ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 6.12.2017

COM(2017) 822 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ

ΝΕΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΤΑΘΕΡΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017 και στην επιστολή προθέσεων που τη συνόδευε, ο Πρόεδρος Γιούνκερ ανακοίνωσε την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις για τη δημιουργία ειδικού κονδυλίου για τη ζώνη του ευρώ εντός του προϋπολογισμού της ΕΕ, με το οποίο καλύπτονται οι ακόλουθες λειτουργίες: 1) βοήθεια για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αξιοποιώντας το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Επιτροπής· 2) σταθεροποιητική λειτουργία· 3) μηχανισμός ασφαλείας για την Τραπεζική Ένωση· και 4) ένα μέσο σύγκλισης για την παροχή προενταξιακής βοήθειας σε κράτη μέλη στην πορεία τους προς την υιοθέτηση του ευρώ.

Οι ιδέες αυτές αναλύονται λεπτομερέστερα στην παρούσα ανακοίνωση, η οποία εντάσσεται σε δέσμη πρωτοβουλιών για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης 1 . Η δέσμη αυτή βασίζεται, ιδίως, στην έκθεση των πέντε Προέδρων σχετικά με την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης, της 22ας Ιουνίου 2015 2 , και στο έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, της 31ης Μαΐου 2017 3 .

Η εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και ο εκσυγχρονισμός των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ αποτελούν βασικούς άξονες του διαλόγου για το μέλλον της Ευρώπης που δρομολογήθηκε με τη Λευκή Βίβλο της Επιτροπής της 1ης Μαρτίου 2017 4 . Αυτό υπογραμμίστηκε περαιτέρω στο έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ, της 28ης Ιουνίου 2017 5 . Στην παρούσα συγκυρία, υπάρχει η ευκαιρία να δρομολογηθούν συγκεκριμένες μακρόπνοες προτάσεις τόσο για το μέλλον της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης όσο και για το πώς τα μελλοντικά δημόσια οικονομικά της ΕΕ μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων.

Η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία βρίσκεται στο επίκεντρο του διαλόγου σχετικά με τα δημόσια οικονομικά της Ευρώπης. Οι πόροι της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών. Τα αγαθά αυτά λειτουργούν προς όφελος της ΕΕ στο σύνολό της και δεν μπορούν να διασφαλίζονται αποτελεσματικά από κανένα μεμονωμένο κράτος μέλος. Σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, η ΕΕ θα πρέπει να αναλαμβάνει δράση όταν με αυτόν τον τρόπο αξιοποιείται καλύτερα κάθε ευρώ που καταβάλλουν οι φορολογούμενοι σε σύγκριση με τις δράσεις που αναλαμβάνονται μεμονωμένα σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο.

Η εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης είναι προς όφελος τόσο της ζώνης του ευρώ όσο και της ΕΕ στο σύνολό της. Μια πιο ολοκληρωμένη και αποτελεσματική ζώνη του ευρώ θα αποφέρει περισσότερη σταθερότητα και ευημερία σε όλους στην ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η φωνή της Ένωσης στην οικονομία θα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη παγκοσμίως. Τα νέα δημοσιονομικά μέσα που παρουσιάζονται στην παρούσα ανακοίνωση αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων αναγκών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, καθώς και εκείνων που οδεύουν προς την υιοθέτηση του ευρώ, έχοντας παράλληλα κατά νου τις ευρύτερες ανάγκες και προσδοκίες τους ως κρατών μελών της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται επίσης να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες μεταξύ των υφιστάμενων και των μελλοντικών μέσων, όπως θα υποβληθούν από την Επιτροπή τον Μάιο του 2018, ως μέρος των προτάσεών της για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ μετά το 2020.

2.ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΕ ΣΗΜΕΡΑ

Τα δημόσια οικονομικά της ΕΕ περιλαμβάνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ και αρκετούς άλλους μηχανισμούς και μέσα χρηματοδότησης της ζώνης του ευρώ και της Ευρώπης. Συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των κρατών μελών και στηρίζουν κοινές προτεραιότητες σε επίπεδο ΕΕ (βλ. προσάρτημα για επισκόπηση).

Η εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης αποτελεί μια από αυτές τις κοινές προτεραιότητες. Απαιτεί αποφασιστικές ενέργειες των επιμέρους κρατών μελών, καθώς και επαρκή στήριξη από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τα ενωσιακά μέσα συντονισμού των πολιτικών. Η παρούσα ανακοίνωση εκθέτει προτάσεις και ιδέες σχετικά με τον αποτελεσματικότερο τρόπο για τη χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ ως μέσο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αλληλεξαρτώμενων οικονομιών μας. Η πρόοδος που επιτελείται τόσο από τις χώρες της ζώνης του ευρώ όσο και από τις χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και τη σύγκλιση προς τα πάνω θα είναι προς όφελος όλων.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει ήδη στη διάθεσή του ευρύ φάσμα μέσων με σημαντικό αντίκτυπο, από επιχορηγήσεις μέχρι χρηματοδοτικά μέσα, πλην όμως εξακολουθεί να είναι σχετικά περιορισμένος. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ, ο οποίος αντιστοιχεί στο 1 % περίπου του συνολικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ, είναι περιορισμένος σε μέγεθος σε σχέση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ενώ περιορίζεται περαιτέρω από την ανάγκη ετήσιου ισοσκελισμού του. Παρόλα αυτά, τα μέσα της ΕΕ έχουν σημαντικό στρατηγικό και οικονομικό αντίκτυπο σε διάφορα κράτη μέλη και τομείς. Επί του παρόντος, ο προϋπολογισμός της ΕΕ το επιτυγχάνει αυτό κυρίως μέσω της διάθεσης σε οικονομικούς φορείς ή δημόσιες αρχές επιχορηγήσεων οι οποίες διοχετεύονται απευθείας από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ή από κοινού με τα κράτη μέλη. Ειδικότερα, κατά τα τελευταία έτη τα κονδύλια των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων αντιπροσώπευσαν σε ορισμένα κράτη μέλη πάνω από το ήμισυ των συνολικών δημοσίων επενδύσεων, συμβάλλοντας σημαντικά στη διαδικασία της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης περιφερειών και χωρών ανά την Ευρώπη. Επιπλέον, δεδομένου ότι η στήριξη κατανέμεται σε πολλά έτη, ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει επίσης μια ορισμένη σταθεροποιητική επίδραση στο επίπεδο των δημόσιων επενδύσεων σε βάθος χρόνου και, όπως φάνηκε από τη στήριξη που παρέχεται στην ελληνική οικονομία, μπορεί να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο σε περίπτωση οικονομικών δυσχερειών 6 . Υπάρχει επίσης μια σειρά μέσων σε επίπεδο ΕΕ τα οποία, παρότι περιορισμένα, μπορούν να συμβάλουν συγκεκριμένα στην απορρόφηση οικονομικών κραδασμών σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο 7 . 

Από την έναρξη της θητείας της σημερινής Επιτροπής, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και άλλα συναφή προγράμματα συμπληρώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων. Το λεγόμενο «Σχέδιο Γιούνκερ» έχει στηρίξει ιδιωτικές επενδύσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη και προσέφερε έναν ευέλικτο τρόπο για να πολλαπλασιαστούν τα αποτελέσματα των περιορισμένων δημόσιων πόρων στη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων 8 .

Σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, η ΕΕ έχει εξουσιοδοτηθεί να δανείζεται και να δανείζει. Τούτο συμβαίνει ιδίως με τη διαχείριση των δανείων που χορηγούνται από τον Μηχανισμό για τη Στήριξη του Ισοζυγίου Πληρωμών 9 με σκοπό τη στήριξη των κρατών μελών που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ σε περίπτωση δυσχερειών στο ισοζύγιο πληρωμών τους. Το ίδιο ισχύει και για τα δάνεια που χορηγούνται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης 10 . Δεδομένου ότι τα κονδύλια που αντλούνται και τα αντίστοιχα δάνεια συνιστούν πράξεις αντιστήριξης, δεν έχουν άμεσο αντίκτυπο στον προϋπολογισμό της ΕΕ στον βαθμό που τα κράτη μέλη-αποδέκτες εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

Εκτός από επιχορηγήσεις και δάνεια, η στήριξη της ΕΕ λαμβάνει επίσης όλο και περισσότερο τη μορφή τεχνικής στήριξης. Με τη σύσταση, το 2015, της Υπηρεσίας Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, η Επιτροπή διεύρυνε την τεχνική στήριξη που παρέχει και βοηθά τα κράτη μέλη, κατόπιν αιτήσεώς τους, να πραγματοποιούν μεταρρυθμίσεις σε βασικούς τομείς πολιτικής και να ενισχύουν τις δημόσιες διοικήσεις τους.

Οι δράσεις που στηρίζονται άμεσα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ συμπληρώνονται από σειρά μέσων και οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της ζώνης του ευρώ. Ορισμένα από αυτά λειτουργούν εντός του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ, αλλά εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Άλλα βρίσκονται εκτός του νομικού πλαισίου της Ένωσης, όπως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στηρίζει έργα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη και εκτός Ευρώπης, ενώ ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας παρέχει χρηματοδοτική συνδρομή σε κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσχέρειες σε επίπεδο χρηματοδότησης.

Ταμεία και χρηματοδοτικά μέσα σε επίπεδο ΕΕ σήμερα

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. EFSM (ΕΜΧΣ): Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης ΙΠ: ισοζύγιο πληρωμών.

Παρόλο που ο προϋπολογισμός της ΕΕ προωθούσε ανέκαθεν την κοινωνική και οικονομική σύγκλιση προς τα πάνω και η δανειοδοτική ικανότητα παρέμβασης που είναι διαθέσιμη σε επίπεδο ΕΕ αυξήθηκε κατά τα τελευταία έτη με σκοπό την αντιμετώπιση ακραίων περιστάσεων, η μακροοικονομική σταθεροποίηση δεν έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα ρητό στόχο του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η εμπειρία των ετών της κρίσης έχει δείξει επίσης ότι η δομή και το πεδίο των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ δεν ανταποκρίνονται πλήρως ακόμη στις συγκεκριμένες ανάγκες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης – ούτε για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, ούτε για τα κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ.

Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων δεν πρέπει κατ’ ανάγκη να είναι κατ αρχάς οικονομικής φύσεως. Έχει ήδη σημειωθεί σημαντική πρόοδος και πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα για να βελτιωθεί το κανονιστικό πλαίσιο και το πλαίσιο πολιτικής, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ένας οδικός χάρτης για τις περαιτέρω εργασίες περιγράφεται ως τμήμα της σημερινής δέσμης μέτρων 11 . 

Ωστόσο, από τα διδάγματα που αντλήθηκαν με την πάροδο των ετών, τρεις αλληλένδετες και σαφώς προσδιορισμένες προκλήσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν καλύτερα από τα δημόσια οικονομικά της ΕΕ:

1)    Η προώθηση και η στήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη, προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη ανθεκτικότητα των δομών της οικονομίας και να βελτιωθεί η σύγκλιση των επιδόσεων. Αυτό ισχύει ιδίως για τις χώρες που έχουν υιοθετήσει το κοινό νόμισμα, αλλά και για τα κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ, δεδομένου ότι η ύπαρξη ανθεκτικών δομών είναι ουσιαστικής σημασίας για την ομαλή συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ. Τα έτη της κρίσης έχουν καταδείξει σαφώς τη σημασία της ύπαρξης σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών δομών ικανών να ανταποκρίνονται γρήγορα σε κρίσεις ώστε να αποφεύγεται η επιδείνωση των οικονομικών ή κοινωνικών προβλημάτων. Έχουν επίσης σημαντικές επιπτώσεις, οι οποίες επιδεινώνονται σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, όσον αφορά τα οικονομικά αποτελέσματα, την ανεργία, τις επενδύσεις και την διάσωση τραπεζών. Μόνο τώρα – σχεδόν δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης – υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει ξεκινήσει και πάλι μια πιο μακροπρόθεσμη διαδικασία σύγκλισης των βιοτικών επιπέδων.

2)    Η στήριξη των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ταχέως μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες και να σταθεροποιούν την οικονομία τους σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών. Ως αποτέλεσμα της ενοποίησης της νομισματικής πολιτικής σε μια ζώνη ενιαίου νομίσματος, τα μέσα μακροοικονομικής πολιτικής που διαθέτουν τα συμμετέχοντα κράτη μέλη δεν είναι πλέον τα ίδια. Μολονότι κάθε χώρα είναι διαφορετική, και το μέγεθος και η δομή της οικονομίας είναι σημαντικά σε ό,τι αφορά την πιθανότητα έκθεσης σε κραδασμούς, η κρίση κατέδειξε τα περιθώρια των μέσων που έχουν τη διάθεσή τους τα επιμέρους κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ για να απορροφούν τον αντίκτυπο μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών, με αποτέλεσμα ορισμένα κράτη μέλη να χάνουν την πρόσβαση στις αγορές για τη χρηματοδότησή τους. Σε αρκετές περιπτώσεις, αυτό είχε ως αποτέλεσμα παρατεταμένες περιόδους ύφεσης και αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη.

3)    Η διάρρηξη του δεσμού μεταξύ δημόσιου χρέους και της κατάστασης των τραπεζών, ο περιορισμός των συστημικών κινδύνων και η ενίσχυση της συλλογικής ικανότητας αντίδρασης σε πιθανές μείζονες τραπεζικές χρεοκοπίες, μεταξύ άλλων προκειμένου να αποτρέπεται η μετάδοση των επιπτώσεων. Ένας μηχανισμός ασφαλείας για την ενίσχυση της ικανότητας του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης να αντιμετωπίζει εξυγιάνσεις τραπεζών είχε ήδη συμφωνηθεί καταρχήν το 2013. Αυτός ο μηχανισμός ασφαλείας προορίζεται να λειτουργεί ως έσχατη εξασφάλιση και είναι σημαντικός για την περαιτέρω ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.

Υπό το πρίσμα αυτό, υπάρχουν τρόποι για να αναπτυχθούν σε επίπεδο ΕΕ κοινά δημοσιονομικά μέσα που μπορούν να συμβάλουν στη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ και να λειτουργούν επίσης προς όφελος της ΕΕ ως συνόλου. Για να διασφαλιστεί η επιτυχία και η αποτελεσματικότητά τους και να μεγιστοποιηθεί η αποδοτικότητά τους προς όφελος των φορολογουμένων, τα μέσα αυτά πρέπει να σχεδιαστούν σε πλήρη συνέργεια με άλλα δημοσιονομικά μέσα που υπάρχουν στο ευρύτερο πλαίσιο της Ένωσης. Ο εκσυγχρονισμός των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ, με προτάσεις που πρόκειται να υποβάλει η Επιτροπή τον Μάιο του 2018, θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία για να αποκτήσουν η ΕΕ και η ζώνη του ευρώ τα μέσα που χρειάζονται.

3.ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΕ

Το έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ καθόρισε το πλαίσιο για ένα σύγχρονο και προσανατολισμένο στο μέλλον δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το 2020. Με βάση την ομιλία του Προέδρου Γιούνκερ για την κατάσταση της Ένωσης, η παρούσα ανακοίνωση εστιάζει σε τέσσερις συγκεκριμένες λειτουργίες:

·Στην παρούσα ανακοίνωση εκτίθεται ένας νέος τρόπος στήριξης των εθνικών μεταρρυθμίσεων που έχουν εντοπιστεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, με βάση τόσο τη δημοσιονομική όσο και την τεχνική στήριξη. Προτείνονται τα πρώτα μέτρα για την περίοδο 2018-2020 με τη μορφή, αφενός, στοχευμένων αλλαγών στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων ο οποίος διέπει τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και, αφετέρου, της ενίσχυσης του τρέχοντος Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων. Για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το 2020, η Επιτροπή προτίθεται να παρουσιάσει ένα νέο εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη χρηματοδοτική στήριξη των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων που έχουν συμφωνηθεί από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, θα προτείνει την ενίσχυση της τεχνικής στήριξης για την περίοδο μετά το 2020, αξιοποιώντας την πείρα από το Πρόγραμμα Στήριξης των Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων.

·Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει τη σύσταση ειδικού μηχανισμού σύγκλισης για τα κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ. Για την περίοδο 2018-2020, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση ενός ειδικού άξονα δράσης στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης των Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων. Για την περίοδο μετά το 2020, ο άξονας αυτός θα πρέπει να μετατραπεί σε έναν ειδικό μηχανισμό. Η επιλογή των προτεραιοτήτων για μεταρρυθμίσεις θα συζητείται και θα παρακολουθείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

·Η παρούσα ανακοίνωση προσδιορίζει τα βασικά στοιχεία ενός μηχανισμού ασφαλείας για την Τραπεζική Ένωση. Ο μηχανισμός αυτός αποτελείται από πιστωτικό όριο ή εγγυήσεις μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας/Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, που θα παρέχονται απευθείας στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης.

·Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει ορισμένα από τα βασικά στοιχεία για την ανάπτυξη μιας σταθεροποιητικής λειτουργίας ως μέσου για τη διατήρηση του επιπέδου των επενδύσεων σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών. Η σταθεροποιητική λειτουργία έχει σχεδιαστεί για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ και θα πρέπει να είναι ανοικτή σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό θα πρέπει να αποτυπώνεται στον ενδεχόμενο οικονομικό σχεδιασμό.

Οι λειτουργίες αυτές περιγράφονται αναλυτικότερα στις επόμενες ενότητες. Ωστόσο, προτού εξεταστούν οι λεπτομέρειες, θα πρέπει να επισημανθεί μια σειρά γενικών αρχών.

·Πρώτον, ενώ ορισμένες λειτουργίες στοχεύουν στις περισσότερο συγκεκριμένες ανάγκες των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, αφενός, και των υπόλοιπων κρατών μελών, αφετέρου, όλες οι λειτουργίες βασίζονται σε μια κοινή προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ και σε μια αντίληψη του ευρύτερου πλαισίου της ΕΕ. Η ύπαρξη σαφούς εικόνας του συνόλου των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ – σήμερα και στο μέλλον – είναι καθοριστικής σημασίας για τον σχεδιασμό των μέσων αυτών: Η προσέγγιση αυτή θα συμβάλει στην ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ όλων των φορέων και των χρηματοδοτικών μέσων, στην αποφυγή αλληλεπικαλύψεων και, τέλος, στην εξασφάλιση μεγαλύτερης απόδοσης για κάθε ευρώ που δαπανάται συλλογικά. Τούτο είναι κατά μείζονα λόγο αναγκαίο διότι, όπως υπενθυμίζεται επανειλημμένα στη σημερινή δέσμη, το μέλλον των κρατών μελών που ανήκουν στη ζώνη του ευρώ και των κρατών μελών που δεν ανήκουν σε αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένο, η δε διάκριση μεταξύ τους καθίσταται όλο και λιγότερο σημαντική με την πάροδο του χρόνου.

·Δεύτερον, ενώ το υπόλοιπο του παρόντος εγγράφου εξετάζει κυρίως το σκέλος των δαπανών στα δημόσια οικονομικά της ΕΕ, ένα εκσυγχρονισμένο σύστημα ιδίων πόρων θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στο μέλλον. Για παράδειγμα, το σκέλος των εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ παρέχει ήδη κάποιο βαθμό οικονομικής σταθεροποίησης, ιδίως μέσω του ιδίου πόρου που βασίζεται στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα, ο οποίος αντιπροσωπεύει σχεδόν το 75 % του συνόλου των ιδίων πόρων, και αποτυπώνει τις σχετικές οικονομικές επιδόσεις 12 . Αυτό σημαίνει ότι, όπως ακριβώς το σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού της ΕΕ έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου, θα πρέπει επίσης να εξεταστούν περαιτέρω βελτιώσεις στο σκέλος των εσόδων 13 . Πιθανές πηγές συμπληρωματικών εσόδων προσδιορίστηκαν από την ομάδα υψηλού επιπέδου για τους ιδίους πόρους 14 . Οι ιδέες αυτές δεν αναπτύσσονται περαιτέρω στο παρόν έγγραφο αλλά θα εξεταστούν ενόψει του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2020. Μπορεί να είναι συμπληρωματικές των όσων παρατίθεται κατωτέρω.

·Τρίτον, οι λειτουργίες αυτές θα πρέπει να επιτελούνται σε συνδυασμό με το πλαίσιο πολιτικής που προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένου του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποτελεί το κύριο εργαλείο συντονισμού των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών σε επίπεδο ΕΕ. Δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να συζητούν τις οικονομικές, κοινωνικές και δημοσιονομικές τους προτεραιότητες και να παρακολουθούν την πρόοδο που επιτελείται σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια του έτους. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και η διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών συμβάλλουν στη διασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών και στην πρόληψη των κινδύνων ανισορροπιών. Πρόοδος σημειώθηκε επίσης όσον αφορά τη στενότερη σύνδεση μεταξύ των προτεραιοτήτων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, με την εισαγωγή εκ των προτέρων αιρεσιμοτήτων και μακροοικονομικών αιρεσιμοτήτων 15 . Επιπλέον, με την καλύτερη δυνατή χρήση της ευελιξίας που έχει ενσωματωθεί στους ισχύοντες κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η παρούσα Επιτροπή έχει ενισχύσει τη σύνδεση μεταξύ επενδύσεων, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής υπευθυνότητας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα καλύτερα υπόψη τις κυκλικές οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη 16 . Όσον αφορά το μέλλον, θα είναι κρίσιμης σημασίας η διαρκής ενίσχυση της συνοχής και του αντικτύπου όλων αυτών των μέσων.

·Τέταρτον, οι τέσσερις λειτουργίες που εξετάζονται στο παρόν έγγραφο συνδέονται στενά μεταξύ τους. Μπορούν να λειτουργούν ως τμήμα της συνολικής προσέγγισης σε ένα εκσυγχρονισμένο πλαίσιο της ΕΕ. Δεδομένης της εστίασης του ενδιαφέροντος στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οι εξηγήσεις αφορούν προφανώς τις προτεραιότητες και τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ που συνδέονται με την απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και τη μακροοικονομική σταθερότητα. Ωστόσο, αυτό δεν προδικάζει άλλα στοιχεία των προτάσεων για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, οι οποίες θα υποβληθούν τον Μάιο του 2018.

Για την περίοδο μετά το 2020, είναι δυνατόν να σχεδιαστεί μια πορεία που θα μεγιστοποιεί τον αντίκτυπο των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ. Η πορεία αυτή συνοψίζεται στο κατωτέρω διάγραμμα. Πολλά από τα στοιχεία της είναι ήδη γνωστά: όπως συμβαίνει σήμερα, ορισμένα ταμεία της ΕΕ και, ειδικότερα, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, θα συνεχίσουν να υφίστανται ως όχημα για την προώθηση της πραγματικής σύγκλισης, από κοινού με άλλες πηγές χρηματοδότησης, όπως αυτές που προβλέπονται στο «Σχέδιο Γιούνκερ» και σε άλλα μέσα της ΕΕ. Ανεξαρτήτως της ακριβούς πηγής χρηματοδότησης, η στήριξη θα εξακολουθήσει να παρέχεται με μία από τις τρεις ακόλουθες μορφές: τεχνική βοήθεια, επιχορηγήσεις ή δάνεια.

Οι εθνικές προτεραιότητες για μεταρρυθμίσεις θα εξακολουθήσουν να προσδιορίζονται από τα κράτη μέλη ως μέρος των ετήσιων εθνικών προγραμμάτων τους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής. Όπως εξηγείται στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2018 17 , πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, και αυτό συχνά απαιτεί χρόνο και συζήτηση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή είναι υπέρ μιας πολυετούς προσέγγισης και μιας πιο συλλογικής εξέτασης των δεσμεύσεων για τις μεταρρυθμίσεις.

Παράλληλα με τις εθνικές προτεραιότητες στον τομέα των μεταρρυθμίσεων, τα κράτη μέλη θα καθορίσουν τις δικές τους επενδυτικές προτεραιότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτυπώνονται σε μια εθνική πλατφόρμα επενδύσεων. Οι πλατφόρμες αυτές θα φέρουν σε επαφή τους αρμόδιους φορείς, σε διάφορα επίπεδα εξουσίας, σε κάθε κράτος μέλος, προκειμένου να καθορίζονται πολυετείς επενδυτικές προτεραιότητες, να στηρίζονται δεξαμενές έργων, πράγμα που θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μέρος των ευρωπαϊκών έργων, και να προσδιορίζονται οι πηγές χρηματοδότησης και στήριξης, μεταξύ άλλων και από την ΕΕ.

Μεγιστοποίηση του αντικτύπου των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ: μια ενδεχόμενη ακολουθητέα πορεία

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Μολονότι αυτή η διάρθρωση είναι σχετικά παρόμοια με τη σημερινή πραγματικότητα, θα πρέπει να προστεθούν δύο νέα στοιχεία. Το πρώτο είναι ένα εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, το οποίο θα παρέχει πρόσθετες επιχορηγήσεις για τη στήριξη των εθνικών προσπαθειών υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων που προσδιορίζονται ως προτεραιότητες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το δεύτερο είναι μια σταθεροποιητική λειτουργία που θα μπορούσε να παρέχει ταχεία στήριξη και βοήθεια για τη διατήρηση των εθνικών επιπέδων επενδύσεων σε περίπτωση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών, συνήθως καλύπτοντας το χρηματοδοτικό χάσμα των ήδη υφιστάμενων δεξαμενών έργων και/ή στηρίζοντας την αναβάθμιση δεξιοτήτων. Τα εν λόγω δύο νέα στοιχεία εξηγούνται κατωτέρω.

4.ΣΤΗΡΙΞΗ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

Οι κατάλληλες εθνικές πολιτικές είναι ουσιαστικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία μιας πιο ολοκληρωμένης Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Δεδομένου ότι πολλοί κρίσιμοι τομείς πολιτικής, οι οποίοι είναι αποφασιστικής σημασίας, παραμένουν κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, ο συντονισμός τους και η αλληλουχία των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ.

Ισχυρότερη στήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω δύο συμπληρωματικών σκελών:

α) ένα εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη στήριξη των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων των κρατών μελών, και

β) τεχνική στήριξη για συγκεκριμένες ενέργειες κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών.

Ένα εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη στήριξη των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων των κρατών μελών

Για να στηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών κατά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προσδιορίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει ένα νέο εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2020. Το νέο αυτό εργαλείο θα τεθεί στη διάθεση των κρατών μελών που αναλαμβάνουν δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις οι οποίες συζητούνται στο πλαίσιο του διαλόγου με την Επιτροπή και συμφωνούνται με τη μορφή μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων.

Το νέο αυτό εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων θα επιδιώξει να στηρίξει ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων. Θα πρέπει να εστιάζει σε εκείνες τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν περισσότερο στην ανθεκτικότητα των εγχώριων οικονομιών και να έχουν θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και εργασίας, οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις, η ανάπτυξη κεφαλαιαγορών, οι μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, καθώς και οι επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο και οι μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης.

Οι μεταρρυθμίσεις που θα στηριχθούν θα προσδιορίζονται στο πλαίσιο πολυετών δεσμών μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων οι οποίες θα υποβάλλονται και θα παρακολουθούνται από κοινού με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις θα προτείνονται από τα κράτη μέλη και θα περιλαμβάνουν ένα σύνολο μεταρρυθμιστικών μέτρων με σαφή ορόσημα και στόχους (βλ. πλαίσιο κατωτέρω). Τα κράτη μέλη με υπερβολικές ανισορροπίες που εντοπίζονται στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών θα καλούνται να υποβάλλουν τις εν λόγω μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις ως μέσο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που επισημάνθηκαν. Μια διαδικασία αξιολόγησης από ομοτίμους θα εξασφαλίζει ότι οι μεταρρυθμιστικές προτάσεις θα αξιοποιούν την πείρα των άλλων κρατών μελών καθώς και αξιολόγηση από την Επιτροπή.

Μόλις συμφωνηθεί μια δέσμη μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων, η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων σχετικά με την υλοποίηση των στόχων θα ευθυγραμμίζονται με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων θα αποτελούν την πηγή πληροφόρησης σχετικά με την πρόοδο που επιτελείται και θα παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα βήματα που πραγματοποιούνται για την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων. Οι ετήσιες εκθέσεις ανά χώρα που καταρτίζουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα περιλαμβάνουν επικαιροποιημένη αξιολόγηση της προόδου των μεταρρυθμίσεων. Η διαδικασία για τη χορήγηση στήριξης από το εργαλείο αυτό θα πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά ώστε να διασφαλιστεί ότι η σχετική απόφαση είναι επίκαιρη και υπάρχει επαρκής οικειοποίηση της διαδικασίας από την ενδιαφερόμενη χώρα. 

Για την περίοδο 2018-2020, το σύστημα αυτό θα δοκιμαστεί σε μια πιλοτική φάση με την παροχή της δυνατότητας στα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν μέρος του αποθεματικού επίδοσης στα τρέχοντα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για τη στήριξη μεταρρυθμίσεων και όχι συγκεκριμένων έργων. Προς τον σκοπό αυτό, υποβάλλονται σήμερα, ως μέρος της δέσμης, προτάσεις για τροποποιήσεις του κανονισμού περί κοινών διατάξεων ως μέρος της δέσμης.

Τεχνική στήριξη για συγκεκριμένες ενέργειες κατόπιν αιτήματος κράτους μέλους

Συμπληρωματικά, η Επιτροπή προτίθεται να ενισχύσει σημαντικά την τεχνική στήριξη που παρέχει στα κράτη μέλη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Αφότου δρομολογήθηκε το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, τα αιτήματα στήριξης από κράτη μέλη έχουν υπερβεί σημαντικά το ύψος της διαθέσιμης χρηματοδότησης για τους ετήσιους κύκλους (βλ. πλαίσιο κατωτέρω).

Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή προτείνει να διπλασιαστεί το χρηματοδοτικό κονδύλιο του τρέχοντος Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, ώστε να ανέλθει σε 300 εκατ. EUR για την περίοδο έως το 2020, επίσης και για να καλύψει τις ανάγκες των κρατών μελών στην πορεία τους προς την ένταξη στη ζώνη του ευρώ (βλ. κατωτέρω). Αυτό θα επιτρέψει την ταχεία ανάπτυξη της πρόσθετης τεχνικής στήριξης για τις προβλεπόμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην παρούσα συγκυρία. Με βάση αυτήν την εμπειρία, η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να προτείνει ένα πρόγραμμα για να δοθεί συνέχεια στο Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2020.

5.ΕΙΔΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΠΟΥ ΟΔΕΥΟΥΝ ΠΡΟΣ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩ

Το ευρώ είναι το νόμισμα της ΕΕ 18 και όλα τα κράτη μέλη, εκτός από τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν δεσμευθεί νομικά να ενταχθούν τελικά στη ζώνη του ευρώ. Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017: «Το ευρώ προορίζεται να αποτελέσει το ενιαίο νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά. Όλα τα κράτη μέλη μας εκτός από δύο υποχρεούνται και δικαιούνται να προσχωρήσουν στο ευρώ μόλις εκπληρώσουν όλες τις προϋποθέσεις. Τα κράτη μέλη που το επιθυμούν θα πρέπει να είναι σε θέση να προσχωρήσουν στο ευρώ.»

Όπως προβλέπεται στο άρθρο 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν επιτύχει υψηλό βαθμό σταθερής σύγκλισης, προκειμένου να υιοθετήσουν το ευρώ. Αυτό αξιολογείται με γνώμονα την πλήρωση των τεσσάρων κριτηρίων σύγκλισης που αναφέρονται στο άρθρο 140 και στο πρωτόκολλο αριθ. 13 που προσαρτάται στις Συνθήκες της Ένωσης. Επιπλέον των ως άνω τυπικών κριτηρίων, η ανθεκτικότητα των οικονομικών δομών είναι επίσης απαραίτητη για την ομαλή μετάβαση και τη συμμετοχή στο ευρώ, ιδίως για την απορρόφηση των κραδασμών.

Η ανθεκτικότητα των οικονομιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαχειρίζονται τον προϋπολογισμό τους σύμφωνα με τις αρχές της υγιούς διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, δημιουργώντας δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας σε περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας και εξασφαλίζοντας υψηλή απόδοση επί των δημόσιων δαπανών, μεταξύ άλλων με την εύρυθμη λειτουργία των δημοσίων διοικήσεων. Τα ρυθμιστικά και εποπτικά τους όργανα θα πρέπει να είναι έτοιμα να συμμετάσχουν στην Τραπεζική Ένωση. Οι εύρυθμα λειτουργούσες αγορές εργασίας και προϊόντων θα πρέπει να επιτρέπουν την ταχεία ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και υψηλά επίπεδα απασχόλησης και παραγωγικότητας.

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων παροχής τεχνικής βοήθειας, η Επιτροπή προτείνει να δημιουργηθεί ειδικός άξονας εργασιών για τη χορήγηση στοχοθετημένης στήριξης σε κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ. Η τεχνική στήριξη θα παρέχεται κατόπιν αιτήματος και θα καλύπτει όλες τις πολιτικές που μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη υψηλού βαθμού σύγκλισης, όπως στήριξη για τις μεταρρυθμίσεις στους τομείς της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, του χρηματοπιστωτικού τομέα, των αγορών εργασίας και προϊόντων, καθώς και της δημόσιας διοίκησης. Η τεχνική αυτή στήριξη θα χρηματοδοτείται μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων. Θα είναι απολύτως προαιρετική και θα προσφέρεται χωρίς συγχρηματοδότηση από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Η πρόταση αυτή αντικατοπτρίζεται στην πρόταση τροποποίησης του κανονισμού για το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων η οποία υποβάλλεται μαζί με την παρούσα δέσμη.

Για την περίοδο μετά το 2020, η Επιτροπή θα προτείνει έναν ειδικό μηχανισμό σύγκλισης, ως μέρος της συνέχειας που θα δοθεί στο Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, προκειμένου να στηρίξει τα κράτη μέλη κατά τη συγκεκριμένη προετοιμασία τους για ομαλή συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ. Η ρύθμιση αυτή ισχύει ανεξάρτητα από την τυπική διαδικασία για την υιοθέτηση του ευρώ, η οποία αποτελεί μέρος ειδικής διαδικασίας παρακολούθησης 19 . 

Τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη μπορούν επίσης να αποφασίσουν, από σήμερα ήδη, να αναπρογραμματίσουν μέρος του προϋπολογισμού τους για τεχνική βοήθεια που είναι διαθέσιμος στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για έργα που θα στηριχθούν από την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων. Η πρόοδος όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις επί τόπου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με το το εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που παρουσιάστηκε ανωτέρω, θα συνεχίσει να παρακολουθείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

6.ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Η δημιουργία ενός μηχανισμού ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης συμφωνήθηκε από τα κράτη μέλη το 2013, ως συμπλήρωμα στην πολιτική συμφωνία σχετικά με τον κανονισμό για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης 20 . Ως έσχατη εξασφάλιση σε περιπτώσεις εξυγίανσης τραπεζών, ένας κοινός μηχανισμός ασφαλείας θα τίθεται σε λειτουργία μόνο σε περίπτωση που οι διαθέσιμοι πόροι στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης δεν επαρκούν για τη χρηματοδότηση της εξυγίανσης των σχετικών τραπεζών. Αυτό θα αυξήσει την εμπιστοσύνη όλων των ενδιαφερομένων στα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται από το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, αυτός ο μηχανισμός ασφαλείας δεν έχει ακόμη τεθεί σε λειτουργία. Στην ομιλία του Σεπτεμβρίου 2017 για την κατάσταση της Ένωσης, και στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης 21 , του Οκτωβρίου 2017, υπογραμμίζεται η ανάγκη να καταστεί λειτουργικός αυτός ο μηχανισμός ασφαλείας ως ζήτημα προτεραιότητας.

Στο έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης προσδιορίζονται ορισμένα κριτήρια τα οποία πρέπει να πληροί ο εν λόγω μηχανισμός προκειμένου να είναι λειτουργικός σε περίπτωση κρίσης. Θα πρέπει να είναι επαρκούς μεγέθους ώστε να είναι σε θέση να εκπληρώνει τον ρόλο του και να ενεργοποιείται γρήγορα σε περιόδους κρίσης. Θα πρέπει επίσης να είναι δημοσιονομικά ουδέτερος, δεδομένου ότι ο κανονισμός για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης ορίζει ότι ο τραπεζικός τομέας στην Τραπεζική Ένωση πρέπει να επιστρέφει τυχόν εκταμιεύσεις από το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης.

Ένα κοινός μηχανισμός ασφαλείας μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας/Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου

Σήμερα, η Επιτροπή υποβάλλει πρόταση για τη σύσταση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, η οποία προβλέπει ότι το μελλοντικό Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο θα πρέπει να παρέχει πιστωτικό όριο ή εγγυήσεις απευθείας στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης.

Τα περισσότερα κράτη μέλη εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην ενσωμάτωση της λειτουργίας του μηχανισμού ασφαλείας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Η Επιτροπή χαιρετίζει τις τεχνικές προπαρασκευαστικές εργασίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί προς τον σκοπό αυτό. Αυτή είναι και η πλέον ρεαλιστική και αποτελεσματική λύση. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (στο μέλλον το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο) θα στηριχθεί στην πείρα του και τις τεκμηριωμένες επιδόσεις του στην αξιοποίηση των αγορών, ακόμη και σε ένα δυσμενές περιβάλλον.

Η ρύθμιση αυτή θα πρέπει να επεκταθεί αναλόγως των αναγκών, προκειμένου να συμπεριληφθούν επί ίσοις όροις όλα τα μέλη της Τραπεζικής Ένωσης. Κάθε φορά που ένα νέο κράτος μέλος προσχωρεί στην Τραπεζική Ένωση χωρίς να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ, θα πρέπει να προβλέπει έναν εθνικό παράλληλο μηχανισμό από κοινού με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου προς το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης. Κατάλληλες ρυθμίσεις διακυβέρνησης θα εξασφαλίζουν ότι λαμβάνονται υπόψη τα θεμιτά συμφέροντα των εκτός ζώνης του ευρώ κρατών μελών που συμμετέχουν στην Τραπεζική Ένωση. Αυτό προβλέπεται στη σημερινή πρόταση για τη σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου.

Διακυβέρνηση

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της διαχείρισης της πτώχευσης μιας τράπεζας, αποφεύγοντας συγχρόνως τυχόν αλυσιδωτές επιπτώσεις ή διαταραχή της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ο κανονισμός για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης προβλέπει συγκεκριμένες ρυθμίσεις σχετικά με τη λήψη αποφάσεων. Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την έγκριση ενός καθεστώτος εξυγίανσης υπόκεινται σε σύντομες προθεσμίες, ώστε να μπορούν να ολοκληρωθούν την ίδια ημέρα εάν παραστεί ανάγκη, πριν από το άνοιγμα των αγορών 22 .

Ο μηχανισμός ασφαλείας θα πρέπει να είναι διαθέσιμος κατά τη στιγμή της έναρξης ισχύος του καθεστώτος εξυγίανσης. Σε περίπτωση που χρειαστούν ποσά επιπλέον εκείνων που είναι άμεσα διαθέσιμα στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (δηλ. εάν χρειαστεί ο μηχανισμός προστασίας), η διαδικασία λήψης της απόφασης του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου σχετικά με τη χρήση του μηχανισμού ασφαλείας πρέπει να είναι ταχεία και προβλέψιμη. Δεν πρέπει όμως να επιβάλλει πρόσθετες προϋποθέσεις πέραν των απαιτήσεων του κανονισμού για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης 23 . Οι κατάλληλες ρυθμίσεις διακυβέρνησης πρέπει ως εκ τούτου να είναι ταχείες και αξιόπιστες, διασφαλίζοντας ίση μεταχείριση σε ολόκληρη την Τραπεζική Ένωση.

7.ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Η σταθεροποιητική λειτουργία σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα δώσει τη δυνατότητα ταχείας κινητοποίησης πόρων για την αντιμετώπιση κλυδωνισμών που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποκλειστικά σε εθνικό επίπεδο. Στην έκθεση των πέντε Προέδρων και στο έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης εκτίθεται το σκεπτικό για ένα τέτοιο μέσο και προσδιορίζονται σημαντικές αρχές, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν 24 . Η πρόσβαση στη σταθεροποιητική λειτουργία θα υπόκειται σε κριτήρια επιλεξιμότητας και σε έναν συμφωνημένο μηχανισμό για την ενεργοποίησή της. Στο υπόλοιπο μέρος της παρούσας ενότητας προβλέπεται μια σταθεροποιητική λειτουργία που προορίζεται για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ και είναι ανοικτή σε όλους όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν.

Μια τέτοια λειτουργία σταθεροποίησης απλώς θα συμπληρώνει τον σταθεροποιητικό ρόλο που έχουν οι εθνικοί προϋπολογισμοί σε περιπτώσεις μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών. Με δεδομένο τον κεντρικό τους ρόλο στην οικονομία, οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα συνεχίσουν να αποτελούν το κύριο μέσο δημοσιονομικής πολιτικής προκειμένου τα κράτη μέλη να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα κράτη μέλη πρέπει να εξακολουθήσουν να δημιουργούν και να διατηρούν επαρκή δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας, ιδίως σε περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας, όπως προβλέπεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης 25 . Σε περίπτωση ύφεσης, τα κράτη μέλη θα κάνουν πρώτα χρήση των αυτόματων σταθεροποιητών τους και των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής κατά διακριτική ευχέρεια βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και ανάπτυξης. Μόνο στην περίπτωση που τα εν λόγω αποθέματα ασφαλείας και οι σταθεροποιητές δεν επαρκούν, σε περιπτώσεις μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών, θα πρέπει να ενεργοποιείται η σταθεροποιητική λειτουργία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η λειτουργία αυτή θα συμβάλλει στην άμβλυνση των επιπτώσεων των ασύμμετρων κλυδωνισμών και στην πρόληψη του κινδύνου αρνητικών δευτερογενών επιπτώσεων. Στόχος είναι η παροχή πόρων σε ένα κράτος μέλος το οποίο υφίσταται κλυδωνισμό που διαφορετικά θα το υποχρέωνε να στραφεί στην αγορά προς αναζήτηση χρηματοδότησης – σε δυνητικά δυσχερείς συνθήκες – με πιθανό αντίκτυπο στην κατάσταση του ελλείμματος/χρέους του σχετικού κράτους μέλους.

Βασικά στοιχεία της σταθεροποιητικής λειτουργίας

Για να είναι αποτελεσματική, η σταθεροποιητική λειτουργία θα πρέπει να πληροί ορισμένα κριτήρια. Συγκεκριμένα, θα πρέπει:

·Να είναι διακριτή από, και συμπληρωματική προς, τα υφιστάμενα μέσα στην εργαλειοθήκη των δημόσιων οικονομικών της ΕΕ. Η λειτουργία αυτή θα πρέπει να καλύπτει το κενό μεταξύ, αφενός, των υφιστάμενων μέσων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις και, αφετέρου, της χρηματοδοτικής συνδρομής που παρέχεται από το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο σε ακραίες περιπτώσεις. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, είναι επίσης σημαντικό να εξεταστεί ο ρόλος των υφιστάμενων μέσων στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της ΕΕ τα οποία έχουν κάποιο σταθεροποιητικό αποτέλεσμα 26 . Τα μέσα αυτά θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν στην αποτελεσματικότερη απορρόφηση των κραδασμών στο μέλλον, ως συμπλήρωμα αυτών που παρουσιάζονται εδώ. Ομοίως, αξίζει να εξεταστεί η ιδέα της μιας προσωρινής αύξησης του ποσοστού συγχρηματοδότησης από την ΕΕ και/ή μιας ενδεχόμενης διαφοροποίησης του επιπέδου των προχρηματοδοτήσεων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, ανάλογα με τις περιστάσεις 27 .

·Να είναι ουδέτερη μεσοπρόθεσμα και να μην οδηγεί σε μόνιμες μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών μελών. Η σταθεροποιητική λειτουργία θα πρέπει να είναι σχεδιασμένη κατά τρόπον ώστε όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη να έχουν τις ίδιες πιθανότητες να κάνουν χρήση αυτής και να συνεισφέρουν με συνέπεια.

·Να συμβάλλει σε υγιείς δημοσιονομικές πολιτικές και να ελαχιστοποιεί τον ηθικό κίνδυνο. Η στήριξη δεν θα χορηγείται υπό προϋποθέσεις, αλλά θα εφαρμόζονται αυστηρά, προκαθορισμένα κριτήρια επιλεξιμότητας με βάση υγιείς μακροοικονομικές πολιτικές προκειμένου να παρέχεται πρόσβαση στη σταθεροποιητική λειτουργία. Ως γενική αρχή, μόνο τα κράτη μέλη που συμμορφώνονται με το πλαίσιο εποπτείας της ΕΕ κατά τη διάρκεια της περιόδου που προηγείται των μεγάλων ασύμμετρων κραδασμών θα πρέπει να θεωρούνται επιλέξιμα για πρόσβαση στη λειτουργία αυτή. Με τον τρόπο αυτό, θα αποφεύγονται οι ηθικοί κίνδυνοι και θα δημιουργηθεί πρόσθετο κίνητρο για συμμόρφωση με υγιείς δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές.

·Να συμβάλλει στη δημοσιονομική σταθερότητα. Θα πρέπει να μειώνει τον κίνδυνο να χρειαστεί ένα δικαιούχο κράτος μέλος να ενταχθεί σε πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου.

·Να έχει νόημα από οικονομική άποψη κατά τη λειτουργία σε συνθήκες σταθερής κατάστασης. Θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να εξασφαλίζει πραγματική σταθεροποίηση σε επίπεδο κράτους μέλους. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι για να είναι αποτελεσματική στη ζώνη του ευρώ, η λειτουργία αυτή θα πρέπει να καθιστά δυνατή την καταβολή συνολικών καθαρών πληρωμών ύψους τουλάχιστον 1 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Επιπλέον, για να είναι αξιόπιστη, η σταθεροποιητική λειτουργία πρέπει να διαθέτει επαρκείς πόρους, ακόμη και μεσούσης της οικονομικής ύφεσης. Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται κάποια μορφή δανειοληπτικής ικανότητας, έχοντας κατά νου την ανάγκη να παραμείνει ισοσκελισμένος ο προϋπολογισμός της ΕΕ.

·Να είναι έγκαιρη και αποτελεσματική Για τα κράτη μέλη που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την πρόσβαση στη σταθεροποιητική λειτουργία, η ενεργοποίησή της θα πρέπει να γίνεται αυτομάτως και γρήγορα βάσει προκαθορισμένων παραμέτρων (για παράδειγμα, με βάση προσωρινή μεγάλη αρνητική απόκλιση από την τάση της ανεργίας ή των επενδύσεών τους).

·Να περιλαμβάνει μια συνιστώσα δημοσιονομικής στήριξης/επιχορήγησης. Η εξάρτηση από ένα σύστημα δανείων και μόνον θα μπορούσε να έχει περιορισμένο αντίκτυπο, δεδομένου ότι το κράτος μέλος θα μπορούσε απλώς να δανειστεί στις αγορές ή να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα από τα υφιστάμενα προληπτικά πιστωτικά όρια. Από την άλλη πλευρά, μια δανειακή συνιστώσα έχει το πλεονέκτημα ότι αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα ρευστότητας, χωρίς να δημιουργεί κίνδυνο μόνιμων μεταβιβάσεων. Ένα μέσο σταθεροποίησης μέσω ενός συστήματος επιχορηγήσεων θα μπορούσε να έχει ισχυρότερες και πιο άμεσες μακροοικονομικές επιπτώσεις.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να προβλεφθεί μια τέτοια σταθεροποιητική λειτουργία. Στο έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, η Επιτροπή επισήμανε τρεις διαφορετικές εναλλακτικές επιλογές. Πρώτον, ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Προστασίας των Επενδύσεων θα μπορούσε να προστατεύει τις επενδύσεις, σε περίπτωση ύφεσης, προσφέροντας στήριξη σε σαφώς προσδιορισμένες προτεραιότητες και ήδη προγραμματισμένα έργα ή δραστηριότητες σε εθνικό επίπεδο, όπως οι υποδομές ή η ανάπτυξη δεξιοτήτων. Δεύτερον, ένα Ευρωπαϊκό Σύστημα Αντασφάλισης Ανεργίας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «Ταμείο Αντασφάλισης» για τα εθνικά καθεστώτα παροχής επιδομάτων ανεργίας. Τρίτον, ένα αποθεματικό για απρόβλεπτα («rainy day fund») θα μπορούσε να συγκεντρώνει κεφάλαια από τα κράτη μέλη σε τακτική βάση και οι εκταμιεύσεις θα ενεργοποιούνται σε προκαθορισμένη βάση. Όλες αυτές οι εναλλακτικές επιλογές έχουν πλεονεκτήματα και μπορούν επίσης να συνδυαστούν με την πάροδο του χρόνου.

Η Επιτροπή προβλέπει εδώ μια σταθεροποιητική λειτουργία που μπορεί να στηρίζει τα επίπεδα των επενδύσεων σε εθνικό επίπεδο και να αναπτυχθεί με την πάροδο του χρόνου, αρχής γενομένης με μια σχετικά περιορισμένη συνιστώσα επιχορηγήσεων. Τούτο θα συνάδει με τη σημασία που αποδίδει η Επιτροπή στις επενδύσεις ως μοχλό μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και θα επέτρεπε μια ταχύτερη εφαρμογή της σε σύγκριση με τις δύο άλλες επιλογές. Δεδομένης της αρχιτεκτονικής και της σύνθεσης του προϋπολογισμού της ΕΕ (ετήσιος ισοσκελισμός και περιορισμός των ιδίων πόρων), η σταθεροποιητική λειτουργία θα πρέπει να σχεδιαστεί κατά τρόπον ώστε να μπορέσει να αναπτύξει πλήρως τις δυνατότητές της μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ιδίως προκειμένου να επιτύχει την αναγκαία χρηματοδοτική ικανότητα παρέμβασης.

Η σταθεροποιητική λειτουργία: ένα ειδικό όχημα που ομαδοποιεί τα δημόσια οικονομικά της ΕΕ για την αντιμετώπιση μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών

Στο πλαίσιο αυτό, ένα ειδικό όχημα που διαχειρίζεται η Επιτροπή θα μπορούσε να συγκεντρώσει διάφορες πηγές χρηματοδότησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο με αποτελεσματικό τρόπο προκειμένου να παράσχει τη σταθεροποιητική λειτουργία. Το όχημα αυτό θα βασίζεται στη λογική του Ευρωπαϊκού Συστήματος Προστασίας των Επενδύσεων και θα αποσκοπεί στη στήριξη σαφώς προσδιορισμένων προτεραιοτήτων και έργων ή δραστηριοτήτων που έχουν ήδη προγραμματιστεί σε εθνικό επίπεδο, όπως εκείνα που προσδιορίζονται στο πλαίσιο των εθνικών πλατφορμών επενδύσεων που αναφέρονται ανωτέρω.

Υπό αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας, το κράτος μέλος που αντιμετωπίζει μεγάλο ασύμμετρο κλυδωνισμό θα έχει αυτομάτως το δικαίωμα να κάνει χρήση της βοήθειας που παρέχεται μέσω της σταθεροποιητικής λειτουργίας. Θα αρχίσει να παρέχεται μια συνδυασμένη στήριξη που θα συνίσταται σε δάνεια και σε δημοσιονομική στήριξη, η οποία θα μπορούσε να βασίζεται σε τρεις συνιστώσες που μπορούν να αναπτυχθούν σταδιακά:

·Ο προϋπολογισμός της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο θα μπορούσαν να προσφέρουν δάνεια με την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ στο κράτος μέλος που αντιμετωπίζει προβλήματα. Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο θα μπορούσε να διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο (back-office) στη σταθεροποιητική λειτουργία παρέχοντας προληπτικά δάνεια ως βραχυπρόθεσμη ενίσχυση ρευστότητας. Τούτο θα συμπληρώνεται με δάνεια αντιστήριξης εγγυημένα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (προς τον σκοπό αυτό, θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια περιορισμένη δανειοληπτική ικανότητα στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το 2020 28 ).Το δικαιούχο κράτος μέλος θα εξοφλεί τα εν λόγω δάνεια στη σταθεροποιητική λειτουργία. 

·Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα μπορούσε να προσφέρει στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κάποια περιορισμένη επιχορήγηση που θα εγγράφεται σε ετήσια βάση στον προϋπολογισμό. Οι αντίστοιχες πιστώσεις θα δεσμεύονται σε συγκεκριμένη γραμμή του προϋπολογισμού, ενδεχομένως ως μέρος των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για τα συμμετέχοντα κράτη μέλη. Αυτή η γραμμή του προϋπολογισμού θα τροφοδοτεί τη σταθεροποιητική λειτουργία κάθε χρόνο για να συμβάλλει στην ενίσχυση του κεφαλαίου της. Για να αποφευχθεί ο παραγκωνισμός πόρων για άλλες πολιτικές της ΕΕ, οι σχετικές δαπάνες που εγγράφονται στον προϋπολογισμό θα καταλογίζονται έναντι του «περιθωρίου» μεταξύ του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και των ανώτατων ορίων των ιδίων πόρων 29 .

·Ένας μηχανισμός ασφάλισης που θα βασίζεται σε εθελοντικές συνεισφορές των κρατών μελών θα μπορούσε να συμπληρώσει την επιχορήγηση της σταθεροποιητικής λειτουργίας με την πάροδο του χρόνου. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ετησίως στο εν λόγω ειδικό ταμείο εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ και/ή θα μπορούσαν να συμφωνήσουν να δημιουργηθεί ειδικός άξονας για τους πόρους. Αφ’ ης στιγμής τα κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί να συνεισφέρουν και έχουν συγκεντρωθεί επαρκείς πόροι, ο μηχανισμός αυτός θα βελτιώσει την ικανότητα της σταθεροποιητικής λειτουργίας.

Μια ευρωπαϊκή σταθεροποιητική λειτουργία για τη στήριξη των επενδύσεων

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να αξιολογεί τις περαιτέρω επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ στο πλαίσιο της προετοιμασίας του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2020 και θα υποβάλει τις αναγκαίες προτάσεις.

8.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή παρουσιάζει ιδέες για νέα δημοσιονομικά μέσα για τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ εντός του πλαισίου της Ένωσης.

Για την περίοδο 2018-2020, η Επιτροπή προτείνει:

·Ταχεία επίτευξη συμφωνίας, μέχρι τα μέσα του 2018, και τη θέση σε εφαρμογή, μέχρι το 2019, ενός μηχανισμού ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης. Η πρόταση αυτή αποτελεί μέρος της πρότασης για σύσταση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου στο πλαίσιο της Ένωσης.

·Ενίσχυση των δραστηριοτήτων της Υπηρεσίας Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, προκειμένου να στηρίζονται οι μεταρρυθμίσεις σε όλα τα κράτη μέλη, και τη δημιουργία ειδικού άξονα δράσης για τα κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ. Η πρόταση αυτή αντικατοπτρίζεται στην πρόταση τροποποίησης του κανονισμού για το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, με στόχο τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού που διατίθεται για τις δραστηριότητες της Υπηρεσίας Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων για την περίοδο έως το 2020.

·Επέκταση της δυνατότητας χρήσης του υφιστάμενου αποθεματικού επίδοσης στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για τη στήριξη μεταρρυθμίσεων ως μέθοδο δοκιμής της ιδέας ενός εργαλείου για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε πιλοτική φάση. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε μια στοχευμένη τροποποίηση του κανονισμού περί κοινών διατάξεων ο οποίος διέπει τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία.

Για την περίοδο μετά το 2020, η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει τον Μάιο του 2018, ως μέρος του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2020, τις προτάσεις της οι οποίες θα περιλαμβάνουν τα εξής:

·Ένα εργαλείο για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη στήριξη των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων των κρατών μελών.

·Περαιτέρω τεχνική στήριξη για συγκεκριμένες ενέργειες κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών.

·Ειδικό μηχανισμό σύγκλισης για τα κράτη μέλη που οδεύουν προς ένταξη στη ζώνη του ευρώ

·Σταθεροποιητική λειτουργία για τα κράτη μέλη της ζώνη του ευρώ, η οποία θα είναι ανοικτή σε όλα τα κράτη μέλη, σε περιπτώσεις μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών.

Προσάρτημα 1: Επισκόπηση των διαθέσιμων ταμείων και τειχών προστασίας (firewalls)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

(1)      COM(2017) 821 της 6ης Δεκεμβρίου 2017.

(2)      Η ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης, έκθεση του Jean-Claude Juncker, σε στενή συνεργασία με τους Donald Tusk, Jeroen Dijsselbloem, Mario Draghi και Martin Schulz, 22 Ιουνίου 2015.

(3)      COM(2017) 291 της 31ης Μαΐου 2017.

(4)      COM(2017) 2025 της 1ης Μαρτίου 2017.

(5)      COM(2017) 358 της 28ης Ιουνίου 2017.

(6)

   Στις 15 Ιουλίου 2015, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση «Νέο ξεκίνημα για την εργασία και την ανάπτυξη στην Ελλάδα» (COM (2015) 400) και πρότεινε σειρά από έκτακτα μέτρα τα οποία βοήθησαν ώστε να μεγιστοποιηθεί η απορρόφηση των κονδυλίων που διαθέτει η ΕΕ για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα.

(7)

   Άλλοι τέτοιοι μηχανισμοί περιλαμβάνουν την Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων, η οποία παρέχει στήριξη στα κράτη μέλη και στις περιφέρειες που αντιμετωπίζουν υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων· το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο παρέχει χρηματοδοτική συνδρομή στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες που έχουν πληγεί από σοβαρές καταστροφές· και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση, το οποίο παρέχει στήριξη σε άτομα που χάνουν τη θέση εργασίας τους είτε εξαιτίας σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών στο παγκόσμιο εμπόριο, είτε εξαιτίας μιας παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης.

(8)

   Έως τα τέλη Νοεμβρίου 2017, οι πράξεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) ανέρχονται σε χρηματοδότηση ύψους 49,6 δισ. EUR και βρίσκονται και στα 28 κράτη μέλη, ενώ το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων αναμένεται να οδηγήσει σε επενδύσεις συνολικού ύψους 251,6 δισ. EUR. Περίπου 528 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) αναμένεται να ωφεληθούν από τη βελτιωμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

(9)

      Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 332/2002 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2002, για τη θέσπιση ενός μηχανισμού μεσοπρόθεσμης οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών (ΕΕ L 53 της 23ης Φεβρουαρίου 2002, σ. 1).

(10)

   Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης δημιουργήθηκε την 11η Μαΐου 2010 βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 407/2010 του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010 (ΕΕ L 118 της 12ης Μαΐου 2010, σ. 1). Λειτουργεί με τρόπο παρόμοιο με τον Μηχανισμό για τη Στήριξη του Ισοζυγίου Πληρωμών, αλλά είναι διαθέσιμος σε όλα τα κράτη μέλη, δηλ. συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ.

(11)      COM(2017) 821 της 6ης Δεκεμβρίου 2017.

(12)    Το γεγονός ότι οι συνεισφορές αυτές βασίζονται στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα κάθε κράτους μέλους σημαίνει ότι το απόλυτο ύψος τους μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τον οικονομικό κύκλο, εφόσον όλες οι υπόλοιπες παράμετροι παραμείνουν ίδιες.

(13)      Σε αντίθεση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν μπορεί να είναι ελλειμματικός, δεδομένου ότι τα έσοδα και οι δαπάνες πρέπει να είναι ισοσκελισμένα ετησίως. Αντίθετα, στηρίζεται στη χρηματοδότηση μέσω των «ιδίων πόρων». Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες ιδίων πόρων σήμερα: οι εισφορές των κρατών μελών με βάση το επίπεδο του εισοδήματός τους, όπως μετράται βάσει του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος, οι εισφορές που βασίζονται στον φόρο προστιθέμενης αξίας και οι δασμοί που εισπράττονται στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης.

(14)      Βλέπε το έγγραφο προβληματισμού σχετικά με το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ της 28ης Ιουνίου 2017, το οποίο εμπνεύστηκε επίσης από την τελική έκθεση και τις συστάσεις της ομάδας υψηλού επιπέδου για τους ίδιους πόρους τον Δεκέμβριο του 2016. Η ομάδα αυτή προεδρεύεται από τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας και πρώην Επίτροπο της ΕΕ Mario Monti και απαρτίζεται από μέλη που διορίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

(15)    Βλ. επίσης άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΕ) περί κοινών διατάξεων αριθ. 1303/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013.

(16)    COM(2015) 12 της 13ης Ιανουαρίου 2015.

(17)      COM(2017) 690 της 22ας Νοεμβρίου 2017.

(18)      Στη δήλωση αριθ. 52 που προσαρτάται στη Συνθήκη της Λισαβόνας, 16 κράτη μέλη (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Μάλτα, Αυστρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία και Σλοβακία) δήλωσαν ότι για αυτά «το ευρώ ως νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παραμείνει το σύμβολο της κοινής ταυτότητάς τους ως πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του δεσμού τους με αυτήν». Μέσω του ψηφίσματος, της 27ης Νοεμβρίου 2017, της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, η Γαλλία έλαβε μέτρα για να προσχωρήσει στην εν λόγω δήλωση.

(19)    Σύμφωνα με το άρθρο 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υποβάλλουν έκθεση τουλάχιστον ανά διετία. Η επόμενη έκθεση αναμένεται τον Μάιο του 2018.

(20)

   Δήλωση των υπουργών της Ευρωομάδας και των Υπουργών Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων σχετικά με τον μηχανισμό ασφαλείας του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης, της 18ης Δεκεμβρίου 2013.

(21)

   COM(2017) 592 της 11ης Οκτωβρίου 2017.

(22)

   Άρθρο18 του κανονισμού για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης.

(23)      Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 806/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2014, περί θεσπίσεως ενιαίων κανόνων και διαδικασίας για την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και ορισμένων επιχειρήσεων επενδύσεων στο πλαίσιο ενός Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης και ενός Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης και τροποποιήσεως του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1093/2010· βλ. άρθρο 18.

(24)      Έχει αναφερθεί μια σειρά από κατευθυντήριες αρχές: Ένα μέσο σταθεροποίησης θα πρέπει i) να ελαχιστοποιεί τον ηθικό κίνδυνο και να μην οδηγεί σε μόνιμες μεταφορές, ii) υπόκειται αυστηρά σε σαφή κριτήρια και συνεχείς υγιείς πολιτικές, και δη πολιτικές που οδηγούν σε μεγαλύτερη σύγκλιση εντός της ζώνης του ευρώ, iii) να αναπτυχθεί εντός του νομικού πλαισίου της ΕΕ, iv) να είναι ανοικτό και διαφανές έναντι όλων των κρατών μελών της ΕΕ, και v) να μην επικαλύπτει τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας –του μελλοντικού Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου– ως εργαλείου διαχείρισης κρίσεων.

(25)

   Τα τελευταία έτη, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει ενισχυθεί προκειμένου να λαμβάνεται υπόψη η επιλογή που είναι κατάλληλη για το εκάστοτε κράτος μέλος στη συγκεκριμένη συγκυρία του οικονομικού κύκλου του, για παράδειγμα, προκειμένου να αποφύγει την εφαρμογή περιοριστικών πολιτικών όταν οι περιστάσεις απαιτούν το αντίθετο. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης προβλέπει, αφενός, πρόσθετα αποθέματα ασφαλείας σε περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας και, αφετέρου, την ανάγκη καταβολής μικρότερης δημοσιονομικής προσπάθειας όταν οι οικονομικές συνθήκες είναι δυσχερείς.

(26)      Βλ. υποσημείωση 7, ιδίως για παραδείγματα υφιστάμενων μέσων της ΕΕ σχεδιασμένων κατά τρόπον ώστε να αμβλύνουν και/ή να απορροφούν κλυδωνισμούς.

(27)      Τέτοια έκτακτα μέτρα λήφθηκαν τα τελευταία έτη για τη στήριξη της Ελλάδας. Η διαφοροποίηση των ποσοστών συγχρηματοδότησης θα μπορούσε επίσης να έχει ένα μεμονωμένο σταθεροποιητικό αποτέλεσμα, δεδομένου ότι θα συνέβαλλε στη διατήρηση δημόσιων επενδύσεων, τις οποίες σε αντίθετη περίπτωση δεν θα ήταν σε θέση να χρηματοδοτήσουν τα κράτη μέλη. Η προσαρμογή του επιπέδου της προχρηματοδότησης θα μπορούσε, για παράδειγμα, να σημαίνει την επίσπευση των πληρωμών από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία οι οποίες συμφωνήθηκαν για το σύνολο της περιόδου του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και θα οδηγήσει σε χαμηλότερες πληρωμές αργότερα.

(28)      Σημειωτέον ότι θα μπορούσε να χρειαστεί αύξηση του ανώτατου ορίου των ιδίων πόρων, ανάλογα με το προβλεπόμενο ποσό.

(29)      Η απόφαση περί ιδίων πόρων και ο κανονισμός για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο θα πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως.