Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας»

[COM(2017) 563 final — 2017/0244 (NLE)]

(2018/C 262/07)

Εισηγήτρια:	η κ. Imse SPRAGG NILSSON
Συνεισηγήτρια:	η κ. Vladimíra DRBALOVÁ

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 17.11.2017
Νομική βάση	Άρθρο 29 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ
Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	17.10.2017
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	27.3.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	19.4.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	534
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	194/0/4

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η σύσταση υποβάλλεται σε μια χρονική στιγμή όπου στα περισσότερα κράτη μέλη σημειώνονται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της μαθητείας, και επιδοκιμάζει την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καθορίσει μια κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη για το τι συνιστά ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι το νομοθετικό μέσο που επέλεξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενισχύει τις συντονισμένες κοινές προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων μαθητείας. Παράλληλα, παρέχει ευελιξία σε εθνικό επίπεδο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο ορισμός και τα κριτήρια που θεσπίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σέβονται την ποικιλομορφία των εθνικών προγραμμάτων στον τομέα της μαθητείας.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, στην εν λόγω πρόταση σύστασης, τα κράτη μέλη καλούνται να προωθήσουν την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό, τη διακυβέρνηση και την εφαρμογή προγραμμάτων μαθητείας σύμφωνα με τα εθνικά συστήματα εργασιακών σχέσεων και τις πρακτικές στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο σχεδιασμός, η διακυβέρνηση και η εφαρμογή προγραμμάτων μαθητείας θα πρέπει να περιλαμβάνουν και την ενεργό συμμετοχή όσων δεν θεωρούνται παραδοσιακά ενδιαφερόμενοι σε αυτόν τον τομέα αλλά είναι εξίσου σημαντικοί για τη διαδικασία, όπως οργανώσεις νεολαίας και γονέων, συνδικαλιστικές οργανώσεις φοιτητών και οι ίδιοι οι μαθητευόμενοι.

1.6.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον θετικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα προγράμματα μαθητείας για την αύξηση των δεξιοτήτων και της απασχολησιμότητας, ειδικά των νέων, υπογραμμίζει, όμως, ότι η ανεργία συνιστά ένα πολύπλοκο φαινόμενο και ότι χρειάζεται ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ριζικών αιτιών της, πέρα από το ζήτημα της αναντιστοιχίας των δεξιοτήτων.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η πρόταση σύστασης πρέπει να προσδώσει μεγαλύτερη έμφαση στους τρόπους με τους οποίους οι ίδιοι οι μαθητευόμενοι μπορούν να οικειοποιηθούν στενότερα τον σχεδιασμό και τη διακυβέρνηση της πορείας της μαθητείας τους. Η παροχή στους μαθητευόμενους της δυνατότητας να επηρεάζουν τη μαθησιακή τους εμπειρία μπορεί να διαμορφώσει παραγωγικότερες μαθησιακές εμπειρίες οι οποίες θα ωφελήσουν και τον πάροχο του προγράμματος μαθητείας.

1.8.

Η ΕΟΚΕ ζητεί σαφείς συνδέσεις, αποτελεσματικό συντονισμό και συνέργειες με τις πρωτοβουλίες που έχει ήδη δρομολογήσει το δίκτυο EQAVET (1) και σχετίζονται με την EURES (2).

1.9.

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση υπέρ της ανάληψης πρωτοβουλιών που θα διερευνούν τις δυνατότητες της διακρατικής κινητικότητας των μαθητευόμενων στην ΕΕ. Σε αυτές τις πρωτοβουλίες θα πρέπει να συνυπολογίζεται η πρόοδος που καταγράφεται στα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά τις προκλήσεις που συνεπάγεται η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων για τη στήριξη της κινητικότητας των μαθητευομένων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση να παρακολουθείται η εφαρμογή της προτεινόμενης σύστασης με την υποστήριξη της Συμβουλευτικής επιτροπής για την επαγγελματική κατάρτιση (ACVT — Advisory Committee on Vocational Training), καθώς και μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, προτείνει δε την ανάπτυξη δεικτών για την αξιολόγηση του αντικτύπου σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να αξιολογήσει την εφαρμογή της σύστασης στα κράτη μέλη από την οπτική γωνία της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

2.   Πλαίσιο της πρότασης σύστασης του Συμβουλίου

2.1.

Η πρόταση σχετικά με ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας αποτελεί τη συνέχεια στο Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη του 2016 (3) και συμβάλλει στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ για την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Η πρόταση συμπληρώνει τις αρχές που κατοχυρώνονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και στηρίζει την εφαρμογή του σε εθνικό επίπεδο. Τα ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επιτυχή υλοποίηση των «Εγγυήσεων για τη νεολαία», η δε πρόταση αποτελεί απάντηση στην όλο και πιεστικότερη έκκληση για εξασφάλιση ποιοτικότερων τοποθετήσεων σε θέσεις εργασίας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Εγγυήσεις για τη νεολαία».

2.2.

Στο πλαίσιο του προγράμματος κοινωνικών διαλόγων της ΕΕ για τα ολοκληρωμένα έργα 2014-2016, οι Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι ανέλαβαν διακριτά έργα σε θέματα μαθητείας: η ETUC επικεντρώθηκε στην ποιότητα των προγραμμάτων μαθητείας, ενώ η BusinessEurope, η UEAPME και το CEEP εστίασαν στη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας. Οι εργασίες τους κατέληξαν σε κοινή δήλωση με τίτλο «Προς ένα κοινό όραμα για τα προγράμματα μαθητείας» (4), με την οποία εκφράζεται η σημασία τόσο της ποιότητας όσο και της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων μαθητείας.

2.3.

Τον Ιούλιο του 2013, η Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας (EAfA — European Alliance for Apprenticeships) συστάθηκε ως ενιαία πλατφόρμα στην οποία συμμετέχουν οι κυβερνήσεις και διάφοροι ενδιαφερόμενοι παράγοντες [επιχειρήσεις, κοινωνικοί εταίροι, επιμελητήρια, πάροχοι επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, περιφέρειες, εκπρόσωποι νέων και ομάδες προβληματισμού (think tanks)] με στόχο την ενίσχυση της ποιότητας, της προσφοράς και της ελκυστικότητας των θέσεων μαθητείας στην Ευρώπη (5).

2.4.

Το προτεινόμενο μέσο, μια πρόταση σύστασης του Συμβουλίου, σέβεται τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Ως νομικό μέσο, σηματοδοτεί τη δέσμευση των κρατών μελών για τα μέτρα που προβλέπονται στη σύσταση και παρέχει ισχυρή πολιτική βάση για συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα αυτό. Δεδομένου ότι τα προγράμματα μαθητείας στηρίζονται συνήθως σε σύμβαση εργασίας ή σε άλλες συμβατικές σχέσεις, οι μαθητευόμενοι θεωρούνται, ως εκ τούτου, εργαζόμενοι και, συγχρόνως, εκπαιδευόμενοι στον χώρο εργασίας. Ως εκ τούτου, η νομική βάση για την εν λόγω πρωτοβουλία είναι τα άρθρα 153, 166 και 292 της ΣΛΕΕ.

2.5.

Ο γενικός στόχος της σύστασης είναι «η ενίσχυση της απασχολησιμότητας και της προσωπικής ανάπτυξης των μαθητευόμενων και η συμβολή στην ανάπτυξη εργατικού δυναμικού με υψηλού επιπέδου δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα, το οποίο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας» (6). Ο ειδικός στόχος είναι η «παροχή ενός συνεκτικού πλαισίου για τα προγράμματα μαθητείας με βάση μια κοινή αντίληψη των στοιχείων που ορίζουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα, λαμβανομένης υπόψη της ποικιλομορφίας των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) στα κράτη μέλη».

2.6.

Για τους σκοπούς της σύστασης, ως προγράμματα μαθητείας νοούνται τα «προγράμματα τυπικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης τα οποία συνδυάζουν την ουσιαστική μάθηση στον χώρο εργασίας, τόσο σε επιχειρήσεις όσο και σε άλλους χώρους εργασίας, με τη μάθηση σε ιδρύματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης, και τα οποία οδηγούν στην απόκτηση επαγγελματικών προσόντων που αναγνωρίζονται σε εθνικό επίπεδο. Τα εν λόγω προγράμματα χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη συμβατικής σχέσης μεταξύ του μαθητευόμενου, του εργοδότη και/ή του ιδρύματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και από το γεγονός ότι ο μαθητευόμενοι λαμβάνουν αμοιβή ή αποζημίωση για την εργασία τους».

2.7.

Για να εξασφαλιστεί ότι τα προγράμματα μαθητείας ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και παρέχουν οφέλη τόσο στους εκπαιδευόμενους όσο και στους εργοδότες, η πρόταση καθορίζει και συνιστά κριτήρια για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας σε δύο συμπληρωματικούς τομείς. Στον πρώτο τομέα, «Όροι μάθησης και εργασίας», τα συγκεκριμένα κριτήρια είναι: γραπτή σύμβαση, μαθησιακά αποτελέσματα, παιδαγωγική υποστήριξη, συνιστώσα χώρου εργασίας, αμοιβή και/ή αποζημίωση, κοινωνική προστασία και όροι υγείας και ασφάλειας. Στον δεύτερο τομέα, «Πλαίσιο όρων», τα συγκεκριμένα κριτήρια είναι: κανονιστικό πλαίσιο, συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, στήριξη στις επιχειρήσεις, ευέλικτες διαδρομές και κινητικότητα, επαγγελματικός προσανατολισμός και ευαισθητοποίηση, διαφάνεια, διασφάλιση ποιότητας και παρακολούθηση της εξέλιξης των αποφοίτων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει και στηρίζει την προτεινόμενη σύσταση η οποία δίνει συνέχεια και ολοκληρώνει τις πρόσφατες πρωτοβουλίες σε όλα τα επίπεδα που επικεντρώνονται στην εκ νέου ενεργοποίηση ποιοτικών και αποτελεσματικών προγραμμάτων μαθητείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.2.

Με τη Διακήρυξη της Ρώμης του 2017, οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων δήλωσαν ότι θα εργαστούν για να υλοποιήσουν «μια Ένωση όπου οι νέοι θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και κατάρτιση και θα μπορούν να σπουδάζουν και να αναζητούν εργασία σε όλη την ήπειρο». Ουσιώδες μέρος της δέσμευσης αποτελούσε η παροχή δεξιοτήτων στους νέους που θα διευκολύνουν την πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας. Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να εκπληρωθεί αυτός ο στόχος είναι μέσω των προγραμμάτων μαθητείας.

3.3.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι τα προγράμματα μαθητείας δεν αποτελούν τη λύση για την ανεργία. Τα προγράμματα μαθητείας μπορεί να είναι χρήσιμα για την αναβάθμιση/επανακατάρτιση των ανέργων κάθε ηλικίας με σκοπό την επανένταξή τους στην αγορά εργασίας. Τα προγράμματα μαθητείας θα πρέπει επίσης να προσφέρονται σε άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ως μια αποτελεσματική πολιτική προσέγγιση με στόχο την κοινωνική ένταξη και την πλήρη ενσωμάτωση των εργαζομένων. Ταυτοχρόνως, θα πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο τα προγράμματα μαθητείας να προσανατολίζονται σε θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης και σε ανεπαρκή κατάρτιση που βλάπτουν τη φήμη τους.

3.4.

Ως μορφή μάθησης με βάση την εργασία, τα προγράμματα μαθητείας επιτρέπουν στα άτομα να αποκτήσουν τυπικά προσόντα, καθώς και εξειδικευμένες δεξιότητες και ικανότητες στον τομέα του εμπορίου που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ενισχύοντας έτσι την απασχολησιμότητά τους και τις προοπτικές απασχόλησης (7). Η μαθησιακή εμπειρία θα πρέπει να συνεπάγεται την απόκτηση ισχυρών δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι οποίες να μπορούν να αξιοποιηθούν και πέραν της συγκεκριμένης θέσης μαθητείας. Πρόκειται για τρόπο στήριξης της προσωπικής ανάπτυξης των ατόμων και παροχής συνδρομής στην απόκτηση τεχνικών, ψηφιακών, προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων με ολοκληρωμένο τρόπο.

3.5.

Η μαθησιακή εμπειρία μπορεί να αποδειχθεί ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό εργαλείο προκειμένου να διευκολυνθεί η μετάβαση από την εκπαίδευση και την κατάρτιση στην εργασία (8). Αυτή η μεταβατική περίοδος καθίσταται ολοένα και μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια για πολλούς νέους, πρέπει δε να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στη συντόμευσή της. Ως εκ τούτου, οι ευκαιρίες κατάρτισης, όπως τα προγράμματα μαθητείας, πρέπει να καταστούν ακόμη πιο σχετικές, καθορίζοντας πρότυπα ποιότητας και θεσπίζοντας αποτελεσματικά συστήματα.

3.6.

Ενώ οι μαθητευόμενοι είναι συνήθως νέοι, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει ότι τα προγράμματα μαθητείας θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να καταστούν ελκυστικά και για τους ενήλικες. Τα προγράμματα μαθητείας για μαθητευόμενους μεγαλύτερης ηλικίας παρέχουν τη δυνατότητα απόκτησης προσόντων που αυξάνουν την απασχολησιμότητα και δημιουργούν νέες ευκαιρίες για την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας.

3.7.

Οι εργοδότες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες ελλείψεις εργαζομένων με δεξιότητες που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους και να παραμένουν ανταγωνιστικοί. Τα προγράμματα μαθητείας μπορούν να εξοπλίσουν τους μαθητευόμενους με τις δεξιότητες που ενισχύουν την απασχολησιμότητά τους και τις οποίες, ταυτόχρονα, χρειάζεται η αγορά εργασίας. Εάν υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων που χρειάζονται τόσο οι μαθητευόμενοι όσο και οι εργοδότες, τα προγράμματα μαθητείας μπορούν να καταστούν ελκυστικά και για τα δύο μέρη. Επιπλέον, τα προγράμματα μαθητείας επιτρέπουν στους εργοδότες να εκπαιδεύουν και να επενδύουν στους εργαζόμενους, έτσι ώστε, με την πάροδο του χρόνου, να διαθέτουν προσωπικό με προσόντα και κίνητρα για εργασία (9).

3.8.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι οι εταιρείες αναλύουν τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να συμμετέχουν σε προγράμματα μαθητείας, ούτως ώστε να τα καταστήσουν ελκυστικότερα και πιο επωφελή για τις ίδιες. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων μαθητείας είναι μια πολύπλευρη έννοια, και όχι μόνο μια ανάλυση κόστους-οφέλους. Αφενός, η αποτελεσματικότητα αφορά την αναγνώριση ότι οι φορείς παροχής προγραμμάτων μαθητείας επενδύουν στη δημιουργία μαθησιακής εμπειρίας και «αναμένουν απόδοση της επένδυσης με την πάροδο του χρόνου όσον αφορά την καλύτερη προσαρμογή των δεξιοτήτων, κάτι το οποίο ενθαρρύνει και προωθεί την προσφορά θέσεων μαθητείας» (10). Αφετέρου, το ζητούμενο είναι η αποτελεσματική είσοδος ατόμων στην αγορά εργασίας κατά τρόπο ποιοτικό.

4.   Σχεδιασμός και εφαρμογή προγραμμάτων μαθητείας — μια προσέγγιση εταιρικής σχέσης

4.1.

Σε πολλές χώρες, τα υφιστάμενα συστήματα μαθητείας και η ελκυστικότητά τους χρειάζονται βελτίωση. Στις προκλήσεις περιλαμβάνονται η γενικά αρνητική θεώρηση της μαθητείας, η μαθησιακή αξία, η έλλειψη ελκυστικότητας για τους εργοδότες και η περιορισμένη ή απούσα εταιρική σχέση με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών κατά τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των προγραμμάτων.

4.2.

Τα προγράμματα μαθητείας αποτελούν κατά πρώτο και κύριο λόγο εκπαιδευτική ευκαιρία και θα πρέπει, ως εκ τούτου, να βασίζονται σε μια προσέγγιση με γνώμονα τον μαθητευόμενο και να διαμορφώνονται σε συνάρτηση με τα συμφέροντα των εκπαιδευόμενων και τις ικανότητες και δυνατότητές τους, με παράλληλη συνεκτίμηση των αναγκών της αγοράς εργασίας. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη διασφάλιση ότι οι μαθητευόμενοι θα αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους και θα επιτύχουν τους μαθησιακούς τους στόχους, γεγονός το οποίο θα ωφελήσει και τους εργοδότες.

4.3.

Οι απόψεις των μαθητευόμενων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη λήψη αποφάσεων που ενδέχεται να επηρεάζουν άμεσα τους ίδιους και τα δικαιώματά τους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την τοποθέτησή τους. Θα πρέπει να έχουν λόγο ως προς τους μαθησιακούς στόχους της τοποθέτησής τους και επίσης τη δυνατότητα να παρέχουν ανατροφοδότηση σχετικά με την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του προγράμματος μαθητείας τους. Η έλλειψη αντιπροσωπευτικών δομών στερεί από τους μαθητευόμενους την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους.

4.4.

Τα προγράμματα μαθητείας μπορούν να βοηθήσουν τους νέους, καθώς και τους ενήλικες, να αποκτήσουν πλήρη προσόντα και ικανότητες για την άσκηση μιας επαγγελματικής δραστηριότητας ή ενός επαγγέλματος και να βελτιώσουν την απασχολησιμότητά τους. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, το δυναμικό αυτό δεν αξιοποιείται καθώς τα προγράμματα μαθητείας στερούνται ποιότητας, δεν έχει δοθεί προτεραιότητα στη μαθησιακή τους αξία και τα δικαιώματα των μαθητευόμενων δεν γίνονται σεβαστά όπως θα έπρεπε.

4.5.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η δυναμική αγορά εργασίας χρειάζεται ικανότητες περισσότερο από δεξιότητες. Επομένως, τα μαθησιακά αποτελέσματα θα πρέπει να επικεντρώνονται σε ανθεκτικές ικανότητες και όχι σε βραχυπρόθεσμες δεξιότητες.

4.6.

Τα προγράμματα μαθητείας θα πρέπει να περιλαμβάνουν μια ισχυρή εργασιακή διάσταση, με το ήμισυ τουλάχιστον του εκπαιδευτικού χρόνου να δαπανάται στην πρακτική εκμάθηση των ιδιαιτεροτήτων του τομέα και, όπου είναι δυνατόν, να συνδυάζονται με διεθνή εμπειρία.

4.7.

Οι εκπαιδευτές, οι σύμβουλοι ή οι επόπτες θα πρέπει επίσης να διαθέτουν την απαιτούμενη πιστοποίηση καθώς και τις απαραίτητες δεξιότητες, τόσο παιδαγωγικές όσο και εξειδικευμένες επαγγελματικές, για την κατάρτιση των μαθητευόμενων. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να τους εξασφαλίζεται πρόσβαση σε συνεχή κατάρτιση, σύμφωνα με την αρχή της δια βίου μάθησης.

4.8.

Η συνέργεια μεταξύ της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της ελκυστικότητας των προγραμμάτων μαθητείας μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο μέσω της στενής συνεργασίας μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων — φορέων κατάρτισης, κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, μαθητευόμενων, σε εθνικό, σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο.

4.9.

Θα πρέπει να δημιουργηθούν δομές σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, με τη συμμετοχή όλων των σχετικών κοινωνικοοικονομικών φορέων (π.χ. παρόχων προγραμμάτων μαθητείας, οργανώσεων εργοδοτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων, επιμελητηρίων, οργανώσεων νέων, συνδικαλιστικών οργανώσεων φοιτητών, μαθητευόμενων) με σαφείς διαδικασίες και ρόλους που έχουν ως στόχο να επηρεάσουν τις αποφάσεις και να συμμετέχουν στη λήψη τους σχετικά με τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των προγραμμάτων μαθητείας.

5.   Προώθηση των προγραμμάτων μαθητείας

5.1.

Για να αντισταθμιστεί το γεγονός ότι η μαθητεία θεωρείται λιγότερο ελκυστική ή λιγότερο έγκυρη εκπαιδευτική διαδρομή, ιδιαίτερα για τους νέους, είναι απαραίτητο να προωθηθεί η μαθητεία ως πολύτιμη επιλογή και ως ευκαιρία μάθησης ίδιας ποιότητας και όχι ως ενεργό μέσο στήριξης της αγοράς εργασίας.

5.2.

Η προώθηση της μαθητείας θα πρέπει να συνδυάζεται με προσπάθειες αντιμετώπισης των στερεοτύπων σχετικών με το φύλο που βασίζονται σε παραδοσιακούς κοινωνικούς ρόλους και εξακολουθούν να επηρεάζουν αρνητικά τις τοποθετήσεις στον χώρο της μαθητείας, την πρόσληψη και την προαγωγή, αλλά και τη διαφήμιση.

5.3.

Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής έως τους κοινωνικούς εταίρους, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της ελκυστικότητας των προγραμμάτων μαθητείας και πρέπει να συνεργαστούν. Η προώθηση ενός καλύτερου αφηγήματος ως προς τη μαθητεία πρέπει να συμβαδίζει και να εξαρτάται από τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων μαθητείας.

5.4.

Οι δημόσιες αρχές πρέπει να επενδύσουν περισσότερους πόρους στην εφαρμογή μέτρων με στόχο την προώθηση της μαθητείας σε δυνητικούς μαθητευόμενους σε τοπικό επίπεδο και να ενθαρρύνουν τους εργοδότες να παρέχουν ευκαιρίες μαθητείας.

5.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει η δυνατότητα να αξιοποιηθεί το ΕΚΤ ούτως ώστε να διευκολυνθεί η δημιουργία ή η περαιτέρω ανάπτυξη ποιοτικών και αποτελεσματικών προγραμμάτων μαθητείας στα κράτη μέλη που χρειάζονται μεγαλύτερη χρηματοοικονομική και τεχνική συνδρομή για την επίτευξη των στόχων του πλαισίου.

5.6.

Είναι θεμελιώδους σημασίας να παρέχεται στους εργοδότες, και ιδίως στις ΜΜΕ και στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, η οικονομική και μη οικονομική στήριξη που χρειάζονται για να θεσπίσουν ποιοτικές και αποτελεσματικές θέσεις και προγράμματα μαθητείας.

5.7.

Η διαδικασία οικοδόμησης μιας νέας εικόνας για τα προγράμματα μαθητείας θα πρέπει να βασίζεται σε δίκαιη και καινοτόμο προσέγγιση, χωρίς αποκλεισμούς ή διακρίσεις. Τα πλέον μειονεκτούντα άτομα στην κοινωνία μας θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στην καλύτερη υποστήριξη και καθοδήγηση προς μια ποιοτική εκπαίδευση και μάθηση με βάση την εργασία που ταιριάζει στα ενδιαφέροντα και τις προσδοκίες τους. Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα σε όλα τα επίπεδα για την αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω του καθεστώτος μετανάστη, του κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου, της εθνικότητας, της θρησκείας, της ηλικίας, του φύλου ή άλλης κατάστασης που παρεμποδίζει την ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες μαθητείας.

6.   Όροι μάθησης και εργασίας

6.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι θέσεις μαθητείας πρέπει να στηρίζονται σε ένα γραπτό και νομικά δεσμευτικό έγγραφο, είτε πρόκειται για συμφωνία μάθησης είτε για γραπτή σύμβαση, μεταξύ του εργοδότη, του μαθητευόμενου και του ιδρύματος εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Στο έγγραφο αυτό θα πρέπει να σκιαγραφούνται σαφώς τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις όλων των μερών και να περιλαμβάνεται περιγραφή των μαθησιακών στόχων, καθηκόντων, καθώς και άλλες σχετικές πληροφορίες που αφορούν την τοποθέτηση (ενδεικτικά, η διάρκεια, το ωράριο εργασίας, η αμοιβή κ.λπ.).

6.2.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι μαθητευόμενοι έχουν δικαίωμα σε αξιοπρεπή αμοιβή ή/και αποζημίωση, οι οποίες πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μέσω συλλογικών συμβάσεων ή σύμφωνα με τις εθνικές ή τομεακές απαιτήσεις. Η επαρκής αμοιβή ή η αποζημίωση μπορεί να εξασφαλίσει σε περισσότερα άτομα τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά σε προγράμματα μαθητείας, ιδίως σε εκείνους που προέρχονται από περιβάλλοντα χαμηλού εισοδήματος και να βοηθήσει στην αποφυγή της κατάχρησης των προγραμμάτων μαθητείας ως άμισθης και υπερβολικά ευέλικτης μορφής απασχόλησης.

6.3.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι είναι σημαντικό να διασφαλίζεται ότι οι μαθητευόμενοι ενημερώνονται επαρκώς και εγκαίρως για τυχόν κινδύνους που διατρέχουν όσον αφορά την υγεία και την ασφάλειά τους κατά τη διάρκεια της μαθητείας τους, καθώς και να καλύπτονται πλήρως από τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας.

7.   Παρακολούθηση και αξιολόγηση των προγραμμάτων μαθητείας

7.1.

Όλοι οι πάροχοι προγραμμάτων μαθητείας θα πρέπει να δεσμεύονται από πρότυπα ποιότητας. Στους μαθητευόμενους θα πρέπει πάντοτε να παρέχεται καθοδήγηση από αρμόδιο επιβλέποντα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μαθητεία τους, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι επιτυγχάνονται οι μαθησιακοί στόχοι, τηρούνται τα δικαιώματα του μαθητευόμενου και διασφαλίζεται η ποιότητα.

7.2.

Πρέπει να θεσπισθεί σύστημα εποπτείας για την παρακολούθηση της προόδου των μαθητευόμενων όσον αφορά την επίτευξη των μαθησιακών τους στόχων, καθώς και της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της μαθησιακής εμπειρίας. Τα αποτελέσματα της εν λόγω διαδικασίας αξιολόγησης θα πρέπει να κοινοποιούνται στους μαθητευόμενους και στους παρόχους των προγραμμάτων μαθητείας ώστε να μπορούν να βελτιωθούν, εάν χρειάζεται. Όπου είναι δυνατόν, αυτό το σύστημα παρακολούθησης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος μέτρησης του ποσοστού των προγραμμάτων μαθητείας, τα οποία δρομολογούν, σε μεταγενέστερο στάδιο, τον μαθητευόμενο σε απασχόληση.

8.   Αναγνώριση των τίτλων κατάρτισης

8.1.

Τα προγράμματα μαθητείας θα πρέπει να οδηγούν σε επίσημους τίτλους κατάρτισης αναγνωρισμένους σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων. Οι αναγνωρισμένοι τίτλοι κατάρτισης θα ενισχύσουν την απασχολησιμότητα και την κινητικότητα των μαθητευόμενων στη χώρα τους, αλλά και εντός της ΕΕ. Θα πρέπει να προσφέρουν διαπερατότητα και να επιτρέπουν στους μαθητευόμενους να εισέρχονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά την ολοκλήρωση της μαθητείας τους.

---

(1)  EQAVET — Ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training).

(2)  EURES — Ευρωπαϊκή πύλη για την επαγγελματική κινητικότητα (European job mobility portal).

(3)  COM(2016) 381 final

(4)  Ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι, κοινή δήλωση, «Προς ένα κοινό όραμα για τα προγράμματα μαθητείας», 30 Μαΐου 2016.

(5)  Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας (European Alliance for Apprenticeships).

(6)  COM(2017) 563 final

(7)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Βελτίωση των επιδόσεων των εθνικών συστημάτων εναλλασσόμενης κατάρτισης» (ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 57).

(8)  Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι το 60-70 % των μαθητευομένων μεταβαίνουν άμεσα σε θέση εργασίας μετά τη μαθητεία τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, το ποσοστό αυξάνεται στο 90 % (Σελίδα της Επιτροπής σχετικά με τα προγράμματα μαθητείας).

(9)  Cedefop, 2015, Ενημερωτικό σημείωμα — Αποδοτικά προγράμματα μαθητείας για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

(10)  Γνωμοδότηση της ACVT με θέμα «Κοινό όραμα για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας και μάθηση με βάση την εργασία», 2 Δεκεμβρίου 2016.