ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 13.6.2017

COM(2017) 323 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ


Έκτη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

Έκτη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

Εισαγωγή

Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η παρούσα έκτη έκθεση 1 , η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016 2 συνέχισε να εξασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στη διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου, εδραιώνοντας την τάση που περιγράφεται στις προηγούμενες εκθέσεις.

Ο αριθμός των παράτυπων διελεύσεων παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα (σε 52 ανά ημέρα, κατά μέσον όρο, μετά την πέμπτη έκθεση). Παρά τα πρόσφατα τραγικά συμβάντα, ο αριθμός των θανάτων στο Αιγαίο Πέλαγος έχει επίσης μειωθεί σημαντικά.

Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, δεδομένου ιδίως ότι οι αφίξεις εξακολουθούν να υπερβαίνουν τον αριθμό των επιστροφών από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, επιβαρύνοντας τις εγκαταστάσεις των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης στα νησιά. Η γρήγορη αύξηση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας προσφυγής για υποθέσεις ασύλου και της ικανότητα επιστροφής από τα νησιά εξακολουθεί, επομένως, να αποτελεί προτεραιότητα, ενόψει μάλιστα και της ενδεχόμενης διακύμανσης του αριθμού των διελεύσεων με την έναρξη της θερινής περιόδου.

Περαιτέρω πρόοδος φαίνεται να έχει επιτευχθεί ως προς όλα τα άλλα στοιχεία της Δήλωσης, δεδομένου, μεταξύ άλλων, του αυξανόμενου ρυθμού επανεγκατάστασης των Σύρων προσφύγων από την Τουρκία. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία συνέχισε επίσης να εφαρμόζεται με σταθερό ρυθμό. Από το ποσό των 3 δισ. EUR για την περίοδο 2016-2017, χορηγήθηκαν συνολικά 2,9 δισ. EUR (έναντι 2,2 δισ. EUR κατά την προηγούμενη έκθεση). Έχουν υπογραφεί συμβάσεις για 47 έργα συνολικού ποσού 1,572 δισ. EUR (έναντι 1,495 δισ. EUR), τα οποία έχουν αρχίσει όλα να υλοποιούνται. Οι εκταμιεύσεις ανήλθαν σε 811 εκατ. EUR (έναντι 750 εκατ. EUR).

Κατά τη συνάντησή τους, στις 25 Μαΐου 2017, οι Πρόεδροι Juncker και Tusk και ο Πρόεδρος Erdoğan τόνισαν την καίρια σημασία της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για την κοινή διαχείριση της μεταναστευτικής πρόκλησης και την κοινή τους αποφασιστικότητα να εργαστούν ώστε να συνεχιστεί η επιτυχής εφαρμογή της.

1.Τρέχουσα κατάσταση

Μετά την πέμπτη έκθεση, οι συνολικές αφίξεις από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά ανήλθαν σε 5 303 άτομα (27 Φεβρουαρίου – 8 Ιουνίου 2016), αριθμός που αντιστοιχεί σε μέση ημερήσια άφιξη 52 ατόμων. Οι αριθμοί εξακολουθούν να παραμένουν πολύ χαμηλότεροι σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους (περίπου 40 000 από τις 27 Φεβρουαρίου) και τον μήνα που προηγήθηκε της Δήλωσης (όπου κατά μέσο όρο οι αφίξεις υπερέβαιναν τις 1 700 ανά ημέρα). Εντούτοις, καθώς θα βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες, υπάρχουν ενδείξεις ότι η λαθραία διακίνηση μπορεί να αυξηθεί, όπως δείχνει η αύξηση του αριθμού τόσο των αφίξεων στα ελληνικά νησιά όσο και των συλλήψεων από τις τουρκικές αρχές στην ηπειρωτική χώρα. Από τότε που ενεργοποιήθηκε η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, στο Αιγαίο έχουν καταγραφεί 105 νεκροί και αγνοούμενοι 3 . Ο αριθμός εξακολουθεί να είναι τραγικός, αλλά αντιπροσωπεύει σημαντική μείωση από τα περίπου 1 150 άτομα που έχασαν τη ζωή τους ή αναφέρθηκαν αγνοούμενοι κατά τη διάρκεια του έτους που προηγείται της Δήλωσης.

Η υποδοχή τριών εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία 4 , το Ιράκ και άλλες χώρες εξακολούθησε να αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας για τις τουρκικές αρχές, που κατέβαλαν τεράστια προσπάθεια για τη διασφάλιση κατάλληλων εγκαταστάσεων υποδοχής και συνθηκών διαβίωσης. Οι προσπάθειες αυτές έχουν επίσης συμβάλει στη μείωση των παράνομων διελεύσεων των συνόρων από τους Σύρους. 

Ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας

Ο συντονιστής της ΕΕ εξακολουθεί να συνεργάζεται στενά με όλους τους εμπλεκόμενους εταίρους προκειμένου να διασφαλίσει την καθημερινή παρακολούθηση της δήλωσης και του κοινού σχεδίου δράσης σχετικά με την εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας 5 που καταρτίστηκε από κοινού με τις ελληνικές αρχές. Το κοινό σχέδιο δράσης εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, κατά το οποίο ζητήθηκε από την Ελλάδα και όλα τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την εφαρμογή του. Μετά την προηγούμενη έκθεση, καταβλήθηκαν ιδιαίτερες προσπάθειες με στόχο την επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου, ιδίως σε δεύτερο βαθμό, και την αύξηση της προαναχωρησιακής ικανότητας κράτησης στα νησιά. Παράλληλα, η Επιτροπή υποστήριξε τις ελληνικές αρχές όσον αφορά τον συντονισμό, τη διαχείριση, την ασφάλεια και την προστασία στα νησιά· για την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων υποδοχής και των συνθηκών διαβίωσης στα νησιά· και προκειμένου να επισπευσθεί η μεταφορά μεταναστών που παραπέμπονται στην τακτική διαδικασία ασύλου, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ομάδων, σε ειδικές εγκαταστάσεις στην ηπειρωτική χώρα. Οι προσπάθειες για την αύξηση του ποσοστού επιστροφών έχουν επίσης λάβει στήριξη μέσω της εφαρμογής της σύστασης της Επιτροπής για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των επιστροφών στο πλαίσιο της εφαρμογής της οδηγίας για την επιστροφή 6 . Ιδιαίτερη προτεραιότητα δόθηκε επίσης στα μέτρα για την αποτελεσματική προστασία των ευάλωτων ομάδων και στο πλαίσιο αυτό τονίστηκε για άλλη μια φορά η ανάγκη διορισμού υπευθύνων προστασίας των παιδιών στα κέντρα υποδοχής, συμπεριλαμβανομένων όλων των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης που φιλοξενούν παιδιά.

Εξακολουθεί να είναι απαραίτητο να υπάρξει επειγόντως σημαντική ανταπόκριση από τα κράτη μέλη στις ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο και την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, ούτως ώστε οι οργανισμοί της ΕΕ να μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά την εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Αυτό περιλαμβάνει αποσπάσεις για αρκούντως μεγάλο χρονικό διάστημα και σύμφωνα με τις προδιαγραφές που έχουν δοθεί.

Ωστόσο, οι ελλείψεις που καταγράφηκαν στις προηγούμενες εκθέσεις δεν έχουν ακόμη καλυφθεί πλήρως. Έως τις 9 Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο είχε τοποθετήσει 101 διερμηνείς στην Ελλάδα και 100 εμπειρογνώμονες από κράτη μέλη, εκ των οποίων 99 τοποθετήθηκαν στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης - 85 από αυτούς είναι χειριστές υποθέσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι τρέχουσες ελλείψεις ανέρχονται σε 50 εμπειρογνώμονες. Η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή έχει τοποθετήσει 891 υπαλλήλους στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης «Ποσειδών», συμπεριλαμβανομένων 88 υπαλλήλων με σκοπό την υποστήριξη της επανεισδοχής ως μέρους της εφαρμογής της Δήλωσης. Η έλλειψη έως το τέλος Ιουνίου είναι 13 εμπειρογνώμονες και από τον Ιούλιο έως τα μέσα Αυγούστου 43 εμπειρογνώμονες για την κοινή επιχείρηση «Ποσειδών» και το καθεστώς επανεισδοχής στο πλαίσιο της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας.

Η εφεδρεία προσκεκλημένων υπαλλήλων που έχουν αποσπαστεί από τα κράτη μέλη και έχουν καταρτιστεί από την Ευρωπόλ, η οποία έχει συσταθεί για την παροχή στήριξης, όποτε απαιτείται, πρόσφατα αυξήθηκε σε 278 υπαλλήλους. Τοποθετούνται για περίοδο τριών μηνών εκ περιτροπής στα πέντε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης της Ελλάδας για τη διενέργεια δευτερογενών ελέγχων ασφαλείας. Ο αριθμός των προσκεκλημένων υπαλλήλων που έχουν τοποθετηθεί μπορεί να διαφέρει από τη μία εβδομάδα στην άλλη· 15 προσκεκλημένοι υπάλληλοι έχουν επί του παρόντος τοποθετηθεί στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. Επιπλέον, δύο υπάλληλοι σταθμεύουν στην Περιφερειακή Ειδική Ομάδα της ΕΕ στον Πειραιά για σκοπούς συντονισμού.

Η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή συνέχισε να συνεργάζεται με το ΝΑΤΟ όσον αφορά τις δραστηριότητες έγκαιρης προειδοποίησης και επιτήρησης, καθώς και την ανταλλαγή επιχειρησιακών πληροφοριών με την Ελληνική και την Τουρκική Ακτοφυλακή. Από την πλευρά της, η Τουρκική Ακτοφυλακή συνέχισε τις εντατικές περιπολίες και την πρόληψη των αναχωρήσεων από την Τουρκία. Επιπλέον, στις 29 Απριλίου 2017, η Τουρκία θέσπισε, στο πλαίσιο του νόμου για τους αλλοδαπούς και τη διεθνή προστασία, μέτρα σχετικά με την κατάσχεση οχημάτων που χρησιμοποιούνται για τη λαθραία διακίνηση ανθρώπων. Ως εκ τούτου, όπως δείχνουν κάποια στοιχεία, οι διακινητές πρέπει τώρα να καταφεύγουν σε περισσότερες από μία προσπάθειες προτού κατορθώσουν να μεταφέρουν μετανάστες μέσω του Αιγαίου Πελάγους.

Πρωτοβουλίες ενημέρωσης

Η πολύγλωσση διαδικτυακή πύλη πληροφοριών «InfoMigrants.net» εγκαινιάστηκε με επιτυχία στα μέσα Μαΐου 2017. Απευθύνεται σε μελλοντικούς μετανάστες σε όλον τον κόσμο, και τους ενημερώνει για τους κινδύνους και τις πραγματικές συνθήκες όσον αφορά τη μετανάστευση.

Στη Χίο και τη Λέσβο, τα περίπτερα ενημέρωσης εξακολουθούν να παρέχουν πληροφορίες σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο σχετικά με τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τις διαθέσιμες επιλογές που έχουν, μεταξύ άλλων όσον αφορά το άσυλο ή την επιστροφή. Η Επιτροπή τόνισε στην ελληνική Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης την ανάγκη δημιουργίας τέτοιων περιπτέρων σε όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής και ταυτοποίησης. Η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης ήδη δημιουργεί περίπτερο ενημέρωσης στην Κω. Το προσωπικό σε αυτά τα περίπτερα, καθώς και όλοι όσοι παρέχουν πληροφορίες στα νησιά, ακολουθούν κοινές οδηγίες παροχής πληροφοριών. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, ολοκλήρωσε πρόσφατα τη σύνταξη ενημερωτικού υλικού που απευθύνεται στα άτομα που φθάνουν παράτυπα στα ελληνικά νησιά. Τα σχετικά ενημερωτικά έγγραφα έχουν παραδοθεί στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης για χρήση στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης.

2.Επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών από την Ελλάδα στην Τουρκία

Η Δήλωση προβλέπει την επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο που μετέβησαν από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά μετά τις 20 Μαρτίου 2016, των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν κριθεί απαράδεκτες ή αβάσιμες. Τα μέτρα αυτά εκτελούνται αυστηρά σύμφωνα με τις απαιτήσεις που απορρέουν από το ενωσιακό και διεθνές δίκαιο και με πλήρη σεβασμό της αρχής της μη επαναπροοώθησης 7 . 

Τρέχουσα κατάσταση

Μετά την προηγούμενη έκθεση, και έως τις 9 Ιουνίου, 311 άτομα που έφτασαν στην Ελλάδα από την Τουρκία έχουν επιστρέψει στο πλαίσιο της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων 42 Σύρων. Στις άλλες εθνικότητες περιλαμβάνονταν άτομα από το Πακιστάν (163), την Αλγερία (37), το Μπανγκλαντές (35), το Μαρόκο (8), το Νεπάλ (7), τη Γκάνα (5), τη Νιγηρία (3), το Καμερούν (3), το Ιράκ (1), το Αφγανιστάν (1), την Αίγυπτο (1), το Κονγκό (1), την Ακτή Ελεφαντοστού (1), την Αϊτή (1), τη Σενεγάλη (1) και την Παλαιστίνη (1). Ο συνολικός αριθμός των μεταναστών που επέστρεψαν στην Τουρκία από την ημερομηνία της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας είναι 1 798 8 .

Οι επιστροφές από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία εξακολουθούν να είναι κατά πολύ λιγότερες από τις αφίξεις, με αποτέλεσμα να διατηρείται συνεχώς η πίεση στις εγκαταστάσεις των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης στα νησιά. Αυτό οφείλεται κυρίως στις συσσωρευμένες καθυστερήσεις στην επεξεργασία των προσφυγών επί αιτήσεων ασύλου στα ελληνικά νησιά και στην ανεπαρκή ικανότητα εξέτασης των αιτήσεων και κράτησης πριν από την επιστροφή, καθώς και σε νομικά θέματα που παρατίθενται κατωτέρω. Ωστόσο, ο ρυθμός των επιστροφών βελτιώθηκε σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω τους προσεχείς μήνες με τη βελτίωση της ικανότητας του συστήματος ασύλου (πιθανόν να εκδοθούν πλέον περισσότερες δευτεροβάθμιες αποφάσεις), περισσότερες επιχειρήσεις εκ νέου σύλληψης και αύξηση της προαναχωρησιακής ικανότητας.

Στις 5 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η δεύτερη τριμερής συνάντηση μεταξύ της Επιτροπής, της Ελλάδας και της Τουρκίας με στόχο να βελτιωθούν οι επιχειρήσεις επιστροφής. Στη συνάντηση εξετάστηκαν, μεταξύ άλλων, ο εξορθολογισμός των επιχειρήσεων επανεισδοχής ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα, η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους μετανάστες που δηλώνουν ότι είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι, καθώς και σχετικά με τα άτομα που προτείνεται ή απορρίπτεται η επιστροφή τους, οι τρόποι χειρισμού του αυξημένου αριθμού επιχειρήσεων επιστροφής και η δημιουργία αποτελεσματικών διαύλων επικοινωνίας για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τους υποψήφιους για επιστροφή των οποίων η επιστροφή απορρίπτεται για λόγους δημόσιας ασφάλειας και τάξης. Η επόμενη συνάντηση αναμένεται για τις αρχές Ιουλίου 2017.

Χρειάζεται να συνεχιστούν οι προσπάθειες για να δοθεί στους μετανάστες η δυνατότητα αποτελεσματικής επιστροφής, είτε στην Τουρκία είτε στις χώρες καταγωγής τους. Μετά την τελευταία έκθεση, 579 μετανάστες έχουν επιστρέψει οικειοθελώς στη χώρα καταγωγής τους από τα νησιά (καθώς και 1 147 από την ηπειρωτική χώρα), με στήριξη από το πρόγραμμα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης από την Ελλάδα. Συνολικά περίπου 8 700 μετανάστες έχουν χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα από την έναρξή του, το 2016. Η Ελλάδα ενθαρρύνεται να αξιοποιήσει και να συμμετάσχει πλήρως στα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ κοινά προγράμματα για την επιστροφή (ιδίως το Πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επανένταξης) μέσω της στενής και προορατικής συνεργασίας με τους κύριους οργανισμούς υλοποίησης και της πλήρους αξιοποίησης της διαθέσιμης οικονομικής και τεχνικής στήριξης.

Οι μετανάστες που δεν είναι Σύροι υπήκοοι επιστρέφονται από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία ακτοπλοϊκώς και μεταφέρονται σε κέντρο απομάκρυνσης στην Καισάρεια (Kayseri), όπου ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους, μεταξύ άλλων για τη δυνατότητα υποβολής αίτησης υπαγωγής σε καθεστώς προστασίας στην Τουρκία. 9 Έως τώρα 56 άτομα έχουν υποβάλει αίτησης υπαγωγής σε καθεστώς διεθνούς προστασίας στις τουρκικές αρχές: σε δύο άτομα χορηγήθηκε καθεστώς πρόσφυγα, 38 αιτήσεις εκκρεμούν, ενώ εννέα άτομα έχουν λάβει απορριπτική απάντηση 10 . 707 άτομα έχουν επιστρέψει στις χώρες καταγωγής τους. Σε πρόσφατη επίσκεψη αρχών της ΕΕ κατέστη δυνατό να επαληθευτεί ότι η κατάσταση στο κέντρο συνάδει με τα απαιτούμενα πρότυπα. Όσον αφορά τους Σύρους, επιστρέφουν από τα ελληνικά νησιά με αεροπλάνο και τοποθετούνται σε καταυλισμό προσφύγων, στο κέντρο προσωρινής υποδοχής İslahiye 2 που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Οι αρχές της ΕΕ επισκέφθηκαν το κέντρο αυτό πρόσφατα και διαπίστωσαν ότι πληροί τα απαιτούμενα πρότυπα. Οι Σύροι έχουν δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση προσωρινής προστασίας και, μετά από ταχεία διαδικασία προκαταγραφής για προσωρινή προστασία, αφήνονται ελεύθεροι από τον κέντρο και μπορούν να εγκατασταθούν στην επαρχία της επιλογής τους ή, εάν προτιμούν, να παραμείνουν στο κέντρο. Έως τώρα όλοι οι Σύροι που επέστρεψαν είχαν προκαταγραφεί, πλην 16 που αποφάσισαν να επιστρέψουν οικειοθελώς στη Συρία· οκτώ Σύροι αποφάσισαν να παραμείνουν στις εγκαταστάσεις υποδοχής των τουρκικών αρχών, ενώ 168 επέλεξαν να ζήσουν εκτός αυτών.

Νομικά μέτρα

Επί του παρόντος λειτουργούν δώδεκα επιτροπές προσφυγών οι οποίες λαμβάνουν αποφάσεις επί προσφυγών κατά των πρωτοβάθμιων αποφάσεων της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου. Επιπλέον, μία επιτροπή προσφυγών υποκαθιστά άλλες επιτροπές στην περίπτωση που δεν είναι δυνατή η λειτουργία τους (π.χ. λόγω έλλειψης πλειοψηφίας των μελών για κάποιον λόγο).

Όσον αφορά τις υποθέσεις στα ελληνικά νησιά, ο συνολικός αριθμός προσφυγών κατά των 4 418 απορριπτικών πρωτοβάθμιων αποφάσεων 11 της Υπηρεσίας Ασύλου σχετικά με το παραδεκτό και επί της ουσίας ανέρχεται έως τώρα σε 3 554 12 . Έως τώρα έχουν εκδοθεί 2 088 δευτεροβάθμιες αποφάσεις επί αυτών των 3 554 υποθέσεων προσφυγής (δηλαδή για το 59 % των υποθέσεων). Από τις 477 έως σήμερα αποφάσεις επί προσφυγών σχετικά με το παραδεκτό, 57 δευτεροβάθμιες αποφάσεις επί προσφυγών επιβεβαίωσαν τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις απόρριψης της αίτησης ως απαράδεκτης, ενώ 420 δευτεροβάθμιες αποφάσεις επί προσφυγών ανέτρεψαν τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις απόρριψης 13 . Όσον αφορά τις 1 416 αποφάσεις επί της ουσίας των προσφυγών, 1 399 δευτεροβάθμιες αποφάσεις επιβεβαίωσαν τις πρωτοβάθμιες απορριπτικές αποφάσεις ενώ 17 14 ανέτρεψαν τις απορριπτικές αποφάσεις. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς, 195 υποθέσεις προσφυγής τέθηκαν στο αρχείο για λόγους άλλους από την έκδοση αποφάσεως επί της ουσίας της προσφυγής, π.χ. για λόγους ρητής ή σιωπηρής οριστικής απόσυρσης της αίτησης.

Στις 15 Μαρτίου 2017, το Ελληνικό Κοινοβούλιο ενέκρινε νομοθετικές διατάξεις που επιτρέπουν τη χρήση των εισηγητών από τις επιτροπές προσφυγών, καθώς και την απόσπαση των εν λόγω εισηγητών από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο. Με την επιφύλαξη της ανεξαρτησίας των μελών της επιτροπής προσφυγών, οι εισηγητές επικουρούν τα μέλη κατά τη λήψη αποφάσεων συγκεντρώνοντας τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, τα επιχειρήματα του ασκούντων προσφυγή και πληροφορίες για τη χώρα καταγωγής τους. Συνολικά 22 εισηγητές 15 επικουρούν ήδη τις επιτροπές προσφυγών. Η εφαρμογή αυτών των διατάξεων αποσκοπεί στη βελτίωση του έργου των επιτροπών προσφυγών και στη μείωση του χρόνου που πρέπει να περιμένουν στα νησιά, μέχρι την έκδοση δευτεροβάθμιας απόφασης, όσοι ασκούν προσφυγή, επιτρέποντας έτσι στις αρχές να χορηγούν διεθνή προστασία σε όσους τη χρειάζονται και να παραπέμπουν τους παράτυπους μετανάστες στη διαδικασία επιστροφής.

Ωστόσο, παρά τον αυξημένο αριθμό τους και την καθιέρωση του θεσμού των εισηγητών, οι νέες επιτροπές προσφυγών συνέχισαν να καθυστερούν στην έκδοση αποφάσεων (κατά μέσον όρο, περίπου 47 ανά εβδομάδα μετά την υποβολή της προηγούμενης έκθεσης). Έως σήμερα οι επιτροπές προσφυγών εξέδωσαν 1 447 αποφάσεις στο πλαίσιο της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας – 54 σχετικά με το παραδεκτό και 1 393 16 επί της ουσίας. Οι ελληνικές αρχές αναγνωρίζουν τη σημασία και τον επείγοντα χαρακτήρα του ζητήματος. Η ελληνική Αρχή Προσφυγών εξασφαλίζει ότι έχει τον κατάλληλο εξοπλισμό (π.χ. υλικό και εξοπλισμός γραφείου) και ότι οι προσφυγές που ασκούνται στα νησιά εξετάζονται κατά προτεραιότητα. Πέραν τούτου, η Αρχή Προσφυγών συνεχίζει να βελτιώνει τις διαδικασίες, παραδείγματος χάριν με τη δημιουργία ενός προσωρινού εργαλείου πληροφορικής για τον προγραμματισμό των ραντεβού, καθώς και με την εξέταση της δυνατότητας εξειδίκευσης των εισηγητών και των επιτροπών με βάση τη χώρα προέλευσης. Αναμένεται ότι τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στην αύξηση του αριθμού των αποφάσεων και, κατά συνέπεια, στην επιτάχυνση των πραγματικών επιστροφών από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία.

Στις 10 Μαρτίου 2017, η ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας εκδίκασε τις υποθέσεις που αφορούσαν τη συνταγματικότητα της συγκρότησης των επιτροπών προσφυγών και το κατά πόσον η Τουρκία μπορεί να θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα για την επιστροφή των δύο Σύρων αιτούντων άσυλο που προσέφυγαν κατά των δευτεροβάθμιων αποφάσεων οι οποίες επιβεβαίωναν το, κατά τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις, απαράδεκτο των αιτήσεών τους. Με την απόφασή του, της 8ης Μαΐου 2017, που αφορούσε δύο από τις τέσσερις σχετικές υποθέσεις, η ολομέλεια επιβεβαίωσε ότι η τρέχουσα συγκρότηση των επιτροπών προσφυγών είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα. Η απόφαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας στις άλλες δύο υποθέσεις, σχετικά με το κατά πόσον η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα, εξακολουθεί να εκκρεμεί, και δεν έχει οριστεί ημερομηνία έκδοσής της.

Επιχειρησιακά μέτρα

Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, επί του παρόντος 13 968 17 μετανάστες βρίσκονται στα νησιά, τη στιγμή που οι διαθέσιμες θέσεις στις επίσημες εγκαταστάσεις υποδοχής είναι μόλις 7 450, συν τις 1 223 επιπλέον θέσεις στο πλαίσιο του προγράμματος ενοικίασης στέγης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Η σοβαρή επιβάρυνση που δέχονται οι ελληνικές αρχές περιπλέκει επίσης τη διαχείριση της κατάστασης στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης.

Οι ελληνικές αρχές, με την υποστήριξη της Επιτροπής, συνέχισαν να εργάζονται για την βελτίωση των συνθηκών στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης και στα νησιά, με την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και την εξασφάλιση αποτελεσματικότερων διαδικασιών, σύμφωνα με το κοινό σχέδιο δράσης σχετικά με την εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας.

Προς ενίσχυση των επιστροφών, στις 30 Μαρτίου 2017 τέθηκε σε λειτουργία νέο προαναχωρησιακό κέντρο στην Κω, με 224 θέσεις σήμερα, οι οποίες θα αυξηθούν σε 500 έως τον Ιούλιο 2017, όταν η επιχειρησιακή ικανότητά του θα είναι πλήρης. Οι εργασίες στους χώρους προαναχωρησιακής κράτησης εντός των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης στη Λέσβο και τη Σάμο αναμένεται επίσης να ολοκληρωθούν τον Ιούνιο, ούτως ώστε να υπάρξουν συνολικά 996 θέσεις έως τα τέλη Ιουλίου. Στη Χίο ελήφθη η απόφαση να προχωρήσει η ανάπτυξη ενός κέντρου προαναχωρησιακής κράτησης σε χώρο εκτός της πόλης.

Στο πλαίσιο της Περιφερειακής Ειδικής Ομάδας της ΕΕ, συγκροτήθηκε μόνιμη ομάδα εργασίας ασφαλείας, στην οποία συμμετέχουν εμπειρογνώμονες του τομέα της ασφάλειας από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ που θα συμβουλεύουν τις ελληνικές αρχές σχετικά με βασικούς τομείς κινδύνου. Στις υφιστάμενες κοινές σε όλα τα νησιά προκλήσεις περιλαμβάνονται η καθυστέρηση στην επίσημη δημοσίευση των σχεδίων εκκένωσης για τους χώρους, τα οποία οι ελληνικές αρχές έχουν οριστικοποιήσει, και οι δοκιμαστικές ασκήσεις εκκένωσης για το προσωπικό. Οι μόνιμοι Έλληνες συντονιστές, οι οποίοι είχαν αναλάβει από τον Φεβρουάριο τα καθήκοντά τους σε όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, είναι υπεύθυνοι για τη συνολική διαχείριση των εν λόγω κέντρων και ειδικά για την αντιμετώπιση σχετικών με την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη ανησυχιών.

Για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις επιστροφής, η ελληνική κυβέρνηση όρισε καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων για το πρόγραμμα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης, ώστε να αποφεύγεται κάθε πιθανή κατάχρηση του συστήματος, ιδίως λίγο πριν από επιχείρηση επιστροφής 18 . Για να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική υλοποίηση του προγράμματος και να ενημερώνονται όλοι οι αιτούντες άσυλο των οποίων απορρίφθηκε η αίτηση για την προθεσμία υποβολής αιτήσεων, διανέμεται στους εν λόγω μετανάστες ειδικό ενημερωτικό φυλλάδιο από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, ο οποίος συνέχισε να διασφαλίζει μόνιμη παρουσία στα πέντε νησιά στα οποία υπάρχουν κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης για την προβολή του προγράμματος και την εξατομικευμένη παροχή συμβουλών.

Παρά τα μέτρα που ελήφθησαν, πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα για την αντιμετώπιση της κατάστασης στα νησιά. Όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, και επιπλέον των προαναφερθέντων, το χρονικό όριο μεταξύ της σύνταξης και της κατάθεσης μιας αίτησης θα πρέπει να μειωθεί σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 2 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου, που ορίζει ότι ένα άτομο που έχει υποβάλει αίτηση διεθνούς προστασίας πρέπει να έχει πραγματική δυνατότητα να την καταθέσει το ταχύτερο δυνατό. Επιπλέον, ενώ η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή συγχρηματοδοτεί την τοποθέτηση 280 αστυνομικών της ΕΛΑΣ στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, η συντονισμένη και αποτελεσματική χρήση τους πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω, ώστε να συνεχίσει να κατοχυρώνεται η ασφάλεια στους χώρους αυτούς.

Η χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ προς την Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την έναρξη των εθνικών της προγραμμάτων στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας. Η Επιτροπή συνεχίζει να στηρίζει τις ελληνικές αρχές για την περαιτέρω επιτάχυνση της εφαρμογής τους, ώστε η χρηματοδότηση που διατίθεται στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών (509 εκατομμύρια EUR για την περίοδο 2014-2020) να μπορέσει να αξιοποιηθεί πλήρως για τις ανάγκες διαχείρισης της μετανάστευσης στην Ελλάδα. Προς τον σκοπό αυτό, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να εγκρίνουν όλα τα σχετικά νομοθετικά, διοικητικά και επιχειρησιακά μέτρα και να βελτιώσουν τον συντονισμό μεταξύ των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων, να ενισχύσουν την επιχειρησιακή ικανότητα και να βελτιώσουν τους μηχανισμούς υλοποίησης, μεταξύ άλλων με τον εξορθολογισμό των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων. Εκτός από την χρηματοδότηση που διατίθεται στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων, από την έναρξη της μεταναστευτικής κρίσης, το 2015, παρασχέθηκε σημαντική βοήθεια έκτακτης ανάγκης από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, ύψους περίπου 356,8 εκατ. EUR, ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να ενισχύσει τις εγκαταστάσεις υποδοχής και τις ικανότητες της χώρας για τη διαχείριση στους τομείς της μετανάστευσης, του ασύλου και των συνόρων.

Τον Φεβρουάριο του 2017, οι ελληνικές αρχές δρομολόγησαν χρηματοδοτικό προγραμματισμό για τη συγκρότηση και λειτουργία των υποδομών υποδοχής για το 2017. Στόχος του είναι να εξασφαλιστεί η συντονισμένη προσέγγιση στην κάλυψη των πλέον πιεστικών αναγκών υποδοχής στην Ελλάδα με έγκαιρο, αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο, με αξιοποίηση όλων των πιθανών συνεργειών από όλες τις διαθέσιμες πηγές (συμπεριλαμβανομένων των εθνικών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και της βοήθειας έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας, της στήριξης έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του μέσου για την παροχή στήριξης έκτακτης ανάγκης εντός της ΕΕ και του κρατικού προϋπολογισμού).

Στις 6 Ιουνίου 2017, είχαν ανατεθεί μέσω συμβάσεων με 14 εταίρους στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας για την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών αναγκών των προσφύγων και των μεταναστών στην Ελλάδα 249 εκατ. EUR στο πλαίσιο της στήριξης έκτακτης ανάγκης εντός της ΕΕ. Μέχρι στιγμής, η εν λόγω στήριξη επικεντρώθηκε στη στέγαση, τη χορήγηση μετρητών για τρόφιμα και άλλα είδη, τη βοήθεια σε ασυνόδευτους ανηλίκους και την εκπαίδευση, ενώ στηρίχθηκαν και καθοριστικής σημασίας δραστηριότητες στον τομέα της υγείας. Ποσό 196 εκατ. EUR παραμένει διαθέσιμο για να συνεχιστεί η στήριξη προς αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, σύμφωνα με τα εφαρμοστέα κριτήρια. Σχετικά με την παροχή στέγης, η προσπάθεια επικεντρώνεται πλέον στη σταδιακή μετάβαση από τους καταυλισμούς στα ενοικιαζόμενα καταλύματα, για έως και 30 000 δικαιούχους συνολικά. Όσον αφορά τα μετρητά, από την 1η Μαΐου 2017, το πρόγραμμα χρηματικής ενίσχυσης πολλαπλών σκοπών στην ηπειρωτική χώρα καλύπτει τα τρόφιμα και άλλα είδη, με στόχο την παροχή αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης σε όσους έχουν ανάγκη.

3.Πρόγραμμα «ένας προς έναν» – Επανεγκατάσταση από την Τουρκία στην ΕΕ

Τρέχουσα κατάσταση

Στις 9 Ιουνίου 2017 ο συνολικός αριθμός Σύρων που είχαν επανεγκατασταθεί από την Τουρκία στην ΕΕ στο πλαίσιο του προγράμματος 1:1 ανερχόταν σε 6 254. Κατά την περίοδο αναφοράς, 2 689 Σύροι είχαν επανεγκατασταθεί σε δέκα κράτη μέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ρουμανία, Ισπανία, Σουηδία, Κάτω Χώρες) 19 . Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που έχουν εγκριθεί και αναμένουν επανεγκατάσταση ανέρχεται σήμερα σε 1 458. Ο ρυθμός επανεγκατάστασης συνεχίζει να είναι σημαντικά μεγαλύτερος σε σχέση με τις επιστροφές από τα ελληνικά νησιά. Ο σταθερός ρυθμός των επανεγκαταστάσεων 20 πρέπει να διατηρηθεί.

Τα κράτη μέλη συνεχίζουν να προχωρούν ικανοποιητικά στην προετοιμασία νέων επιχειρήσεων επανεγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων αποστολών στην Τουρκία για τη διενέργεια συνεντεύξεων με υποψηφίους επανεγκατάστασης. Οι τουρκικές αρχές προσπαθούν να παρέχουν καταλόγους προτεινόμενων ατόμων. Από την αρχή του έτους, έχουν υποβάλει προς την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες νέους καταλόγους προτεινόμενων ατόμων με πάνω από 20 000 άτομα. Η συνέχεια στην παροχή καταλόγων προτεινόμενων ατόμων αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για να εξασφαλιστεί ο ρυθμός της επανεγκατάστασης. Παράλληλα, τα κράτη μέλη της ΕΕ κοινοποίησαν στην Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες τις δεσμεύσεις επανεγκατάστασης που ανέλαβαν για το τρέχον έτος. Συνολικά οι δεσμεύσεις για το 2017 αφορούν 25 000 άτομα.

Επιχειρησιακά μέτρα

Για να υποστηρίξει την επανεγκατάσταση βάσει της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, η αντιπροσωπεία της ΕΕ στην Άγκυρα συνέχισε τις εβδομαδιαίες συνεδριάσεις με τις αρμόδιες τουρκικές αρχές, τα κράτη μέλη, την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης με αντικείμενο τη σύγκριση στατιστικών στοιχείων και τη συζήτηση της πορείας των επιχειρήσεων.

Η αντιπροσωπεία της ΕΕ κατήρτισε σχέδιο ερωτηματολογίου για την επανεγκατάσταση και το γνωστοποίησε στα κράτη μέλη και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Το ερωτηματολόγιο αποσκοπεί στη παροχή αναλυτικών πληροφοριών σχετικά με τα επιμέρους κράτη μέλη υποδοχής στους Σύρους υποψήφιους για επανεγκατάσταση. Αυτό αναμένεται να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των διαρροών. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τα περισσότερα κράτη μέλη εξέφρασαν την ικανοποίηση τους για το ερωτηματολόγιο, το οποίο σύντομα αναμένεται να χρησιμοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων με Σύρους υποψηφίους.

4.Πρόληψη του ανοίγματος νέων θαλάσσιων ή χερσαίων οδών παράτυπης μετανάστευσης

Δεν υπάρχουν στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι οι προσπάθειες για τον έλεγχο των ροών στη διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου οδήγησαν σε οποιαδήποτε σημαντική ανάπτυξη εναλλακτικών διαδρομών από την Τουρκία. Ωστόσο, μετά την πέμπτη έκθεση, παρότι η Τουρκία συνεχίζει τις επιχειρήσεις «Aegean Hope» και «Safe Med» 21 , 20 σκάφη, με συνολικά 1 389 μετανάστες, έφτασαν από την Τουρκία στην Ιταλία και δύο σκάφη, με συνολικά 116 μετανάστες, αποκλειστικά Σύρους, έφτασαν στην Κύπρο.

Ο αριθμός των περιπτώσεων εντοπισμού παράτυπης διέλευσης των χερσαίων συνόρων της Τουρκίας με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα φαίνεται να έχει παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα τους τελευταίους έξι μήνες: κατά μέσον όρο την ημέρα καταγράφηκαν περίπου πέντε περιπτώσεις παράνομης διέλευσης των συνόρων και εισόδου στην Ελλάδα και δύο στη Βουλγαρία. 105 υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής είναι εγκατεστημένοι επί του παρόντος στα σύνορα Βουλγαρίας-Τουρκίας.

5.Εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους

Η Επιτροπή συνεχίζει τις προσπάθειές της για να διευκολύνει την ταχεία οριστικοποίηση των τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών για το εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους με τα συμμετέχοντα κράτη και με την Τουρκία. Η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας ορίζει ότι το πρόγραμμα θα ενεργοποιηθεί όταν θα παύσουν οι παράτυπες διελεύσεις μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ ή τουλάχιστον όταν αυτές θα έχουν μειωθεί σημαντικά και με διατηρήσιμο τρόπο. Βάσει μιας νέας εκδοχής του σχεδίου τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών που απεστάλη στην Τουρκία κατά τα τέλη Μαΐου, πραγματοποιήθηκαν εποικοδομητικές συζητήσεις μεταξύ της Επιτροπής και της Τουρκίας στις 8 Ιουνίου στην Άγκυρα και σημειώθηκε σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας συμφωνίας επί του σχεδίου. Η ταχεία επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις τυποποιημένες επιχειρησιακές διαδικασίες και η απόφαση σχετικά με την ενεργοποίησή της θα ενισχύσει την εφαρμογή της Δήλωσης, διότι θα προσφέρει στους Σύρους ασφαλή και νόμιμη εναλλακτική λύση αντί της παράτυπης μετανάστευσης στην ΕΕ.

6.Ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων

Όσον αφορά την εφαρμογή του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων, εξακολουθεί να εκκρεμεί η εκπλήρωση επτά κριτηρίων αξιολόγησης, όπως επισημάνθηκε στις προηγούμενες εκθέσεις:

·έκδοση βιομετρικών ταξιδιωτικών εγγράφων που συνάδουν απόλυτα με τα πρότυπα της ΕΕ·

·έγκριση του μέτρου για την πρόληψη της διαφθοράς όπως προβλέπεται στον χάρτη πορείας·

·σύναψη συμφωνίας επιχειρησιακής συνεργασίας με την Ευρωπόλ·

·αναθεώρηση της νομοθεσίας και των πρακτικών για την τρομοκρατία σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα·

·ευθυγράμμιση της νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με τα πρότυπα της ΕΕ·

·παροχή, σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, αποτελεσματικής δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις·

·εφαρμογή του συνόλου των διατάξεων της συμφωνίας επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας.

Όπως προαναφέρθηκε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζει να ενθαρρύνει τις προσπάθειες της Τουρκίας να ολοκληρώσει τις εργασίες προκειμένου να εκπληρώσει όλα τα εκκρεμή κριτήρια αξιολόγησης που προβλέπονται στον χάρτη πορείας για την ελευθέρωση των θεωρήσεων το συντομότερο δυνατό. Η Επιτροπή και η Τουρκία συνεχίζουν τον εντατικό διάλογο για την εξεύρεση λύσεων, συμπεριλαμβανομένων των νομοθετικών και διαδικαστικών αλλαγών που χρειάζονται για όλα τα εκκρεμή κριτήρια αξιολόγησης.

Ο τροποποιημένος κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 539/2001, με τον οποίο ενισχύεται ο υφιστάμενος μηχανισμός αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης για τα ταξίδια των πολιτών όλων των χωρών που απολαύουν της ελευθέρωσης του καθεστώτος των θεωρήσεων, άρχισε να ισχύει στις 28 Μαρτίου 2017 22 .

7.Διευκόλυνση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία

Μετά την προηγούμενη έκθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση των πλέον κρίσιμων αναγκών των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής στην Τουρκία. Από το ποσό των 3 δισ. EUR για την περίοδο 2016-2017, χορηγήθηκαν συνολικά 2,9 δισ. ευρώ (έναντι 2,2 δισ. EUR κατά την προηγούμενη έκθεση) με τη δημοσίευση του σχεδίου εφαρμογής ανθρωπιστικής βοήθειας του 2017. Από τα 2,9 δισ. EUR, έχουν έως τώρα υπογραφεί συμβάσεις για 47 έργα, για ποσό 1,572 δισ. EUR (έναντι 1,495 δισ. EUR), τα οποία έχουν αρχίσει να υλοποιούνται όλα. Το συνολικό ποσό που εκταμιεύθηκε αυξήθηκε σε 811 εκατ. EUR (έναντι 750 δισ. EUR) , για την παροχή τόσο ανθρωπιστικής όσο και μη ανθρωπιστικής βοήθειας 23 .

Στην τελευταία συνεδρίαση της διευθύνουσας επιτροπής, την 31η Μαρτίου 2017, αναγνωρίστηκε ότι η χρηματοδότηση υπό τον συντονισμό της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία (εφεξής «Διευκόλυνση») εξακολουθεί να έχει σημαντικό άμεσο αντίκτυπο επί τόπου. Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τις τουρκικές αρχές και άλλους εταίρους προκειμένου να επιταχυνθεί περαιτέρω η σύναψη συμβάσεων, η υλοποίηση και η εκταμίευση. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, όπως υλοποιείται, στηρίζει τα δικαιώματα των παιδιών και τα ανθρώπινα δικαιώματα των προσφύγων εν γένει, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων.

Το Πλαίσιο Αποτελεσμάτων της Διευκόλυνσης ολοκληρώθηκε στα τέλη Μαρτίου του 2017 και η παρακολούθηση των έργων της Διευκόλυνσης έχει ξεκινήσει.

Ανθρωπιστική βοήθεια

Η Επιτροπή συνέχισε να εφαρμόζει τη στρατηγική της στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης 24 . Η Επιτροπή έχει αυξήσει το ποσό των συμβάσεων σε 593 εκατ. EUR μέσω 35 ανθρωπιστικών έργων με 19 εταίρους, για την αντιμετώπιση βασικών αναγκών και αναγκών στους τομείς της προστασίας, της εκπαίδευσης, της υγείας, της διατροφής και της στέγασης. Από τα 593 εκατ. EUR για τα οποία έχουν υπογραφεί συμβάσεις, έχουν εκταμιευθεί μέχρι σήμερα τα 463 εκατ. EUR.

Το εμβληματικό ανθρωπιστικό πρόγραμμα «δίκτυο κοινωνικής προστασίας εκτάκτου ανάγκης» υλοποιείται, και αυτό, ταχύτερα. Έχει αρχικό προϋπολογισμό ύψους 348 εκατ. EUR, βάσει σύμβασης με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, και υποστηρίζει τις πλέον ευάλωτες ομάδες προσφύγων μέσω της άμεσης μεταφοράς μετρητών σε οικογένειες με χρεωστική κάρτα. Έως το τέλος του Μαΐου 2017, το δίκτυο κοινωνικής προστασίας εκτάκτου ανάγκης είχε υποστηρίξει 600 000 πρόσφυγες στην Τουρκία. Κατά την εν λόγω περίοδο αναφοράς, η Επιτροπή κατέληξε σε νέο ποσό μεταβίβασης και κριτήρια στοχοθέτησης, πράγμα που σημαίνει ότι οι επιλέξιμες οικογένειες θα λαμβάνουν τώρα 120 τουρκικές λίρες ανά άτομο και ανά μήνα, καθώς και πρόσθετα τριμηνιαία ποσά. Αυτό θα επιτρέψει σε περισσότερους δικαιούχους να έχουν ταχύτερα πρόσβαση σε ενισχύσεις. Με τις αλλαγές αυτές, οι οποίες θα πρέπει να υλοποιηθούν τον Ιούνιο του 2017, η Επιτροπή σκοπεύει να αυξήσει το σημερινό στόχο στήριξης σε 1,3 εκατ. πρόσφυγες.

Τον Μάιο του 2017, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες πληρωμές σε οικογένειες προσφύγων στο πλαίσιο της υπό όρους μεταφοράς χρημάτων για την εκπαίδευση. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται στο δίκτυο κοινωνικής προστασίας εκτάκτου ανάγκης και παρέχει μεταφορές μετρητών σε ευάλωτες οικογένειες για την προώθηση της εγγραφής και της τακτικής φοίτησης σε σχολείο για τα παιδιά των προσφύγων. Η υπό όρους μεταφορά χρημάτων για την εκπαίδευση υλοποιείται μέσω μιας συμφωνίας ύψους 34 εκατ. EUR με την Unicef, καθιστώντας το το μεγαλύτερο έως σήμερα πρόγραμμα εκπαίδευσης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή αναμένει ότι 230 000 παιδιά θα επωφεληθούν άμεσα από την υπό όρους μεταφορά χρημάτων για την εκπαίδευση κατά το πρώτο έτος του προγράμματος.

Η Επιτροπή εξακολούθησε να συνάπτει συμβάσεις με εταίρους στους τομείς της προστασίας και της υγείας. Οι συμβάσεις στον τομέα της προστασίας περιλαμβάνουν στήριξη των πλέον ευάλωτων προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων με αναπηρία, καθώς και τη σύνδεση των προσφύγων με υπηρεσίες προστασίας και την συνδρομή προκειμένου να ενταχθούν στην Τουρκία. Όσον αφορά την υγεία, τα έργα αποσκοπούν στην ενίσχυση της πρόσβασης σε εξειδικευμένες υπηρεσίες για τους πρόσφυγες σε περιοχές συγκρούσεων και παρέχουν φροντίδα υγείας για τη διάσωση ζωών, σωματική αποκατάσταση, φροντίδα ψυχικής υγείας, καθώς και υποστήριξη και προστασία στους ευάλωτους πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων έμφυλης βίας. Η πιο πρόσφατη σύμβαση υπογράφηκε με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας στις 3 Μαΐου 2017 και υποστηρίζει την κατάρτιση του υγειονομικού προσωπικού στη Συρία ώστε να ενταχθεί στο τουρκικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.

Στις 3 Μαΐου 2017, η Επιτροπή δημοσίευσε το σχέδιο εφαρμογής ανθρωπιστικής βοήθειας του 2017 για την Τουρκία. Το σχέδιο ορίζει τις προτεραιότητες για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας ύψους 714 εκατ. EUR. Στο πλαίσιο του σχεδίου εφαρμογής ανθρωπιστικής βοήθειας, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει βοήθεια σε ορισμένους από τους πλέον ευάλωτους πρόσφυγες στην Τουρκία και να τους συνδέει με τις κρατικές υπηρεσίες, χρησιμοποιώντας κυρίως το δίκτυο κοινωνικής προστασίας εκτάκτου ανάγκης, ιδίως για τις βασικές ανάγκες, την υγεία, την εκπαίδευση και την προστασία. Το κύριο βάρος θα συνεχίσει να δίδεται στους πρόσφυγες εκτός καταυλισμών, που αποτελούν τη μεγάλη πλειονότητα των προσφύγων στην Τουρκία και είναι τα πλέον ευάλωτα άτομα.

Μη ανθρωπιστική βοήθεια

Στο πλαίσιο του μη ανθρωπιστικού σκέλους της Διευκόλυνσης, έχουν διατεθεί πλέον 1,577 δισ. EUR. Η σύναψη συμβάσεων αυξήθηκε σε 979 εκατ. EUR και οι εκταμιεύσεις σε εταίρους υλοποίησης έφθασαν τα 348 εκατ. EUR.

Μια επιπλέον σύμβαση υπογράφηκε την 31η Μαρτίου 2017 στο πλαίσιο του Περιφερειακού Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης («Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ») για ποσό 33 εκατ. EUR. Το έργο αυτό, το οποίο υλοποιείται από τον Δανικό Ερυθρό Σταυρό και την Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνο, δημιουργεί δέκα κοινοτικά κέντρα σε διάφορες πόλεις, από τα οποία θα επωφεληθούν 200 000 και πλέον παιδιά Σύρων προσφύγων. Επιπλέον, τρία έγγραφα δράσης (δηλαδή προτάσεις για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Περιφερειακού Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ), ύψους άνω των 120 εκατ. EUR, θα πρέπει να υποβληθούν προς έγκριση στο επιχειρησιακό συμβούλιο του Περιφερειακού Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ στις 13 Ιουνίου 2017. Οι προτάσεις αυτές στοχεύουν στη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για τους Σύρους πρόσφυγες, καθώς και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των Σύρων προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής, αλλά και των δεξιοτήτων για την καθημερινή ζωή των μη Σύρων προσφύγων.

Οι δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ειδικού μέτρου ύψους 1,4 δισ. EUR, το οποίο εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2016, είχαν επίσης σημαντικό αντίκτυπο επί τόπου. Στις 23 Μαΐου 2017, εγκαινιάστηκε στο Κιλίς η πρώτη ιατρική κλινική μεταναστών, που θα βοηθήσει να αντιμετωπιστεί η πρόσθετη επιβάρυνση του τοπικού συστήματος υγείας 25 , ενώ μια δεύτερη κλινική έχει προγραμματιστεί για τον Ιούνιο στην Άγκυρα: προβλέπονται συνολικά 220 κέντρα υγείας μεταναστών. Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, συνολικά 5 500 περίπου καθηγητές τουρκικής γλώσσας απασχολούνται σε 23 επαρχίες προκειμένου να βοηθήσουν τους πρόσφυγες να μάθουν τη γλώσσα και να ενταχτούν. Σχεδόν 44 000 μαθητές έχουν επιλεγεί για ενισχυτική διδασκαλία, 33 000 και πλέον μαθητές έχουν επιλεγεί για μεταφορά σε σχολεία, ενώ σχεδόν 500 σχολικοί σύμβουλοι και σύμβουλοι-διδάσκοντες βοηθούν τους μαθητές. Η Διευκόλυνση στηρίζει επίσης το έργο της τουρκικής κυβέρνησης για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης: περίπου 20 000 Σύροι εθελοντές διδάσκοντες έχουν λάβει κατάρτιση στις βελτιωμένες τεχνικές διδασκαλίας, ενώ 18 000 έχουν επιτύχει στις γραπτές εξετάσεις και έχουν λάβει επίσημα πιστοποιητικά. Αναγνωρίζοντας τις συγκεκριμένες ανάγκες των παιδιών από την Συρία, 7 500 και πλέον κορίτσια και αγόρια λαμβάνουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη και σχεδόν 5 000 έφηβοι και νέοι σε 20 επαρχίες έχουν επωφεληθεί από την υποστήριξη μεταξύ ομοτίμων εκ μέρους διοργανωτών δραστηριοτήτων για νέους. Η Διευκόλυνση επέτρεψε επίσης σε 310 000 και πλέον παιδιά να φοιτήσουν σε σχολεία, να ενισχυθούν 280 φοιτητές πανεπιστημίου, να δοθούν μαθήματα αγγλικής γλώσσας σε 120 σπουδαστές σε ηλικία πανεπιστημιακής φοίτησης και να παρασχεθούν συμβουλές σε 70 σπουδαστές σχετικά με τις δυνατότητες επιμόρφωσης και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Όπως συζητήθηκε στην τελευταία συνεδρίαση της διευθύνουσας επιτροπής, το ειδικό μέτρο του Ιουλίου 2016 τροποποιείται 26 και ο συνολικός προϋπολογισμός του αυξάνεται κατά 10 εκατ. EUR. Αυτό γίνεται σε στενή συνεργασία με τις τουρκικές αρχές και με βάση την αξιολόγηση των αναγκών του Ιουνίου του 2016, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ανάγκη για την ταχεία, αποδοτική και αποτελεσματική κινητοποίηση της Διευκόλυνσης. Λόγω του μικρότερου, από τον προβλεπόμενο, αριθμού επιστρεφόντων, το ειδικό μέτρο για την επιστροφή τροποποιείται και αυτό ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα της τουρκικής Γενικής Διεύθυνσης για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης να διαχειρίζεται, να υποδέχεται και να φιλοξενεί μετανάστες και επιστρέφοντες, ιδίως όσον αφορά τους ανθρώπινους πόρους και τις υποδομές. Έως σήμερα, το έργο καλύπτει τις δαπάνες που προκύπτουν από την επιστροφή Σύρων και μη Σύρων, καθώς και από την αγορά εξοπλισμού υλικοτεχνικής υποστήριξης από τη Γενική Διεύθυνση για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης και τις εργασίες για τη δημιουργία κέντρου απομάκρυνσης για 750 άτομα.

Η Επιτροπή επεξεργάζεται επίσης επιπλέον παρεμβάσεις στον τομέα της κοινωνικοοικονομικής στήριξης και των δημοτικών υποδομών, σε στενή συνεργασία με τις τουρκικές αρχές, που αναμένεται να υπογραφούν πριν από τις θερινές διακοπές και να υλοποιηθούν από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

8.Αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης

Μετά την προηγούμενη έκθεση, το Συμβούλιο συνέχισε να εργάζεται ενεργά επί της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αρχίσει διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για την αναβάθμιση του διμερούς εμπορικού πλαισίου 27 . Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο να ολοκληρώσει τις εργασίες αυτές το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να μπορέσουν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για μια σημαντική συμφωνία, η οποία, εφαρμοζόμενη σε όλα τα κράτη μέλη, θα απελευθερώσει δυναμικό που παραμένει αναξιοποίητο στον τομέα των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.

9.Διαδικασία προσχώρησης

Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων προσχώρησης, έχουν ανοίξει μέχρι σήμερα 16 κεφάλαια, ενώ ένα εξ αυτών έκλεισε προσωρινά.

Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη έκθεση, υποβλήθηκαν την περασμένη άνοιξη στο Συμβούλιο προπαρασκευαστικά έγγραφα, με την επιφύλαξη των θέσεων των κρατών μελών βάσει των υφιστάμενων κανόνων, σχετικά με την ενέργεια (κεφάλαιο 15), την εκπαίδευση και τον πολιτισμό (κεφάλαιο 26) και την εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και άμυνας (κεφάλαιο 31). Συνεχίζονται οι τεχνικές εργασίες στους βασικούς τομείς της δικαστικής εξουσίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς και της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της ασφάλειας (κεφάλαια 23 και 24).

Η ΕΕ αναμένει από την Τουρκία να τηρεί τα υψηλότερα πρότυπα όσον αφορά τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των θεμελιωδών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της έκφρασης.

10.Ανθρωπιστικές συνθήκες στο εσωτερικό της Συρίας

Η ανθρωπιστική κατάσταση εντός της Συρίας παραμένει εξαιρετικά ανησυχητική, με 6,3 εκατ. ανθρώπους να είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι, πολλοί δε εξ αυτών πολλές φορές, ενώ 13,5 εκατ. άνθρωποι χρήζουν άμεσης βοήθειας. Η έκκληση των Ηνωμένων Εθνών για το εσωτερικό της Συρίας ανέρχεται σε τρία δισ. EUR περίπου, ενώ σήμερα έχει συγκεντρωθεί το 20 % του ποσού αυτού. Στη Διάσκεψη των Βρυξελλών, η διεθνής κοινότητα κινητοποίησε ένα άνευ προηγουμένου ποσό, ύψους 5,6 δισ. EUR, για την παροχή ανθρωπιστικής και μη ανθρωπιστικής χρηματοδότησης μόνο για το 2017, για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των Σύρων στη Συρία, αλλά και στις γειτονικές χώρες υποδοχής, καθώς και ένα πρόσθετο ποσό ύψους 3,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2018-2020 28 .

Η πρόσβαση εξακολουθεί να αποτελεί βασική πρόκληση για την παροχή βοήθειας, δεδομένου ότι παρεμποδίζεται λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και άλλων περιορισμών από όλα τα μέρη που εμπλέκονται στη σύγκρουση στη Συρία. Τούτο δυσχεραίνει συνεχώς την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους περίπου -όπως εκτιμάται- 3,9 εκατ. ανθρώπους σε δυσπρόσιτες περιοχές και τα 625 000 περίπου άτομα σε περιοχές που βρίσκονται υπό πολιορκία. Οι τοπικές αρχές εγκρίνουν καθυστερημένα βοήθεια και σε περιοχές υπό τον έλεγχο των Κούρδων της βορειοανατολικής Συρίας, ενώ η ανθρωπιστική πρόσβαση των διασυνοριακών εταίρων με βάση την Τουρκία στη βορειοδυτική Συρία αναφέρεται ότι αντιμετωπίζει περισσότερες προκλήσεις. Μη κρατικές ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης και ομάδες που έχουν χαρακτηριστεί τρομοκρατικές από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών θέτουν αυξανόμενες απαιτήσεις σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, ορισμένες εκ των οποίων υποχρεώθηκαν να περιορίσουν ή να αναστείλουν προσωρινά τη δραστηριότητά τους. Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2017, οι αποστολές των Ηνωμένων Εθνών μπόρεσαν να προσεγγίσουν μόνο το 10 % των ατόμων που έχουν ανάγκη σε πολιορκημένες περιοχές.

Υπό αυτές τις περιστάσεις, η διασυνοριακή βοήθεια αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Οι περισσότερες από τις διασυνοριακές παραδόσεις γίνονται από την Τουρκία και την Ιορδανία, οι οποίες εξακολουθούν να διευκολύνουν με εποικοδομητικό τρόπο την πρόσβαση από όλες τις δυνατές οδούς. Η ΕΕ υποστηρίζει τις διασυνοριακές επιχειρήσεις διάσωσης, από την Τουρκία, που στοχεύουν ανθρώπους στη βόρεια Συρία, μέσω συνεργαζόμενων ανθρωπιστικών οργανώσεων, και αποσκοπούν στην παροχή τροφίμων, νερού, στέγης, συνθηκών υγιεινής και προστασίας του πληθυσμού με τις μεγαλύτερες ανάγκες.

Λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες βιαιοπραγίες και τις τεράστιες ανθρωπιστικές ανάγκες, η ΕΕ εξακολουθεί να παροτρύνει όλα τα μέρη να σεβαστούν τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και να διασφαλίσουν ότι η προστασία των αμάχων αποτελεί πρώτη προτεραιότητα, από κάθε δυνατό σημείο εισόδου, μεταξύ άλλων και από την Τουρκία και την Ιορδανία. Αυτό ισχύει επίσης για τις ζώνες αποκλιμάκωσης σε όλη τη Συρία, επί των οποίων συμφώνησαν η Τουρκία, το Ιράν και τη Ρωσία, οι εγγυητές της κατάπαυσης του πυρός που συμφωνήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2016, με στόχο τη δημιουργία ζωνών παύσης των εχθροπραξιών για την προστασία των αμάχων. Η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για όλες τις προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή, με την προϋπόθεση ότι τηρείται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

11.Συμπέρασμα

Η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας συνεχίζει να αποδίδει απτά αποτελέσματα. Η τάση των κατά πολύ μειωμένων παράτυπων και επικίνδυνων διελεύσεων και του πολύ μικρότερου αριθμού απωλειών σε ανθρώπινες ζωές στο Αιγαίο Πέλαγος, σε συνδυασμό με τις πρακτικές επιπτώσεις των έργων για τη στήριξη των Σύρων προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής στην Τουρκία στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, έχει παγιωθεί. Ωστόσο, ενώ οι διελεύσεις σταθεροποιήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, οι παράγοντες που ωθούν στη μετανάστευση προς την Ευρώπη εξακολουθούν να υφίστανται. Η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας συνεχίζει να διαδραματίζει βασικό ρόλο στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος στην Ανατολική Μεσόγειο, από κοινού από την ΕΕ και την Τουρκία, όπως τονίστηκε από τους Προέδρους Juncker και Tusk και τον Πρόεδρο Erdoğan κατά τη συνεδρίασή τους στις 25 Μαΐου.

Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να εξασφαλιστεί η πλήρης και βιώσιμη εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, με γνώμονα τη συνεχή πολιτική βούληση από όλες τις πλευρές.

Ο ρυθμός ανάθεσης συμβάσεων και υλοποίησης έργων στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης θα πρέπει να επιταχυνθεί, τόσο από την ΕΕ όσο και από την Τουρκία, ώστε να επισπευσθεί η παροχή ουσιαστικής στήριξης στους Σύρους πρόσφυγες και στις κοινότητες υποδοχής τους στην Τουρκία.

Οι τρέχουσες δεσμεύσεις των κρατών μελών για την επανεγκατάσταση Σύρων προσφύγων από την Τουρκία προς την Ευρώπη ανέρχονται σε 25 000 άτομα για το 2017. Επιπλέον, θα πρέπει να επιτευχθεί γρήγορα συμφωνία, από την ΕΕ και την Τουρκία, για το εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους και στη συνέχεια να ληφθεί γρήγορα απόφαση ενεργοποίησής του, ούτως ώστε να διευκολυνθεί η επανεγκατάσταση από την Τουρκία.

Υπάρχει επίσης ανάγκη πρόσθετης προσπάθειας από τις ελληνικές αρχές, τους οργανισμούς της ΕΕ και τα κράτη μέλη, ώστε να εφαρμόσουν τα μέτρα που προτείνονται στο κοινό σχέδιο δράσης που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με στόχο τη βελτίωση της ικανότητας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης να διαχειρίζεται τη μετανάστευση και το άσυλο και, σε τελική ανάλυση, τη βελτίωση της κατάστασης που επικρατεί στα ελληνικά νησιά. Στο πλαίσιο αυτό, έχει μεγάλη σημασία να καταβληθούν γρήγορα σημαντικές προσπάθειες ώστε να αυξηθεί η επιστροφή στην Τουρκία των ατόμων που δεν έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Ελλάδα, σε πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ και τους διεθνείς κανόνες.

Η Τουρκία θα πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων κριτηρίων αξιολόγησης για την ελευθέρωση των θεωρήσεων το συντομότερο δυνατό, προκειμένου να μπορέσει η ΕΕ να άρει την υποχρεωτική θεώρηση για τους Τούρκους πολίτες.

Το Συμβούλιο θα πρέπει να ολοκληρώσει τις εργασίες για τη διαπραγματευτική εντολή σχετικά με την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης το συντομότερο δυνατόν, ώστε να μπορέσουν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για μια σημαντική συμφωνία, η οποία θα απελευθερώσει δυναμικό που παραμένει αναξιοποίητο στον τομέα των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί τις σχετικές εργασίες και θα υποβάλει την επόμενη έκθεση σχετικά με τη σημειωθείσα πρόοδο τον Οκτώβριο του 2017.

(1)

     Σε συνέχεια των COM(2016) 231 final της 20ης Απριλίου 2016, COM(2016) 349 final της 15ης Ιουνίου 2016, COM(2016) 634 final της 28ης Σεπτεμβρίου 2016, COM(2016) 792 final της 8ης Δεκεμβρίου 2016 και COM(2017) 204 final της 2ας Μαρτίου 2017 («πέμπτη έκθεση»).

(2)

     http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18-eu-turkey-statement/.

(3)

     Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων για τους αγνοούμενους μετανάστες του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης· κατά την περίοδο Απρίλιος 2016 - 7 Ιουνίου 2017.

(4)

     Σύμφωνα με τα επίσημα τουρκικά στοιχεία, στις 25 Μαΐου 2017 η Τουρκία είχε χορηγήσει προσωρινή προστασία σε 3 020 654 Σύρους. Οι εννέα επαρχίες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό Σύρων είναι: Κωνσταντινούπολη, Έδεσσα (Şanliurfa), Χατάι, Γκαζιαντέπ, Άδανα, Μερσίνα, Κιλίς, Σμύρνη και Μαρντίν.

(5)

   COM (2016) 792 final της 8ης Δεκεμβρίου 2016.

(6)

     C(2017) 1600 final της 7ης Μαρτίου 2017.

(7)

     Κάθε άτομο που έφθασε στα ελληνικά νησιά μετά τις 20 Μαρτίου έχει το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για άσυλο. Κάθε αίτηση διεκπεραιώνεται χωριστά, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερης περίπτωσης του αιτούντος, σύμφωνα με την οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου. Αυτό αποκλείει τις ομαδικές απελάσεις οποιουδήποτε είδους. Οι αιτούντες έχουν το δικαίωμα προσφυγής και το δικαίωμα να ασκήσουν πραγματική δικαστική προσφυγή κατά απορριπτικής απόφασης σχετικά με την αίτηση ασύλου τους. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία έχουν λάβει και εφαρμόζουν τα κατάλληλα νομικά μέτρα για να εξασφαλιστεί η πλήρης τήρηση του ενωσιακού και του διεθνούς δικαίου.

(8)

     Τα άτομα που επέστρεψαν είχαν λάβει απορριπτική απόφαση επί αιτήσεως ασύλου (συμπεριλαμβανομένων των απορριπτικών αποφάσεων σε δεύτερο βαθμό), είχαν ανακαλέσει την αίτηση διεθνούς προστασίας ή δεν είχαν υποβάλει ποτέ αίτηση ασύλου. Από τις 20 Μαρτίου 2016, πραγματοποιήθηκαν 1 210 επιστροφές προς την Τουρκία στο πλαίσιο της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας και 588 επιστροφές σύμφωνα με το διμερές πρωτόκολλο Ελλάδας-Τουρκίας.

(9)

     Σύμφωνα με τις πληροφορίες που ελήφθησαν από τις τουρκικές αρχές.

(10)

     Επιπλέον, επτά αιτήσεις ταξινομήθηκαν ως «άλλες» (ανακληθείσες, κ.λπ.).

(11)

     Έως τις 4 Ιουνίου 2017, είχαν υποβληθεί συνολικά 19 624 αιτήσεις ασύλου στα ελληνικά νησιά από τη Δήλωση και μετά. Επί αυτών των 19 624 αιτήσεων, η ελληνική Υπηρεσία Ασύλου έχει εκδώσει 17 804 αποφάσεις στο πλαίσιο των διαδικασιών στα νησιά από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά: 12 581 σχετικά με το παραδεκτό και 5 223 επί της ουσίας.

(12)

     Κατάσταση στις 4 Ιουνίου 2017

(13)

     Ο συνολικός αριθμός περιλαμβάνει τις δευτεροβάθμιες αποφάσεις που ανέτρεψαν πρωτοβάθμιες αποφάσεις περί απαραδέκτου ή χορήγησαν καθεστώς πρόσφυγα.

(14)

     Ο συνολικός αυτός αριθμός δεν περιλαμβάνει τις δευτεροβάθμιες αποφάσεις που χορηγούν καθεστώς πρόσφυγα, καθώς και αυτές που ανέτρεψαν πρωτοβάθμιες αποφάσεις απόρριψης αίτησης ως απαράδεκτης.

(15)

     Δέκα εισηγητές απασχολούνται από την Αρχή Προσφυγών και δώδεκα εισηγητές τοποθετήθηκαν στην Αρχή Προσφυγών από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο.

(16)

     Επικυρώθηκαν οι απορριπτικές πρωτοβάθμιες αποφάσεις σε 1 377 υποθέσεις, ενώ ανατράπηκαν σε 16 υποθέσεις.

(17)

     Κατάσταση στις 9 Ιουνίου 2017 Δεδομένου ότι υπάρχουν εκθέσεις που αμφισβητούν τα εν λόγω αριθμητικά στοιχεία, η Επιτροπή καλεί τις ελληνικές αρχές να διευκρινίσουν τον αριθμό των μεταναστών που βρίσκονται στα νησιά και στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. Αυτή η σαφήνεια θα βοηθήσει στον σχεδιασμό και την επίτευξη αποτελεσμάτων.

(18)

     Οι παράτυποι μετανάστες, οι οποίοι έχουν υποβάλει αίτηση ασύλου σε ένα από τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, έχουν δικαίωμα να υποβάλλουν αίτηση για το πρόγραμμα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο μέχρι και πέντε ημέρες μετά την κοινοποίηση της απόφασης με την οποία η Υπηρεσία Ασύλου απορρίπτει την αίτηση ασύλου τους (πρωτοβάθμια απόφαση περί ασύλου). Η επιλογή της υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης προσφέρεται επίσης σε μετανάστες που προτείνονται για επιστροφή στην Τουρκία και οι οποίοι έχουν απορριφθεί από την Τουρκία, ανεξάρτητα από την προαναφερθείσα καταληκτική ημερομηνία. Οι αιτούντες άσυλο στους οποίους είχε ήδη κοινοποιηθεί απορριπτική απόφαση επί αιτήσεως ασύλου σε πρώτο βαθμό, όταν ορίστηκε η καταληκτική ημερομηνία, είχαν τη δυνατότητα, μέχρι τις 9 Απριλίου, να ζητήσουν υποστηριζόμενη οικειοθελή επιστροφή και επανένταξη.

(19)

     Επιπλέον, η Νορβηγία έχει μέχρι σήμερα επανεγκαταστήσει 563 Σύρους από την Τουρκία, από τις 4 Απριλίου 2016. Αν και η Νορβηγία εφαρμόζει τις τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας για την επανεγκατάσταση οι οποίες έχουν συμφωνηθεί με την Τουρκία στο πλαίσιο του προγράμματος 1:1, ο αριθμός των επανεγκαταστάσεων στη Νορβηγία στο πλαίσιο του προγράμματος 1:1 δεν προσμετράται στις επιστροφές Σύρων από την Ελλάδα.

(20)

     COM(2017) 212 final της 12ης Απριλίου 2017, COM(2017) 260 final της 16ης Μαΐου 2017, COM(2017) 330 final της 13ης Ιουνίου 2017.

(21)

     Προσωπικό 2 500 ατόμων, 65 σκάφη της ακτοφυλακής, δύο σωσίβιες λέμβοι, δέκα ελικόπτερα και τρία αεροσκάφη σταθερών πτερύγων χρησιμοποιούνται σε αυτές τις επιχειρήσεις.

(22)

     Κανονισμός (ΕΕ) 2017/371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 1ης Μαρτίου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 539/2001 του Συμβουλίου περί του καταλόγου τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων υπόκεινται στην υποχρέωση θεώρησης για τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων και του καταλόγου των τρίτων χωρών οι υπήκοοι των οποίων απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή (αναθεώρηση του μηχανισμού αναστολής).

(23)

     Τα κεφάλαια θα εκταμιευθούν πλήρως, σε δόσεις, μόνο μέχρι την ολοκλήρωση των έργων, σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων προβολής της Διευκόλυνσης, ένας διαδραστικός χάρτης επιτρέπει την άμεση απεικόνιση της θέσης και των αναμενόμενων αποτελεσμάτων των διαφόρων έργων: http://ec.europa.eu/enlargement/news_corner/migration/index_en.htm.

(24)

     Η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης εξακολουθεί να υλοποιείται σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία για την ανθρωπιστική βοήθεια και με βάση τις αρχές της ευρωπαϊκής κοινής αντίληψης για την ανθρωπιστική βοήθεια.

(25)

     Αυτό είναι επίσης το πρώτο παραδοτέο από υποδομές στον τομέα της υγείας στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης και ένα καλό παράδειγμα παροχής συγχρονισμένης συνδρομής στο πλαίσιο των σκελών ανθρωπιστικής και μη ανθρωπιστικής βοήθειας της Διευκόλυνσης: το πρώτο καλύπτει τις λειτουργικές δαπάνες για την κατασκευή της κλινικής και του εξοπλισμού της και το δεύτερο χρηματοδοτεί την κατάρτιση και τη βελτίωση των προσόντων των Σύρων ιατρών.

(26)

     Οι κυριότερες τροποποιήσεις αφορούν την αλλαγή εταίρου εφαρμογής στις δημοτικές υποδομές, τη συμπερίληψη διάταξης για την ανέγερση προκατασκευασμένων σχολείων και ενός ακόμα νοσοκομείου και τον εκ νέου ορισμό του χαρακτήρα της κοινωνικοοικονομικής υποστήριξης, με έμφαση στην ένταξη στην αγορά εργασίας και στις δυνατότητες απασχόλησης για τους πρόσφυγες.

(27)

     Η Επιτροπή εξέδωσε την πρότασή της για οδηγίες διαπραγμάτευσης τον Δεκέμβριο του 2016.

(28)

     Η διεθνής Διάσκεψη των Βρυξελλών με θέμα «Στήριξη του μέλλοντος της Συρίας και της ευρύτερης περιοχής» έλαβε χώρα στις 5 Απριλίου 2017. Φιλοξενήθηκε από την ΕΕ και την προεδρία άσκησαν η ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη, η Γερμανία, το Κουβέιτ, η Νορβηγία, το Κατάρ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 13.6.2017

COM(2017) 323 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στην

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Έκτη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

Κοινό σχέδιο δράσης σχετικά με την εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

(1)

     Σύντομη περίληψη των σχετικών δράσεων παρουσιάζεται με πλάγιους χαρακτήρες. Για τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες παρακαλείστε να ανατρέξετε στο κοινό σχέδιο δράσης που επισυνάπτεται στην τέταρτη έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (COM(2016) 792 final της 8ης Δεκεμβρίου 2016).

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Στρασβούργο, 13.6.2017

COM(2017) 323 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

στην

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Έκτη έκθεση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας

Διευκόλυνση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία: έργα για τα οποία αναλήφθηκαν υποχρεώσεις/που αποφασίστηκαν, για τα οποία υπογράφηκαν συμβάσεις και εκταμιεύτηκαν ποσά — Κατάσταση στις 09/06/2017

1.572 δισ. EUR, εκ των οποίων έχουν εκταμιευθεί περίπου 811 εκατ. EUR. Το συνολικό ποσό που διατίθεται για την εφαρμογή στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία σε ανθρωπιστικές και μη ανθρωπιστικές δράσεις ανέρχεται σε 2,9 δισ. EUR.

Ποσά που δεσμεύτηκαν/ αποφασίστηκαν, για τα οποία υπογράφηκαν συμβάσεις και εκταμιεύτηκαν ποσά, ανά τομέα προτεραιότητας: 

(1)

  http://ec.europa.eu/echo/sites/echo-site/files/hip_turkey_2016.pdf

(2)

     Η ανθρωπιστική χρηματοδότηση στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία διατέθηκε επίσης αρχικά τόσο στο πλαίσιο του HIP για την περιφερειακή κρίση στη Συρία 2015, έκδοση 4 όσο και του HIP για την περιφερειακή κρίση στη Συρία 2016, έκδοση 1, για εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2016: http://ec.europa.eu/echo/files/funding/decisions/2016/HIPs/HIP%20V2%20FINAL.pdf  

(3)

     Για την κατανομή ανά έργο, βλ. τον χωριστό πίνακα κατωτέρω.

(4)

     Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 236/2014 ορίζει τους κανόνες και τις προϋποθέσεις για τα ειδικά μέτρα στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ II). Τα μέτρα αυτά έχουν σχεδιαστεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η χρήση της σχετικής χρηματοδότησης περιορίζεται στην επίτευξη των γενικών και ειδικών στόχων που ορίζονται στις εκτελεστικές αποφάσεις της Επιτροπής. 

(5)

     Συμπεριλαμβανομένων των ποσών για τα οποία η Επιτροπή έχει εγκρίνει απόφαση χρηματοδότησης, αλλά για τα οποία δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί δημοσιονομική δέσμευση.

(6)

     Συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων που διαχειρίζεται το Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης (EUTF) εν αναμονή των μεταφορών που προβλέπονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ («προσυμβασιακή φάση»). Δεν περιλαμβάνονται τα κονδύλια που έχουν μεταφερθεί (αναλήψεις υποχρεώσεων) από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, αλλά δεν έχουν ακόμη εκτελεστεί από το EUTF.

(7)

     Συμπεριλαμβανομένων των εκταμιεύσεων στο πλαίσιο των έργων που υλοποιούνται από το EUTF, αλλά που δεν έχουν ακόμη καταλογιστεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

(8)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Περιφερειακό Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσης: http://ec.europa.eu/enlargement/neighbourhood/countries/syria/madad/index_en.htm