις, ιδίως όσες προκύπτουν από τις οξείες καταστάσεις κρίσης που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση· παράλληλα, υπογραμμίζει ότι τόσο ο πρωταρχικός στόχος μιας οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ισχυρής Ευρώπης όσο και η μεγαλύτερη εδαφική συνοχή μπορούν να υλοποιηθούν μόνον εάν οι αστικές και οι αγροτικές περιοχές, ως συμπληρωματικά λειτουργικοί χώροι, ισχυροποιηθούν μέσω κατάλληλης και εξειδικευμένης στήριξης·

32.

επισημαίνει ότι τα μέσα της πολιτικής για τη συνοχή θα πρέπει να βελτιωθούν στο μέλλον προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη απλούστευση και ικανότητα αντίδρασης στις νέες προκλήσεις· ωστόσο, δεν πρέπει να καταστούν υπερβολικά περίπλοκα, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να συνδυαστούν η οικονομική και κοινωνική σύγκλιση, η αντιμετώπιση των κυκλικών οικονομικών διακυμάνσεων, η διασφάλιση δημοσιονομικής πειθαρχίας και η πρόληψη πολιτικής διάβρωσης· υπενθυμίζει, εν προκειμένω, την υποστήριξή της σε μια διαφοροποιημένη προσέγγιση προκειμένου να απλουστευτεί και να ενισχυθεί το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής·

33.

αναδεικνύει την ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας ως προς την εξάλειψη των συνοριακών εμποδίων και την προώθηση της διασυνοριακής συνεργασίας με στόχο συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους πολίτες της ΕΕ. Εν προκειμένω, ζητεί τα μελλοντικά προγράμματα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας να είναι αρκετά ευέλικτα ώστε να ικανοποιούνται οι ειδικές ανάγκες των διαφόρων παραμεθόριων περιοχών (μεταξύ άλλων όσον αφορά τα μεταξύ ιδιωτών ή τα μικρής κλίμακας έργα). Συν τοις άλλοις, η ΕτΠ κρίνει αναγκαίες τόσο την κατάργηση του ορίου απόστασης 150 χιλιομέτρων που ισχύει στη θαλάσσια συνεργασία όσο και την πρόκριση μιας πιο αναλογικής προσέγγισης του θέματος των απαιτήσεων που ισχύουν για τις κρατικές ενισχύσεις, τους λογιστικούς και τους λοιπούς ελέγχους στα προγράμματα ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (3). Η ΕτΠ επισημαίνει επίσης την αυξανόμενη ανάγκη μεγαλύτερης χρήσης των μακροπεριφερειακών στρατηγικών, οι οποίες θα πρέπει να στηριχθούν από την πολιτική συνοχής παράλληλα με άλλες πολιτικές της ΕΕ·

34.

προτρέπει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξουν μεθοδολογία για το «κόστος της μη συνοχής», προκειμένου να παρασχεθούν πρόσθετα ποσοτικά στοιχεία σχετικά με την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία της πολιτικής συνοχής·

Οι αξίες επί των οποίων εδράζεται η πολιτική συνοχής

35.

υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή της πολιτικής συνοχής έχει πολλές θετικές δευτερογενείς συνέπειες, διότι συμβάλλει σε καλύτερης ποιότητας διακυβέρνηση και στη βελτίωση των θεσμών σε πολλές περιφέρειες. Δεν αποτελεί μόνο βασική προϋπόθεση της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και μια σταθερή βάση για την ευημερία της κοινωνίας γενικότερα, συμπεριλαμβανομένης της εμπιστοσύνης των πολιτών και της πολιτικής νομιμοποίησης της ΕΕ. Η ΕτΠ επισημαίνει ότι η πολιτική συνοχής θα πρέπει να συνεχίσει να πιέζει για μια νέα διοικητική νοοτροπία στις περιφέρειες ενισχύοντας την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, την αρχή των εταιρικών σχέσεων, τον μεσοπρόθεσμο οικονομικό προγραμματισμό, τον πολυετή προγραμματισμό και χρηματοδότηση, τις ολοκληρωμένες προσεγγίσεις και μέσα που βασίζονται στον τόπο, αλλά και διαφανείς και βασισμένες σε στοιχεία διαδικασίες λήψης αποφάσεων, εκ των προτέρων αιρεσιμότητες, τον προσανατολισμό προς τα αποτελέσματα, τη θεματική συγκέντρωση, τους μηχανισμούς κινήτρων, τα προηγμένα συστήματα διαχείρισης, καθώς και μέτρα επικοινωνίας για τη γνωστοποίηση των άμεσων επιπτώσεών της στους πολίτες·

36.

υπογραμμίζει ότι η πολιτική συνοχής είναι η αποτελεσματικότερη πολιτική της ΕΕ για να ξεπεραστούν τα πολιτικά στεγανά. Έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει την κύρια κινητήρια δύναμη για τον διαρθρωτικό μετασχηματισμό στην ΕΕ, συνδυάζοντας διάφορες τομεακές πολιτικές μέσω ολοκληρωμένων στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης με βάση τους τόπους που παρέχουν εξατομικευμένες λύσεις οι οποίες εδράζονται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τις αναπτυξιακές ευκαιρίες και τις προκλήσεις μιας συγκεκριμένης περιοχής, όπως ορίζονται επιτόπου από τους πολίτες, τους επιχειρηματίες και τις αρχές·

37.

από την άποψη αυτή, επισημαίνει ότι η πολιτική συνοχής μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικότερη εάν τα κράτη μέλη είναι αποφασισμένα να εφαρμόσουν εκείνες τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν σε ένα βελτιωμένο πλαίσιο υλοποίησης της πολιτικής για τη συνοχή, συμπεριλαμβανομένης της ενισχυμένης θεσμικής ικανότητας. Η ΕτΠ επιμένει επίσης στην άποψη ότι τυχόν περαιτέρω σύνδεση των ενωσιακού χαρακτήρα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με την πολιτική συνοχής θα απαιτούσε τον εκδημοκρατισμό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τη συμπλήρωσή του με έναν κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος θα θεσπίζει πρότυπα για τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, με στόχο να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να ενδυναμωθεί η αποδοχή της διαδικασίας· είναι επίσης απαραίτητο να υποβάλλεται κάθε διαρθρωτική μεταρρύθμιση σε εκ των προτέρων αξιολόγηση της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας και να επιβεβαιώνεται η ύπαρξη άμεσης σχέσης με τους στόχους της Συνθήκης (4)·

38.

σημειώνει ότι η πολιτική συνοχής έχει αποδείξει ότι η ενδυνάμωση των περιφερειακών και τοπικών παραγόντων είναι ζωτικής σημασίας για τη διευκόλυνση του διαρθρωτικού μετασχηματισμού. Επιπλέον, η έρευνα καταδεικνύει ότι υπάρχει αναξιοποίητο δυναμικό αύξησης της παραγωγικότητας σε επίπεδο χώρας με τη βελτίωση της απόδοσης των περιφερειών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι οι περιφέρειες και οι τοπικές αρχές πρέπει να έχουν ισχυρότερους δεσμούς με μια έξυπνη και ισχυρή πολιτική συνοχής στο πλαίσιο της ευρείας βάσης προώθησης πολύπλοκων και ισχυρών αναπτυξιακών στρατηγικών. Κάτι τέτοιο θα προσδώσει στην ΕΕ νομιμοποίηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθιστώντας τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πιο απτή για τους πολίτες·

Το κόστος και οι κίνδυνοι της μη συνοχής για την Ευρωπαϊκή Ένωση: μήνυμα έγκαιρης προειδοποίησης

39.

υπογραμμίζει την ύψιστη ανάγκη εξασφάλισης ενός πλαισίου πολιτικής που θα διαδεχθεί τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», με σκοπό τη διατήρηση της θεματικής συγκέντρωσης και της εδαφικής απόκρισης της πολιτικής συνοχής μετά το 2020·

40.

υπογραμμίζει ότι η υποβάθμιση ή ο κατακερματισμός της χρηματοδότησης της πολιτικής συνοχής, π.χ. μέσω του περιορισμού της σε ορισμένες κατηγορίες περιφερειών ή με την αποσύνδεσή της από το ΕΚΤ, θα επιφέρει σημαντικούς πολιτικούς κινδύνους, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της ΕΕ να εκπληρώνει τους στόχους της Συνθήκης αναφορικά με την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής εξαιτίας της έλλειψης κρίσιμης μάζας υποστήριξης σε πολλές περιφέρειες, πράγμα το οποίο συνεπάγεται επίσης χαμηλότερες επενδύσεις σε κεντρικούς ευρωπαϊκούς στόχους·

41.

υπογραμμίζει, στο πλαίσιο αυτό, την ανησυχία της ότι η μη συνοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε, στη χειρότερη περίπτωση, να οδηγήσει σε:

α)	αύξηση των οικονομικών και των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών και μεγαλύτερες εντάσεις μεταξύ των κρατών μελών·

β)	αποσύνθεση της ενιαίας αγοράς και μειωμένη αποτελεσματικότητα της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ·

γ)	μη εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων·

δ)	σοβαρά εμπόδια στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της μετανάστευσης·

ε)	πτώση της πίστης και της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς της ΕΕ και στην ίδια τη δημοκρατία, γεγονός το οποίο, με τη σειρά του, θα οδηγήσει σε ραγδαία αύξηση του λαϊκισμού και του εθνικισμού με αποτέλεσμα πολιτική αστάθεια και, τελικά, ακόμη και την αποσύνθεση της ΕΕ·

42.

θεωρεί, ως εκ τούτου, ότι η γεφύρωση του οικονομικού, κοινωνικού και εδαφικού χάσματος που εξακολουθεί να υφίσταται στην ΕΕ αποτελεί τη θεμελιώδη, μακροπρόθεσμη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της.

43.

επαναλαμβάνει, εν προκειμένω, ότι η πολιτική συνοχής δεν μπορεί να υπόκειται σε οιαδήποτε εκ των υστέρων πολιτική αιρεσιμότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία είτε εκφεύγει της σφαίρας επιρροής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών είτε ενδέχεται να θέσει τις εν λόγω αρχές υπό την ομηρία των πολιτικών που εφαρμόζουν οι εθνικές κυβερνήσεις.

Βρυξέλλες, 22 Μαρτίου 2018.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Karl-Heinz LAMBERTZ

(1) www.cohesionalliance.eu

(2) ΕΕ C 306 της 15.9.2017, σ. 8.

(3) Εργαστήριο της ΕτΠ με θέμα την απλούστευση της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (https://cor.europa.eu/Documents/Migrated/Events/ETC-WORKSHOP-FINAL-REPORT.pdf).

(4) Ψήφισμα της ΕτΠ με θέμα την τροποποίηση του κανονισμού περί κοινών διατάξεων των ΕΔΕΤ για τη στήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων — COR-2017-06173-00-00-RES.

Top

Choose the experimental features you want to try