ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 16.6.2017

COM(2017) 321 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το 2016

{SWD(2017) 233 final}

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.    Εισαγωγή    

2.    Ιστορικό    

2.1.    Οι εξελίξεις τα τελευταία χρόνια    

2.2.    Βελτίωση της λειτουργίας του μέσου ΜΧΣ    

3.    Πράξεις μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής το 2016    

3.1.    Επισκόπηση    

3.2.    Μεμονωμένες πράξεις στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του 2016    

3.2.1.    Γεωργία    

3.2.2.    Ιορδανία    

3.2.3.    Δημοκρατία της Κιργιζίας    

3.2.4.    Μολδαβία    

3.2.5.    Τυνησία    

3.2.6.    Ουκρανία    

4.    Διασφάλιση της σωστής χρήσης των κεφαλαίων της ΜΧΣ: επιχειρησιακές αξιολογήσεις και εκ των υστέρων αξιολογήσεις    

4.1.    Επιχειρησιακές αξιολογήσεις    

4.2.    Εκ των υστέρων αξιολογήσεις    

5.    Αιτήσεις συνδρομής και μελλοντικές προτάσεις της Επιτροπής — Δημοσιονομική κατάσταση    

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το 2016

1.    Εισαγωγή

Η μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή, ή ΜΧΣ, είναι ένα χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ 1 που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση εξαιρετικών εξωτερικών χρηματοδοτικών αναγκών των χωρών που έχουν γεωγραφική, οικονομική και πολιτική εγγύτητα με την ΕΕ. Στόχος της είναι η αποκατάσταση της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας στις υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, και παράλληλα η ενθάρρυνση μακροοικονομικών προσαρμογών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η ΜΧΣ αποτελεί μέσο στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών, το οποίο συμπληρώνει και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός προγράμματος προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων που έχει συμφωνηθεί με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Λαμβάνει είτε τη μορφή δανείων, για τα οποία η Επιτροπή δανείζεται τα αναγκαία κονδύλια στις κεφαλαιαγορές και στη συνέχεια τα δανείζει στη δικαιούχο χώρα, είτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη μορφή επιχορηγήσεων, οι οποίες χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Προϋπόθεση για τη χορήγηση της ΜΧΣ αποτελούν ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η εφαρμογή αποτελεσματικών δημοκρατικών μηχανισμών στη δικαιούχο χώρα. Εκταμιεύεται σε δόσεις οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την επιτυχή εφαρμογή αυστηρών μεταρρυθμιστικών μέτρων που αποσκοπούν στην επαναφορά της οικονομίας της δικαιούχου χώρας σε τροχιά μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας. Με τον τρόπο αυτό, η ΜΧΣ συμπληρώνει την κανονική συνδρομή συνεργασίας της ΕΕ και συμβάλλει στην επίτευξη του ευρύτερου στόχου για διατήρηση της σταθερότητας και προώθηση της ευημερίας πέραν των συνόρων της ΕΕ.

Το 2016 χαρακτηρίστηκε από την επίτευξη προόδου όσον αφορά την υλοποίηση υφιστάμενων προγραμμάτων ΜΧΣ για τη Γεωργία, τη Δημοκρατία της Κιργιζίας, την Τυνησία και την Ουκρανία, μολονότι ορισμένες εκταμιεύσεις έπρεπε να καθυστερήσουν για λόγους που δεν υπόκεινται στον έλεγχο της ΕΕ. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη δυσχερής πολιτική και οικονομική κατάσταση σε ορισμένες από τις γειτονικές χώρες οδήγησε στην έγκριση δύο επακόλουθων πράξεων στην Τυνησία και την Ιορδανία, καθώς και σε μια νέα πράξη στη Μολδαβία, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής της 13ης Ιανουαρίου 2017. Η νέα πράξη στη Μολδαβία συμπεριλαμβάνεται στην παρούσα έκθεση λόγω των σημαντικών σχετικών προπαρασκευαστικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν το 2016.

Η παρούσα ετήσια έκθεση καταρτίζεται σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Επιτροπής για την παροχή πληροφοριών, όπως προβλέπονται στις διάφορες αποφάσεις του Συμβουλίου και στις κοινές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με πράξεις ΜΧΣ. Συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που παρέχει πιο διεξοδικές πληροφορίες και ανάλυση του μακροοικονομικού πλαισίου και της εφαρμογής μεμονωμένων πράξεων ΜΧΣ.

2.    Ιστορικό

2.1.    Οι εξελίξεις τα τελευταία χρόνια

Τα τελευταία χρόνια η ΜΧΣ αποτελεί ολοένα και σημαντικότερο μέσο στην εξωτερική εργαλειοθήκη της ΕΕ. Πράγματι, σε ένα πλαίσιο συνεχιζόμενης μακροοικονομικής και πολιτικής αστάθειας στη γειτονία της ΕΕ, η ΜΧΣ έχει τύχει ευρείας αναγνώρισης ως αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης κρίσεων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να παρεμβαίνει με διαφανή και ευέλικτο τρόπο και με σημαντική πολιτική μόχλευση. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει η ολοένα μεγαλύτερη ζήτηση για ΜΧΣ που παρατηρείται τα τελευταία οκτώ χρόνια καθώς και η επακόλουθη απότομη αύξηση των όγκων της ΜΧΣ, οι οποίοι έχουν αυξηθεί από 1,5 δισ. EUR σε αναλήψεις υποχρεώσεων για την περίοδο 2000-2008 σε 5,1 δισ. EUR από το 2009 και μετά.

Κατόπιν μιας πρώτης αύξησης στον αριθμό και τον όγκο των πράξεων μετά την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009 2 , παρατηρήθηκε ακόμα μεγαλύτερη χρήση της ΜΧΣ από το 2013 και μετά. Οι πολιτικές και οικονομικές αναταραχές στις αραβικές μεσογειακές χώρες-εταίρους οδήγησαν σε αυξημένη ζήτηση για ΜΧΣ μετά το 2012, με την υποβολή αιτήσεων στήριξης από την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Τυνησία. Στο μεταξύ, το 2014 οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία και η έντονη επιδείνωση της οικονομικής και δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας ενεργοποίησαν την παροχή στήριξης μέσω ΜΧΣ σε ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο. Πράγματι, μεταξύ του 2014 και του 2015 διατέθηκε στην Ουκρανία συνολικό ποσό ύψους 3,4 δισ. EUR στο πλαίσιο τριών πράξεων ΜΧΣ, το οποίο αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη χρηματοδοτική συνδρομή που έχει χορηγηθεί ποτέ σε τρίτη χώρα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

2.2.    Βελτίωση της λειτουργίας του μέσου ΜΧΣ

Καθώς συνεχίζεται η γεωπολιτική και οικονομική αστάθεια της γειτονίας της ΕΕ, είναι πιθανό να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα η ανάγκη για μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή κατά τα προσεχή έτη. Εν προκειμένω, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2014-2020, η Επιτροπή πρότεινε ένα ισχυρότερο μέσο μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής 3 . Σκοπός της εν λόγω πρότασης, την οποία υπέβαλε η Επιτροπή στις 14 Σεπτεμβρίου 2016, είναι η ενίσχυση της ετήσιας δανειοδοτικής ικανότητας της ΜΧΣ από το σημερινό ποσό των 500 εκατ. EUR σε 2 000 εκατ. EUR, με την αύξηση της τροφοδότησης του Ταμείου Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις 4 .

Επιπλέον, η πρόσφατη εμπειρία, και ιδίως η ανάγκη για την ταχεία δρομολόγηση νέων πράξεων ΜΧΣ στην Ουκρανία το 2014 και το 2015, ανέδειξε εκ νέου την ανάγκη να εξασφαλιστεί ότι η ΜΧΣ, ως μέσο έκτακτης ανάγκης, θα μπορεί να κινητοποιηθεί γρήγορα ως αντίδραση σε καταστάσεις κρίσης. Η επίσπευση της λήψης αποφάσεων αποτέλεσε έναν από τους βασικούς στόχους της πρότασης κανονισμού-πλαισίου περί καθορισμού γενικών διατάξεων για τη μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή σε τρίτες χώρες, την οποία υπέβαλε η Επιτροπή το 2011 5 . Ωστόσο, η πρόταση δεν έλαβε την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (των συννομοθετών) και στη συνέχεια αποσύρθηκε από την Επιτροπή. Ως εκ τούτου, οι αποφάσεις σχετικά με τη ΜΧΣ εξακολουθούν να λαμβάνονται στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας. Οι συννομοθέτες έχουν καταβάλει προσπάθειες ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας. Αυτό ισχύει ιδίως στην περίπτωση της τελευταίας πράξης ΜΧΣ στην Ουκρανία, η οποία εγκρίθηκε το 2015, σε χρονικό διάστημα λίγο μεγαλύτερο από τρεις μήνες. Ωστόσο, το περιθώριο επιτάχυνσης της διαδικασίας έγκρισης αποφάσεων σχετικά με τη ΜΧΣ στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας εξακολουθεί να είναι περιορισμένο.

Η Επιτροπή, στην πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Φεβρουαρίου 2016, για τη χορήγηση πρόσθετης μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία, εισήγαγε στο κείμενο των προηγούμενων προτάσεών της επτά τεχνικές αλλαγές που δεν είναι ειδικές ανά χώρα. Οι συννομοθέτες αποδέχτηκαν τις πέντε από τις επτά τεχνικές αλλαγές που αφορούν τις ακόλουθες πέντε ειδικές πτυχές υλοποίησης των αποφάσεων της Επιτροπής σχετικά με τη ΜΧΣ:

·τη μέγιστη μέση προθεσμία λήξης των δανείων ΜΧΣ·

·την τήρηση των όρων ΜΧΣ·

·την αποδέσμευση των εκταμιεύσεων ΜΧΣ·    

·την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ·

·τις επιχειρησιακές αξιολογήσεις.

Οι αλλαγές δεν επηρεάζουν τα βασικά χαρακτηριστικά του μέσου ΜΧΣ, αντιθέτως αξιοποιούν την πείρα που έχει συγκεντρώσει η Επιτροπή και έχουν ως ευρύτερο στόχο την ευθυγράμμιση της τεχνικής διατύπωσης των αποφάσεων με την καθιερωμένη και συμφωνημένη πρακτική διαχείρισης των πράξεων ΜΧΣ. Επίσης, στο πλαίσιο των αλλαγών επιδιώκεται η σαφέστερη διατύπωση ειδικών διατάξεων ή η ευθυγράμμισή τους με ειδικές συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Οι συζητήσεις με το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία όσον αφορά την εισαγωγή των πέντε αλλαγών στην απόφαση της 14ης Δεκεμβρίου 2016 για τη χορήγηση ΜΧΣ στην Ιορδανία 6 , η οποία αποτελεί πλέον τη βάση για μελλοντικές αποφάσεις σχετικά με τη ΜΧΣ.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τους συννομοθέτες και να διερευνά τρόπους για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της υφιστάμενης διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

3.    Πράξεις μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής το 2016

3.1.    Επισκόπηση

Στα τέλη του 2016, η κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή των προγραμμάτων ΜΧΣ ήταν η ακόλουθη:

-Γεωργία: Τον Αύγουστο του 2013, η ΕΕ ενέκρινε πράξη ΜΧΣ στη Γεωργία ανώτατου ύψους 46 εκατ. EUR 7 , η οποία προβλεπόταν να χορηγηθεί σε δύο ισόποσες δόσεις των 23 εκατ. EUR. Η πρώτη δόση εκταμιεύθηκε το 2015: 13 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων τον Ιανουάριο και 10 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων τον Απρίλιο. Η εκταμίευση της δεύτερης δόσης (10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και 13 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων) καθυστέρησε λόγω έλλειψης προόδου στο πλαίσιο του προγράμματος που συμφωνήθηκε με το ΔΝΤ τον Ιούλιο του 2014. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε στις 12 Απριλίου 2017 νέο πρόγραμμα Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης ύψους 285 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ (USD) και στη συνέχεια η Επιτροπή προχώρησε στην εκταμίευση της δεύτερης δόσης της ΜΧΣ τον Μάιο του 2017.

-Ιορδανία ΙΙ: Στις 14 Δεκεμβρίου 2016, οι συννομοθέτες εξέδωσαν απόφαση 8 για τη χορήγηση περαιτέρω ΜΧΣ στην Ιορδανία (ΜΧΣ ΙΙ) ανώτατου ύψους 200 εκατ. EUR, αποκλειστικά υπό μορφή δανείων, ως συνέχεια της πράξης ύψους 180 εκατ. EUR που ολοκληρώθηκε το 2015. Η συνδρομή προγραμματίζεται να εκταμιευθεί σε δύο ισόποσες δόσεις εντός του 2017.

-Δημοκρατία της Κιργιζίας: Η εν λόγω πράξη ΜΧΣ, η οποία εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2013 9 , συνίστατο σε 15 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και σε 15 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων. Ολοκληρώθηκε το 2016 μετά την εκταμίευση της δεύτερης δόσης σε δύο τμηματικές καταβολές: 5 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων τον Φεβρουάριο του 2016 και 10 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων τον Απρίλιο του 2016.

-Τυνησία I και II: Τον Δεκέμβριο του 2013, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για τη χορήγηση ΜΧΣ ύψους έως 250 εκατ. EUR στην Τυνησία (ΜΧΣ Ι), υπό μορφή δανείων. Ωστόσο, οι συννομοθέτες τροποποίησαν την πρόταση, αυξάνοντας το ποσό της συνδρομής σε 300 εκατ. EUR και εξέδωσαν την πρόταση τον Μάιο του 2014 10 . Μετά την εκταμίευση των δύο πρώτων δόσεων ύψους 100 εκατ. EUR έκαστη το 2015, σημειώθηκαν καθυστερήσεις στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων πολιτικής από τις αρχές της Τυνησίας, γεγονός που απέτρεψε την ΕΕ από την εκταμίευση της τρίτης και τελευταίας δόσης του προγράμματος το 2016, όπως είχε προγραμματιστεί αρχικά. Στις 6 Ιουλίου 2016, η ΕΕ ενέκρινε τη χορήγηση περαιτέρω ΜΧΣ ύψους 500 εκατ. EUR στην Τυνησία υπό μορφή δανείων 11 . Κατόπιν έγκρισης των κρατών μελών, υπογράφηκαν στις 27 Απριλίου 2017 το μνημόνιο συνεννόησης και η συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης.

-Ουκρανία III: Πρόκειται για την τρίτη πράξη που υλοποιείται στην Ουκρανία μετά το 2014, ανώτατου ύψους 1,8 δισ. EUR υπό μορφή δανείων. Εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες τον Απρίλιο του 2015. Με τον συνδυασμό της τρίτης πράξης ΜΧΣ με τις δύο πράξεις που υλοποιήθηκαν μεταξύ Μαΐου του 2014 και Απριλίου του 2015 12 , το σύνολο της ΜΧΣ της ΕΕ που διατέθηκε στην Ουκρανία από την έναρξη της κρίσης ανέρχεται σε 3,4 δισ. EUR. Μετά την εκταμίευση της πρώτης δόσης (600 εκατ. EUR) τον Ιούλιο του 2015, η δεύτερη δόση της πράξης, ύψους 600 εκατ. EUR, καθυστέρησε επί μακρόν λόγω ανεπαρκούς προόδου ως προς την εφαρμογή διαφόρων συμφωνηθέντων μεταρρυθμιστικών μέτρων. Ωστόσο, εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του 2017 ως απάντηση αφενός στα μέτρα που θεσπίστηκαν από τις αρχές στα τέλη του 2016 και στις αρχές του 2017 για την αντιμετώπιση εκκρεμών ζητημάτων και αφετέρου στη συνολική ικανοποιητική υλοποίηση του προγράμματος ΜΧΣ από την Ουκρανία. Η τρίτη δόση των 600 εκατ. EUR αναμένεται να εκταμιευθεί εντός του 2017. 

Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, η Επιτροπή ενέκρινε, στις 13 Ιανουαρίου 2017, πρόταση για πρόγραμμα ΜΧΣ ανώτατου ύψους 100 εκατ. EUR για την παροχή στήριξης στη χώρα, η οποία αντιμετωπίζει εντεινόμενες δυσκολίες όσον αφορά τις οικονομικές και δημοσιονομικές συνθήκες. Η πρόταση για ΜΧΣ από την ΕΕ, η οποία αναμένεται να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στα μέσα του 2017, συνίσταται σε 40 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και σε 60 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων, τα οποία προβλέπεται να εκταμιευθούν σε τρεις δόσεις την περίοδο 2017-2018. Η εκταμίευση θα εξαρτηθεί αυστηρά από την ικανοποιητική πρόοδο της Μολδαβίας στο πρόγραμμα του ΔΝΤ και από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων πολιτικής που προβλέπεται να συμφωνηθούν με την ΕΕ στο πλαίσιο μνημονίου συνεννόησης. 

3.2.    Μεμονωμένες πράξεις στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του 2016

3.2.1.    Γεωργία

Τον Αύγουστο του 2013, η ΕΕ ενέκρινε πρόγραμμα ΜΧΣ για τη Γεωργία ανώτατου ύψους 46 εκατ. EUR, εκ των οποίων το 50 % υπό μορφή επιχορηγήσεων και το υπόλοιπο 50 % υπό μορφή δανείων, η οποία προβλεπόταν να χορηγηθεί σε δύο ισόποσες δόσεις. Μετά τη σύναψη συμφωνίας stand-by ύψους 154 εκατ. USD μεταξύ Γεωργίας και ΔΝΤ τον Ιούλιο του 2014, υπογράφηκαν το μνημόνιο συνεννόησης, η συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης και η συμφωνία επιχορήγησης τον Δεκέμβριο του 2014 και κυρώθηκαν, κατά περίπτωση, από το κοινοβούλιο της Γεωργίας.

Η πρώτη δόση της ΜΧΣ εκταμιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2015 (13 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων) και τον Απρίλιο του 2015 (10 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων) βάσει των ικανοποιητικών επιδόσεων της Γεωργίας όσον αφορά την εφαρμογή του προγράμματος του ΔΝΤ. Οι αρχές της Γεωργίας εφάρμοσαν όλα τα συναφή μέτρα πολιτικής που ορίζονταν στο μνημόνιο συνεννόησης για τη δεύτερη δόση ύψους 10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και 13 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων, όμως η εκταμίευση καθυστέρησε λόγω προβλημάτων στην εφαρμογή του προγράμματος του ΔΝΤ. Ωστόσο, στις 12 Απριλίου 2017 το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε νέα ρύθμιση Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης ύψους 285 εκατ. USD για τη Γεωργία. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποφάσισε να προχωρήσει στην εκταμίευση της δεύτερης δόσης της ΜΧΣ τον Μάιο του 2017. Οι αρχές εξέφρασαν επίσης ενδιαφέρον για το ενδεχόμενο πράξης συνέχειας της ΜΧΣ, συμπληρωματικής προς το ΔΝΤ.

Το 2016 η Γεωργία εξακολούθησε να βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αδύναμο εξωτερικό περιβάλλον, το οποίο οδήγησε, μέσω μείωσης των εξαγωγών και των εμβασμάτων, σε σχετικά χαμηλή αύξηση του ΑΕΠ, η οποία εκτιμάται στο 2,7 %. Σε αυτό το πλαίσιο, αυξήθηκε το δημοσιονομικό έλλειμμα της Γεωργίας, αντικατοπτρίζοντας χαμηλότερα από τα αναμενόμενα έσοδα και αύξηση των δαπανών πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2016. Τα τελευταία 2 χρόνια, μεταξύ Νοεμβρίου 2014 και Δεκεμβρίου 2016, σημειώθηκε υψηλή υποτίμηση του λάρι, το οποίο απώλεσε το 50 % της αξίας του έναντι του δολαρίου ΗΠΑ. Αυξήθηκαν τα εξωτερικά τρωτά σημεία, ενώ εκτιμάται ότι στα τέλη του 2016 το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ανήλθε στο 13,3 % του ΑΕΠ και το εξωτερικό χρέος στο 108 % του ΑΕΠ. Με το 80 % του δημόσιου χρέους σε ξένο νόμισμα, η υποτίμηση του λάρι οδήγησε επίσης σε αύξηση του λόγου δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ, μολονότι το δημόσιο χρέος έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό σταθερό ως προς το δολάριο ΗΠΑ. Το επίπεδο των συναλλαγματικών αποθεμάτων παρέμεινε σχετικά σταθερό στα 2,8 δισ. USD στα τέλη Δεκεμβρίου του 2016 (έναντι 2,7 δισ. USD τον Δεκέμβριο του 2014), καλύπτοντας περίπου 4 μήνες από τις προβλεπόμενες εισαγωγές για το 2017. Το δημοσιονομικό σύστημα της Γεωργίας παραμένει σταθερό και με συνολικά ικανοποιητικό επίπεδο κεφαλαιοποίησης, ιδίως χάρη στη συνετή εποπτεία και ρύθμιση της κεντρικής τράπεζας.

3.2.2.    Ιορδανία

Καθώς εντάθηκε η αστάθεια στην περιοχή, με αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομία, οι αρχές της Ιορδανίας ζήτησαν στις 3 Μαρτίου 2016 δεύτερο πρόγραμμα ΜΧΣ. Η Επιτροπή, τηρώντας τη δέσμευση που ανέλαβε στη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο στις 4 Φεβρουαρίου 2016 με θέμα «Supporting Syria and the Region» (Στηρίζοντας τη Συρία και την ευρύτερη περιοχή) για χορήγηση 2,4 δισ. EUR, ενέκρινε στις 29 Ιουνίου 2016 πρόταση απόφασης για δεύτερη πράξη ΜΧΣ στην Ιορδανία, ύψους 200 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων. Η συνδρομή προβλέπεται να εκταμιευθεί σε δύο ισόποσες δόσεις το 2017. Το νέο πρόγραμμα ΜΧΣ, το οποίο εγκρίθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2016, αποτελεί συνέχεια της επιτυχημένης υλοποίησης της πρώτης πράξης ΜΧΣ ύψους 180 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων, η οποία εκταμιεύθηκε πλήρως το 2015. Παρατηρήθηκαν ορισμένες καθυστερήσεις στην εφαρμογή του τριετούς προγράμματος του ΔΝΤ ύψους 723 εκατ. USD στο πλαίσιο της Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης, το οποίο εγκρίθηκε τον Αύγουστο του 2016, κυρίως στον τομέα της φορολογικής μεταρρύθμισης.

Το 2016, λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων στο Ιράκ και στη Συρία, η αύξηση του ΑΕΠ της Ιορδανίας σημείωσε επιβράδυνση της τάξης περίπου του 2,1 % από 2,4 % το 2015. Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε σε 15,3 % το 2016, από 13,1 % το 2015. Με τη συμβολή της απότομης πτώσης στις τιμές των καυσίμων και των μεταφορών, ο πληθωρισμός μειώθηκε το 2016 κατά 0,8 %, συνεχίζοντας την αρνητική πορεία του από το 2015.

Παρά την επιβράδυνση της οικονομίας, εκτιμάται ότι το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα βελτιώθηκε, φτάνοντας περίπου στο 3,6 % του ΑΕΠ το 2016, από 5,4 % το 2015. Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της Ιορδανίας αυξήθηκε τον Νοέμβριο του 2016 στο 95,6 % του ΑΕΠ, από 93,4 % του ΑΕΠ στα τέλη του 2015. Ωστόσο το ΔΝΤ κρίνει ότι η δυναμική του δημόσιου χρέους είναι βιώσιμη εάν η χώρα εξακολουθήσει να εφαρμόζει περαιτέρω μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική προσαρμογή και στηρίζεται από τη διεθνή κοινότητα. Το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (εξαιρουμένων των επιχορηγήσεων) εκτιμάται ότι αυξήθηκε στο 12,6 % του ΑΕΠ για το 2016, έναντι 12 % του ΑΕΠ το 2015. Τον Δεκέμβριο του 2016, τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα κυμαίνονταν στο επίπεδο των 12,8 δισ. USD, ποσό που ισοδυναμούσε με 7,2 μήνες προβλεπόμενων εξαγωγών.

Η Επιτροπή, με κοινή δήλωση που εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στο πλαίσιο της απόφασης για την έγκριση της δεύτερης πράξης ΜΧΣ, δεσμεύτηκε να υποβάλει πρόταση, εφόσον ενδείκνυται, για τρίτη πράξη ΜΧΣ μεγαλύτερου ύψους μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της δεύτερης ΜΧΣ, υπό τον όρο ότι πληρούνται οι συνήθεις προϋποθέσεις γι’ αυτού του είδους τη συνδρομή, συμπεριλαμβανομένης της επικαιροποιημένης αξιολόγησης των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης της Ιορδανίας από την Επιτροπή.

3.2.3.    Δημοκρατία της Κιργιζίας

Στον απόηχο της εθνοτικής και πολιτικής βίας που οδήγησε σε απότομη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας και σε σημαντικό έλλειμμα εξωτερικής χρηματοδότησης, η ΕΕ δεσμεύθηκε, στο πλαίσιο της διεθνούς διάσκεψης δωρητών που πραγματοποιήθηκε στο Μπισκέκ τον Ιούλιο του 2010, να παράσχει στήριξη για την ανάκαμψη της Δημοκρατίας της Κιργιζίας. Η δέσμευση αυτή οδήγησε στην υποβολή πρότασης από την Επιτροπή, τον Δεκέμβριο του 2011, για τη χορήγηση στη Δημοκρατία της Κιργιζίας ΜΧΣ ύψους έως 30 εκατ. EUR (15 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και 15 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων). Η απόφαση ΜΧΣ εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στις 22 Οκτωβρίου 2013. Το μνημόνιο συνεννόησης και η συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης υπογράφηκαν προς το τέλος του 2014 και κυρώθηκαν από το κοινοβούλιο της Κιργιζίας τον Φεβρουάριο του 2015.

Η πράξη ΜΧΣ υλοποιήθηκε κατ᾽ εξαίρεση, υπό την έννοια ότι η Δημοκρατία της Κιργιζίας βρίσκεται εκτός του συνήθους γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής της ΜΧΣ. Ωστόσο, αιτιολογήθηκε από το εύρος των πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων εκδημοκρατισμού στη χώρα και από την οικονομική και πολιτική σημασία της περιοχής για την ΕΕ. Η πρώτη δόση που εκταμιεύθηκε το 2015 συνίστατο σε 10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορήγησης τον Ιούνιο του 2015 και 5 εκατ. EUR υπό μορφή δανείου τον Οκτώβριο του 2015. Μετά την ικανοποιητική ολοκλήρωση του ελέγχου συμμόρφωσης για τη δεύτερη δόση, η Επιτροπή προχώρησε, στις 10 Φεβρουαρίου 2016, στην εκταμίευση του σκέλους της επιχορήγησης της εν λόγω δόσης (5 εκατ. EUR) προς τις αρχές της Κιργιζίας. Το σκέλος του δανείου (10 εκατ. EUR) εκταμιεύθηκε στις 13 Απριλίου 2016.

Η οικονομία της Κιργιζίας διατηρείται σε σχετικά ικανοποιητικό επίπεδο μετά την επιβράδυνση που σημειώθηκε στην περιοχή και ιδίως μετά την ύφεση στη Ρωσία, η οποία ξεκίνησε το 2014. Μετά την ανάπτυξη της τάξης του 3,6 % το 2014 και του 3,5 % το 2015, το ΑΕΠ της Κιργιζίας αυξήθηκε κατά 3,8 % το 2016 χάρη στις σταθερές επιδόσεις των τομέων της γεωργίας και των υπηρεσιών της χώρας. Το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2016 μειώθηκε στο 4,5 % του ΑΕΠ, από 7,9 % του ΑΕΠ το 2015, λόγω μείωσης των δαπανών και αναβολής της ολοκλήρωσης ορισμένων επενδυτικών σχεδίων. Ο αντίκτυπος που είχε η ανατίμηση του σομ το 2016 (13 % ως προς το δολάριο) στις τιμές των εισαγωγών καθώς και οι μερικές δευτερογενείς επιπτώσεις στις εγχώριες τιμές ενισχύθηκαν λόγω της αυστηρής νομισματικής πολιτικής και των επιπτώσεων που είχε η αύξηση της εισροής εμβασμάτων στην κατανάλωση των νοικοκυριών. Αυτό είχε θετικό αντίκτυπο στον πληθωρισμό, ο οποίος μειώθηκε στο -0,4 % το 2016.

Ωστόσο, η κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών της χώρας παραμένει ευάλωτη, γεγονός που αντανακλά το υψηλό διαρθρωτικό έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο εκτιμάται ότι σημείωσε οριακή μόνο βελτίωση της τάξης του 9,6 % του ΑΕΠ το 2016, από 10,9 % του ΑΕΠ το 2015. Τα συνολικά διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα ανήλθαν σε 1,97 δισ. USD στα τέλη του 2016, που αντιστοιχούν σε 3,8 μήνες προβλεπόμενων εισαγωγών.

3.2.4.    Μολδαβία

Τα τελευταία χρόνια η Δημοκρατία της Μολδαβίας διένυσε μια δύσκολη περίοδο τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτικό τομέα. Τον Νοέμβριο του 2014 ξέσπασε ένα μεγάλο σκάνδαλο τραπεζικής απάτης, το οποίο έφερε στο φως σοβαρά προβλήματα διακυβέρνησης που συνοδεύτηκαν από πολιτική αστάθεια. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν επίσης σε επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης και αναστολή της δημοσιονομικής στήριξης των διεθνών εταίρων της Μολδαβίας προς τη χώρα.

Η Μολδαβία εισήλθε σε ύφεση το 2015, με το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 0,5 %. Το 2016 το ΑΕΠ σημείωσε αύξηση περίπου 2 %, κυρίως λόγω αύξησης της γεωργικής δραστηριότητας. Ο πληθωρισμός βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή ακολούθησε πτωτική πορεία, φτάνοντας το 2,4 % στα τέλη του 2016, από 13,5 % το 2015.

Η κυβέρνηση δέχεται σημαντικές δημοσιονομικές πιέσεις λόγω της μείωσης των εσόδων του προϋπολογισμού και της διακοπής της δημοσιονομικής στήριξης από τους δωρητές. Οι παράγοντες αυτοί συνέβαλαν στην αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 3,2 % του ΑΕΠ. Το 2016 το δημόσιο χρέος αυξήθηκε στο 45,7 % του ΑΕΠ λόγω των δανείων έκτακτης ανάγκης με κρατικές εγγυήσεις που εκδόθηκαν το 2015 από την κεντρική τράπεζα προς τις τρεις υπό εκκαθάριση τράπεζες. Η κρίση στον χρηματοπιστωτικό τομέα είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα κατά 35 % μεταξύ Σεπτεμβρίου 2014 και Φεβρουαρίου 2015, στα 1,7 δισ. USD, που αντιστοιχούσαν σε περίπου 4,3 μήνες εισαγωγών. Έκτοτε, στο πλαίσιο της σταθεροποίησης και της ανάκαμψης της αγοράς συναλλάγματος, η κεντρική τράπεζα συγκέντρωσε 2,1 δισ. USD σε συναλλαγματικά αποθέματα έως τον Δεκέμβριο του 2016, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 5,1 μήνες προβλεπόμενων εισαγωγών.

Σε αυτό το πλαίσιο, τον Ιούλιο του 2016 οι αρχές κατέληξαν σε συμφωνία με το ΔΝΤ για ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο τριετούς ρύθμισης Διευρυμένης Πιστωτικής Διευκόλυνσης και Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (ECF/EFF) ύψους 179 εκατ. USD. Η συμφωνία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο του ΔΝΤ στις 7 Νοεμβρίου 2016, και η πρώτη επισκόπηση του προγράμματος ολοκληρώθηκε στις 28 Απριλίου 2017.

Κατόπιν αιτήματος της κυβέρνησης της Μολδαβίας και στο πλαίσιο των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων που αναφέρθηκαν ανωτέρω, η Επιτροπή υπέβαλε, στις 13 Ιανουαρίου 2017, πρόταση απόφασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για χορήγηση στη Δημοκρατία της Μολδαβίας ΜΧΣ ύψους έως 100 εκατ. EUR, εκ των οποίων 60 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και 40 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων. Το προτεινόμενο ποσό δικαιολογείται με βάση την αξιολόγηση των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης της χώρας, το μέγεθος του προγράμματος του ΔΝΤ, τον επιμερισμό των βαρών και τα περιθώρια ελιγμών του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το σκέλος της επιχορήγησης δικαιολογείται με βάση το χαμηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της Μολδαβίας και την επιλεξιμότητά της για ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.

3.2.5.    Τυνησία

Τον Μάιο του 2016, η Τυνησία και το ΔΝΤ σύναψαν συμφωνία ρύθμισης Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης ύψους 2,9 δισ. USD με λήξη τον Μάιο του 2020, η οποία αποσκοπεί στη στήριξη του πενταετούς οικονομικού προγράμματος της χώρας (2016-2020). Η Διευρυμένη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση αποτελεί συνέχεια της 24μηνης συμφωνίας stand-by ύψους 1,75 δισ. USD, η οποία εγκρίθηκε από το ΔΝΤ τον Ιούνιο του 2013 και ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2015. Η Τυνησία έλαβε από την ΕΕ συμπληρωματική ΜΧΣ ύψους 300 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων. Η πράξη αυτή εγκρίθηκε τον Μάιο του 2014 και εκταμιεύθηκε σε δόσεις (πρώτες δύο δόσεις συνολικού ύψους 200 εκατ. EUR) εντός του 2015. Η εκταμίευση της τελευταίας δόσης (100 εκατ. EUR) της εν λόγω πράξης καθυστέρησε, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ανεπαρκή εφαρμογή ορισμένων εκ των συμφωνηθέντων μέτρων πολιτικής και τις δυσκολίες όσον αφορά το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Λαμβανομένων υπόψη των συνεχιζόμενων οικονομικών δυσκολιών, οι οποίες επιδεινώθηκαν λόγω των τρομοκρατικών επιθέσεων του 2015 και λόγω της συνολικής αστάθειας στην περιοχή, οι συννομοθέτες ενέκριναν στις 6 Ιουλίου 2016 τη χορήγηση περαιτέρω ΜΧΣ στην Τυνησία, ανώτατου ύψους 500 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων. Μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Επιτροπής και των αρχών της Τυνησίας τον Δεκέμβριο του 2016, υπογράφηκαν στις 27 Απριλίου 2017 το μνημόνιο συνεννόησης και η συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης.

Εκτιμάται ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της Τυνησίας για το 2016 έφτασε το 1,1 %, σημειώνοντας ελαφρά επιτάχυνση σε σύγκριση με την αύξηση του 0,8 % που κατεγράφη το 2015. Το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 15,5 %. Ο πληθωρισμός κυμάνθηκε κατά μέσο όρο γύρω στο 3,7 % το 2016, από 5 % το 2015, και αναμένεται να φθάσει κατά μέσο όρο το 3,9 % το 2017.

Όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά, το δημοσιονομικό έλλειμμα εκτιμάται ότι ανήλθε στο 6 % του ΑΕΠ το 2016 (έναντι του 4,6 % που είχε συμφωνηθεί στο πρόγραμμα του ΔΝΤ). Το γεγονός αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η χαμηλότερη από την προσδοκώμενη είσπραξη φόρων, το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους (εν μέρει λόγω της υποτίμησης του δηναρίου της Τυνησίας) και η αύξηση των μισθολογικών δαπανών. Το χρέος της κεντρικής διοίκησης εξακολουθεί να αυξάνεται, φτάνοντας το 63 % του ΑΕΠ το 2016, από 55 % του ΑΕΠ το 2015. Επιπλέον, έχει προγραμματιστεί η αποπληρωμή σημαντικά μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου χρέους της Τυνησίας μέσα στα επόμενα 2 έτη.

Παρά τη μείωση των τιμών του πετρελαίου, την υποχώρηση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας και τις βελτιωμένες επιδόσεις ως προς τις εξαγωγές, οι αρνητικές συνέπειες των τρομοκρατικών επιθέσεων στον τουρισμό συνέβαλαν στη διατήρηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2016 σε μη βιώσιμο υψηλό επίπεδο της τάξης του 9 % του ΑΕΠ. Εκτιμάται ότι τα αποθέματα ανήλθαν σε 6,1 δισ. USD περίπου, ήτοι στο αντίστοιχο εισαγωγών περίπου 4,3 μηνών.

3.2.6.    Ουκρανία

Για την αντιμετώπιση της ταχέως επιδεινούμενης οικονομικής κατάστασης και της ασθενούς θέσης του ισοζυγίου πληρωμών της Ουκρανίας, η Επιτροπή πρότεινε τον Ιανουάριο του 2015 νέα πράξη ΜΧΣ ύψους έως 1,8 δισ. EUR υπό μορφή δανείων, η οποία προβλεπόταν να εκταμιευθεί σε τρεις ισόποσες δόσεις των 600 εκατ. EUR. Η πρώτη δόση στο πλαίσιο της νέας πράξης («ΜΧΣ ΙΙΙ») χορηγήθηκε τον Ιούλιο του 2015 13 . Η Επιτροπή δεν εκταμίευσε καμία δόση στο πλαίσιο της πράξης ΜΧΣ το 2016, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ανεπαρκή εφαρμογή από τις ουκρανικές αρχές ορισμένων μεταρρυθμίσεων πολιτικής που καθορίζονται στο μνημόνιο συνεννόησης. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2017 η Επιτροπή εκταμίευσε τη δεύτερη δόση ύψους 600 εκατ. EUR ως απάντηση, αφενός, στα μέτρα που θεσπίστηκαν από τις αρχές στα τέλη του 2016 και στις αρχές του 2017 για την αντιμετώπιση εκκρεμών ζητημάτων και, αφετέρου, στη συνολική ικανοποιητική υλοποίηση του προγράμματος ΜΧΣ της χώρας. Η Ουκρανία διατηρεί καταρχήν τη δυνατότητα πρόσβασης σε επιπλέον 600 εκατ. EUR από τη ΜΧΣ ΙΙΙ. Η εν λόγω συνδρομή εξαρτάται από την επιτυχημένη εφαρμογή από την Ουκρανία των μέτρων πολιτικής του μνημονίου συνεννόησης, καθώς και από τη συνεχή πρόοδο στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ, μιας τετραετούς Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης ύψους περίπου 17,5 δισ. USD που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2015. Η πιο πρόσφατη αποδέσμευση δόσης (1 δισ. USD) στο πλαίσιο του προγράμματος του ΔΝΤ πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2017, με αποτέλεσμα το σύνολο των εκταμιεύσεων από το 2015 να ανέλθει σε 8,5 δισ. USD.

Το 2016 η οικονομία της Ουκρανίας σταθεροποιήθηκε. Αυτό επιτεύχθηκε μέσω ισχυρής πολιτικής δράσης, η οποία σχεδιάστηκε με στόχο την αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων ανισορροπιών, και μέσω της συνεχούς παροχής διεθνούς χρηματοδοτικής και τεχνικής στήριξης, η οποία συνέβαλε στον περιορισμό της κρίσης εμπιστοσύνης. Κατά συνέπεια, παρατηρήθηκε μεγέθυνση της πραγματικής οικονομίας για πρώτη φορά τα τελευταία 4 έτη. Η αύξηση του ΑΕΠ ανήλθε σε 2,3 %, επωφελούμενη από την αυξανόμενη ζήτηση των νοικοκυριών και την ανάκαμψη που σημειώθηκε στην επενδυτική δραστηριότητα.

Η οικονομική σταθεροποίηση αντικατοπτρίστηκε επίσης στη σημαντική μείωση του πληθωρισμού (12,4 % στα τέλη του 2016 έναντι 43,4 % στα τέλη του 2015) και σε μειωμένη αστάθεια στην αγορά συναλλάγματος. Ως αποτέλεσμα της συνετής δημοσιονομικής πολιτικής, το ενοποιημένο έλλειμμα γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 2,3 % του ΑΕΠ το 2016, ποσοστό πολύ χαμηλότερο του αρχικού στόχου του 3,7 %. Η δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την εξάλειψη του λειτουργικού ελλείμματος της εταιρείας Naftogaz, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη συγκράτηση της αύξησης του λόγου δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ, η οποία ανήλθε σε 81,0 % στα τέλη του 2016, σημειώνοντας μικρή αύξηση σε σχέση με το 79,1 % του προηγούμενου έτους. Αυτό επιτεύχθηκε παρά το κόστος που συνδέεται με την κρατικοποίηση της PrivatBank, του μεγαλύτερου εμπορικού δανειστή.

Η ανάκαμψη που σημειώθηκε το 2016 στην επενδυτική δραστηριότητα συνέβαλε στη διεύρυνση του ελλείμματος ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο ανήλθε στο 4,1 % του ΑΕΠ. Ένας ακόμα παράγοντας ήταν οι χαμηλές εξαγωγές λόγω χαμηλών τιμών των βασικών προϊόντων και λόγω πρόσθετων εμποδίων που έθεσε η Ρωσία στις συναλλαγές, με τη μορφή απαγόρευσης των διαμετακομιστικών εξαγωγών στην Κεντρική Ασία. Ωστόσο, το τρέχον έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παρέμενε κάτω από το ανώτατο όριο του 8,7 % του ΑΕΠ του 2013 και καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από εισροές κεφαλαίων. Μολονότι το 2016 η διεθνής χρηματοδοτική συνδρομή ήταν κατώτερη των προσδοκιών, εξακολούθησε να στηρίζει τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα, τα οποία ανήλθαν σε 15,5 δισ. USD στα τέλη του 2016, που αντιστοιχούν σε 3,5 μήνες προβλεπόμενων εξαγωγών του επόμενου έτους.

4.    Διασφάλιση της σωστής χρήσης των κεφαλαίων της ΜΧΣ: επιχειρησιακές αξιολογήσεις και εκ των υστέρων αξιολογήσεις

4.1.    Επιχειρησιακές αξιολογήσεις

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δημοσιονομικού κανονισμού της ΕΕ, η Επιτροπή διενεργεί επιχειρησιακές αξιολογήσεις με τη βοήθεια εξωτερικών συμβούλων, ώστε να λάβει εύλογες διασφαλίσεις σχετικά με τη λειτουργία των διοικητικών διαδικασιών και των χρηματοπιστωτικών κυκλωμάτων στις δικαιούχες χώρες.

Οι επιχειρησιακές αξιολογήσεις επικεντρώνονται στα συστήματα διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών, ιδίως στις διαδικασίες και στην οργάνωση των υπουργείων οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών και, ειδικότερα, στη διαχείριση των λογαριασμών στους οποίους κατατίθενται τα κεφάλαια της ΕΕ. Επιπλέον, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο λειτουργίας των οργανισμών εξωτερικού ελέγχου, στην ανεξαρτησία τους, στα προγράμματα εργασίας τους και στην αποτελεσματικότητα των ελέγχων τους. Εξετάζονται επίσης οι διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων σε κεντρικό επίπεδο.

Το 2016, η Επιτροπή διεξήγαγε επιχειρησιακές αξιολογήσεις για τη Μολδαβία και την Ιορδανία, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τις νέες πράξεις ΜΧΣ στις εν λόγω χώρες. Οι αξιολογήσεις ολοκληρώθηκαν τον Φεβρουάριο και τον Σεπτέμβριο του 2016, αντίστοιχα. Και από τις δύο προέκυψε ότι οι διαδικασίες στις συγκεκριμένες χώρες παρείχαν επαρκείς εγγυήσεις για να προχωρήσουν οι προβλεπόμενες πράξεις ΜΧΣ.

4.2.    Εκ των υστέρων αξιολογήσεις

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό της ΕΕ, η Επιτροπή διενεργεί εκ των υστέρων αξιολογήσεις 14 μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων ΜΧΣ για να αξιολογήσει τον αντίκτυπό τους. Οι κύριοι στόχοι είναι οι εξής:

I.ανάλυση του αντίκτυπου στην οικονομία της δικαιούχου χώρας, ιδίως όσον αφορά τη βιωσιμότητα της εξωτερικής της θέσης·

II.αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της δράσης της ΕΕ.

Οι εκ των υστέρων αξιολογήσεις για τις πράξεις ΜΧΣ Ι και ΜΧΣ ΙΙ στην Ουκρανία και την πράξη ΜΧΣ Ι στην Ιορδανία δρομολογήθηκαν στα τέλη του 2016 και αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2017.

5.    Αιτήσεις συνδρομής και μελλοντικές προτάσεις της Επιτροπής — Δημοσιονομική κατάσταση

Το πρόγραμμα πράξεων ΜΧΣ για το 2017 έχει ως εξής:

I.υλοποίηση των υπό εξέλιξη πράξεων ΜΧΣ, όπως περιγράφεται ανωτέρω. Σε αυτές περιλαμβάνεται η εκταμίευση των τελευταίων δόσεων για τη Γεωργία και την Τυνησία Ι, των δύο τελευταίων δόσεων για την τρίτη πράξη για την Ουκρανία και όλων των δόσεων για τις επακόλουθες πράξεις για την Τυνησία και την Ιορδανία·

II.έγκριση και υλοποίηση της πράξης για τη Μολδαβία, με την αναμενόμενη εκταμίευση των πρώτων δύο δόσεων της συνδρομής·

III.έγκριση πιθανών νέων προγραμμάτων, βάσει των αιτήσεων που έχουν υποβάλει μέχρι στιγμής η Αρμενία, η Γεωργία και η Αίγυπτος, και πιθανή επακόλουθη πράξη στην Ιορδανία.

Το ανωτέρω πρόγραμμα πράξεων ΜΧΣ για το 2017 θα επιφέρει ετήσιες εκταμιεύσεις ΜΧΣ ύψους 1,9 δισ. EUR. Μολονότι αυτό αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη βαρύτητα και σημασία του μέσου ΜΧΣ, οφείλεται επίσης εν μέρει στην αναβολή ορισμένων εκταμιεύσεων που αρχικά είχαν προγραμματιστεί για το 2016. Αυτή η χρονική μετατόπιση των εκταμιεύσεων οφείλεται σε δύο λόγους που συνδέονται κυρίως με καθυστερήσεις εκ μέρους των εθνικών αρχών στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων πολιτικής, καθυστερήσεις στις διαπραγματεύσεις του μνημονίου συνεννόησης ή δυσκολίες στην εφαρμογή του σχετικού προγράμματος του ΔΝΤ.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρέχεται επισκόπηση των αναλήψεων υποχρεώσεων και των πληρωμών για επιχορηγήσεις ΜΧΣ κατά τα έτη 2015, 2016 και 2017 (προσωρινά στοιχεία). Οι προβλέψεις για το 2017 είναι εντελώς προκαταρκτικές και περιλαμβάνουν μόνον τις πράξεις ΜΧΣ για τις οποίες έχει εγκριθεί απόφαση από τους συννομοθέτες ή έχει προταθεί απόφαση από την Επιτροπή.

Εκτός από τις πράξεις ΜΧΣ που είναι σε εξέλιξη ή σε προκαταρκτικό στάδιο, αιτήσεις για χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής της ΕΕ έχουν υποβάλει μέχρι στιγμής και η Αρμενία, η Γεωργία και η Αίγυπτος:

·Τον Φεβρουάριο του 2014, η Επιτροπή έλαβε νέα αίτηση για ΜΧΣ από την Αρμενία. Ωστόσο, η κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών της χώρας δεν κρίθηκε επαρκώς κρίσιμη ώστε να δικαιολογείται πρόταση της Επιτροπής για τη χορήγηση ΜΧΣ, παρά την έγκριση χρηματοδοτικής ρύθμισης με το ΔΝΤ. Εντούτοις, η Επιτροπή εξακολουθεί να παρακολουθεί την οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση στην Αρμενία. Δεδομένου ότι το πρόγραμμα Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης του ΔΝΤ λήγει το 2017, τυχόν επανεξέταση θα εξαρτηθεί από τη δρομολόγηση νέου σχεδίου του ΔΝΤ.

·Τον Φεβρουάριο του 2017, οι αρχές της Γεωργίας εξέφρασαν ενδιαφέρον για διάδοχη πράξη ΜΧΣ. Εφόσον το νέο πρόγραμμα του ΔΝΤ λάβει τη δέουσα έγκριση από το Εκτελεστικό Συμβούλιο, η Επιτροπή προτίθεται να εξετάσει το ενδεχόμενο διάδοχης πράξης για τη Γεωργία βάσει των αναγκών εξωτερικής χρηματοδότησης της χώρας.

·Τον Νοέμβριο του 2012, η Αίγυπτος επανέλαβε το αίτημα για ΜΧΣ συνολικού ύψους 500 εκατ. EUR· η Επιτροπή εξέτασε το ενδεχόμενο υποβολής πρότασης, η οποία πιθανώς θα συνίστατο σε δάνειο ύψους 450 εκατ. EUR, σε συνδυασμό με επιχορήγηση ύψους 50 εκατ. EUR. Ωστόσο, η προτεινόμενη ΜΧΣ ανεστάλη εν αναμονή της ολοκλήρωσης του προγράμματος του ΔΝΤ για την Αίγυπτο και σε συνάρτηση με τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα από τον Ιούλιο του 2013 και μετά. Τον Νοέμβριο του 2016, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε τριετές πρόγραμμα στο πλαίσιο της Διευρυμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης για περίπου 12 δισ. USD. Για το πρώτο έτος του προγράμματος, το χρηματοδοτικό κενό καλύφθηκε με συνεισφορές από το ΔΝΤ και άλλους πολυμερείς και διμερείς δωρητές. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, εάν υπάρχουν εναπομένουσες χρηματοδοτικές ανάγκες, η ΕΕ θα κληθεί να εξετάσει το ενδεχόμενο πράξης ΜΧΣ για την Αίγυπτο.

(1)

Η νομική βάση για τη μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή προς τρίτες χώρες εκτός των αναπτυσσόμενων χωρών είναι το άρθρο 212 της ΣΛΕΕ.

(2)

Αυτό οδήγησε σε έξι νέες πράξεις ΜΧΣ για τη στήριξη της Αρμενίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Γεωργίας, της Μολδαβίας, της Σερβίας και της Ουκρανίας, συνολικού ύψους 1,3 δισ. EUR.

(3)

SWD(2016) 299 final.

(4)

Το Ταμείο Εγγυήσεων για τις εξωτερικές δράσεις βαρύνεται με τη συνολική έκθεση της ΕΕ στον κίνδυνο μη αποπληρωμής από χώρες που επωφελούνται από τη ΜΧΣ και από πράξεις εξωτερικής δανειοδότησης στο πλαίσιο της ΕΤΕπ και της Ευρατόμ. Τροφοδοτείται από την εγγύηση του προϋπολογισμού της ΕΕ σε ποσοστό 9 % επί των συνολικών εκκρεμών υποχρεώσεων στο τέλος κάθε έτους, αν και με χρονική υστέρηση δύο ετών. Για την επίτευξη δανειοδοτικής ικανότητας ύψους 2 000 εκατ. EUR ανά έτος, απαιτείται ετήσια τροφοδότηση της τάξης των 135 εκατ. EUR ετησίως.

(5)

 COM(2011) 396 τελικό της 4.7.2011.

(6)

Απόφαση (ΕΕ) 2016/2371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 352 της 23.12.2016, σ. 18).

(7)

Απόφαση αριθ. 778/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Αυγούστου 2013, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Γεωργία (ΕΕ L 218 της 14.8.2013, σ. 15).

(8)

Απόφαση (ΕΕ) 2016/2371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 352 της 23.12.2016, σ. 18).

(9)

Απόφαση αριθ. 1025/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Κιργιζίας (ΕΕ L 283 της 14.8.2013, σ. 1).

(10)

Απόφαση αριθ. 534/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Τυνησίας (ΕΕ L 151 της 21.5.2014, σ. 9).

(11)

Απόφαση (ΕΕ) 2016/1112 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Ιουλίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία (ΕΕ L 186 της 9.7.2016, σ. 1).

(12)

Απόφαση (ΕΕ) 2015/601 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Απριλίου 2015, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 100 της 15.4.2015, σ. 1).

(13)

Μετά την πρόταση αυτή ακολούθησαν δύο προγράμματα ΜΧΣ («ΜΧΣ Ι» και «ΜΧΣ ΙΙ»), συνολικού ύψους 1,61 δισ. EUR, τα οποία υλοποιήθηκαν το 2014 και στις αρχές του 2015.

(14)

Όλες οι εκ των υστέρων αξιολογήσεις είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο της ΓΔ ECFIN: http://ec.europa.eu/dgs/economy_finance/evaluation/completed/index_en.htm .