ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 13.2.2017

COM(2017) 59 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Έκθεση εκ των υστέρων αξιολόγησης του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» (2007-2013)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1    ΕΙΣΑΓΩΓΗ    

1.1    ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ    

1.2    ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ    

1.3    ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ    

2    ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ    

2.1    ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ    

2.2    ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ    12

2.3    ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ    15

2.4    ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ, ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ    17

2.5    ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗΣ    20

2.6    ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ    22

3    ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ    28

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

1 2 Βάσει της απόφασης για τη θέσπιση του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη», η Επιτροπή υποχρεούται να υποβάλει έκθεση σχετικά με την εκ των υστέρων αξιολόγηση του προγράμματος για την περίοδο 2007-2013. Η εκ των υστέρων αξιολόγηση διενεργήθηκε από ανεξάρτητο, εξωτερικό αξιολογητή με τη συνδρομή των αρμόδιων υπηρεσιών της Επιτροπής.

Η έκθεση βασίζεται σ’ αυτή την αξιολόγηση. Η έκθεση χωρίστηκε σε τμήματα με γνώμονα τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης και τις αντίστοιχες ερωτήσεις. Τα εν λόγω κριτήρια περιλαμβάνουν τη συνάφεια, τη συνοχή και τη συμπληρωματικότητα, την αποτελεσματικότητα, τον αντίκτυπο και τη βιωσιμότητα, την αποδοτικότητα και τα περιθώρια απλούστευσης και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

1.2ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Η τελική αξιολόγηση στηρίζεται στα εξής:

εκτενή ανασκόπηση της διαθέσιμης τεκμηρίωσης για τις 130 επιδοτήσεις ενεργειών και τις 16 επιδοτήσεις λειτουργίας που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα 2007-2013·

ανασκόπηση της τεκμηρίωσης του προγράμματος, όπως της απόφασης θέσπισης του προγράμματος, των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας και των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων για επιδοτήσεις και δημόσιες συμβάσεις·

ανασκόπηση εγγράφων πολιτικής της ΕΕ και των αποφάσεων θέσπισης συναφών προγραμμάτων της ΕΕ·

ποσοτική ανάλυση δείγματος του συνόλου των 146 επιδοτήσεων ενεργειών και λειτουργίας που χορηγήθηκαν·

ανάλυση 52 απαντήσεων στη διαδικτυακή έρευνα, στην οποία συμμετείχαν δικαιούχοι επιδοτήσεων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη»·

15 επακόλουθες συνεντεύξεις με συντονιστές σχεδίων/οργανώσεις που έλαβαν επιδοτήσεις στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» κατά την περίοδο 2007-2013 3 ·

τέσσερις διερευνητικές συνεντεύξεις με υπαλλήλους της Επιτροπής.

1.3ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» θεσπίστηκε με την απόφαση 1149/2007/ΕΚ, της 25ης Σεπτεμβρίου 2007, για την περίοδο 2007-2013 στο πλαίσιο του προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη».

Το άρθρο 2 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος παραθέτει τους γενικούς στόχους. Οι στόχοι αυτοί είναι οι εξής:

να προωθήσει τη δικαστική συνεργασία, συμβάλλοντας στη δημιουργία πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης για αστικές υποθέσεις, με βάση την αμοιβαία αναγνώριση και την αμοιβαία εμπιστοσύνη·

να προωθήσει την εξάλειψη των εμποδίων στην ομαλή διεξαγωγή των διασυνοριακών αστικών διαδικασιών στα κράτη μέλη·

να βελτιώσει την καθημερινή ζωή των ατόμων και των επιχειρήσεων, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να διεκδικούν τα δικαιώματά τους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως με την ενίσχυση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη·

να βελτιώσει τις επαφές, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη δικτύωση μεταξύ των νομικών, δικαστικών και διοικητικών αρχών, αφενός, και αφετέρου των ασκούντων νομικά επαγγέλματα, μεταξύ άλλων μέσω στήριξης της δικαστικής επιμόρφωσης, με στόχο την καλύτερη αλληλοκατανόηση των εν λόγω αρχών και επαγγελματιών.

Το άρθρο 3 απαριθμεί τους ειδικούς στόχους του προγράμματος. Οι στόχοι αυτοί συνίστανται στο να προαγάγει τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις, με σκοπό:

την εμπέδωση της ασφάλειας του δικαίου και τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη,

την προώθηση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις,

την εξάλειψη των εμποδίων στη διασυνοριακή εκδίκαση υποθέσεων τα οποία προκύπτουν από τις διαφορές στο αστικό δίκαιο και στην πολιτική δικονομία καθώς και την προώθηση της αναγκαίας συμβατότητας των νομοθεσιών για το σκοπό αυτό,

τη διασφάλιση της εύρυθμης απονομής της δικαιοσύνης με την αποφυγή συγκρούσεων δικαιοδοσίας·

να βελτιώσει την αμοιβαία γνώση των νομικών και δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών για αστικές υποθέσεις, αλλά και να προωθήσει και να ενισχύσει τη δικτύωση, την αμοιβαία συνεργασία, την ανταλλαγή και τη διάδοση πληροφοριών, εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών·

να διασφαλίσει την έγκυρη υλοποίηση, την ορθή και συγκεκριμένη εφαρμογή και την αξιολόγηση των κοινοτικών πράξεων στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις·

να βελτιώσει την πληροφόρηση σχετικά με τα νομικά συστήματα των κρατών μελών και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη·

να προωθήσει την κατάρτιση των ασκούντων νομικά επαγγέλματα σε θέματα ενωσιακού και κοινοτικού δικαίου·

να αξιολογήσει τις γενικές προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για την ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, με πλήρη σεβασμό της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης·

να διευκολύνει τη λειτουργία του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις, το οποίο δημιουργήθηκε με την απόφαση 2001/470/ΕΚ του Συμβουλίου.

Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» εξειδικεύουν τους γενικούς στόχους περιορίζοντάς τους στα αναμενόμενα αποτελέσματα του προγράμματος. Όπως άλλα προγράμματα στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» της Γενικής Διεύθυνσης Δικαιοσύνης για την περίοδο 2007-2013, το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» προβλέπει διάφορα είδη ενεργειών, μεταξύ άλλων:

Επιδοτήσεις ενεργειών για 4 :

ειδικά διακρατικά σχέδια κοινοτικού ενδιαφέροντος. Αυτά υποβάλλονται από αρχή ή άλλο φορέα κράτους μέλους ή από διεθνή ή μη κυβερνητική οργάνωση, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας. Αυτά τα σχέδια συγχρηματοδοτούνται έως το 80% του συνολικού κόστους τους και αποτελούν τον πυρήνα του προγράμματος·

ειδικά σχέδια για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού. Πρόκειται για σχέδια που στοχεύουν στην προώθηση της δικαστικής συνεργασίας και στην κατάρτιση εθνικών δικαστών που είναι επιφορτισμένοι με την επιβολή των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού, περιλαμβανομένων των άρθρων 101 και 102 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής ανταγωνισμού και των μέτρων συνεργασίας της Κοινότητας στον τομέα του ανταγωνισμού προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέπεια της πολιτικής ανταγωνισμού της Κοινότητας.

Επιδοτήσεις λειτουργίας που προορίζονται για 5 :

τη συγχρηματοδότηση (έως 80%) του ετήσιου προγράμματος εργασίας μη κυβερνητικών οργανώσεων ή άλλων φορέων που επιδιώκουν σκοπούς γενικού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων)·

τη συγχρηματοδότηση των δαπανών στο πλαίσιο του μόνιμου προγράμματος εργασίας ειδικών οργανώσεων που αναφέρονται στη νομική βάση (του ευρωπαϊκού δικτύου των Ανώτατων Συμβουλίων του δικαστικού σώματος και του δικτύου των Προέδρων των Ανώτατων Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης), στο μέτρο που οι επιδοτήσεις επιδιώκουν την επίτευξη στόχου γενικού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος·

τη χρηματοδότηση της λειτουργίας του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις, το οποίο δημιουργήθηκε με την απόφαση 2001/470/ΕΚ του Συμβουλίου.

Η Επιτροπή δρομολόγησε σχέδια για τη διεξαγωγή μελετών και ερευνών, δημοσκοπήσεων και ερευνών κοινής γνώμης, την ανάπτυξη δεικτών και κοινών μεθοδολογιών, τη συλλογή, επεξεργασία και διάδοση δεδομένων και στατιστικών, την πραγματοποίηση σεμιναρίων, συνεδρίων και συσκέψεων εμπειρογνωμόνων, τη διοργάνωση δημόσιων εκστρατειών και εκδηλώσεων, τη δημιουργία και επιμέλεια δικτυακών τόπων, τον σχεδιασμό και τη δημοσίευση πληροφοριών, την υποστήριξη και διαχείριση δικτύων εθνικών εμπειρογνωμόνων, και την ανάλυση, παρακολούθηση και αξιολόγηση του έργου που πραγματοποιήθηκε. Η Επιτροπή χρησιμοποιεί δημόσιες συμβάσεις 6 για τις δραστηριότητες αυτές.

Στον πίνακα 1 1 παρουσιάζεται ο αριθμός των διαφόρων ενεργειών που χρηματοδοτήθηκαν ανά έτος. Οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας επιμερίζονται στα έτη 2011 και 2012. Το σύνολο του προβλεπόμενου προϋπολογισμού για το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» για τον Ιανουάριο 2007 έως τον Δεκέμβριο 2013 ήταν 109,3 εκατ. EUR 7 (βλ. πίνακα 1 2 ). Κατά την εν λόγω περίοδο η Επιτροπή δημοσίευσε 6 προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για επιδοτήσεις ενεργειών και 6 προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για επιδοτήσεις λειτουργίας, και δρομολογήθηκαν 247 πρωτοβουλίες της Επιτροπής.

Πίνακας 11 Αριθμός ενεργειών που χρηματοδοτήθηκαν ανά έτος

Στον πίνακα 1 2 παρουσιάζεται αναλυτική κατανομή του προϋπολογισμού για κάθε έτος υλοποίησης και εργαλείο χρηματοδότησης, με βάση τα ετήσια προγράμματα εργασίας. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το πρόγραμμα περιλαμβάνει ειδικά σχέδια στον τομέα του ανταγωνισμού (800 000 EUR ετησίως που διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού)· τη διαχείριση της συμμετοχής της κοινότητας στη Συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο· και δαπάνες που συνδέονται με τη λειτουργία του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου. Η χρηματοδότηση του δικτύου καλύπτει περίπου έξι γενικές συνελεύσεις ετησίως στις οποίες συζητούνται προβλήματα που αφορούν την εφαρμογή των μηχανισμών της αστικής δικαιοσύνης, τη δημοσίευση πρακτικών οδηγών για ασκούντες νομικά επαγγέλματα ή πολίτες (περιλαμβανομένου του κόστους μετάφρασης, εκτύπωσης και αποστολής) και την επικαιροποίηση του δικτυακού τόπου (για την οποία συστήνονται συνήθως ομάδες εργασίας). Όλες οι ενέργειες αποφασίζονται το προηγούμενο έτος κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού.

Ο προϋπολογισμός που διατέθηκε για επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας από το 2007 έως το 2013 ανήλθε σε 49,2 εκατ. EUR, από τα οποία τον Ιανουάριο του 2015 είχε γίνει εν τέλει ανάληψη υποχρεώσεων για 34,9 εκατ. EUR και είχαν δαπανηθεί 14,6 εκατ. EUR 8 . 

Πίνακας 12 Προβλεπόμενη κατανομή του προϋπολογισμού για το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» (2007-2013)

Πηγή: Πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» — Ετήσια προγράμματα εργασίας (2007-2013)

Η ευθύνη στην πλειονότητα των ενεργειών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» ανήκε σε εθνικές αρχές (22% του συνόλου των κύριων οργανώσεων), πανεπιστήμια (21%) ή ευρωπαϊκά δίκτυα, πλατφόρμες ή φόρουμ (20%). Σε σύγκριση με άλλα προγράμματα, όπως τα προγράμματα «Δάφνη III» και «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια», οι εθνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) είχαν τη μικρότερη μερίδα, έχοντας την ευθύνη μόνο του 8% των ενεργειών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη». Στην πλειονότητά τους οι οργανώσεις-εταίροι ήταν πανεπιστήμια (22%) και εθνικές αρχές (20%), ενώ έπονταν τα λοιπά ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (15%), οι εθνικές ΜΚΟ και πλατφόρμες (13%) και οι ασκούντες νομικά επαγγέλματα (10%) 16 .

Οι επιδοτήσεις ενεργειών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» που χορηγήθηκαν σε σχέδια επικεντρώθηκαν κυρίως σε δραστηριότητες ανάλυσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και διάδοσης (βλ. διάγραμμα 1 1 , αριστερά).

Οι επιδοτήσεις λειτουργίας προορίζονταν κυρίως για υποστήριξη βασικών φορέων· αμοιβαία μάθηση· ανταλλαγή ορθών πρακτικών και συνεργασία· και ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και διάδοση (βλ. διάγραμμα 1 1 , δεξιά).

Οι δημόσιες συμβάσεις επικεντρώθηκαν σε μελέτες, πρακτικούς οδηγούς, συνέδρια, σεμινάρια, επιμέλεια δικτυακών τόπων και λοιπές παροχές ΤΠ.

Διάγραμμα 11 Σχέδια επιδοτήσεων ενεργειών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» ανά κύρια δραστηριότητα (αριστερά) και επιδοτήσεις λειτουργίας του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» ανά κύρια δραστηριότητα (δεξιά)

Στο διάγραμμα 1 2 γίνεται επισκόπηση του αριθμού των περιπτώσεων στις οποίες εντοπίστηκε κάποιο είδος εκροής στα 146 σχέδια του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» 17 . Για παράδειγμα, η εκροή «σεμινάρια και ομάδες εστίασης» που αφορά την αμοιβαία μάθηση και δικτύωση, η οποία εντοπίστηκε 66 φορές και για την οποία βρέθηκαν 59 δείκτες, αριθμούσε συνολικά 4 345 συμμετέχοντες (το σύνολο 33 δεικτών). Οι συχνότερες ομάδες-στόχοι ήταν δικαστές, ασκούντες νομικά επαγγέλματα και άλλοι λειτουργοί και υπάλληλοι του τομέα απονομής της δικαιοσύνης.

Η δεύτερη πιο συχνή εκροή ήταν δραστηριότητες κατάρτισης (42), στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης, της ενημέρωσης και της διάδοσης. Οι συμμετέχοντες σε αυτές τις δραστηριότητες ήταν 4 371 (με βάση 28 διαφορετικούς δείκτες). Οι συχνότερες ομάδες-στόχοι ήταν δικαστές, διαμεσολαβητές και ασκούντες νομικά επαγγέλματα.

Η τρίτη πιο συχνή εκροή (41) ήταν εκδηλώσεις, αριθμώντας συνολικά 3 646 συμμετέχοντες (εντοπίστηκε 23 φορές) και 8 000 δικαιούχους (οι εκροές ενός δείκτη). Οι συχνότερες ομάδες-στόχοι ήταν ασκούντες νομικά επαγγέλματα, το ευρύ κοινό και άλλοι λειτουργοί και υπάλληλοι του τομέα απονομής της δικαιοσύνης.

Διάγραμμα 12 Αριθμητική καταγραφή εκροών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη»

2ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

2.1ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Η συνάφεια του προγράμματος αξιολογείται σε σχέση με τον βαθμό που οι ενέργειές του ανταποκρίνονται εύλογα στους στόχους του, τις ευρύτερες ανάγκες πολιτικής της ΕΕ και τις ανάγκες των ομάδων-στόχων.

2.1.1Συνάφεια των ενεργειών του προγράμματος προς τους στόχους του

Όλοι οι γενικοί και ειδικοί στόχοι είναι προσανατολισμένοι στην προώθηση της δικαστικής συνεργασίας, ώστε να συμβάλλουν στη δημιουργία πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης για αστικές και εμπορικές υποθέσεις. Στο πλαίσιο της αξιολόγησης του αν οι στόχοι είναι SMART 18 , συνάγεται ότι είναι συγκεκριμένοι (στοχεύουν σε συγκεκριμένο τομέα ανάπτυξης), εφικτοί και ρεαλιστικοί (καθώς μπορούν να επιτευχθούν μέσω των χρηματοδοτούμενων ενεργειών και στο πλαίσιο των πόρων του προγράμματος). Ωστόσο, δεν είναι μετρήσιμοι, καθώς δεν προσδιορίζουν ποσοτικά ή δεν υποδεικνύουν τουλάχιστον έναν δείκτη προόδου. Δεν είναι ούτε χρονικά προσδιορισμένοι, καθώς οι στόχοι δεν έχουν χρονοδιάγραμμα, και δεν προσδιορίζεται πότε θα πρέπει να επιτευχθούν τα αποτελέσματα 19 . 

Η προώθηση της ευρωπαϊκής κατάρτισης των δικαστικών συνιστά ευρύ στόχο της Επιτροπής, στο πλαίσιο του οποίου τίθενται προτεραιότητες ως προς την κατάρτιση επί συγκεκριμένων θεμάτων με γνώμονα την κάλυψη των αναγκών πολιτικής και σε εναρμόνιση με το έργο του Ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών (ΕΔΚΔ). Το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε τον στόχο να επιμορφωθεί το ήμισυ του συνόλου των ασκούντων νομικά επαγγέλματα στην ΕΕ (περίπου 700 000) στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στο δίκαιο ενός κράτους μέλους έως το 2020 20 . Σύμφωνα με το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη», η ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση υποστηρίχθηκε κυρίως με επιδοτήσεις ενεργειών και λίγες ειδικές ενέργειες, ενώ επιδοτήσεις λειτουργίας χορηγήθηκαν και μέσω άλλων προγραμμάτων 21 .

Δεδομένης της ευθύνης της Επιτροπής για τη λειτουργία της γραμματείας του Ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (REJECIV), διατέθηκαν επίσης κονδύλια μέσω προμηθειών ή διοικητικών ρυθμίσεων για την υποστήριξη της λειτουργίας του. Ο συγκεκριμένος στόχος είναι γενικού χαρακτήρα, αν και θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι πρόκειται για οριζόντιο στόχο. Το δίκτυο συνήθως συνεδριάζει για να συζητήσει προβλήματα που αφορούν την εφαρμογή των υφιστάμενων μηχανισμών της ποινικής δικαιοσύνης, τη δημοσίευση πρακτικών οδηγών για ασκούντες νομικά επαγγέλματα ή το κοινό και την ενημέρωση του δικτυακού τόπου 22 . 

2.1.2Προτεραιότητες που τίθενται στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και η συνάφειά τους με την πολιτική

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» από την αρχή συνδέθηκε στενά με τις βασικές εξελίξεις πολιτικής και νομοθετικές πράξεις στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης και καταβλήθηκαν συστηματικές προσπάθειες για την εναρμόνιση του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» με τις νέες εξελίξεις σε επίπεδο πολιτικής και νομοθεσίας, μέσω του καθορισμού προτεραιοτήτων στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων.

Συνολικά οι προτεραιότητες και οι χρηματοδοτούμενες ενέργειες μπορούν να θεωρηθούν συναφείς με τους στόχους του προγράμματος. Ωστόσο, η διαδικασία που εφαρμόστηκε για την επιλογή των προτεραιοτήτων του προγράμματος άφηνε μικρά περιθώρια για ελιγμούς μετά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων (αν και καταρχήν ένα σχέδιο που δεν αντανακλούσε καμία προτεραιότητα μπορούσε να λάβει επιδότηση βάσει άλλων κριτηρίων ανάθεσης). Αυτό σήμαινε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, αν μια προτεραιότητα άλλαζε κατά τη διάρκεια υλοποίησης ενός σχεδίου, τα αποτελέσματά της ήταν λιγότερο χρήσιμα. Αντίστροφα, σε σχέση με την κατάρτιση, για παράδειγμα, υπήρχε το ενδεχόμενο να προκύψουν ανάγκες κατάρτισης και εκπαίδευσης που δεν ενέπιπταν στις καθορισμένες προτεραιότητες. Οι ανάγκες αυτές δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος, επειδή δεν λήφθηκαν υπόψη σε συγκεκριμένη πρόσκληση.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με σκοπό:

να συμβάλει στις εξελίξεις σε επίπεδο πολιτικής και νομοθεσίας, μέσω της έρευνας, της ανάλυσης και λοιπών δραστηριοτήτων υποστήριξης, να προσφέρει στον νομοθέτη σαφείς και αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τα προβλήματα και την κατάσταση στην πράξη, και μέσω της ενδυνάμωσης των δικτύων να βοηθήσει στην προετοιμασία των μελλοντικών πρωτοβουλιών στον εν λόγω τομέα. Στα σημαντικότερα επιτεύγματα συγκαταλέγεται το σχέδιο επιδότησης ενεργειών του 2009 «Διασύνδεση ευρωπαϊκού μητρώου διαθηκών» που αποσκοπούσε στην ανάπτυξη ενός μεγάλου δικτύου διασυνδεδεμένων μητρώων διαθηκών, σύμφωνα με τις εξελίξεις σε επίπεδο πολιτικής, το οποίο είχε εντέλει ως αποτέλεσμα τη θέσπιση του κανονισμού για την κληρονομική διαδοχή 23 το 2012. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν επίσης ευρέως δημόσιες συμβάσεις, π.χ. μέσω του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Άτλαντα για αστικές υποθέσεις, της βάσης δεδομένων της νομολογίας JURE και διαφόρων μελετών αξιολόγησης και εφαρμογής·

να υποστηρίξει την πρακτική εφαρμογή και υλοποίηση της υπάρχουσας πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ, μέσω της προώθησης δικτύων, να βοηθήσει στη συνεπή εφαρμογή των πράξεων της ΕΕ στην Ευρώπη, μέσω κατάρτισης και ανάπτυξης ικανοτήτων για ασκούντες νομικά επαγγέλματα και λοιπούς επαγγελματίες, να παρέχει τα εφόδια για την αποτελεσματική θέση σε εφαρμογή των δικαιωμάτων και πολιτικών της ΕΕ. Στα σημαντικότερα επιτεύγματα συγκαταλέγονται δύο σχέδια επιδότησης ενεργειών του 2009 που αποσκοπούσαν στη δημιουργία εύχρηστων εργαλείων, τα οποία διατίθενται στη διαδικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, για την αναζήτηση δικηγόρων αστικού δικαίου και συμβολαιογράφων, αντίστοιχα, σε ολόκληρη την ΕΕ. Άλλο παράδειγμα είναι η επιδότηση της ενέργειας «i-Support», με στόχο τη διερεύνηση των συστημάτων ΤΠΕ στο πλαίσιο της εφαρμογής του ενωσιακού κανονισμού περί διατροφής του 2009 και της σύμβασης της Χάγης περί διατροφής του 2007, των οποίων η ενσωμάτωση ήταν υπό συζήτηση κατά τον χρόνο χορήγησης της επιδότησης. Οι δημόσιες συμβάσεις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και σε αυτό τον τομέα, π.χ. με τη μορφή διαβουλεύσεων με τους ενδιαφερόμενους φορείς, εκτιμήσεων επιπτώσεων και μελετών σκοπιμότητας 24 .

2.1.3Συνάφεια του προγράμματος με τις ανάγκες των ομάδων-στόχων

Σε γενικές γραμμές οι δικαιούχοι επιδοτήσεων θεωρούσαν ότι οι ανάγκες των ομάδων-στόχων προσδιορίζονταν και καλύπτονταν στο πλαίσιο των προσκλήσεων και των επιλεγμένων ενεργειών. Υπήρχαν, ωστόσο, διαφοροποιήσεις ως προς το κατά πόσο ο προσδιορισμός των αναγκών αυτών ήταν επαρκής, καθώς στο πλαίσιο ορισμένων ενεργειών έγινε ενδελεχής εκτίμηση αναγκών και σε άλλες υιοθετήθηκε λιγότερο αυστηρή προσέγγιση. Οι περισσότεροι δικαιούχοι επιδοτήσεων από τους οποίους ζητήθηκαν πληροφορίες για την παρούσα αξιολόγηση ανέφεραν ότι διενήργησαν εκτίμηση στο πλαίσιο της εκπόνησης και της ανάπτυξης των σχεδίων τους. Ωστόσο, από την ανάλυση της τεκμηρίωσης των σχεδίων προέκυψε ότι σημαντικός αριθμός αιτούντων επιδότηση είτε δεν εκπόνησε το σχέδιό του με βάση εκτίμηση αναγκών ή δεν τεκμηρίωσε επαρκώς την εκτίμηση αυτή στο έντυπο της αίτησης επιδότησης. Παρόλο που η Επιτροπή δεν έθετε ως συγκεκριμένη προϋπόθεση τη διενέργεια και τεκμηρίωση εκτίμησης αναγκών, οι εν λόγω εκτιμήσεις έδιναν τη δυνατότητα στους αιτούντες επιδότηση να καταστήσουν σαφέστερη τη συνάφεια του σχεδίου τους, βελτίωναν την ποιότητα των μελετών και παρείχαν ένα σημείο αναφοράς για τη μεταγενέστερη εκτίμηση της επιτυχίας του σχεδίου. Δεν είναι απόλυτο ότι τα σχέδια που δεν βασίζονται σε εκτίμηση αναγκών δεν μπορεί να είναι συναφή με τις ανάγκες των ομάδων-στόχων. Ωστόσο, η εκτίμηση αναγκών καθιστά πιο πιθανό ότι οι αιτούντες θα επιλέξουν τις πιο συναφείς μεθόδους ή μέσα υποστήριξης των ομάδων-στόχων 25 .

Οι δικαιούχοι επιδότησης ανέφεραν ότι το εννοιολογικό πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» τους επέτρεψε να αναπτύξουν τα σχέδιά τους βάσει του προγραμματισμού. Από τους 61 ερωτηθέντες της διαδικτυακής έρευνας, οι 59 απάντησαν ότι κατάφεραν να προσεγγίσουν τις ομάδες-στόχους. Επιπλέον, το 86,8% των ερωτηθέντων της διαδικτυακής έρευνας κοινής γνώμης (53) ανέφεραν ότι έλαβαν θετική ανατροφοδότηση από τις ομάδες-στόχους ως προς τη συνάφεια του υλοποιούμενου σχεδίου/δραστηριοτήτων με τα προβλήματα ή τα ζητήματα που αντιμετώπιζαν. Κατά τις επαναληπτικές συνεντεύξεις, τα περισσότερα ενδιαφερόμενα μέρη ανέφεραν ότι παρόλο που δεν θυμούνταν τα συγκεκριμένα μηνύματα των ομάδων-στόχων, τα σχέδιά τους έτυχαν εν γένει θετικής αποδοχής 26 .

Το γενικό συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» και οι προτεραιότητές του ήταν συναφείς με τους δικαιούχους της επιδότησης επιβεβαιώθηκε στις συνεντεύξεις των ενδιαφερόμενων μερών. 10 από τους 15 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι το εννοιολογικό πλαίσιο του προγράμματος (ήτοι οι στόχοι του και οι προτεραιότητες που τέθηκαν) τους είχαν δώσει τη δυνατότητα να αναπτύξουν τα σχέδιά τους όπως είχαν προβλέψει αρχικά 27 .

2.2ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η συνοχή αναφέρεται στον βαθμό που η λογική παρέμβασης του προγράμματος είναι συνεπής σε εσωτερικό επίπεδο, ήτοι μεταξύ στόχων, εισροών, δραστηριοτήτων και αναμενόμενων αποτελεσμάτων, και στο κατά πόσο η παρέμβαση είναι συνεπής με παρεμβάσεις που έχουν παρόμοιους στόχους. Η συμπληρωματικότητα αναφέρεται στον βαθμό ύπαρξης σύγκλισης ή επικάλυψης με άλλες πολιτικές και παρεμβάσεις. Η εξασφάλιση συμπληρωματικότητας και συνοχής είναι εφικτή με τη δημιουργία συνεργιών, ήτοι με συντονισμένες δράσεις, συνεργασία ή αλληλεπίδραση διαφορετικών φορέων/ενδιαφερόμενων μερών που επιδιώκουν αμοιβαία κοινούς στόχους. Ωστόσο, παρατηρούνται επικαλύψεις μεταξύ των διαφόρων προγραμμάτων. Η συνοχή και η συμπληρωματικότητα αναλύθηκαν ως προς το κατά πόσο το πρόγραμμα βελτιστοποιήθηκε σε σχέση με άλλα προγράμματα της ΕΕ και πώς τα αποτελέσματα των υλοποιημένων ενεργειών συμπληρώνουν τις πρωτοβουλίες πολιτικής/προγράμματα σε εθνικό επίπεδο και άλλες ευρωπαϊκές ή διεθνείς πρωτοβουλίες/προγράμματα. Μπορεί να είναι πολυδιάστατο όσον αφορά τους (i) στόχους και τους θεματικούς τομείς· (ii) τις προτεραιότητες που τίθενται στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και (iii) τις χρηματοδοτούμενες ενέργειες.

Το άρθρο 12 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος περιγράφει τα περιθώρια συμπληρωματικότητας με άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ: το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη» στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη»· «Ασφάλεια και προστασία των ελευθεριών», που αποτελείται από δύο χρηματοδοτικά προγράμματα, ήτοι το πρόγραμμα «Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας» και «Πρόληψη, ετοιμότητα και διαχείριση των συνεπειών της τρομοκρατίας και άλλων κινδύνων που συνδέονται με την ασφάλεια»· «Αλληλεγγύη και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών», που αποτελείται από τέσσερα ταμεία, ήτοι το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφής, το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τους Πρόσφυγες και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης Υπηκόων Τρίτων Χωρών (ήτοι εκτός ΕΕ). Εκτός από τα προγράμματα που αναφέρονται στην απόφαση θέσπισης του προγράμματος, μπορεί να επιτευχθεί επιπλέον συμπληρωματικότητα με έναν αριθμό άλλων μέσων της ΕΕ, π.χ. με το πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» (όσον αφορά ορισμένους στόχους και θεματικούς τομείς, τον χαρακτήρα του προγράμματος και σε ορισμένο βαθμό τις ομάδες-στόχους) και το πρόγραμμα «Δάφνη» (όσον αφορά τον χαρακτήρα του προγράμματος και τις ομάδες-στόχους) 28 .

2.2.1Στόχοι και θεματικοί τομείς

Η συνοχή και η συμπληρωματικότητα του προγράμματος με προγράμματα παρόμοια ως προς τους στόχους και τα θέματα επιτεύχθηκε μέσω αποφάσεων σχετικά με το πεδίο εφαρμογής των προγραμμάτων που ελήφθησαν κατά τα στάδια σχεδιασμού και εκπόνησης της πρόσκλησης του προγράμματος. Ωστόσο, κατά την ανάλυση διαπιστώθηκε συμπληρωματικότητα αλλά και επικάλυψη μεταξύ των προγραμμάτων «Αστική δικαιοσύνη» και «Ποινική δικαιοσύνη», «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» και (ενδεχομένως) «Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας», όσον αφορά τους στόχους και τα θέματα.

Τόσο το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» όσο και το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη» στοχεύουν στην εγκαθίδρυση ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης, βασισμένου στην αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων, στη συνεργασία μεταξύ των δικαστικών αρχών στον τομέα των αστικών και ποινικών υποθέσεων, και στη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης. Στοχεύουν επίσης στη διευκόλυνση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη και, ως εκ τούτου, στη διευκόλυνση της ζωής των Ευρωπαίων, καθώς και στη συνεργασία των ενδιαφερομένων μερών και της κοινωνίας των πολιτών για την ανάπτυξη προβληματισμού στον τομέα της δικαιοσύνης. Υπάρχουν περιθώρια συμπληρωματικότητας επειδή έχουν παρόμοιους στόχους. Το πρόγραμμα «αστική δικαιοσύνη» αφορά αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ενώ το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη» αφορά ποινικές υποθέσεις. Ωστόσο, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος επικάλυψης, ιδίως σε γενικά θέματα όπως η ηλεκτρονική δικαιοσύνη ή η κατάρτιση. Επιπλέον, ορισμένα ειδικά θέματα εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της αστικής δικαιοσύνης σε ορισμένα κράτη μέλη και της ποινικής δικαιοσύνης σε άλλα κράτη μέλη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα μέτρα προστασίας : τα μέτρα αυτά ρυθμίζονται από δύο διαφορετικά μέσα σε επίπεδο ΕΕ, ένα αστικό 29 και ένα ποινικό 30 . Τα προγράμματα είχαν διατηρήσει το διακριτό χαρακτήρα τους το 2007 λόγω της διαφορετικής νομικής τους βάσης, που συνεπαγόταν διαφορετική διαδικασία θέσπισης. Ωστόσο, μετά την έναρξη ισχύος της συνθήκης της Λισαβόνας αυτό έπαψε να ισχύει. Οι στόχοι, οι μέθοδοι διαχείρισης και οι τελικοί δικαιούχοι των προγραμμάτων παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες και στην πραγματικότητα τα δύο προγράμματα έχουν συνδυαστεί σε ένα χρηματοδοτικό μέσο για την περίοδο 2014-2020.

Υπάρχει συμπληρωματικότητα με τον στόχο του προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια» για παροχή «κατάρτισης για νομικά επαγγέλματα και ασκούντες νομικά επαγγέλματα» 31 που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως παρόμοιος με τον στόχο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» για «βελτίωση της αμοιβαίας γνώσης των νομικών και δικαστικών συστημάτων των χωρών της ΕΕ σε αστικές υποθέσεις για επαγγελματίες και ασκούντες νομικά επαγγέλματα».

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» θέτει ως στόχο «να προαγάγει τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις». Το άρθρο 3 παράγραφος 3 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος «Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας» αναφέρει ότι το πρόγραμμα δεν αφορά τη δικαστική συνεργασία. Ωστόσο, μπορεί να καλύπτει ενέργειες που στοχεύουν στην ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των δικαστικών αρχών και των αρχών επιβολής του νόμου και, ως εκ τούτου, υπάρχουν ενδεχομένως περιθώρια συμπληρωματικότητας και επικάλυψης με το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη».

Υπάρχει σημαντικός βαθμός συμπληρωματικότητας μεταξύ του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» και λοιπών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ και ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη επικαλύψεων. Ιδίως το σχετικά περιορισμένο πεδίο εφαρμογής του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» που επικεντρώνεται σε ένα ειδικό θεματικό τομέα, ήτοι στην προώθηση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη και στην προαγωγή της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις, για ειδικές κατηγορίες δικαιούχων, ήτοι ασκούντες νομικά επαγγέλματα και εθνικές αρχές, συνέβαλε στην ελαχιστοποίηση της επικάλυψης και της ταύτισης με άλλα προγράμματα της ΕΕ. Ιδίως σε διατομεακά θέματα, όπως η ηλεκτρονική δικαιοσύνη και η κατάρτιση, υπάρχει ανάγκη συμπληρωματικότητας (επίσης για την αποφυγή επικάλυψης) 32 . 

2.2.2Προτεραιότητες που τίθενται στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων

Κατά την εκπόνηση των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας, η ΓΔ Δικαιοσύνης επιδίωξε επίσης την αύξηση της συμπληρωματικότητας και συνοχής μεταξύ των προγραμμάτων της ΓΔ Δικαιοσύνης, διοργανώνοντας συσκέψεις μεταξύ των μονάδων διαχείρισης και πολιτικής των προγραμμάτων. Ταυτόχρονα, συμμετείχε σε διυπηρεσιακές διαβουλεύσεις και διυπηρεσιακές ομάδες για να εξετάσει τη συμπληρωματικότητα και πιθανές επικαλύψεις στον προγραμματισμό με άλλες ΓΔ. Η Επιτροπή παρουσίασε το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας και τις προτεραιότητές του στην επιτροπή του προγράμματος των κρατών μελών προκειμένου να εντοπίσει τυχόν θέματα συμπληρωματικότητας και συνοχής με άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ ή εθνικές πρωτοβουλίες 33 . 

2.2.3Χρηματοδοτούμενες ενέργειες

Επίσης, διαπιστώθηκε ορισμένος βαθμός συμπληρωματικότητας σε μικρό αριθμό σχεδίων που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη». Σε αυτά περιλαμβάνονταν και ορισμένες περιπτώσεις πιθανής επικάλυψης με άλλα προγράμματα της ΕΕ. Οι παρακάτω περιπτώσεις είναι από τις σημαντικότερες 34 :

το σχέδιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη»: «Κατανόηση της δικαιοσύνης» είναι παρόμοιο με το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη» ως προς το ότι στοχεύει στην προσαρμογή του σώματος γνώσης και των πρακτικών συστάσεων για νομική διερμηνεία και μετάφραση του τομέα της ποινικής δικαιοσύνης στην παροχή νομικής διερμηνείας και μετάφρασης του τομέα της αστικής δικαιοσύνης καθώς και στη δημιουργία και διάδοση γνώσης σε ασκούντες νομικά επαγγέλματα και άλλους λειτουργούς και υπαλλήλους του τομέα απονομής της δικαιοσύνης, διερμηνείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης και το κοινό σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές στη διερμηνεία και μετάφραση σε διαδικασίες της αστικής δικαιοσύνης·

το σχέδιο του προγράμματος «Ποινική δικαιοσύνη»: «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατάρτισης δικηγόρων», που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της προτεραιότητας της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης και στοχεύει στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας κατάρτισης για λειτουργούς στον τομέα τόσο της αστικής όσο και της ποινικής δικαιοσύνης, παρόλο που χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη».

το σχέδιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη»: «Συνέδριο για τη δικαιοσύνη στην ΕΕ από τη σκοπιά των πολιτών» πραγματοποιήθηκε συνέδριο το οποίο συνέβαλε στη σε βάθος κατανόηση του θέματος της πρόσβασης των ατόμων στην αστική και ποινική δικαιοσύνη στην ΕΕ και στη βελτίωση της δικτύωσης μεταξύ των ασκούντων νομικά επαγγέλματα. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος «Ποινική δικαιοσύνη» περιλαμβάνουν τη βελτίωση των αμοιβαίων γνώσεων των νομικών και δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών σε ποινικές υποθέσεις, μέσω της προώθησης και της ενίσχυσης της δικτύωσης και της βελτίωσης της πληροφόρησης σε νομικά συστήματα στα κράτη μέλη και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη·

το σχέδιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη»: «Αγάπη υπό αμφισβήτηση: Ομόφυλα ζευγάρια και διαμεσολάβηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση» συμβάλλει στην καταπολέμηση της ομοφοβίας και στοχεύει σε ζευγάρια του ίδιου φύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι εν λόγω στόχοι και ομάδες-στόχοι παρουσιάζουν ομοιότητες με το πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια».

Από τη διαδικτυακή έρευνα διαπιστώθηκαν διάφορες συνέργειες με άλλες επιδοτήσεις που χρηματοδοτήθηκαν από άλλα προγράμματα της ΕΕ, κράτη μέλη ή περιφέρειες, καθώς και εντός του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη». Συνοπτικά, εννέα συμμετέχοντες στη διαδικτυακή έρευνα ανέφεραν συνέργειες με άλλα σχέδια του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη», επτά ανέφεραν συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ και έξι ανέφεραν συνέργειες με άλλα εθνικά ή περιφερειακά προγράμματα με παρόμοιους στόχους 35 . 

2.3ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος αναφέρεται στον βαθμό επιτυχίας του προγράμματος όσον αφορά την επίτευξη των στόχων του και στον βαθμό επιτυχίας των σχεδίων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» όσον αφορά την επίτευξη των στόχων των σχεδίων τους.

2.3.1Επιτεύγματα του προγράμματος

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος εξαιτίας των περιορισμένων πληροφοριών που είναι διαθέσιμες σχετικά με τα τελικά αποτελέσματα και τις επιπτώσεις 36 . Το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της Επιτροπής ήταν περισσότερο προσανατολισμένο στις εκροές παρά στα αποτελέσματα, γεγονός που εξηγεί ορισμένες από τις ελλείψεις της παρούσας έκθεσης αξιολόγησης.

Ούτε στο υπόδειγμα τελικής έκθεσης της επιδότησης ενεργειών ούτε στο υπόδειγμα τελικής έκθεσης της επιδότησης λειτουργίας υπάρχει ειδική ενότητα για την περιγραφή των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, στις τελικές εκθέσεις που εξετάστηκαν υπήρχε η τάση να μην γίνεται διάκριση μεταξύ των εκροών και των αποτελεσμάτων ή του αντίκτυπου των σχεδίων. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ούτε το υπόδειγμα τελικής έκθεσης ούτε οι κατευθυντήριες γραμμές που παρέχουν οδηγίες συμπλήρωσης της έκθεσης εξηγούσαν με σαφήνεια τη διαφορά μεταξύ εκροών και αποτελεσμάτων ή αντίκτυπου 37 .

Από τις 146 επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας που υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, 107 είχαν ολοκληρωθεί κατά τον χρόνο διάθεσης των πληροφοριών για την παρούσα αξιολόγηση. Ωστόσο, έτοιμη τελική έκθεση υπήρχε μόνο για τις 94. Από την εξέταση των τελικών εκθέσεων για αυτά τα σχέδια διαπιστώθηκαν 54 επιδοτήσεις ενεργειών και έξι επιδοτήσεις λειτουργίας για τις οποίες παρέχονταν κάποια στοιχεία που αποδείκνυαν την ύπαρξη χρήσιμων αποτελεσμάτων 38 .

2.3.2Επιτεύγματα των σχεδίων

Γενικά, οι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν συνέβαλαν στην επίτευξη των στόχων του προγράμματος. Τα περισσότερα σχέδια μπόρεσαν να επιτύχουν τα προβλεπόμενα αποτελέσματα εγκαίρως ή να απευθυνθούν στην προβλεπόμενη ομάδα-στόχο. Δεν εντοπίστηκαν εμπόδια που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά την υλοποίηση των αποτελεσμάτων ή των στόχων του σχεδίου, εκτός από τα εμπόδια που σχετίζονται με την οικονομική κρίση. Όσον αφορά τις μη αναμενόμενες επιπτώσεις των σχεδίων, από τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν προέκυψε ότι τα περισσότερα σχέδια κατέληξαν σε μη αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα και σε σχεδόν καμία μη αναμενόμενη αρνητική επίπτωση.

Περισσότερες από τις μισές ολοκληρωθείσες επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας (69 από τις 94 επιδοτήσεις για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμες τελικές εκθέσεις) υλοποίησαν όλες τις προβλεπόμενες δραστηριότητες. Για να καταστεί αυτό δυνατό, σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε να γίνουν αλλαγές στο προσωπικό ή να αναζητηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση. Από τους 37 συμμετέχοντες στη διαδικτυακή έρευνα, οι 16 χρειάστηκε να αντικαταστήσουν ένα μέλος του προσωπικού τους κατά την πορεία του σχεδίου/των δραστηριοτήτων, ενώ 10 συμμετέχοντες αντικατέστησαν περισσότερα από ένα μέλη του προσωπικού τους κατά την πορεία του σχεδίου/των δραστηριοτήτων και 7 συμμετέχοντες χρειάστηκε να αναζητήσουν πρόσθετη χρηματοδότηση για την υλοποίηση των προβλεπόμενων δραστηριοτήτων. Εντούτοις, αυτές οι διακυμάνσεις είχαν ήσσονος σημασίας αντίκτυπο στην εξέλιξη των χρηματοδοτούμενων ενεργειών. Συγκεκριμένα, το 85% από τους 33 συμμετέχοντες στη διαδικτυακή έρευνα ανέφεραν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είχαν αντίκτυπο στα τελικά αποτελέσματα του σχεδίου/των δραστηριοτήτων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του σχεδίου επιδότησης ενεργειών «Προκλήσεις για τα δικαιώματα των επιχειρήσεων και του ανθρώπου για διασυνοριακή εκδίκαση υποθέσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση» του 2013, παρά το γεγονός ότι χρειάστηκε να αντικατασταθούν περισσότερα από ένα μέλη του προσωπικού, επιτεύχθηκαν όλοι οι στόχοι του σχεδίου.

Επί συνόλου 61 ερωτηθέντων η πλειονότητα δήλωσε ότι κατάφερε να πετύχει όλα (56%) ή τα περισσότερα (26%) από τα προβλεπόμενα αποτελέσματα εγκαίρως, και επί συνόλου 52 ερωτηθέντων το 94% κατάφερε να προσεγγίσει τις αναμενόμενες ομάδες-στόχους. Επιπλέον, επί συνόλου 52 ερωτηθέντων το 58% ανέφερε ότι το σχέδιό του είχε σημαντικό αντίκτυπο στον θεματικό τομέα που εφαρμόστηκε.

Σύμφωνα με τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέχθηκαν μέσω της διαδικτυακής έρευνας και των επαναληπτικών συνεντεύξεων, φαίνεται ότι οι βασικοί εσωτερικοί παράγοντες που επηρέασαν θετικά την υλοποίηση ενός σχεδίου ήταν οι καλές σχέσεις μεταξύ των εταίρων και η καλή συνεργασία με την Επιτροπή. Δεν εντοπίστηκαν εμπόδια που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά την υλοποίηση των αποτελεσμάτων ή των στόχων των σχεδίων. Ωστόσο, συντελέστηκαν ορισμένες αλλαγές στην αρχική εκπόνηση ορισμένων σχεδίων για την καλύτερη επίτευξη των προβλεπόμενων αποτελεσμάτων ή την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις.

Όσον αφορά τις αλλαγές κατά τη διάρκεια σχεδίων/δραστηριοτήτων, επί συνόλου 33 ερωτηθέντων το 55% απάντησε ότι οι αλλαγές δεν είχαν αντίκτυπο στην υλοποίηση των σχεδίων/δραστηριοτήτων και το 42% απάντησε ότι οι προαναφερόμενες αλλαγές είχαν μικρό αντίκτυπο. Μόνο το 3% απάντησε ότι οι αλλαγές είχαν σημαντικό αντίκτυπο. Όσον αφορά την επίδραση των εν λόγω αποτελεσμάτων στα τελικά αποτελέσματα, επί συνόλου 33 ερωτηθέντων το 85% απάντησε ότι οι αλλαγές δεν είχαν κανέναν αντίκτυπο στα τελικά αποτελέσματα των σχεδίων/δραστηριοτήτων, το 12% θεωρούσε ότι υπήρξε μικρός αντίκτυπος και μόνο το 3% δήλωσε ότι οι αλλαγές είχαν σημαντικό αντίκτυπο στα τελικά αποτελέσματα των σχεδίων/δραστηριοτήτων. Κατά τις επαναληπτικές συνεντεύξεις, οι εταίροι που συμμετείχαν στο σχέδιο επίσης ανέφεραν ως θετικούς παράγοντες που συνέβαλαν στην αποτελεσματική υλοποίηση των σχεδίων και των δραστηριοτήτων την ανάπτυξη καλών σχέσεων μεταξύ των εταίρων και τη συνεργασία με την Επιτροπή.

Οι 16 επιδοτήσεις λειτουργίας ολοκληρώθηκαν από το 2007 έως το 2013. Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν αφορούσαν κυρίως την ευαισθητοποίηση, την αμοιβαία μάθηση και την υποστήριξη βασικών φορέων. Για παράδειγμα, η επιδότηση λειτουργίας του 2009 που έλαβε η οργάνωση Save the Children Italy βοήθησε το νομικό τμήμα της να πραγματοποιήσει δραστηριότητες προκειμένου να προαγάγει τη δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις και να βελτιώσει την πληροφόρηση στα νομικά συστήματα και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη στα κράτη μέλη. Σε αυτές τις δραστηριότητες περιλαμβάνονται η παραγωγή και αποστολή ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου σε 1 000 αποδέκτες σε 13 κράτη μέλη, η οργάνωση δύο συσκέψεων για δικαστές και κεντρικές αρχές και τεσσάρων συναντήσεων για την επιμόρφωση των νομικών εμπειρογνωμόνων του Save the Children. Επίσης, συνέβαλε στη δημιουργία του τμήματος ΕΕ της Διεθνούς Ένωσης Δικαστών και Ανακριτών για νέους και οικογένειες (IAYFJM). 39   

Στο πλαίσιο του στοιχείου των δημόσιων συμβάσεων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη», χορηγήθηκαν 247 συμβάσεις. Οι πληροφορίες που παρασχέθηκαν για την αξιολόγηση περιλαμβάνουν το συνολικό ποσό της σύμβασης, το όνομα του κύριου ανάδοχου και το κατά πόσο η σύμβαση προορίζονταν για τη διεξαγωγή μελετών, εκδηλώσεων ή εργασιών που αφορούν τις ΤΠ. Από τις πληροφορίες προκύπτει 40 ότι δημόσιες συμβάσεις χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη, εφαρμογή και διάδοση της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων των σχεδίων.

Οι δημόσιες συμβάσεις χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής ημέρας αστικής δικαιοσύνης που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Οκτωβρίου. Αυτές οι κεντρικές εκδηλώσεις, οι οποίες συνδιοργανώνονται από το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοχεύουν στο να φέρουν τη δικαιοσύνη πιο κοντά στους πολίτες και να τους ενημερώσουν για τα δικαιώματά τους μέσω της προσομοίωσης διαδικασιών και της διοργάνωσης ενημερωτικών συναντήσεων που είναι ανοικτές σε φοιτητές, ασκούντες νομικά επαγγέλματα και στο ευρύ κοινό, καθώς και μέσω εκδηλώσεων ανοικτής πρόσβασης στα δικαστήρια. Οι δραστηριότητες ευαισθητοποίησης (π.χ. το 2012 μια εκστρατεία για τα δικαιώματα των καταναλωτών) και οι δραστηριότητες διάδοσης (π.χ. εκπόνηση οδηγών σε διάφορες γλώσσες, π.χ. το 2010 Guide du citoyen, το 2011 Practice Guide for the Application of the Regulation on the European Order for Payment και το 2012 Procédure européenne d’injonction de payer επίσης χρηματοδοτήθηκαν μέσω δημόσιων συμβάσεων. Πρέπει επίσης να γίνει μνεία του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Άτλαντα για αστικές υποθέσεις, καθώς και των συμβάσεων που έλαβαν χρηματοδότηση για τη λειτουργία της πύλης ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e-Justice).

2.4ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ, ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Όσον αφορά τη βιωσιμότητα, αναλύθηκε κατά πόσο οι εκροές, τα αποτελέσματα και ο αντίκτυπος των σχεδίων είναι βιώσιμα και μετά την περίοδο χρηματοδότησης του σχεδίου.

Στην αξιολόγηση προσδιορίστηκαν τρία επίπεδα βιωσιμότητας:

βραχυπρόθεσμη βιωσιμότητα, που επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της διάδοσης των αποτελεσμάτων των σχεδίων·

μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα, που περιλαμβάνει τη συνέχεια των αποτελεσμάτων του σχεδίου και/ή των εταιρικών σχέσεων· και

μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα η οποία επιτυγχάνεται κυρίως με τη μεταφορά των αποτελεσμάτων των σχεδίων σε άλλα πλαίσια, οργανώσεις ή κράτη μέλη χωρίς πρόσθετη χρηματοδότηση ή με περιορισμένη χρηματοδότηση.

2.4.1Συνέχιση των δραστηριοτήτων και εκροών και διάδοση του σχεδίου

Η ανάπτυξη ηλεκτρονικών εργαλείων έχει τεθεί ως προτεραιότητα για τα σχέδια που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» από την ανακοίνωση του 2008 και το σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική δικαιοσύνη. Αυτό εξηγεί ενδεχομένως γιατί οι ερωτηθέντες της έρευνας ανέφεραν ότι συνέχισαν ή επρόκειτο συνεχίσουν να συντηρούν υλισμικό και/ή λογισμικό.

Στις επαναληπτικές συνεντεύξεις, 7 από τους 15 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι οι ηλεκτρονικές συσκευές και οι διαδικτυακές πύλες που προέκυψαν από τα σχέδια ήταν εκροές μεγάλης διάρκειας, ενώ 2 από τους 7 ερωτηθέντες επισήμαναν επίσης ότι συνάντησαν δυσκολίες στην επιμέλεια και επικαιροποίησή τους. Ωστόσο, οι υπάλληλοι της Επιτροπής επιβεβαίωσαν ότι η επικαιροποίηση (και η επιμέλεια) των εκροών (π.χ. δικτυακών τόπων, μελετών) συνιστά μείζον μέλημα και μπορεί να έχει αντίκτυπο στην επιλογή του σχεδίου. Το ερώτημα είναι αν θα πρέπει να συνεχιστεί η χρηματοδότηση ενδιαφέροντων σχεδίων με εκροές καλής ποιότητας που μπορεί να μην είναι βιώσιμα μακροπρόθεσμα, εάν οι πληροφορίες δεν επικαιροποιούνται τακτικά 41 .

Από τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν 42 μετά τη διαβούλευση με δικαιούχους επιδοτήσεων στο πλαίσιο της παρούσας αξιολόγησης προκύπτει επίσης ότι τα σχέδια βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στα κονδύλια της ΕΕ για τη διασφάλιση των εκροών. Η χρηματοδότηση της ΕΕ συνέβαλε επίσης σημαντικά στην ικανότητα των οργανώσεων να συνεχίσουν δραστηριότητες που είχαν ήδη υλοποιηθεί.

Συγκεκριμένα, περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες στην έρευνα, ήτοι 27 από τους 52 συμμετέχοντες, ανέφεραν ότι χρειαζόταν περαιτέρω χρηματοδότηση για τη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας του σχεδίου/των δραστηριοτήτων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δικαιούχοι της επιδότησης ανέφεραν στις επαναληπτικές συνεντεύξεις ότι ειδικά στοιχεία των σχεδίων τους απαιτούσαν περαιτέρω χρηματοδότηση για να εξασφαλιστούν βιώσιμες εκροές —κυρίως για την περαιτέρω διάδοση των αποτελεσμάτων του σχεδίου και για τη μεταφορά τμημάτων του σχεδίου. Τα εν λόγω ειδικά στοιχεία είναι τα εξής:

επιμέλεια δικτυακών τόπων ή ηλεκτρονικών εργαλείων, π.χ. ηλεκτρονικού μητρώου ή «κέντρων πληροφόρησης» όπως οι διαδικτυακές πύλες διαμεσολάβησης·

δραστηριότητες παρακολούθησης προκειμένου να διασφαλίζεται η συνέχεια των αποτελεσμάτων του σχεδίου και η γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων αυτών σε ευρύτερη ομάδα δικαιούχων, π.χ. μέσω συνεδρίων ή εκδηλώσεων, και η ανταπόκριση σε αιτήματα και ερωτήματα που αφορούν τα αποτελέσματα του σχεδίου·

επακόλουθη παραγωγή υλικού όπως εγχειριδίων·

δυνατότητα μεταφοράς των επιτευγμάτων από ένα κράτος μέλος σε άλλα κράτη μέλη, π.χ. συγκριτική ανάλυση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών·

δραστηριότητες κατάρτισης — ειδικότερα, προσαρμογή δραστηριοτήτων σε άλλα πλαίσια.

Από τους 52 ερωτηθέντες της έρευνας, μόνο 13 δήλωσαν ότι είχε διασφαλιστεί περαιτέρω χρηματοδότηση από άλλα κονδύλια της ΕΕ. Ωστόσο, δεν δόθηκαν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το είδος της πρόσθετης χρηματοδότησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η οργάνωση επρόκειτο να χρηματοδοτήσει δραστηριότητες παρακολούθησης, π.χ. το Max Planck Institute στο Λουξεμβούργο. 43  

2.4.2Συνέχιση εταιρικών σχέσεων μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου

Από τις τελικές εκθέσεις των ενεργειών που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» προκύπτει ότι το ποσοστό συνέχισης των εταιρικών σχέσεων ήταν εξαιρετικά χαμηλό. Από τα 146 σχέδια που χαρτογραφήθηκαν με βάση τις πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες κατά την τεκμηρίωση του σχεδίου, μόνο για 10 ανέφεραν συνέχιση των εταιρικών σχέσεων που συνάφθηκαν — πλήρως σε 6 περιπτώσεις και εν μέρει σε 4 περιπτώσεις. Το χαμηλό ποσοστό συνέχισης μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως αναφέρθηκε στην έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης, οι προσκλήσεις ήταν πολύ τεχνικές (επικεντρώνονταν σε πολύ τεχνικά νομικά θέματα), στοιχείο που μπορεί να επηρέασε τις επιλογές των εταίρων στη λήξη των σχεδίων 44 . 

Ωστόσο, από τη διαδικτυακή έρευνα προέκυψαν διαφορετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη συνέχιση των εταιρικών σχέσεων μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου. Από τους 52 ερωτηθέντες, το 69% απάντησε ότι η εταιρική σχέση συνεχίστηκε και μόνο το 6% απάντησε ότι η εταιρική σχέση δεν συνεχίστηκε. Η αντιφατικότητα των δεδομένων μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η χαρτογράφηση πραγματοποιήθηκε με βάση τις τελικές εκθέσεις, οι οποίες μπορεί να παρείχαν ελλιπείς πληροφορίες σχετικά με το επίμαχο θέμα, ενώ οι έρευνες συγκέντρωσαν απευθείας τις απόψεις των διαχειριστών των σχεδίων. Τα στοιχεία της έρευνας ενδέχεται να είναι πιο αντιπροσωπευτικά της πραγματικής κατάστασης όσον αφορά τη συνέχιση των εταιρικών σχέσεων που συνάφθηκαν στο πλαίσιο σχεδίων που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» 45 .

2.4.3Πιθανή βιωσιμότητα και δυνατότητα μεταφοράς των εκροών

Οι τελικές εκθέσεις παρείχαν περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με τη βιωσιμότητα των εκροών των σχεδίων. Η διάδοση των εκροών και των αποτελεσμάτων σε ευρύ κοινό μπορεί να αυξήσει τη βιωσιμότητά τους. Πολλές από τις εκροές είχαν ήδη σχεδιαστεί για να χρησιμοποιηθούν σε επίπεδο ΕΕ (όπως η κατάρτιση των δικαστικών στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών σχεδιάστηκε για συμμετέχοντες από πολλά κράτη μέλη και η πύλη ηλεκτρονικής δικαιοσύνης για χρήση από κοινό σε όλα τα κράτη μέλη). Κάποιες εκροές που δεν προορίζονταν για εφαρμογή σε ολόκληρη την ΕΕ είχαν σχεδιαστεί κατά τα λοιπά ώστε να μπορούν να μεταφερθούν σε άλλα κράτη μέλη. Πολλοί από τους εταίρους που συμμετείχαν στο πρόγραμμα οι οποίοι ρωτήθηκαν σχετικά με την αξιολόγηση απέδειξαν ότι είχαν επεξεργαστεί τα σχέδιά τους με βάση σαφή προϊόντα, ή εκροές, πολλά εκ των οποίων μεταφέρθηκαν ή θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε άλλα κράτη μέλη. Συνολικά 70 από τους 89 ερωτηθέντες της διαδικτυακής έρευνας εξέφρασαν επίσης την άποψη ότι όλες ή ορισμένες από τις εκροές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν χωρίς καμία αλλαγή σε περισσότερες από μία χώρες και επιπλέον 22 ανέφεραν ότι η μεταφορά θα μπορούσε να γίνει με ορισμένες μικρές αλλαγές σε περισσότερες από μία χώρες. Περισσότερο από τα δύο τρίτα (61 ερωτηθέντες) ανέφεραν επίσης ότι τα αποτελέσματα του σχεδίου/των δραστηριοτήτων θα μπορούσαν να συμβάλλουν στις δραστηριότητες πολιτικής σε μία ή περισσότερες άλλες χώρες 46 .

Υπήρχαν στοιχεία ότι τουλάχιστον ορισμένες ενέργειες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» συνεχίστηκαν μετά τη λήξη της χρηματοδότησης από την ΕΕ. Από τα 94 σχέδια (επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας) για τα οποία υπήρχαν τελικές εκθέσεις, τα 45 παρείχαν ορισμένα στοιχεία για τη συνέχιση των αποτελεσμάτων του σχεδίου. Οι εκθέσεις σχετικά με τις υπόλοιπες 49 χρηματοδοτούμενες ενέργειες δεν παρείχαν πληροφορίες για το θέμα αυτό. Κατά συνέπεια, η διαθεσιμότητα των πληροφοριών επηρεάζει τη δυνατότητα αξιολόγησης της βιωσιμότητας των σχεδίων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» 47 .

Οι δικαιούχοι των επιδοτήσεων θεωρούν ότι τα σχέδια είχαν επιτύχει βιώσιμα αποτελέσματα. Επί συνόλου 52 ερωτηθέντων, 30 (58%) ανέφεραν ότι το σχέδιό τους είχε σημαντικό αντίκτυπο στον θεματικό τομέα που εφαρμόστηκε, 18 ερωτηθέντες (35%) δεν γνώριζαν και 4 (8%) πίστευαν ότι το σχέδιό τους είχε σημαντικό αντίκτυπο. 48

Σε ορισμένες περιπτώσεις, εντοπίστηκαν προβλήματα ως προς τη δυνατότητα μεταφοράς των αποτελεσμάτων, τα οποία συνδέονται με τα συγκεκριμένα θέματα στα οποία επικεντρώθηκαν ορισμένες από τις ενέργειες. Μια τέτοια περίπτωση ήταν το σχέδιο «Ευρωπαϊκή εμπειρία στη διαμεσολάβηση και η εφαρμογή της στο τσεχικό νομικό περιβάλλον», το οποίο αποσκοπούσε στην κατάρτιση Τσέχων δικηγόρων και δικαστικών λειτουργών και υπαλλήλων στη διαμεσολάβηση. Το σχέδιο «Η εφαρμογή των κανονισμών Ρώμη Ι και ΙΙ και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 4/2009 από τους ασκούντες νομικά επαγγέλματα στη νότια Ευρώπη – EUROME» αφορούσε κανονισμούς που είχαν αντικείμενο το δίκαιο της θάλασσας και, συνεπώς, δεν θα ήταν εφαρμόσιμο σε χώρες που δεν είχαν σχέση με τον εν λόγω τομέα. Εντούτοις, και στις δύο περιπτώσεις, τα υποδείγματα που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.

Τα στοιχεία των σχεδίων που μεταφέρθηκαν ήταν μεταξύ άλλων τα εξής:

μεθοδολογικά εργαλεία που δημιουργήθηκαν για τα σχέδια, π.χ. μεθοδολογικές εκτιμήσεις και υποδείγματα δραστηριότητας, π.χ. για την πραγματοποίηση εκστρατειών, εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων με άλλες ομάδες-στόχους·

δικτυακοί τόποι —εάν έχει μεταφραστεί το περιεχόμενο προς χρήση σε άλλες χώρες·

δέσμες εργαλείων και εργαλεία σχεδίων, π.χ. εκθέσεις, κατευθυντήριες γραμμές και εγχειρίδια· και

σεμινάρια κατάρτισης και υλικά 49 .

2.4.4Καινοτομία

Καινοτομία είναι η ανάπτυξη και υλοποίηση νέων ιδεών (προϊόντων, υπηρεσιών και υποδειγμάτων) με στόχο την κάλυψη αναγκών και τη δημιουργία νέων σχέσεων ή συνεργασιών. Η καινοτομία αφορά τον σχεδιασμό νέων τρόπων ανταπόκρισης σε πιεστικές (κοινωνικές) απαιτήσεις.

Τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έδειξαν ότι τα περισσότερα σχέδια ήταν καινοτόμα όσον αφορά τις δραστηριότητες ή τις πρακτικές και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν. Επίσης, επιβεβαίωσαν ότι τα σχέδια θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρωτοπόρα στο πεδίο τους. Οι αιτούντες επιδότηση κλήθηκαν να τεκμηριώσουν τις καινοτόμες πτυχές του σχεδίου τους. 140 σχέδια παρουσίασαν σε ορισμένο βαθμό αποδεικτικά στοιχεία καινοτομίας. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις απαντήσεις στη διαδικτυακή έρευνα. Συγκεκριμένα, το 90% των 52 συμμετεχόντων στη διαδικτυακή έρευνα θεωρούσαν ότι τα σχέδια/οι δραστηριότητές τους είχαν καινοτόμο χαρακτήρα.

Καινοτόμες πρακτικές και δραστηριότητες αφορούσαν, μεταξύ άλλων, κατάρτιση, πρωτότυπη έρευνα σε τομέα που δεν έχει μελετηθεί στο παρελθόν, τη δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας και πρακτικές που ενσωματώνουν ενεργά τις ομάδες-στόχους, π.χ. συζητήσεις σε κοινότητα, τη χρήση παραδειγμάτων και τη χαρτογράφηση κοινοτικών πόρων. Όσον αφορά τις καινοτόμες μεθόδους, η έρευνα επισήμανε τη χρήση προσαρμοσμένων μεθόδων κατάρτισης, μεθόδων σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των ομάδων-στόχων, π.χ. επιχειρήσεων, δικαστικών λειτουργών και διαμεσολαβητών, διοργανικών μοντέλων συνεργασίας και αλληλοδιδακτικών μεθόδων 50 .

Η πλειονότητα των ερωτηθέντων στη διαδικτυακή έρευνα (62% επί συνόλου 52) επίσης διαβεβαίωσε ότι το σχέδιο θα μπορούσε να θεωρηθεί πρωτοπόρο στον τομέα πολιτικής του 51 .

Ένας αριθμός ερωτηθέντων ανέφερε ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, π.χ. επαγγελματίες, φορείς και κοινωνικές ομάδες, ενδιαφέρονταν για τα αποτελέσματα των σχεδίων τους —ιδίως, όσον αφορά τις καινοτόμες πτυχές των ενεργειών που υλοποιήθηκαν 52 , όπως:

ανάπτυξη μέσων και μεθοδολογιών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν απευθείας από ομάδες-στόχους για τη βελτίωση της ευαισθητοποίησης και του επιπέδου προστασίας (για παράδειγμα, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Lappeenranta δημιουργεί τη διαδικτυακή πλατφόρμα «Διαχείριση ταμειακών ροών» που προσφέρει στους λειτουργούς πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές για την αποφυγή καθυστερήσεων και ελλείψεων στη διαχείριση των δικαστηρίων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να υπονομεύσουν τη λειτουργία των δικαστηρίων)·

ενασχόληση με ένα πεδίο για πρώτη φορά, π.χ. το Πανεπιστήμιο Pècs με το σχέδιο «Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διασυνοριακής επιβολής στην ΕΕ» ή το σχέδιο του ρουμανικού Υπουργείου Δικαιοσύνης για βελτίωση της δικαστικής συνεργασίας στον τομέα της γονικής μέριμνας.

2.5ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗΣ

2.5.1Χρηματικά ποσά που δαπανήθηκαν σε σύγκριση με τον αντίκτυπο που επιτεύχθηκε

Το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής στήριξης στο πλαίσιο του προϋπολογισμού του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» προβλεπόταν για δημόσιες συμβάσεις και επιδοτήσεις ενεργειών (βλ. Πίνακας 1 2 Προβλεπόμενη κατανομή του π ροϋπολογισμού για το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» (2007-2013) ). Το υπόλοιπο του προϋπολογισμού διατέθηκε σε επιδοτήσεις λειτουργίας. Υψηλά ποσοστά διατέθηκαν σε δημόσιες συμβάσεις που χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» προκειμένου να συμβάλουν στην ανάπτυξη και εφαρμογή της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ, στη δημοσιότητα της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων των σχεδίων. Προς τούτο, δαπανήθηκε μεγάλο χρηματικό ποσό για εργαλεία ΤΠΕ και τη λειτουργία τους, ιδίως για την πύλη ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, εκτός από άλλα εργαλεία, όπως ο Ευρωπαϊκός Δικαστικός Άτλας για αστικές υποθέσεις και η βάση δεδομένων JURE 53 .

2.5.2Ζήτηση επιδοτήσεων ενεργειών

Υπήρχε υψηλή ζήτηση για χρηματοδότηση σχεδίων όσον αφορά τις αιτήσεις σε σχέση με τα επιλεγμένα σχέδια. Συνολικά υποβλήθηκαν 385 αιτήσεις για επιδοτήσεις ενεργειών του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» από το 2007 έως το 2013 και οι αιτήσεις των πρώτων προσκλήσεων είχαν υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας από εκείνες που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο μεταγενέστερων προσκλήσεων. Οι προσκλήσεις του 2007 και του 2008 είχαν ποσοστό επιτυχίας 61% επί συνόλου 44 και 31 αιτήσεων αντίστοιχα, αλλά αυτή η αναλογία μειώθηκε σε 20% για την πρόσκληση του 2011-2012 (η οποία κάλυψε δύο οικονομικά έτη), όταν οι αιτήσεις έφτασαν στο ανώτατο επίπεδο των 127, και σε 29% για την πρόσκληση του 2013 (με 96 αιτήσεις). Στην αρχή του προγράμματος η Επιτροπή δεν έλαβε τον αναμενόμενο αριθμό αιτήσεων. Ωστόσο, οι αριθμοί αυξάνονταν κατακόρυφα όσο το πρόγραμμα αποκτούσε μεγαλύτερη προβολή. Ο αριθμός των αιτήσεων για επιδοτήσεις ενεργειών αυξήθηκε από ένα μέσο όρο 40,5 για την περίοδο 2007-2010 σε 127 το 2011-2012 και 96 το 2013 54 .

2.5.3Ζήτηση επιδοτήσεων λειτουργίας

Με τις αιτήσεις επιδοτήσεων λειτουργίας να ανέρχονται συνολικά σε 50 (μέσος όρος 7 αιτήσεων ετησίως για την περίοδο, εκτός από την πρόσκληση του 2010 που έφτασε στο ανώτατο επίπεδο των 15 αιτήσεων), τα ποσοστά επιτυχίας ήταν υψηλότερα το 2008 και 2009 (50% και 43% αντίστοιχα) σημειώνοντας πτώση στο 20% το 2010 και έπειτα αύξηση στο 29% και 38% το 2012 και 2013. 55  

2.5.4Χρήση δημόσιων συμβάσεων

Περίπου 36,2% των δαπανών για προμήθειες δεσμεύτηκε για μελέτες, 33,4% και πλέον για υπηρεσίες ΤΠ και 26,8% για εκδηλώσεις 56 . Εκτός από τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής, οι δημόσιες συμβάσεις του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» περιλαμβάνουν έναν προϋπολογισμό για τη διαχείριση της συμμετοχής της κοινότητας στη Συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο και άλλο έναν προϋπολογισμό που διατίθεται, σύμφωνα με το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας, για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, το οποίο δημιουργήθηκε από την απόφαση του Συμβουλίου 2001/470/ΕΚ, της 28ης Μαΐου 2001, σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις. Το προηγούμενο στοιχείο είχε μικρό αντίκτυπο στον προϋπολογισμό, ενώ το τελευταίο αντιστοιχούσε σε ανάληψη υποχρέωσης ύψους 17,8 εκατ. EUR. Ο προϋπολογισμός αυτός προβλέφθηκε για συγκεκριμένες δραστηριότητες κατά το προηγούμενο έτος και, σε γενικές γραμμές, δεσμεύτηκε και καταβλήθηκε στο σύνολό του 57 .

2.5.5Συνολική υλοποίηση

Όπως αναφέρεται παραπάνω, ο αρχικός συνολικός προϋπολογισμός που προβλέφθηκε για την υλοποίηση του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου ανήλθε σε 103,7 εκατ. EUR. Δεδομένου ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί πλήρως όλες οι ενέργειες, το συνολικό καταβληθέν ποσό δεν είναι ακόμα γνωστό. Ο μέσος όρος μη απορρόφησης κονδυλίων έως σήμερα ανέρχεται σε 25%.

Με τα ποσά αυτά, το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» χρηματοδότησε 130 επιδοτήσεις ενεργειών, 16 επιδοτήσεις λειτουργίας και 247 ενέργειες προμηθειών. Από τις δραστηριότητες προμηθειών προκύπτει ότι όλες οι ενέργειες που ολοκληρώθηκαν έως τώρα έχουν αποπληρωθεί, γεγονός που επίσης υποδηλώνει την αποτελεσματική χρήση των οικονομικών πόρων 58 .

2.5.6Περιθώρια απλούστευσης

Η αξιολόγηση της αποδοτικότητας της διαχείρισης και το περιθώρια απλούστευσης συνδέονται στενά με τις άλλες διαπιστώσεις για την αποδοτικότητα βάσει του παρόντος τμήματος και βασίζονται στην αξιολόγηση της διαδικασίας υλοποίησης, π.χ. εάν είναι εξαιρετικά περίπλοκη (μεταξύ άλλων, επειδή περιλαμβάνει περιττούς, πολύπλοκους διοικητικούς κανόνες) ή εάν οι απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων είναι πολύ επαχθείς.

Με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έως σήμερα, η διαχείριση του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» από την Επιτροπή γενικά θεωρήθηκε αποτελεσματική όσον αφορά τις απαιτήσεις που επιβλήθηκαν στους αιτούντες και τους δικαιούχους επιδότησης και λαμβανομένης υπόψη της υποστήριξης που έλαβαν. Ωστόσο, ορισμένες οργανώσεις αντιμετώπισαν δυσκολίες με τη διαδικασία υποβολής αίτησης και υλοποίησης. Για παράδειγμα, τα ενδιαφερόμενα μέρη επισήμαναν ότι η διαδικασία υποβολής αίτησης στις προκλήσεις υποβολής προτάσεων ήταν περίπλοκη και ότι αντιμετώπισαν δυσκολίες με το τεχνικό και πληροφοριακό σύστημα, με αποτέλεσμα κάποιες οργανώσεις να μην συμμετάσχουν στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Υπάρχουν κάποια περιθώρια απλούστευσης των διαδικασιών για αιτούντες και δικαιούχους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη βελτίωση των τεχνικών/πληροφοριακών συστημάτων, την απλούστευση των λογιστικών διαδικασιών και της υποβολής οικονομικών εκθέσεων, τη βελτίωση και επιτάχυνση της διαδικασίας ανατροφοδότησης, και την πληρωμή φορέων για το έργο τους. Το καθεστώς υποβολής εκθέσεων συνολικά θεωρήθηκε κατάλληλο αλλά ορισμένες φορές περίπλοκο, ιδίως σε σχέση με την υποβολή οικονομικών εκθέσεων. Το καθεστώς παρακολούθησης της Επιτροπής συνολικά θεωρήθηκε χρήσιμο, αλλά ορισμένοι ερωτηθέντες αντιμετώπισαν δυσκολίες.

Το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της Επιτροπής ήταν περισσότερο προσανατολισμένο στις εκροές παρά στα αποτελέσματα, γεγονός που εξηγεί ορισμένες από τις ελλείψεις της παρούσας έκθεσης αξιολόγησης.

2.6ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ

Η προστιθέμενη αξία της ΕΕ αναφέρεται στον βαθμό που ο ενωσιακός χαρακτήρας του προγράμματος προσφέρει αξία στα ενδιαφερόμενα μέρη της και στον βαθμό που η ΕΕ έχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με εθνικούς και διεθνείς φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Πρώτον, εξετάζεται ο ενωσιακός χαρακτήρας του προγράμματος και η γεωγραφική του κάλυψη. Έπειτα, η προστιθέμενη αξία της ΕΕ αναλύεται όσον αφορά την αξία προς την ΕΕ και τους δικαιούχους. Ωστόσο, δεν κατέστη δυνατός ο εντοπισμός και η μέτρηση της προστιθέμενης αξίας της ΕΕ σε σχέση με τον αντίκτυπό της.

Γενικά, η χρηματοδότηση στο πλαίσιο των προγραμμάτων που διαχειρίζεται η ΓΔ Δικαιοσύνης και εξετάζονται στην παρούσα αξιολόγηση ήταν διαθέσιμη μόνο για δραστηριότητες με σαφή ευρωπαϊκή «προστιθέμενη αξία». Αυτό σημαίνει ότι οι δραστηριότητες πρέπει να υπερβαίνουν τα εθνικά ή τοπικά συμφέροντα για να καταστούν πραγματικά «ευρωπαϊκές» με ευρωπαϊκή συνάφεια, κάλυψη και αντίκτυπο.

Η προστιθέμενη αξία του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» αφορά κυρίως τις διακρατικές διαστάσεις του εντός της ΕΕ. Το πρόγραμμα θεσπίστηκε με στόχο τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης εντός του οποίου διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων. Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά από μόνα τους. Επομένως, το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με γνώμονα την απαίτηση μιας ευρωπαϊκής αντιμετώπισης, που να περιλαμβάνει την ανταλλαγή πληροφοριών σε επίπεδο ΕΕ και να διασφαλίζει τη διάδοση ορθών πρακτικών σε ολόκληρη την ΕΕ. Επομένως, η συνεργασία μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ είναι σημαντική για την υλοποίηση του προγράμματος.

Όσον αφορά τις επιδοτήσεις ενεργειών, το άρθρο 4 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος ορίζει ότι το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» χρηματοδοτεί ειδικά διακρατικά σχέδια που περιλαμβάνουν τουλάχιστον δύο κράτη μέλη ή ένα κράτος μέλος και ένα άλλο κράτος το οποίο μπορεί να είναι υπό προσχώρηση ή υποψήφια χώρα. Στα ετήσια προγράμματα εργασίας και στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων τίθεται η προϋπόθεση δημιουργίας διακρατικών εταιρικών σχέσεων «επιλέξιμων οργανισμών, ήτοι με έναν αιτούντα και τουλάχιστον έναν εταίρο, που αποτελούνται από οργανώσεις από τουλάχιστον δύο διαφορετικές επιλέξιμες χώρες, ήτοι από τουλάχιστον δύο διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ».

Όσον αφορά τις επιδοτήσεις λειτουργίας, οι οργανώσεις πρέπει να εκτελούν δραστηριότητες με ευρωπαϊκή διάσταση στις οποίες συμμετέχουν τουλάχιστον 10 κράτη μέλη της ΕΕ. Το άρθρο 9 παράγραφος 5 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος επίσης αναφέρει ότι η επιλογή αιτήσεων επιδότησης λειτουργίας αξιολογείται, μεταξύ άλλων, με γνώμονα τον «γεωγραφικό αντίκτυπο των υλοποιούμενων δραστηριοτήτων».

Σύμφωνα με το άρθρο 5 της απόφασης θέσπισης του προγράμματος, οι υπό προσχώρηση χώρες, οι υποψήφιες χώρες καθώς και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που περιλαμβάνονται στη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης μπορούν να συμμετέχουν στις ενέργειες του προγράμματος. Επίσης, οι ασκούντες νομικά επαγγέλματα που προέρχονται από τη Δανία, από υποψήφιες για προσχώρηση χώρες που δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα, εφόσον αυτό συμβάλλει στην προετοιμασία της προσχώρησής τους, ή από άλλες χώρες εκτός ΕΕ που δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα, εφόσον αυτό εξυπηρετεί τους στόχους των σχεδίων, μπορούν να συμμετέχουν ως συνεργαζόμενοι εταίροι, αλλά δεν επιτρέπεται να υποβάλλουν σχέδια ή να συμμετέχουν στην αίτηση (να είναι συνδικαιούχοι). Η θεματολογία που καλύπτει το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη», όπως αναφέρεται στα ετήσια προγράμματα εργασίας και στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, επικεντρώνεται πρωτίστως σε θέματα της ΕΕ και στη διακρατική συνεργασία. Πρώτα και κύρια, στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του 2010 μνημονεύεται ως γενική προτεραιότητα ο τομέας της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, και ιδίως η στήριξη της ανάπτυξης βέλτιστων πρακτικών μέσω διακρατικών πιλοτικών σχεδίων, τα οποία καλούνταν να καταδείξουν με ποιον τρόπο συμβάλλουν στη βελτίωση της διαλειτουργικότητας σε επίπεδο ΕΕ.

2.6.1Γεωγραφική κάλυψη των χρηματοδοτούμενων σχεδίων

Από την αξιολόγηση προκύπτει ότι οι περισσότερες επιδοτήσεις του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» χορηγήθηκαν σε μια ολιγομελή μια ομάδα κρατών μελών (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία). Τα υπόλοιπα κράτη μέλη συμμετείχαν μόνο σε περιορισμένο βαθμό ή δεν συμμετείχαν καθόλου.

Δεδομένου ότι το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» επικεντρώθηκε στη βελτίωση της δικαστικής συνεργασίας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ήταν σημαντικό να συμμετέχουν στο πρόγραμμα εταίροι και τελικοί δικαιούχοι από διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ. Οι περισσότερες συμμετέχουσες οργανώσεις είχαν ως έδρα το Βέλγιο, τη Γερμανία και την Ισπανία, με τις περισσότερες οργανώσεις να είναι οργανώσεις εταίρων. Η Δανία δεν συμμετείχε στο πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη».

Οι οργανώσεις από όλα τα κράτη μέλη εκτός από την Πορτογαλία, τη Μάλτα, την Κύπρο, την Κροατία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία και τη Δανία συμμετείχαν ως κύριες οργανώσεις στα σχέδια του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη». Ο μεγαλύτερος αριθμός των κύριων οργανώσεων ήταν από το Βέλγιο (21% ή 31 οργανώσεις), τη Γερμανία (12% ή 18 οργανώσεις) και την Ισπανία (11% ή 16 οργανώσεις). Το Βέλγιο φιλοξενεί υψηλό ποσοστό δικτύων, πλατφορμών ή φόρουμ σε επίπεδο ΕΕ, γεγονός που εξηγεί τον υψηλό αριθμό κύριων οργανώσεων με έδρα στο Βέλγιο. Ο μεγαλύτερος αριθμός των οργανώσεων εταίρων ήταν από την Ιταλία (10% ή 57 οργανώσεις) και ακολουθούσε η Ισπανία (10% ή 55 οργανώσεις). Ωστόσο, οι οργανώσεις εταίρων ήταν κατανεμημένες πιο ομοιόμορφα σε διαφορετικά κράτη μέλη.

Το 21% της χρηματοδότησης του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» διατέθηκε σε σχέδια η κύρια οργάνωση των οποίων ήταν από το Βέλγιο. Μετά το Βέλγιο ακολουθούσε η Γερμανία (12%) και η Γαλλία (11%). Η εν λόγω κατανομή της χρηματοδότησης συνδέεται στενά με την κατανομή του αριθμού των σχεδίων που υλοποιήθηκαν υπό την αιγίδα των κρατών μελών (βλ. διάγραμμα 2-1, αριστερά). Ωστόσο, ο χάρτης της χρηματοδότησης δεν παρουσιάζει την κατανομή της δεσμευθείσας χρηματοδότησης μεταξύ των εταίρων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Στο διάγραμμα 2-1 γίνεται η υπόθεση ότι το σύνολο των δεσμευμένων κονδυλίων κατανεμήθηκε στη χώρα της κύριας οργάνωσης. Επειδή η υπόθεση αυτή δεν ίσχυε στην πραγματικότητα (τα σχέδια ήταν διακρατικά και επίσης οι εταίροι που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έλαβαν μέρος της χρηματοδότησης), το διάγραμμα 2-2 θα πρέπει να ερμηνεύεται με προσοχή.

Διάγραμμα 21 Χορήγηση δεσμευμένης χρηματοδότησης του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» ανά επικεφαλής οργάνωση (αριστερά) και ανά επικεφαλής οργάνωση κατά κεφαλή (δεξιά)

Στο διάγραμμα 2-2 επιπλέον επισημαίνεται η δομή των εταιρικών σχέσεων στα τρία κράτη μέλη με τον μεγαλύτερο αριθμό επικεφαλής οργανώσεων (Βέλγιο, Γερμανία και Ισπανία). Από τα διαγράμματα προκύπτει ότι οι επικεφαλής οργανώσεις του Βελγίου συνεργάζονται συχνά με εταίρους από το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία καθώς και με εταίρους από την Ισπανία και τις Κάτω Χώρες. Οι γερμανικές επικεφαλής οργανώσεις συνεργάζονται συχνότερα με αυστριακές οργανώσεις (οκτώ σχέδια) και ακολούθως με τσεχικές, γερμανικές και ιταλικές οργανώσεις. Οι ισπανικές επικεφαλής οργανώσεις συνεργάζονται κυρίως με πορτογαλικές, ιταλικές και ισπανικές οργανώσεις.

Διάγραμμα 22 Δομή εταιρικών σχέσεων των τριών κρατών μελών με τον μεγαλύτερο αριθμό επικεφαλής οργανώσεων

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» δεν κάλυψε ομοιόμορφα όλα τα κράτη μέλη. Ο μεγαλύτερος αριθμός αιτήσεων υποβλήθηκε από ιταλικές οργανώσεις (76 από 385) και ακολούθησαν οργανώσεις από το Βέλγιο (69) και την Ισπανία (55). Τα παραπάνω τρία κράτη μέλη υπέβαλαν τις περισσότερες αιτήσεις, ήτοι το 52% του συνόλου των αιτήσεων χρηματοδότησης από το πρόγραμμα. Η Κροατία, η Μάλτα, η Κύπρος και η Δανία δεν υπέβαλαν καμία αίτηση χρηματοδότησης από το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» (βλ. διάγραμμα 2-3).

Διάγραμμα 23 Συνολικός αριθμός αιτήσεων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» (δεξιά) και ποσοστό επιτυχίας ανά κράτος μέλος (αριστερά)

Το Λουξεμβούργο, η Φινλανδία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Γαλλία και η Σουηδία είχαν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας των υποβληθεισών αιτήσεων (50% και πλέον των αιτήσεων ήταν επιτυχείς). Η Πορτογαλία, η Βουλγαρία και η Σλοβακία δεν έλαβαν χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη».

2.6.2Προστιθέμενη αξία για την ΕΕ και τους δικαιούχους επιδοτήσεων

Οι επαναληπτικές συνεντεύξεις και η διαδικτυακή έρευνα κατέδειξαν ότι η διακρατική εταιρική σχέση απέφερε ειδικά οφέλη στους δικαιούχους οργανισμούς, τα οποία δεν θα μπορούσε να αποφέρει καμία άλλη πηγή χρηματοδότησης στην ίδια κλίμακα 59 . Η προσέγγιση της εταιρικής σχέσης είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της βάσης γνώσεων των οργανώσεων που συμμετείχαν. Από τους 59 ερωτηθέντες στη διαδικτυακή έρευνα, οι 45 επιβεβαίωσαν ότι η εταιρική σχέση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των γνώσεων/της εμπειρογνωμοσύνης τους στον θεματικό τομέα (δεν μετρήθηκε πόσο αυξήθηκαν οι γνώσεις τους), τη δικτύωση με (περισσότερους) διεθνείς εταίρους (41 ερωτηθέντες) και την αύξηση των γνώσεών τους σχετικά με την πολιτική και τις πρακτικές σε άλλες χώρες (38 ερωτηθέντες). Σε μικρότερο βαθμό, συνέβαλε επίσης στην αύξηση των γνώσεων σχετικά με τη συναφή νομοθεσία της ΕΕ και τις πολιτικές της ΕΕ 60 .

Η διακρατική εταιρική σχέση διεύρυνε επίσης τις δυνατότητες διάδοσης των αποτελεσμάτων. Από τα αποτελέσματα της έρευνας, σε συνδυασμό με τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, προκύπτει ότι οι καλές συνθήκες εργασίας μεταξύ των εταίρων έδωσαν τη δυνατότητα στις οργανώσεις να απευθυνθούν σε όλες τις ομάδες-στόχους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων η προσέγγιση των οποίων δεν ήταν εύκολη, και διασφαλίσαν την ευρεία διάδοση των αποτελεσμάτων. Η προσήλωση όλων των εταίρων στο σχέδιο, η σαφής κατανομή των καθηκόντων και η συμφωνία σχετικά με τον τρόπο υλοποίησης των δραστηριοτήτων συνέβαλαν στην επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων. Εντούτοις, παρά τη συνολική ικανοποίηση με τις εταιρικές σχέσεις, το 26% των συμμετεχόντων στη διαδικτυακή έρευνα συμφώνησε πλήρως και το 35% συμφώνησε εν μέρει με τη δήλωση ότι θα ήταν χρήσιμη η συμμετοχή εταίρων από άλλες χώρες. Οι επαναληπτικές συνεντεύξεις επιβεβαιώνουν επίσης τα ειδικά οφέλη των διακρατικών εταιρικών σχέσεων, ήτοι τη διεύρυνση της βάσης γνώσεων και των δυνατοτήτων διάδοσης, καθώς και τις καλές σχέσεις εργασίας μεταξύ των εταίρων που ενισχύουν αυτά τα ειδικά οφέλη.

Εκτός από την προστιθέμενη αξία για αποδέκτες επιδοτήσεων, η έρευνα υποδεικνύει ότι τα σχέδια προσέθεσαν αξία συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν ότι τα σχέδια/οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν είχαν σημαντική/μείζονα συμβολή στη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας και την επεξεργασία και διάδοση βέλτιστων πρακτικών. Μεταξύ αυτών, οι εργασίες ανάλυσης συνέβαλαν κυρίως στην επίτευξη άλλων στόχων (40%), η αμοιβαία μάθηση κυρίως συνέβαλε στην ανάπτυξη αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των χωρών (28%), και η ευαισθητοποίηση συνέβαλε κυρίως στην επεξεργασία και διάδοση ορθών πρακτικών (25%).

Ωστόσο, οι περισσότεροι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι τα σχέδια/οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν συνέβαλαν ελάχιστα ή δεν συνέβαλαν καθόλου στη δημιουργία πρακτικών εργαλείων και λύσεων που αντιμετωπίζουν διασυνοριακές προκλήσεις ή προκλήσεις σε επίπεδο της Ένωσης και στην αύξηση της ενημέρωσης ενός ευρύτερου κοινού για τα δικαιώματα που απορρέουν από τη νομοθεσία της ΕΕ.

Η προστιθέμενη αξία της ΕΕ είναι ιδιαίτερα έκδηλη στις απαντήσεις των δικαιούχων επιδότησης ως προς το πόσο σημαντική ήταν η χρηματοδότηση της ΕΕ στην επίτευξη των στόχων. Το 87% των συμμετεχόντων στην έρευνα απάντησαν ότι τα σχέδια/οι δραστηριότητες δεν θα είχαν υλοποιηθεί χωρίς τη χρηματοδότηση της ΕΕ. Ως εκ τούτου, συνάγεται ότι τα περισσότερα σχέδια/οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» δεν θα είχαν υλοποιηθεί αν δεν υπήρχε το πρόγραμμα 61 .

3ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συνάφεια του προγράμματος 62

Οι στόχοι του προγράμματος ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκεκριμένοι, εφικτοί και ρεαλιστικοί. Ωστόσο, δεν ήταν ούτε μετρήσιμοι ούτε χρονικά προσδιορισμένοι (αν και οριοθετούνταν από τη διάρκεια του προγράμματος και των σχεδίων).

Συνολικά οι προτεραιότητες και οι χρηματοδοτούμενες ενέργειες μπορούν να θεωρηθούν συναφείς με τους στόχους του προγράμματος. Ωστόσο, η διαδικασία που εφαρμόστηκε για την επιλογή των προτεραιοτήτων του προγράμματος άφηνε μικρά περιθώρια για ελιγμούς μετά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων (αν και καταρχήν ένα σχέδιο που δεν αντανακλούσε καμία προτεραιότητα μπορούσε να λάβει επιδότηση βάσει άλλων κριτηρίων ανάθεσης). Αυτό σήμαινε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, αν μια προτεραιότητα άλλαζε κατά τη διάρκεια υλοποίησης ενός σχεδίου, τα αποτελέσματά της ήταν λιγότερο χρήσιμα. Αντίστροφα, σε σχέση με την κατάρτιση, για παράδειγμα, υπήρχε το ενδεχόμενο να προκύψουν ανάγκες κατάρτισης και εκπαίδευσης που δεν ενέπιπταν στις καθορισμένες προτεραιότητες. Οι ανάγκες αυτές δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος, επειδή δεν λήφθηκαν υπόψη σε συγκεκριμένη πρόσκληση.

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» σχεδιάστηκε με γνώμονα να υποστηρίξει την πρακτική εφαρμογή και υλοποίηση της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ και να συμβάλει στην ανάπτυξη πολιτικής και νομοθεσίας.

Σε γενικές γραμμές οι δικαιούχοι επιδοτήσεων θεωρούσαν ότι οι ανάγκες των ομάδων-στόχων προσδιορίζονταν και καλύπτονταν στο πλαίσιο των προσκλήσεων και των επιλεγμένων ενεργειών. Υπήρχαν, ωστόσο, διαφοροποιήσεις ως προς το κατά πόσο ο προσδιορισμός των αναγκών αυτών ήταν επαρκής, καθώς στο πλαίσιο ορισμένων ενεργειών έγινε ενδελεχής εκτίμηση αναγκών και σε άλλες υιοθετήθηκε λιγότερο αυστηρή προσέγγιση. Ωστόσο, η παρούσα αξιολόγηση δεν μπόρεσε να προσδιορίσει την καταλληλότητα της μεθόδου που χρησιμοποιήθηκε για τις εκτιμήσεις των αναγκών οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από τα σχέδια. Οι εκτιμήσεις των αναγκών δεν συνιστούν υποχρεωτική απαίτηση για τους δικαιούχους επιδότησης.

Συνοχή και συμπληρωματικότητα

Γενικά, το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» πέτυχε έναν ορισμένο βαθμό συμπληρωματικότητας με άλλα προγράμματα της ΕΕ όσον αφορά ορισμένους στόχους και θεματικούς τομείς, τον χαρακτήρα του προγράμματος και τις ομάδες-στόχους, ιδίως δε με το πρόγραμμα «Ποινική δικαιοσύνη» και «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια». Ωστόσο, υπάρχει ταυτόχρονα κίνδυνος επικάλυψης με τα εν λόγω προγράμματα.

Δημιουργήθηκαν συνέργειες σε επίπεδο ΕΕ και εθνικό επίπεδο, καθώς και εντός του ίδιου του προγράμματος.

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» παρουσίαζε συνοχή με τις εξελίξεις πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και εθνικό επίπεδο και μπόρεσε να υποστηρίξει την ανάπτυξη πολιτικής και τη νομοθεσία στην αστική δικαιοσύνη μέσω των χρηματοδοτούμενων ενεργειών και μέσω δημόσιων συμβάσεων.

Αποτελεσματικότητα

Γενικά, οι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν συνέβαλαν στην επίτευξη των στόχων του προγράμματος. Ωστόσο, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος εξαιτίας των περιορισμένων πληροφοριών για τα τελικά αποτελέσματα και τις επιπτώσεις που παρέχονται στις τελικές εκθέσεις των σχεδίων και τις συνεντεύξεις. Το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της Επιτροπής ήταν περισσότερο προσανατολισμένο στις εκροές παρά στα αποτελέσματα, γεγονός που εξηγεί ορισμένες από τις ελλείψεις της παρούσας έκθεσης αξιολόγησης.

Τα περισσότερα σχέδια μπόρεσαν να επιτύχουν τα προβλεπόμενα αποτελέσματά τους εγκαίρως και να απευθυνθούν στην προβλεπόμενη ομάδα-στόχο. Δεν εντοπίστηκαν εμπόδια που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σημαντικά την υλοποίηση των αποτελεσμάτων ή των στόχων του σχεδίου.

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» συνέβαλε στην εφαρμογή και ανάπτυξη της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ, μέσω επιδοτήσεων και δημόσιων συμβάσεων. Εντούτοις, η μεγάλη διάρκεια του κύκλου των σχεδίων θα μπορούσε να εκμηδενίσει την αποτελεσματικότητα των ολοκληρωμένων ενεργειών σε περίπτωση αλλαγής των προτεραιοτήτων πολιτικής.

Βιωσιμότητα

Όσον αφορά τη βραχυπρόθεσμη βιωσιμότητα (π.χ. μέσω διάδοσης των αποτελεσμάτων του σχεδίου), οι προσπάθειες της Επιτροπής για διάδοση (και παρακολούθηση) των αποτελεσμάτων των σχεδίων ήταν σε γενικές γραμμές περιορισμένες. Η Επιτροπή βασίστηκε κυρίως στους δικαιούχους για τη διάδοση των εκροών απευθείας στις ομάδες-στόχους της και οι δικοί της ανθρώπινοι πόροι αφοσιώθηκαν κυρίως στην οικονομική διαχείριση. Η διάδοση σε ένα ευρύτερο κοινό θεωρείται βασικό στοιχείο που προσδίδει μεγαλύτερο αντίκτυπο στο πρόγραμμα. Η διάδοση των αποτελεσμάτων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» ήταν εξαιρετικά περιορισμένη σε επίπεδο αποτελεσματικότητας εξαιτίας της έλλειψης συγκεκριμένου καναλιού διάδοσής τους. Η διάδοση από τους δικαιούχους της επιδότησης αποδείχτηκε πιο αποτελεσματική καθώς για τις περισσότερες επιδοτήσεις ενεργειών και επιδοτήσεις λειτουργίας είχαν εκπονηθεί σαφή σχέδια διάδοσης των αποτελεσμάτων των σχεδίων/δραστηριοτήτων τους.

Γενικά, το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» παρήγαγε βιώσιμα αποτελέσματα μεσοπρόθεσμα (π.χ. συνέχιση των αποτελεσμάτων των σχεδίων και/ή των εταιρικών σχέσεων) και μακροπρόθεσμα (π.χ. μέσω της μεταφοράς των αποτελεσμάτων των σχεδίων σε άλλα περιβάλλοντα, οργανώσεις και κράτη μέλη με περιορισμένη χρηματοδότηση ή χωρίς επιπρόσθετη χρηματοδότηση). Όσον αφορά τη συνέχιση των εταιρικών σχέσεων, τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν είναι κάπως αντιφατικά: ενώ οι τελικές εκθέσεις του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» υποδήλωναν ότι τα ποσοστά συνέχισης ήταν χαμηλά, από τη διαδικτυακή έρευνα προέκυψε διαφορετικό αποτέλεσμα, με τους περισσότερους συμμετέχοντες να αναφέρουν ότι η εταιρική σχέση είχε συνεχιστεί. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην «αποκατάσταση» εταιρικών σχέσεων μετά από κάποιο διάστημα, όταν η τελική έκθεση είχε ήδη υποβληθεί.

Τα περισσότερα σχέδια θεωρήθηκαν καινοτόμα, ιδίως ως προς τη στόχευση ομάδων ή την αντιμετώπιση ζητημάτων τα οποία δεν είχαν ερευνηθεί ή εξεταστεί στο παρελθόν, ή χάρη στην ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών, προσεγγίσεων ή εργαλείων.

Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν ότι χρειαζόταν περαιτέρω χρηματοδότηση για τη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας του σχεδίου/των δραστηριοτήτων.

Αποδοτικότητα

Γενικά, η χρηματοδότηση που χορηγήθηκε μέσω επιδοτήσεων ενεργειών, επιδοτήσεων λειτουργίας και δημόσιων συμβάσεων φαίνεται ότι ήταν επαρκής για τη στήριξη της επίτευξης των γενικών στόχων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη».

Οι οικονομικοί πόροι χρησιμοποιήθηκαν αποδοτικά σε γενικές γραμμές, κρίνοντας με βάση τη σύγκριση εισροών και εκροών στους προϋπολογισμούς των σχεδίων, καθώς και τις συνολικές εκροές και τα αποτελέσματα που παρήχθησαν. Κατά τα πρώτα έτη της υλοποίησης τα ποσοστά απορρόφησης ήταν σχετικά χαμηλά, γεγονός που αποτελεί ένδειξη ότι οι πιθανοί δικαιούχοι είχαν έλλειψη οικονομικών και διοικητικών ικανοτήτων, για να αυξηθούν ωστόσο σε αποδεκτά επίπεδα μετά από δύο έτη.

Η διαχείριση του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» από την Επιτροπή θεωρήθηκε αποδοτική όσον αφορά τις απαιτήσεις που επιβλήθηκαν στους αιτούντες και τους δικαιούχους επιδότησης και την υποστήριξη που έλαβαν. Ωστόσο, ορισμένες οργανώσεις θεώρησαν δύσκολη τη διαδικασία υποβολής αίτησης και υλοποίησης. Υπάρχουν κάποια περιθώρια απλούστευσης των διαδικασιών για αιτούντες και δικαιούχους (π.χ. βελτίωση των τεχνικών/πληροφοριακών συστημάτων ή απλούστευση των λογιστικών διαδικασιών και της υποβολής οικονομικών εκθέσεων). Το καθεστώς υποβολής εκθέσεων συνολικά θεωρήθηκε κατάλληλο αλλά ορισμένες φορές περίπλοκο, ιδίως σε σχέση με την υποβολή οικονομικών εκθέσεων. Το καθεστώς παρακολούθησης της Επιτροπής γενικά θεωρήθηκε χρήσιμο.

Προστιθέμενη αξία για την ΕΕ

Το πρόγραμμα «Αστική δικαιοσύνη» είχε έντονη διακρατική διάσταση. Οι διακρατικές εταιρικές σχέσεις είχαν ως αποτέλεσμα ειδικά πλεονεκτήματα για τις οργανώσεις που συμμετείχαν στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων του προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη», π.χ. αύξηση της βάσης γνώσεων των συμμετεχόντων οργανισμών, του δικτύου που απαρτίζεται από (περισσότερους) διεθνείς εταίρους και βελτίωση των γνώσεων σχετικά με την πολιτική και τις πρακτικές σε άλλες χώρες.

Η γεωγραφική κάλυψη των χρηματοδοτούμενων επιδοτήσεων ενεργειών και επιδοτήσεων λειτουργίας ήταν ανομοιόμορφη, καθώς λίγα κράτη μέλη εκπροσωπήθηκαν σε υπέρμετρο βαθμό (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία), ενώ άλλα συμμετείχαν λιγότερο ή καθόλου.

Βασικές συστάσεις

Καλύτερος ορισμός των προτεραιοτήτων: η Επιτροπή θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο χρόνο και ανθρώπινους πόρους στη διαδικασία καθορισμού προτεραιοτήτων προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι προτεραιότητες μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς στο πλαίσιο του προβλεπόμενου προϋπολογισμού.

Ρεαλιστικές εκτιμήσεις των κινδύνων των σχεδίων και καλύτερες στρατηγικές άμβλυνσης των κινδύνων: η Επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί καλύτερα τους κινδύνους σε ολόκληρη τη διάρκεια του σχεδίου, ζητώντας, για παράδειγμα, την υποβολή σύντομων εκθέσεων προόδου που προσδιορίζουν τους πιθανούς κινδύνους καθώς αυτοί προκύπτουν κατά την υλοποίηση του σχεδίου.

Αύξηση της εστίασης σε εκτιμήσεις επιπτώσεων σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο στις εκροές, όσον αφορά την παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Η σύσταση αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάγκη συλλογής, ανάλυσης και χρήσης αντικειμενικών και ανεξάρτητων αποδεικτικών στοιχείων για τη διενέργεια αξιολογήσεων των σχεδίων και του προγράμματος. Αύξηση της εστίασης στην εκτίμηση των αναγκών τις οποίες έχει στόχο να καλύψει το κάθε σχέδιο..

Διερεύνηση τρόπων βελτίωσης της αξιοποίησης των εκροών, των αποτελεσμάτων και βέλτιστων πρακτικών των σχεδίων από άλλες οργανώσεις, και σε άλλα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των πόρων για μεταφράσεις, επικοινωνία και διάδοση.

Βελτίωση της λογικής παρέμβασης του προγράμματος· πέραν του πεδίου εφαρμογής του προγράμματος και των γενικών και ειδικών στόχων και προτεραιοτήτων, των ειδών ενεργειών και των ειδών παρέμβασης και μέτρων εφαρμογής του, η Επιτροπή πρέπει να επιδιώκει τη βελτίωση της λογικής παρέμβασης 63 και να καθιστά τις σχέσεις μεταξύ συλλογιστικής, στόχων, εισροών, εκροών, δικαιούχων, αναμενόμενων αποτελεσμάτων και επιπτώσεων σαφείς, ακριβείς και συγκεκριμένες στην περίπτωση συνέχισης του προγράμματος στο μέλλον.

(1)

Άρθρο 16 παράγραφος 3 στοιχείο δ) της απόφασης αριθ. 1149/2007/ΕΚ, της 25ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση, για την περίοδο 2007-2013, του ειδικού προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη».

(2)

 Η έκθεση της εκ των υστέρων αξιολόγησης από εξωτερικό αξιολογητή είναι δημοσιευμένη στη διεύθυνση: Κύρια έκθεση: http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf , Παραρτήματα: http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_annex_4_quantitative_analysis.pdf

Η έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης από εξωτερικό αξιολογητή είναι δημοσιευμένη στη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0351:FIN:EN:PDF  

(3)

Οι δύο αυτές πηγές είναι μάλλον υποκειμενικές πηγές αποδεικτικών στοιχείων και δεν θεωρούνται ανεξάρτητα αποδεικτικά στοιχεία επιδόσεων.

(4)

Άρθρο 8 της απόφασης αριθ. 1149/2007/ΕΚ, της 25ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση, για την περίοδο 2007-2013, του ειδικού προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη».

(5)

Στο ίδιο.

(6)

Στο ίδιο.

(7)

Άρθρο 13 της απόφασης αριθ. 1149/2007/ΕΚ, της 25ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση, για την περίοδο 2007-2013, του ειδικού προγράμματος «Αστική δικαιοσύνη» στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη».

(8)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 38 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(9)

Προϋπολογισμός που διατίθεται σε επιδοτήσεις ενεργειών για «ειδικά διακρατικά σχέδια κοινοτικού ενδιαφέροντος, τα οποία υποβάλλονται από αρχή ή άλλο φορέα κράτους μέλους ή από διεθνή ή μη κυβερνητική οργάνωση και στα οποία συμμετέχουν τουλάχιστον δύο κράτη μέλη ή ένα κράτος μέλος και ένα άλλο κράτος το οποίο μπορεί να είναι υπό προσχώρηση ή υποψήφια χώρα» (άρθρο 4 στοιχείο β) της απόφασης θέσπισης του προγράμματος).

(10)

Προϋπολογισμός που διατίθεται, σύμφωνα με το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας, σε επιδοτήσεις ενεργειών για ειδικά σχέδια που συμβάλλουν στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού. Πρόκειται για σχέδια που προωθούν τη δικαστική συνεργασία και την κατάρτιση εθνικών δικαστών στο πλαίσιο της εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανόνων ανταγωνισμού, περιλαμβανομένων των άρθρων 101 και 102 της ΣΛΕΕ και των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, με σκοπό να συμβάλουν στην ανάπτυξη και εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής ανταγωνισμού και των μέτρων συνεργασίας της Κοινότητας στον τομέα του ανταγωνισμού προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέπεια της πολιτικής ανταγωνισμού της Κοινότητας.

(11)

Προϋπολογισμός που διατίθεται σε επιδοτήσεις λειτουργίας για την «υποστήριξη των δραστηριοτήτων μη κυβερνητικών οργανώσεων ή άλλων οντοτήτων που επιδιώκουν σκοπούς γενικού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος σύμφωνα με τους γενικούς στόχους του προγράμματος, υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στα ετήσια προγράμματα εργασίας» (άρθρο 4 στοιχείο γ) της απόφασης θέσπισης του προγράμματος).

(12)

Προϋπολογισμός που διατίθεται σε «επιδοτήσεις λειτουργίας για τη συγχρηματοδότηση δαπανών στο πλαίσιο του μόνιμου προγράμματος εργασίας του ευρωπαϊκού δικτύου των Ανωτάτων Συμβουλίων του δικαστικού σώματος και του δικτύου των Προέδρων των Ανώτατων Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο μέτρο που προκύπτουν κατά την επιδίωξη στόχου γενικού ευρωπαϊκού συμφέροντος με την προώθηση των ανταλλαγών απόψεων και εμπειρίας σε θέματα σχετικά με τη νομολογία, την οργάνωση και το ρόλο των μελών των δικτύων αυτών κατά την εκτέλεση των δικαστικών ή/και συμβουλευτικών λειτουργιών τους όσον αφορά το κοινοτικό δίκαιο».

(13)

Προϋπολογισμός που διατίθεται για τη διαχείριση της συμμετοχής της Κοινότητας στη Συνδιάσκεψη της Χάγης για το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο.

(14)

Προϋπολογισμός που διατίθεται, σύμφωνα με το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας, για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις, το οποίο δημιουργήθηκε από την απόφαση του Συμβουλίου 2001/470/ΕΚ, της 28ης Μαΐου 2001, σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικαστικού δικτύου για αστικές και εμπορικές υποθέσεις.

(15)

Προϋπολογισμός που διατίθεται για «ειδικές ενέργειες που αναλαμβάνονται με πρωτοβουλία της Επιτροπής, όπως μελέτες και έρευνα, δημοσκοπήσεις και έρευνες κοινής γνώμης, διαμόρφωση δεικτών και κοινών μεθοδολογιών, συλλογή, επεξεργασία και διάδοση δεδομένων και στατιστικών, σεμινάρια, συνέδρια και συσκέψεις εμπειρογνωμόνων, διοργάνωση δημόσιων εκστρατειών και εκδηλώσεων, σχεδιασμός και επιμέλεια δικτυακών τόπων, επεξεργασία και διάδοση πληροφοριακού υλικού, υποστήριξη και διαχείριση δικτύων εθνικών εμπειρογνωμόνων, δραστηριότητες ανάλυσης, παρακολούθησης και αξιολόγησης (άρθρο 4 στοιχείο α) της απόφασης θέσπισης του προγράμματος).

(16)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 3 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(17)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV) quantitative analysis, 28 Ιουλίου 2015, σ. 10 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_annex_4_quantitative_analysis.pdf  

(18)

Ως στόχοι SMART ορίζονται οι στόχοι που είναι συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, εφικτοί, ρεαλιστικοί και χρονικά προσδιορισμένοι.

(19)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 7 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(20)

Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Εμπιστοσύνη στην πανευρωπαϊκή δικαιοσύνη: μια νέα διάσταση στην ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση, COM/2011/0551 final, της 13.09.2011.

(21)

Π.χ. στο ΕΔΚΔ μέσω του προγράμματος «Ποινική δικαιοσύνη» και σε άλλους φορείς, όπως η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης, μέσω επιδοτήσεων λειτουργίας που χορηγήθηκαν από τη Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού.

(22)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 7 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(23)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 650/2012 σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.

(24)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 7 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(25)

Στο ίδιο, σ. 12.

(26)

Στο ίδιο, σ. 13.

(27)

Στο ίδιο, σ. 12.

(28)

Στο ίδιο, σ. 14.

(29)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 606/2013 για την αμοιβαία αναγνώριση μέτρων προστασίας σε αστικές υποθέσεις.

(30)

Οδηγία 2011/99/ΕΕ περί της ευρωπαϊκής εντολής προστασίας.

(31)

 Δικτυακός τόπος Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια», στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/justice/grants/programmes/fundamental-citizenship/index_en.htm .

(32)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 14-15 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(33)

Στο ίδιο, σ. 8.

(34)

Στο ίδιο, σ. 17.

(35)

Στο ίδιο, σ. 18.

(36)

Στο ίδιο.

(37)

Στο ίδιο, σ. 19.

(38)

Στο ίδιο, σ. 19.

(39)

Στο ίδιο, σ. 23.

(40)

Στο ίδιο.

(41)

Στο ίδιο, σ. 32.

(42)

Στο ίδιο.

(43)

Στο ίδιο, σ. 33.

(44)

Στο ίδιο, σ. 32.

(45)

Στο ίδιο.

(46)

Στο ίδιο, σ. 27.

(47)

Στο ίδιο, σ. 31.

(48)

Στο ίδιο, σ. 27.

(49)

Στο ίδιο, σ. 34.

(50)

Στο ίδιο.

(51)

Στο ίδιο.

(52)

Στο ίδιο.

(53)

Στο ίδιο, σ. 37.

(54)

Στο ίδιο, σ. 39.

(55)

Στο ίδιο.

(56)

Στο ίδιο.

(57)

Στο ίδιο.

(58)

Στο ίδιο.

(59)

Το 87% των συμμετεχόντων στην έρευνα απάντησαν σε αυτή την ερώτηση ότι τα σχέδια/οι δραστηριότητες δεν θα είχαν υλοποιηθεί χωρίς χρηματοδότηση από την ΕΕ.

(60)

 Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 52 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf

(61)

Στο ίδιο, σ. 53.

(62)

Στο ίδιο, σ. 54-56.

(63)

 Βλ. για παράδειγμα την Ex post evaluation of five programmes implemented under the 2007-2013 financial perspective. Specific programme evaluation: Civil Justice (JCIV), ICF, 28 Ιουλίου 2015, σ. 1-2 http://ec.europa.eu/justice/grants1/files/expost_evaluations_2007_2013/jciv_programme_evaluation_final_report.pdf .