ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 16.11.2015

COM(2015) 800 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ

ΣΧΕΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2016: ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Πίνακας περιεχομένων

1. Εισαγωγή

Η νομοθεσία της ΕΕ προβλέπει ότι τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ υποβάλλουν στην Επιτροπή σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) για το επόμενο έτος έως τις 15 Οκτωβρίου, με στόχο τη βελτίωση του συντονισμού των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση 1 . Στα προγράμματα αυτά συνοψίζονται τα σχέδια προϋπολογισμών που οι κυβερνήσεις υποβάλλουν στα εθνικά κοινοβούλια. Η Επιτροπή διατυπώνει γνώμη για κάθε πρόγραμμα, αξιολογώντας κατά πόσο είναι σύμφωνο με τις υποχρεώσεις της χώρας που απορρέουν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Η Επιτροπή οφείλει επίσης να προβεί σε γενική αξιολόγηση της δημοσιονομικής κατάστασης και των προοπτικών για την ζώνη του ευρώ στο σύνολό της. Η γενική αυτή αξιολόγηση παρουσιάζεται στην παρούσα ανακοίνωση.

Δεκαέξι κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ διαβίβασαν στην Επιτροπή τα ΣΔΠ τους για το 2016 έως τις 15 Οκτωβρίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του εν λόγω δίπτυχου. Η Ελλάδα και η Κύπρος, οι χώρες της ζώνης του ευρώ οι οποίες εξακολουθούν να υπάγονται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής, δεν υποχρεούνται να υποβάλουν ΣΔΠ, δεδομένου ότι το πρόγραμμα προβλέπει ήδη επισταμένη παρακολούθηση της δημοσιονομικής κατάστασης. Η Ισπανία έχει ήδη υποβάλει το ΣΔΠ τον Σεπτέμβριο και η Επιτροπή εξέδωσε τη γνώμη της στις 12 Οκτωβρίου.

Η Πορτογαλία δεν υπέβαλε πρόγραμμα όπως απαιτείται από τη νομοθεσία. Αυτό δεν έχει συμβεί στο παρελθόν και δεν πρέπει να επαναληφθεί. Ακόμη και με μια παραδοχή μη μεταβολής της πολιτικής στο ΣΔΠ, πράγμα που θεωρείται αποδεκτό σε περίπτωση εκλογών, το πρόγραμμα παρέχει πολύτιμες και διαφανείς πληροφορίες σχετικά με τις υποκείμενες δημοσιονομικές τάσεις, οι οποίες διευκολύνουν τη συλλογική εξέταση του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού στη ζώνη του ευρώ και εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση μεταξύ των κρατών μελών.

Μολονότι σέβονται τη δημοσιονομική αυτονομία των κρατών μελών, οι γνώμες της Επιτροπής παρέχουν αντικειμενικές συμβουλές πολιτικής, ιδίως για τις εθνικές κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια, για να διευκολύνεται η αξιολόγηση της συμμόρφωσης των σχεδίων προϋπολογισμών με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Με τη δέσμη του δίπτυχου δημιουργείται μια ολοκληρωμένη εργαλειοθήκη για να αντιμετωπίζονται οι οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές τους ως ζήτημα κοινού ενδιαφέροντος, όπως επιδιώκεται από τη Συνθήκη.

Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2015, το Συμβούλιο κάλεσε την Ευρωομάδα να παρακολουθεί και να συντονίζει τις δημοσιονομικές πολιτικές στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ και τον συνολικό προσανατολισμό της δημοσιονομικής πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή ευνοϊκής για την ανάπτυξη και διαφοροποιημένης δημοσιονομικής πολιτικής 2 . Το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, με την επιφύλαξη της εκπλήρωσης των απαιτήσεων του ΣΣΑ, «να συντονίσουν τις δημοσιονομικές πολιτικές κατά τρόπο που διασφαλίζει ότι ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός της ζώνης του ευρώ συνάδει με τους κινδύνους βιωσιμότητας και τις συνθήκες του οικονομικού κύκλου». Η παρούσα σύσταση αποτελεί το υπόβαθρο για την αξιολόγηση της Επιτροπής.

Ο στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι διττός. Πρώτον, παρέχει μια συνολική εικόνα της δημοσιονομικής πολιτικής στο επίπεδο της ζώνης του ευρώ, με βάση την οριζόντια αξιολόγηση των ΣΔΠ. Η διαδικασία αυτή αντανακλά την οριζόντια αξιολόγηση των προγραμμάτων σταθερότητας η οποία πραγματοποιείται την άνοιξη, αλλά με εστίαση στο επόμενο έτος και όχι τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια. Δεύτερον, παρέχει μια συνοπτική επισκόπηση των ΣΔΠ σε επίπεδο χώρας, εξηγώντας την προσέγγιση της Επιτροπής κατά την αξιολόγησή τους, ειδικότερα, όσον αφορά τη συμμόρφωσή του με τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Η αξιολόγηση είναι διαφοροποιημένη ανάλογα με το αν ένα κράτος μέλος υπάγεται στο προληπτικό ή στο διορθωτικό σκέλος του ΣΣΑ και λαμβάνει επίσης υπόψη τις απαιτήσεις του ΣΣΑ σε σχέση με το επίπεδο και η δυναμική του δημόσιου χρέους.

2. Δημοσιονομική προσαρμογή στη ζώνη του ευρώ σύμφωνα με τα εθνικά προγράμματα

Συνολικά πορίσματα

Η ανάκαμψη από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση αποκτά σταδιακά μεγαλύτερο δυναμισμό στη ζώνη του ευρώ. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές παραδοχές που παρέχονται στα ΣΔΠ, το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,7% το 2015 στα δεκαέξι υπό εξέταση κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ (ΖΕ-16), ήτοι ελαφρά πάνω από το ποσοστό του 1,4% που αναμενόταν κατά το χρόνο κατάρτισης των Προγραμμάτων Σταθερότητας (ΠΣ) του Απριλίου 2015 (πίνακας 1). Για το 2016, οι προοπτικές ανάπτυξης είναι σε γενικές γραμμές αμετάβλητες από την άνοιξη, με προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,9% για τη ΖΕ- 16 έναντι ποσοστού 1,8% σύμφωνα με τα ΠΣ. Καθώς προβλέπεται επιτάχυνση της ανάκαμψης, η διαφορά μεταξύ πραγματικής και δυνητικής παραγωγής μειώνεται. Σύμφωνα με τα προγράμματα, το κενό παραγωγής για τη ΖΕ-16 προβλέπεται να ανέλθει σε -1½% του δυνητικού ΑΕΠ το 2015 και να μειωθεί περαιτέρω σε -¾% το 2016, σε απόσταση από το ποσοστό του -2½% που είχε φθάσει το 2013. Η τάση αυτή είναι εμφανής στην πλειονότητα των κρατών μελών, αν και παρατηρούνται διαφορές μεταξύ των χωρών. Οι προοπτικές για τον πληθωρισμό φαίνονται σε γενικές γραμμές αμετάβλητες από την άνοιξη, με τα ποσοστά να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τα ΣΔΠ, ο πληθωρισμός θα ανέλθει σε 0,4% το 2015 και προβλέπεται να αυξηθεί σε 1,1% το 2016 (αμετάβλητος από τα ΠΣ).

Το συνολικό ονομαστικό δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται κατά το τρέχον και το επόμενο έτος. Για τη ΖΕ-16, το έλλειμμα προβλέπεται να ανέλθει σε 1,9% του ΑΕΠ το 2015, από 2,4% το προηγούμενο έτος 3 . Το 2016, ο συνολικός δείκτης χρέους προβλέπεται να σημειώσει μικρή μόνο μείωση, στο 1,7% του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό έρχεται σε αντίθεση με την κατά 0,4% μείωση το 2016 που είχε προβλεφθεί στα ΠΣ. Σε συνδυασμό με τις οριακά αναβαθμισμένες μακροοικονομικές προοπτικές, αυτό υποδηλώνει ότι η μικρότερη μείωση του ελλείμματος μπορεί να οφείλεται στην επιβράδυνση της δημοσιονομικής προσπάθειας που καταβάλλεται (βλέπε παρακάτω). Ωστόσο, η αύξηση των δαπανών που σχετίζονται με την προσφυγική κρίση ενδέχεται να έχει συντελέσει σε αυτήν την εξέλιξη σε ορισμένα κράτη μέλη.

Η συνεχιζόμενη παύση του ρυθμού εξυγίανσης, όπως μετράται από τη μεταβολή στο συνολικό διαρθρωτικό ισοζύγιο, επιβεβαιώνεται στα ΣΔΠ την περίοδο 2015-16. Αυτό είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνο με τις προβλέψεις για το σύνολο της περιόδου 2015-16 που συμπεριλήφθηκαν στα εαρινά ΠΣ (το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλεπόταν τότε να παραμείνει αμετάβλητο τόσο το 2015 όσο και το 2016). Τα ίδια τα ΠΣ απηχούσαν την κατάσταση στα ΣΔΠ των κρατών μελών το φθινόπωρο του περασμένου έτους, που έδειχναν παύση της εξυγίανσης το 2014 η οποία θα συνεχιζόταν και το 2015. Σύμφωνα με τα ΣΔΠ, το διαρθρωτικό ισοζύγιο προβλέπεται τώρα ότι θα βελτιωθεί το 2015 (¼% του ΑΕΠ), για να επιδεινωθεί, ωστόσο, κατά ¼% του ΑΕΠ το επόμενο έτος 4 . Η παύση της δημοσιονομικής εξυγίανσης λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο σταδιακά βελτιωνόμενων αλλά ακόμη εύθραυστων οικονομικών προοπτικών και συρρικνούμενου κενού παραγωγής. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μόνο έξι κράτη μέλη (και μόνο ένα από εκείνα που αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερες οικονομίες) έχουν σχεδιάσει να επιτύχουν ή να υπερβούν τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς τους στόχους στις αρχές του 2016 5 , υποδηλώνει ότι η σχεδιαζόμενη διαρθρωτική προσαρμογή το 2016 υπολείπεται από τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Εντούτοις, η συνολική προσαρμογή θα έπρεπε εν προκειμένω να θεωρηθεί απλώς ενδεικτική, δεδομένου ότι δεν λαμβάνει υπόψη τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τις απαιτήσεις του ΣΣΑ, που αποτελούν αντικείμενο των ειδικών ανά χώρα αξιολογήσεων της Επιτροπής.

Μετά την κορύφωσή του στο 92% του ΑΕΠ το 2014, ο συνολικός δείκτης χρέους προβλέπεται να μειωθεί ελαφρώς τόσο το 2015 όσο και το 2016, σε γενικές γραμμές σύμφωνα με τις προβλέψεις των ΠΣ. Αυτό οφείλεται στην ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ και στις αρνητικές προσαρμογές αποθεμάτων-ροών (που σημαίνει ότι παράγοντες εκτός του δημοσιονομικού ελλείμματος προβλέπεται να μειώσουν το χρέος) 6 . Ο συνολικός δείκτης, που διαμορφώνεται στο 89% του ΑΕΠ το 2016, συγκαλύπτει μια ευρεία ποικιλία εθνικών αριθμητικών στοιχείων. Οι δείκτες χρέους των επιμέρους κρατών μελών ποικίλλουν από 131% του ΑΕΠ στην Ιταλία μέχρι επίπεδο κατώτερο του 10% του ΑΕΠ στην Εσθονία. Δεν περιλαμβάνονται δεδομένα για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Κύπρο, τρία κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα χρέους. 

Πίνακας 1: Επισκόπηση των συνολικών οικονομικών και δημοσιονομικών μεγεθών (ΖΕ-16) για την περίοδο 2015-16

Επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης

Σε ορισμένες περιπτώσεις, στα ΣΔΠ γίνεται μνεία των δημοσιονομικών επιπτώσεων της εξαιρετικά μεγάλης εισροής προσφύγων (Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία και Ιταλία). Ενώ τα ΣΔΠ συνιστούν ένα προφανές μέσο για την υποβολή συγκεκριμένων πληροφοριών για τις πιθανές δημοσιονομικές δαπάνες που σχετίζονται με τους πρόσφυγες, η ίδια η φύση αυτού του έκτακτου φαινομένου 7 και το γεγονός ότι τα ΣΔΠ περιορίζονται στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ υποδηλώνει ότι άλλα κράτη μέλη ενδέχεται να υποβάλλουν πληροφορίες μέσω διαφορετικών εγγράφων. Αυτό είναι αναγκαίο και διότι η κατάσταση εξακολουθεί να εξελίσσεται επί τόπου.

Η ευελιξία που έχει ενσωματωθεί στο ΣΣΑ επιτρέπει την πραγματοποίηση έκτακτων δαπανών που συνδέονται με απρόβλεπτα γεγονότα εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης, στο πλαίσιο τόσο του προληπτικού όσο και του διορθωτικού σκέλους του Συμφώνου. Το προληπτικό σκέλος του Συμφώνου προβλέπει ρητά ότι οι προσωρινές παρεκκλίσεις όσον αφορά την απαιτούμενη δημοσιονομική προσαρμογή για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (ΜΔΣ) μπορούν να επιτραπούν ex ante και θα μπορούσαν, σε κάθε περίπτωση, να μη λαμβάνονται υπόψη ex post με βάση τα απολογιστικά στοιχεία, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές προκύπτουν από i) ασύνηθες συμβάν, ii) το οποίο βρίσκεται εκτός του ελέγχου του κράτους μέλους, iii) έχει σημαντική επίπτωση στη δημοσιονομική κατάσταση της γενικής κυβέρνησης και iv) δεν θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα. Το διορθωτικό σκέλος προβλέπει παρόμοια διάταξη σχετικά με την κίνηση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, ορίζοντας ως έκτακτο ένα υπερβολικό έλλειμμα που προκύπτει «από ασυνήθεις περιστάσεις που εκφεύγουν του ελέγχου του συγκεκριμένου κράτους μέλους και έχουν σημαντική επίπτωση στη δημοσιονομική θέση της γενικής κυβέρνησης», υπό την προϋπόθεση ότι το έλλειμμα παραμένει κοντά στην τιμή του 3% του ΑΕΠ. Απρόβλεπτες δαπάνες που σχετίζονται με τις εισροές προσφύγων μπορούν επίσης να ληφθούν υπόψη για την αξιολόγηση της «αποτελεσματικής δράσης» προκειμένου να εκτιμηθεί η συμμόρφωση με σύσταση στο πλαίσιο ΔΥΕ.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι απαιτήσεις προσαρμογής βάσει του ΣΣΑ, τόσο στο προληπτικό όσο και στο διορθωτικό σκέλος, ορίζονται σε σχέση με τη μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου. Συνεπώς, τα αντίστοιχα περιθώρια βάσει των διατάξεων για τις «ασυνήθεις περιστάσεις» θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν (μόνο) τον βαθμό στον οποίο οι εν λόγω περιστάσεις επηρεάζουν την ετήσια μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου, σε σύγκριση με αυτή που θα είχε παρατηρηθεί ελλείψει των περιστάσεων αυτών. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει αυτές τις διατάξεις του ΣΣΑ κατά την (ex post) αξιολόγηση της προσωρινής απόκλισης από τις απαιτήσεις για το 2015 και το 2016, λόγω των πρόσθετων δαπανών σε καθένα από αυτά τα δύο έτη που αποτελούν απόρροια της εξαιρετικά μεγάλης εισροής προσφύγων σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Κατά περίπτωση, οι γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τα ΣΔΠ περιλαμβάνουν πραγματικά στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα επηρεαζόταν η αξιολόγηση της συμμόρφωσης εάν έπρεπε να γίνει διόρθωση της συνεκτίμησης του κόστους για τους πρόσφυγες.

Η Επιτροπή θα προβεί σε τελική αξιολόγηση κατά περίπτωση, μεταξύ άλλων και για τα επιλέξιμα ποσά, με βάση τα στοιχεία που παρατηρήθηκαν όπως παρασχέθηκαν από τις αρχές των οικείων κρατών μελών. Οι δημοσιονομικές δαπάνες που σχετίζονται με εισροές προσφύγων δεν θα θεωρηθούν ως έκτακτα μέτρα, δεδομένου ότι οι πρόσθετες δαπάνες δεν είναι κατ’ ανάγκη προσωρινές και μη επαναλαμβανόμενες. Θα πρέπει επίσης να συνδέονται άμεσα τις εισροές προσφύγουν και να αποτελούν άμεση συνέπεια αυτών (π.χ. στέγαση και διοικητικά έξοδα, επιτόπια υποδοχή, μεταφορές, κλπ.) και να μην περιλαμβάνουν οποιαδήποτε στοχοθετημένη συνεισφορά από σχετικά κονδύλια της ΕΕ (και εν γένει από τον προϋπολογισμό της ΕΕ).

Σύνθεση της δημοσιονομικής προσαρμογής

Τα ΣΔΠ προβλέπουν περιορισμένες μόνο αλλαγές στη σύνθεση των δημόσιων οικονομικών κατά την περίοδο 2015-16 για το σύνολο της ζώνης του ευρώ (πίνακας Α 5.5 και γραφικές παραστάσεις 5.1α-β του παραρτήματος 5). Ο δείκτης των δημοσίων δαπανών προς το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει κατά 0,6% το 2016. Ωστόσο, αυτή η φαινομενικά μεγάλη μείωση οφείλεται κυρίως στις κυκλικές συνθήκες. Πράγματι, ο δείκτης δαπανών διορθωμένος ως προς την επίδραση του οικονομικού κύκλου, δείχνει μείωση μόλις κατά ¼ της εκατοστιαίας μονάδας. Η μείωση αυτή αντισταθμίζεται από προγραμματιζόμενες φορολογικές περικοπές, όπως αποδεικνύεται από την ισχυρότερη μείωση του κυκλικά προσαρμοσμένου δείκτη εσόδων (-½ της εκατοστιαίας μονάδας το 2016). Στο πλαίσιο αυτό, σχέδια των κρατών μελών για τη μείωση των δαπανών ως ποσοστό της δυνητικής παραγωγής, σε μεγάλο βαθμό δεν μπόρεσαν, συνολικά, να υλοποιηθούν κατά τα τελευταία έτη. Οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (στο εξής οι «προβλέψεις της Επιτροπής») επιβεβαιώνουν τη μικρή μείωση του διαρθρωτικού δείκτη δαπανών και τη μεγαλύτερη μείωση του διαρθρωτικού δείκτη εσόδων που προβλέπονται στα ΣΔΠ. Η εν πολλοίς ενιαία ελαστικότητα της φορολογίας που προκύπτει τόσο από τα ΣΔΠ όσο και τις προβλέψεις της Επιτροπής δείχνει ότι οι μειώσεις των εσόδων οφείλονται σε κυβερνητικά μέτρα (πίνακας Α5.6 του παραρτήματος 5).

Εξετάζοντας τον φιλικό προς την ανάπτυξη χαρακτήρα των συνολικών προγραμματισμένων δαπανών που προβλέπονται στα ΣΔΠ, η σχεδιαζόμενη προσαρμογή δεν αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές, αν και θα υπήρχαν περιθώρια για επιλογές πιο φιλικές προς την ανάπτυξη στο πλαίσιο μείωσης των δαπανών. Οι περισσότερες κατηγορίες δαπανών προγραμματίζεται να μειωθούν ως ποσοστό της παραγωγής. Οι μεγαλύτερες μειώσεις αφορούν τις αμοιβές εργαζομένων, τις κοινωνικές παροχές και τις αγορές αγαθών και υπηρεσιών από το δημόσιο (γραφική παράσταση A 5.2 του παραρτήματος 5). Συν τοις άλλοις, τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν μεγάλη εξοικονόμηση των δαπανών για τόκους (όπως αναλύονται λεπτομερέστερα στο επόμενο κεφάλαιο). Δεδομένου ότι δεν επηρεάζονται πρωτίστως οι περισσότερες παραγωγικές δαπάνες, η σχεδιαζόμενη προσαρμογή δεν αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές, αν και θα υπήρχαν περιθώρια για επιλογές πιο φιλικές προς την ανάπτυξη στο πλαίσιο μείωσης των δαπανών. Ειδικότερα, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες προβλέπεται επίσης να συρρικνωθούν. Οι προβλέψεις της Επιτροπής είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνες με τα ΣΔΠ και επιβεβαιώνουν ότι οι μεγαλύτερες μειώσεις αφορούν τις κοινωνικές παροχές και τους μισθούς του δημοσίου, αλλά αναφέρουν μικρότερη μείωση των αγορών αγαθών και υπηρεσιών από το δημόσιο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, αναμένεται επίσης ελαφρώς μεγαλύτερη πτώση των δαπανών για τόκους από αυτήν που προβλέπεται στα ΣΔΠ.

Τα μέτρα που παρουσιάζονται στα ΣΔΠ θα επηρεάσουν μετρίως τη σύνθεση των φόρων για το σύνολο της ΖΕ-16 το 2015. Πράγματι, οι τρεις κύριες κατηγορίες (έμμεσοι φόροι, άμεσοι φόροι και κοινωνικές εισφορές) αναμένεται να μειωθούν ως ποσοστό του ΑΕΠ, χωρίς ωστόσο μεταβάλλονται σημαντικά τα σχετικά μερίδιά τους. Στο σκέλος των εσόδων, οι προβλέψεις της Επιτροπής είναι ευθυγραμμισμένες με τα ΣΔΠ (γραφική παράσταση A5.3 του παραρτήματος 5).

Ωστόσο, τα ΣΔΠ φανερώνουν ότι τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ έχουν συνειδητοποιήσει τα οφέλη από την μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και πολλά κράτη μέλη σχεδιάζουν ή θέτουν σε εφαρμογή μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων (πίνακας 2). Ενώ πολλά μέτρα είναι σχετικά περιορισμένα σε σύγκριση με το μέγεθος της πρόκλησης, τα ΣΔΠ ορισμένων κρατών μελών περιλαμβάνουν φιλόδοξα πακέτα για μειώσεις φόρων στην εργασία τα οποία είναι πιθανό να έχουν σημαντικό θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Οι πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις θεσπίζονται στα κράτη μέλη στα οποία, επί του παρόντος, η φορολόγηση της εργασίας είναι σχετικά υψηλή σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, όπως η Αυστρία, το Βέλγιο και η Γαλλία. Ταυτόχρονα, ορισμένα κράτη μέλη που έχουν σχετικά χαμηλή φορολόγηση της εργασίας θεσπίζουν και αυτά σχετικά μέτρα. Τα μέτρα είναι, σε γενικές γραμμές, καλά στοχοθετημένα, με εστίαση στις ομάδες για τις οποίες η υψηλή φορολόγηση της εργασίας δημιουργεί τα μεγαλύτερα εμπόδια στην απασχόληση. Στην πράξη, αυτό συνήθως συνεπάγεται τη μείωση των φόρων στα χαμηλά εισοδήματα, ενώ αρκετά κράτη μέλη έχουν αυξήσει το αφορολόγητο όριο και άλλα μειώνουν τους συντελεστές ή μεταθέτουν τις κλίμακες προκειμένου να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση για τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα. Ορισμένα κράτη μέλη μειώνουν επίσης τη φορολόγηση των μεσαίων οικονομικών στρωμάτων, ενώ οι ελάχιστες αυξήσεις των φόρων που περιλαμβάνονται στα ΣΔΠ αφορούν τα υψηλότερα εισοδήματα. Τα περισσότερα ΣΔΠ δεν παρέχουν λεπτομέρειες σχετικά με τη χρηματοδότηση της μείωσης των φορολογικών εσόδων από την εργασία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πλήρης ή μόνιμη χρηματοδότηση δεν φαίνεται να εξασφαλίζεται πλήρως.

Φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 και ΣΔΠ

Όσον αφορά τις συνολικές οικονομικές και δημοσιονομικές προοπτικές, η εικόνα που προκύπτει από τα δεκαέξι ΣΔΠ επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό τις προβλέψεις της Επιτροπής, οι οποίες υποδηλώνουν επίσης τη συνέχιση της οικονομικής ανάκαμψης, αν και με συγκρατημένο ρυθμό, εν μέσω δυσχερέστερων συνθηκών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Επιτροπή προβλέπει ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα ανέλθει σε 1,6% το 2015 και θα επιταχυνθεί περαιτέρω σε 1,8% το 2016. Η εγχώρια ζήτηση στηρίζεται επί του παρόντος χάρη σε ένα συνδυασμό παραγόντων, και συγκεκριμένα των χαμηλών τιμών του πετρελαίου, της ακόμη σχετικά χαμηλής συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ, της διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής και του εν πολλοίς ουδέτερου δημοσιονομικού προσανατολισμού. Ταυτόχρονα, η υποκείμενη δυναμική της εγχώριας ζήτησης παραμένει είναι βραδεία. Οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες έχουν αποδυναμωθεί, ιδίως στην Κίνα και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, και το παγκόσμιο εμπόριο έχει επιβραδυνθεί σημαντικά. Επιπλέον, ορισμένες εξελίξεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χαμηλότερη ανάπτυξη από αυτήν που αναμένεται από την Επιτροπή, όπως η περαιτέρω επιδείνωση του παγκόσμιου εμπορίου, τα μεγαλύτερα από τα αναμενόμενα δευτερογενή αποτελέσματα από την επιβράδυνση των αναδυόμενων οικονομιών, ή η μετάδοση μέσω των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών αντανακλάται επίσης στη διαρκή μείωση της διαφοράς μεταξύ της πραγματικής και της δυνητικής παραγωγής στις προβλέψεις της Επιτροπής. Το αρνητικό κενό παραγωγής ύψους 2¼% του δυνητικού ΑΕΠ το 2014, αναμένεται να μειωθεί σε 1¾% το τρέχον έτος και 1% το 2016.

Η βελτίωση των αναπτυξιακών προοπτικών δεν αντανακλάται στην εξέλιξη των τιμών, καθώς οι προοπτικές για την πορεία του πληθωρισμού δείχνουν ότι τα ποσοστά θα παραμείνουν χαμηλά σε συνολικό επίπεδο. Η Επιτροπή προβλέπει ότι ο πληθωρισμός όπως μετρείται με τον ΕνΔΤΚ ήταν μόλις 0,1% κατά το τρέχον έτος, με προβλεπόμενη αύξηση σε 1% το 2016, γεγονός που απηχεί την προοδευτική μείωση του κενού παραγωγής και μια ιδιαίτερα διευκολυντική νομισματική πολιτική. Παρά τις μη αμελητέες διαφορές επιτοκίων στα διάφορα κράτη μέλη, τα επιτόκια αναμένεται να παραμείνουν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα το 2016. Ταυτόχρονα, το μεγάλο πλεόνασμα της αποταμίευσης έναντι των επενδύσεων αναμένεται να συνεχιστεί το 2016, με το εξωτερικό ισοζύγιο της ζώνης του ευρώ να εκτιμάται σε πλεόνασμα 3,6% του ΑΕΠ, ελάχιστα χαμηλότερο από το μέγεθός του το 2015 (3,7% του ΑΕΠ). Αυτό το εξωτερικό πλεόνασμα, ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως από πλευράς αξίας, οφείλεται εν μέρει μόνο στην επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ και στις χαμηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Υποδηλώνει επίσης την εξασθένιση της εγχώριας ζήτησης και δείχνει ότι η ανάκαμψη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες.

Το συνολικό ονομαστικό έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί από 2,0% του ΑΕΠ το 2015 σε 1,7% του ΑΕΠ το 2016, το δε διαρθρωτικό ισοζύγιο θα παραμείνει αμετάβλητο το τρέχον έτος και θα σημειώσει ελαφρά επιδείνωση το 2016. Εντούτοις, η έλλειψη βελτίωσης στο διαρθρωτικό ισοζύγιο το 2015 που προβλέπεται από την Επιτροπή, ενσωματώνει και την προβλεπόμενη μείωση των δαπανών για τόκους, πράγμα που απηχεί το γεγονός ότι οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων σημείωσαν ραγδαία πτώση από τα τέλη του 2013 φθάνοντας σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015. Ως αποτέλεσμα των χαμηλότερων επιτοκίων, οι συνολικές πληρωμές τόκων από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ έχουν μειωθεί κατά τα τελευταία έτη, καθώς έχουν αναχρηματοδοτηθεί μεγάλα ποσά χρέους από την πτώση των επιτοκίων και ύστερα (παράρτημα 4).

Σε συνολικό επίπεδο, το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο εκτιμάται ότι θα επιδεινωθεί κατά ½% του ΑΕΠ το 2015. Ομοίως, η Επιτροπή αναμένει ότι η μικρή διαρθρωτική επιδείνωση το 2016 θα είναι πιο έντονη (-¼ του ΑΕΠ) όταν εκτιμηθεί βάσει του πρωτογενούς ισοζυγίου. Τα έκτακτα οφέλη που προκύπτουν από τα εν λόγω ιστορικά χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων για το δημόσιο χρέος παρέχουν την ευκαιρία στα κράτη μέλη να προβούν, πρωτίστως, σε εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών τους και – ανάλογα με τη συγκεκριμένη κατάστασή τους – να πραγματοποιήσουν επενδύσεις σε υποδομές και να μεταρρυθμίσουν τις οικονομίες τους 11 .

Ενώ φαίνεται εν πολλοίς να υπάρχει σύμπτωση απόψεων μεταξύ των ΣΔΠ και των προβλέψεων της Επιτροπής για τη συνολική εικόνα του ελλείμματος στη ζώνη του ευρώ, οι διαφορές μεταξύ των επιμέρους ΣΔΠ και των προβλέψεων της Επιτροπής για το έλλειμμα μπορεί να είναι σχετικά μεγάλες, για λόγους που ποικίλλουν από τη μια χώρα στην άλλη. Στις περισσότερες χώρες, η Επιτροπή προβλέπει ότι το έλλειμμα θα είναι υψηλότερο σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ΣΔΠ, με τη μεγαλύτερη διαφορά να παρατηρείται στην Ισπανία, το Βέλγιο και τη Σλοβακία (πίνακας Α5.1 και γραφική παράσταση Α5.4 του παραρτήματος 5). Οι υπόλοιπες θετικές διαφορές στις προβλέψεις κινούνται όλες εντός ενός περιθωρίου 0,3 εκατοστιαίων μονάδων, ενώ στις προβλέψεις της Επιτροπής αναφέρεται ότι τα στοιχεία για το έλλειμμα θα είναι χαμηλότερα στη Γερμανία, την Εσθονία και τη Φινλανδία.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, το συνολικό χρέος θα είναι ελαφρά υψηλότερο σε σύγκριση το προβλεπόμενο από τα κράτη μέλη. Ενώ ο συνολικός δείκτης χρέους παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο, η Επιτροπή αναμένει τη μείωσή του τόσο το τρέχον όσο και το επόμενο έτος, για να φθάσει στο 90% του ΑΕΠ το 2016. Ωστόσο, πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι ένα μεγάλο μέρος της μείωσης του χρέους στη ζώνη του ευρώ προέρχεται από τη Γερμανία. Όταν η Γερμανία εξαιρεθεί από τους υπολογισμούς, ο συνολικός δείκτης του χρέους που προβλέπεται από την Επιτροπή απλώς σταθεροποιείται το 2016 στο 100% του ΑΕΠ. Εδώ πάλι οι διαφορές μεταξύ των ΣΔΠ και των προβλέψεων της Επιτροπής μπορεί να είναι μεγαλύτερες σε επίπεδο κρατών μελών, για λόγους διαφορετικούς από τη μια χώρα στην άλλη. Οι μεγαλύτερες διαφορές εντοπίζονται στην Ισπανία και την Ιρλανδία (Πίνακας Α5.3 και γραφική παράσταση Α5.5 του παραρτήματος 5). Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αποκλίσεις στις προβλέψεις κυμαίνονται ανάμεσα σε μηδέν και 1% του ΑΕΠ.

Ο συνολικός δείκτης χρέους της ζώνης του ευρώ δεν μπορεί να αξιολογηθεί όσον αφορά τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του ΣΣΑ, λόγω του διαφορετικού καθεστώτος έναντι του ΣΣΑ των κρατών μελών που τον συνθέτουν 12 . Εντούτοις, οκτώ κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που υπέβαλαν ΣΔΠ υπόκεινται σε υποχρέωση μείωση του χρέους σύμφωνα με την τιμή αναφοράς. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, έξι από αυτά τα οκτώ κράτη μέλη αναμένεται να έχουν συμμορφωθεί με αυτήν την τιμή αναφοράς.

Αξιολόγηση της δημοσιονομικής προσαρμογής στη ζώνη του ευρώ

Όσον αφορά το μέγεθος της διαρθρωτικής δημοσιονομικής προσαρμογής, οι προβλέψεις της Επιτροπής επιβεβαιώνουν τη συνέχιση ενός εν πολλοίς ουδέτερου δημοσιονομικού προσανατολισμού το 2016 στη ζώνη του ευρώ, μετά την ουσιαστική παύση της δημοσιονομικής εξυγίανσης που παρατηρείται από το 2014. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια εναλλακτική μέτρηση της δημοσιονομικής προσπάθειας κατά διακριτική ευχέρεια, η οποία δείχνει ελαφρά επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης το 2015 και το 2016.

Όσον αφορά τη στάση που πρέπει να τηρηθεί σε συνολικό επίπεδο, ο προσανατολισμός της δημοσιονομικής θέσης το 2015-16 θα πρέπει να αξιολογηθεί σε σχέση με τον διττό στόχο της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και της βραχυπρόθεσμης μακροοικονομικής σταθεροποίησης. Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα προϋποθέτει ότι το δημόσιο χρέος τίθεται και διατηρείται σε βιώσιμη τροχιά, λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό επίπεδο του χρέους και τις μελλοντικές δαπάνες που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού 13 . Η μακροοικονομική σταθεροποίηση θα μπορούσε να εκφραστεί σε όρους κάλυψης του κενού παραγωγής με τον κατάλληλο ρυθμό σε βραχυπρόθεσμη έως μεσοπρόθεσμη βάση, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα, στην παρούσα κατάσταση, μια στροφή από τις εξωτερικές στις εγχώριες πηγές ανάπτυξης. Τα μέσα μακροοικονομικής πολιτικής που διατίθενται για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι περιορισμένα στο παρόν πλαίσιο νομισματικής πολιτικής, όπου τα ονομαστικά επιτόκια ήδη σχεδόν προσεγγίζουν το μηδενικό όριο, ενώ παράλληλα τα ποσοστά πληθωρισμού κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, πράγμα που εντείνει περαιτέρω τον σημαντικό ρόλο της δημοσιονομικής πολιτικής. Η αξιολόγηση του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού της ζώνης του ευρώ έναντι των κινδύνων βιωσιμότητας και των κυκλικών συνθηκών καθιστά επιτακτική την περαιτέρω μείωση του υψηλού ακόμη δείκτη χρέους, χωρίς να αναχαιτίζεται η οικονομική ανάκαμψη και αποφεύγοντας συγχρόνως τις φιλοκυκλικές πολιτικές. Εν προκειμένω, οι προκαταρκτικοί υπολογισμοί της Επιτροπής υποδηλώνουν ότι κάποιος μικρός βαθμός εξυγίανσης το 2016, όπως απαιτείται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις και συνιστάται από τους δείκτες βιωσιμότητας, θα μπορούσε να συνάδει με τη μείωση του κενού παραγωγής. Αντίθετα, μια δημοσιονομική πολιτική που θα αποσκοπούσε στην κάλυψη του κενού παραγωγής με ταχύτερο ρυθμό θα μπορούσε να αποβεί επιζήμια για τη βελτίωση της βιωσιμότητας και να αποδειχθεί ασυμβίβαστη με την τήρηση των απαιτήσεων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Ενόψει αυτών των δύο στόχων, ο εν γένει ουδέτερος συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός της ζώνης του ευρώ που αναμένεται για το επόμενο έτος φαίνεται εν πολλοίς κατάλληλος, λαμβανόμενων επίσης υπόψη των επιτοκίων που βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και του υψηλού εξωτερικού πλεονάσματος, πράγμα που θα συνηγορούσε υπέρ της ανάγκης να υπάρξει κάποιος βαθμός στήριξης από το σκέλος της ζήτησης. Ταυτόχρονα, λόγω του μη μόνιμου χαρακτήρα τους, οι εξοικονομήσεις που προκύπτουν από τη μείωση των τόκων θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο αν χρησιμοποιηθούν για μια μόνιμη αύξηση των δημόσιων δαπανών ή για περικοπή των φόρων.

Οι ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα επιβεβαιώνονται από την ελαφρά επιδείνωση που προβλέπεται για το διαρθρωτικό ισοζύγιο στη ζώνη του ευρώ σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής για το 2016, το οποίο είναι πιθανό να υπολείπεται από τις μέσες προσαρμογές που απαιτούνται από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο του ΣΣΑ 14 . Συν τοις άλλοις, αυτό οφείλεται και στην πολύ μικρή ή ακόμα και αρνητική προσαρμογή από μέρους των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν προβλήματα βιωσιμότητας, ενώ άλλα κράτη μέλη δεν δείχνουν επαρκή προσήλωση προς τον στόχο της κατάλληλης χρησιμοποίησης των δημοσιονομικών περιθωρίων που διαθέτουν.

3. Επισκόπηση των επιμέρους σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων

Οι γνώμες της Επιτροπής για τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων εστιάζονται στη συμμόρφωση με το ΣΣΑ και στις συστάσεις που εκδίδονται σε αυτήν τη βάση. Για τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ), οι γνώμες της Επιτροπής καταγράφουν την πρόοδο στη διόρθωση των υπερβολικών ελλειμμάτων όσον αφορά και τους δύο στόχους, τόσο για το ονομαστικό, όσο και για το διαρθρωτικό έλλειμμα. Για τα κράτη μέλη που υπάγονται στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου, οι γνώμες της Επιτροπής αξιολογούν την επίτευξη, ή την πρόοδο προς την κατεύθυνση της επίτευξης, των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων (ΜΔΣ), καθώς και τη συμμόρφωση με τον κανόνα για το χρέος, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον το σχέδιο είναι σύμφωνο με το ΣΣΑ, αλλά και με τις δημοσιονομικές συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) που είχαν απευθυνθεί στα κράτη μέλη από το Συμβούλιο τον Ιούλιο.

Όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που δεν υπάγονται σε πρόγραμμα, με εξαίρεση την Πορτογαλία, υπέβαλαν ΣΔΠ έως τις 15 Οκτωβρίου. Η μη υποβολή από μέρους της Πορτογαλίας ΣΔΠ χωρίς μεταβολή της πολιτικής δεν συνάδει με το δίπτυχο και η Επιτροπή καλεί την Πορτογαλία να υποβάλει πλήρες ΣΔΠ το συντομότερο δυνατό. Η Ισπανία έχει ήδη υποβάλει το ΣΔΠ τον Σεπτέμβριο και η Επιτροπή εξέδωσε τη γνώμη της στις 12 Οκτωβρίου.

Κανένα ΣΔΠ δεν θεωρήθηκε ότι συνιστά «ιδιαίτερα σοβαρή απόκλιση», όπως αναφέρεται στο άρθρο 7, παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 473/2013. Ωστόσο, ορισμένα από τα υποβληθέντα προγράμματα προκαλούν ανησυχίες.

Στους πίνακες 2α και 2β συνοψίζονται οι αξιολογήσεις των ΣΔΠ για τις επιμέρους χώρες, ανάλογα με τις γνώμες της Επιτροπής που εγκρίθηκαν στις 16 Νοεμβρίου, μαζί με την αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση. Οι αξιολογήσεις γίνονται βάσει των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής του 2015. Για να διευκολυνθεί η σύγκριση, η αξιολόγηση των σχεδίων συνοψίζεται σε τρεις ευρείες κατηγορίες, οι οποίες έχουν διαφορετική σημασία, ανάλογα με το αν ένα κράτος μέλος είναι σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος ή όχι:

Συμμόρφωση: Με βάση τις προβλέψεις της Επιτροπής, δεν υπάρχει καμία ανάγκη προσαρμογής των δημοσιονομικών προγραμμάτων στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους κανόνες του ΣΣΑ.

Συμμόρφωση σε γενικές γραμμές: Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ, με το ακόλουθο σκεπτικό:

Για τα κράτη μέλη που υπάγονται σε ΔΥΕ: ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής αναφέρεται ότι ο στόχος για το ονομαστικό έλλειμμα θα επιτευχθεί, παρατηρείται ότι οι δημοσιονομικές προσπάθειες είναι αισθητά χαμηλότερες από τις συνιστώμενες, πράγμα καθιστά επισφαλή τη συμμόρφωση με τη σύσταση της ΔΥΕ.

Για τα κράτη μέλη που υπάγονται στο προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ: σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, το ΣΔΠ μπορεί να οδηγήσει σε κάποια απόκλιση από τον ΜΔΣ ή από την πορεία προσαρμογής προς την επίτευξή του, αλλά το κενό σε σχέση με την απαίτηση δεν θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει σημαντική απόκλιση από την απαιτούμενη προσαρμογή. Τα εν λόγω κράτη μέλη κρίνεται ότι έχουν συμμορφωθεί με την τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους, κατά περίπτωση.

Κίνδυνος μη συμμόρφωσης: Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, το ΣΔΠ δεν αναμένεται να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Η Επιτροπή καλεί ως εκ τούτου τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, για να εξασφαλίσουν ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ, με το ακόλουθο σκεπτικό:

Για τα κράτη μέλη που υπάγονται σε ΔΥΕ: οι προβλέψεις της Επιτροπής για το 2016, εφόσον επιβεβαιωθούν εκ των υστέρων, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κίνηση των επόμενων σταδίων της ΔΥΕ, εφόσον δεν αναμένεται ότι θα έχει καταβληθεί ούτε η συνιστώμενη δημοσιονομική προσπάθεια ούτε ότι θα έχει επιτευχθεί ο συνιστώμενος στόχος για το ονομαστικό έλλειμμα.

Για τα κράτη μέλη που υπάγονται στο προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ: σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής θα σημειωθεί σημαντική απόκλιση από τον ΜΔΣ ή την απαιτούμενη πορεία προσαρμογής προς την επίτευξη του ΜΔΣ το 2016 και/ή μη συμμόρφωση με την βασική τιμή αναφοράς για τη μείωση του χρέους, κατά περίπτωση.

Μετά την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Βέλτιστη αξιοποίηση της ευελιξίας στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» της 13ης Ιανουαρίου 2015, η Ιταλία και η Φινλανδία έχουν ζητήσει ευελιξία στα ΣΔΠ 15 η οποία συνιστά απόκλιση από τη συνιστώμενη πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ με βάση τη ρήτρα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τη ρήτρα επενδύσεων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χορήγηση της ευελιξίας σε αυτό το στάδιο θα πραγματοποιείτο εκτός του κανονικού κύκλου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και θα απέκλινε από τη διαδικασία που προβλέπεται στην ανακοίνωση με θέμα την ευελιξία στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Σε κάθε περίπτωση, ελλείψει επαρκούς περιθωρίου ασφαλείας έναντι της τιμής αναφοράς του 3% του ΑΕΠ όσον αφορά το έλλειμμα, η Φινλανδία κρίνεται επί του παρόντος ως μη επιλέξιμη για τη έγκριση της αιτούμενης προσωρινής απόκλισης το 2016. Όσον αφορά την Ιταλία, φαίνεται ότι τα κριτήρια επιλεξιμότητας για τη ρήτρα επενδύσεων θα μπορούσαν να ικανοποιούνται με βάση τις προβλέψεις της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα το λάβει υπόψη στο πλαίσιο της αξιολόγησης του επόμενου προγράμματος σταθερότητας. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στο κατά πόσον η απόκλιση από την πορεία προσαρμογής χρησιμοποιείται αποτελεσματικά για την προώθηση των επενδύσεων και των σχεδίων για την συνέχιση της πορείας προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ. Η Επιτροπή θα αξιολογεί, επίσης, κατά πόσον η πρόοδος όσον αφορά το πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων συνάδει με τις συστάσεις του Συμβουλίου.

Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις (Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία και Ιταλία), τα ΣΔΠ αναφέρονται στις δημοσιονομικές επιπτώσεις της εξαιρετικά μεγάλης εισροής προσφύγων. Όπως αναφέρεται ανωτέρω, η ευελιξία που είναι ενσωματωμένη στο ΣΣΑ επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αυξημένες έκτακτες δαπάνες (από το ένα έτος στο επόμενο) που συνδέονται με ασυνήθη γεγονότα, εκτός του ελέγχου των κυβερνήσεων (όπως οι πρόσθετες δαπάνες που οφείλεται στην εξαιρετική αύξηση της εισροής προσφύγων), στο πλαίσιο τόσο του προληπτικού όσο και του διορθωτικού σκέλους του Συμφώνου. Η Επιτροπή θα προβεί στην τελική της αξιολόγηση, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα επιλέξιμα ποσά, με βάση τα στοιχεία που παρατηρήθηκαν όπως παρέχονται από τις αρχές των οικείων κρατών μελών, κατά την (εκ των υστέρων) αξιολόγηση της προσωρινής απόκλισης από τις απαιτήσεις για το 2015 και το 2016.

Η Επιτροπή προέβη επιπλέον σε προκαταρκτική αξιολόγηση του βαθμού συνολικής συμμόρφωσης με τις μεταρρυθμίσεις δημοσιονομικής διακυβέρνησης που περιγράφονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΕΧΣ) του 2015. Η αξιολόγηση των ΣΔΠ συνοψίζονται σε πέντε μεγάλες κατηγορίες. Αυτές είναι οι εξής:

Καμία πρόοδος: Το κράτος μέλος δεν ούτε ανακοίνωσε ούτε θέσπισε οποιαδήποτε μέτρα για να ανταποκριθεί στις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΣΑΧ).

Περιορισμένη πρόοδος: Το κράτος μέλος ανακοίνωσε ορισμένα μέτρα για να ανταποκριθεί στις σχετικές ΣΑΧ, αλλά τα μέτρα αυτά φαίνονται ανεπαρκή και/ή η θέσπιση/εφαρμογή τους φαίνεται επισφαλής.

Κάποια πρόοδος: Το κράτος μέλος ανακοίνωσε ή θέσπισε μέτρα για να ανταποκριθεί στις σχετικές ΣΑΧ. Τα μέτρα αυτά είναι ενθαρρυντικά, αλλά δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί όλα και δεν είναι βέβαιο ότι θα εφαρμοστούν σε όλες τις περιπτώσεις.

Σημαντική πρόοδος: Το κράτος μέλος έχει θεσπίσει μέτρα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν τεθεί σε εφαρμογή. Τα εν λόγω μέτρα ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στις σχετικές ΣΑΧ.

Πλήρης ανταπόκριση: Το κράτος μέλος έχει θεσπίσει και εφαρμόσει μέτρα που ανταποκρίνονται με τον κατάλληλο τρόπο στις σχετικές ΣΑΧ.

Μια συνολική αξιολόγηση της προόδου που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την εφαρμογή των ΣΑΧ του 2015 θα γίνει το 2016 στις ανά χώρα εκθέσεις και στο πλαίσιο των ΣΑΧ του 2016 που θα εγκριθούν από την Επιτροπή τον Μάιο.

 
Πίνακας 2α: Επισκόπηση των επιμέρους γνωμών της Επιτροπής για τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων – Κράτη μέλη που υπόκεινται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ

* Η έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, της 27ης Φεβρουαρίου 2015, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε τηρηθεί το κριτήριο του χρέους εκείνη τη χρονική στιγμή.

* * Σε περίπτωση που αποκλειστεί από την αξιολόγηση η τρέχουσα εκτίμηση των δημοσιονομικών επιπτώσεων της εξαιρετικά μεγάλης εισροής προσφύγων, η προβλεπόμενη απόκλιση από τη συνιστώμενη πορεία προσαρμογής δεν θα είναι πλέον σημαντική.

***Δεδομένου ότι το έλλειμμα που κοινοποιήθηκε για το 2014 και το προβλεπόμενο έλλειμμα και χρέος για το 2015 υπερέβαιναν τις τιμές αναφοράς της Συνθήκης, η Επιτροπή, στις 16 Νοεμβρίου 2015, εξέδωσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ στην οποία συμπεραίνει ότι έπρεπε να θεωρηθεί ότι είχαν τηρηθεί τόσο τα κριτήρια του ελλείμματος όσο και του χρέους.

Πίνακας 2β: Επισκόπηση των επιμέρους γνωμών της Επιτροπής για τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων – Κράτη μέλη που υπόκεινται επί του παρόντος στο διορθωτικό σκέλος του ΣΣΑ

* Η χώρα υπόκειται επί του παρόντος στο διορθωτικό σκέλος, θα μπορούσε όμως να μετακινηθεί προς το προληπτικό σκέλος από το 2016 εάν επιτευχθεί έγκαιρη και διατηρήσιμη διόρθωση.

** Η Επιτροπή εξέδωσε γνώμη σχετικά με το ΣΔΠ της Ισπανίας στις 12 Οκτωβρίου. Η Πορτογαλία δεν υπέβαλε ΣΔΠ μέχρι τις 15 Οκτωβρίου, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία.

(1)

     Όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 473/2013 σχετικά με κοινές διατάξεις για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και τη διασφάλιση της διόρθωσης των υπερβολικών ελλειμμάτων των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ. Πρόκειται για τον ένα από τους δύο κανονισμούς της λεγόμενης δέσμης του δίπτυχου, που τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2013.

(2)

     Σύσταση του Συμβουλίου της 14ης Ιουλίου 2015 σχετικά με την εφαρμογή των γενικών προσανατολισμών της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ (ΕΕ C 272 της 29.7.2014, σ. 100).

(3)

     Όσον αφορά τα προγράμματα των κρατών μελών, τα δεδομένα για το 2014 βασίζονται στα στοιχεία που περιλαμβάνονται στα ΣΔΠ και, επομένως, μπορεί να μην συμπεριλαμβάνουν τις αναθεωρήσεις που έγιναν από την Eurostat ως μέρος των φθινοπωρινών κοινοποιήσεων στο πλαίσιο της ΔΥΕ 2015.

(4)

     Η επιδείνωση της διαρθρωτικής δημοσιονομικής θέσης κατά το 2016 σε συνολικό επίπεδο επιβεβαιώνεται από τη χρήση μιας εναλλακτικής μεθόδου μέτρησης, της δημοσιονομικής προσπάθειας κατά διακριτική ευχέρεια, γνωστής και ως DFE (discretionary fiscal effort), η οποία υποδηλώνει μια ελαφρώς αρνητική προσαρμογή σύμφωνα με τα ΣΔΠ έναντι ¼% του ΑΕΠ που αναμενόταν κατά το χρόνο κατάρτισης των ΠΣ (Πίνακας Α 5.7 του παραρτήματος 5). Η DFE είναι εναλλακτικός δείκτης του δημοσιονομικού προσανατολισμού που έχει αναπτυχθεί για αναλυτικούς σκοπούς και είναι διακρίνεται από τους δείκτες που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με το ΣΣΑ. Συνίσταται σε μια προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα πάνω» στο σκέλος των εσόδων και κατ’ ουσίαν «εκ των άνω προς τα κάτω» στο σκέλος των δαπανών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε μέρος III της έκθεσης «Report on Public Finances in EMU 2013», European Economy, 4, 2013.

(5)

   Γερμανία, Εσθονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες και Αυστρία. Εξάλλου, δύο κράτη μέλη αναμένεται να παραμείνουν σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος το επόμενο έτος, και συγκεκριμένα η Ισπανία και η Γαλλία.

(6)

     Η προβλεπόμενη μείωση του συνολικού δείκτη χρέους είναι πολύ μικρότερη αν εξαιρεθεί η Γερμανία από το σύνολο (-0,7 έναντι -2,5 ποσοστιαίων μονάδων αν συνυπολογιστεί).

(7)

     Επίσης, η Φινλανδία παρέσχε πληροφορίες σχετικά με τις σχεδιαζόμενες δαπάνες που συνδέονται με την αύξηση του αριθμού των προσφύγων το 2015 σε επιστολή όπου παρουσιάζονται οι άλλοι σχετικοί παράγοντες που πρέπει να συνεκτιμηθούν στο πλαίσιο της έκθεσής της βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ.

(8)

      http://www.consilium.europa.eu/el/meetings/eurogroup/2014/07/07/ .

(9)

    http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/144872.pdf .

(10)

      http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2015/09/12-eurogroup-statement-structural-reform/ .

(11)

     Οι αρχές αυτές επιβεβαιώθηκαν από την Ευρωομάδα στις 5 Οκτωβρίου 2015: http://www.consilium.europa.eu/el/meetings/eurogroup/2015/10/05/ .

(12)

     Οι υποχρεώσεις των κρατών μελών σχετικά με το χρέος στο πλαίσιο του ΣΣΑ διαφέρουν ανάλογα με το αν υπάγονται στο διορθωτικό ή στο προληπτικό σκέλος και αν το χρέος τους είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο του 60% του ΑΕΠ.

(13)

     Ο δείκτης βιωσιμότητας S1 της Επιτροπής, ο οποίος δείχνει τη συνολική προσπάθεια που απαιτείται κατά την περίοδο 2016-21 ώστε να μειωθεί το χρέος στο 60% του ΑΕΠ έως το 2030, λαμβάνοντας υπόψη τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις που συνδέονται με τη δημογραφική γήρανση, υποδηλώνει ότι απαιτείται μια προσαρμογή της τάξης περίπου του ¼% του ΑΕΠ στο 2016 και τα επόμενα έτη.

(14)

     Ο υπολογισμός της απαιτούμενης συνολικής προσαρμογής στη ζώνη του ευρώ καθίσταται περίπλοκος λόγω διαφόρων παραγόντων, και κυρίως της μεταχείρισης όσων υπερβαίνουν τους στόχους και των παραδοχών σχετικά με τον τιθέμενο στόχο μιας ονομαστικής ή διαρθρωτικής προσαρμογής για τα κράτη μέλη που υπόκεινται στο διορθωτικό σκέλος. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την ελάχιστη απαιτούμενη διαρθρωτική βελτίωση του 0,5% του ΑΕΠ, που αποτελεί την τιμή αναφοράς βάσει του διορθωτικού σκέλους, και την παρόμοια τιμή αναφοράς για την προσαρμογή στο πλαίσιο του προληπτικού σκέλους, η ελαφρά επιδείνωση που προβλέπεται από την Επιτροπή για τη ζώνη του ευρώ σημαίνει κατά πάσα πιθανότητα ότι το αποτέλεσμα αυτό υπολείπεται της συνολικής απαίτησης.

(15)

     Η Φινλανδία ζήτησε επίσημα ευελιξία στο πλαίσιο του επικαιροποιημένου προγράμματος σταθερότητας το οποίο υπέβαλε τις 28 Σεπτεμβρίου 2015 μαζί με το ΣΔΠ.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 16.11.2015

COM(2015) 800 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

EMPTY

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΣΧΕΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2016: ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Αξιολόγηση των ΣΔΠ ανά χώρα

Κράτη μέλη που υπάγονται στο προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ

Προγράμματα που συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις της χώρας

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Γερμανίας, η οποία υπάγεται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και υπόκειται στον κανόνα για το χρέος, συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η ευνοϊκή δημοσιονομική κατάσταση της Γερμανίας αναμένεται επίσης ότι θα παρέχει περιθώρια για περαιτέρω αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στους τομείς των υποδομών, της εκπαίδευσης και της έρευνας, όπως είχε συστήσει το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, καθώς και για την κάλυψη πρόσθετων δαπανών που μπορεί να προκύψουν από τη μεγάλη εισροή αιτούντων άσυλο, αλλά οι οποίες δεν μπορούσαν ακόμα να συνεκτιμηθούν πλήρως στα δημοσιονομικά προγράμματα. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Γερμανία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Εσθονίας, που επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος του Λουξεμβούργου, που επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι το Λουξεμβούργο σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος των Κάτω Χωρών, οι οποίες υπάγονται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος και υπόκεινται στον (μεταβατικό) κανόνα για το χρέος, συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να εφαρμόσουν απαρέγκλιτα τον προϋπολογισμό του 2016. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι το Λουξεμβούργο σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Αφού έλαβε υπόψη τις πρόσθετες πληροφορίες που παρασχέθηκαν από τις σλοβακικές αρχές, η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Σλοβακίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να εφαρμόσουν απαρέγκλιτα τον προϋπολογισμό του 2016. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Σλοβακία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Προγράμματα που συμμορφώνονται σε γενικές γραμμές

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος του Βελγίου, το οποίο υπάγεται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος και υπόκειται στον (μεταβατικό) κανόνα για το χρέος, συμμορφώνεται σε γενικές γραμμές με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια απόκλιση από την απαιτούμενη προσαρμογή για την επίτευξη του ΜΔΣ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι το Βέλγιο σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση (συμπεριλαμβανομένου του συνταξιοδοτικού συστήματος, του δημοσιονομικού πλαισίου και του φορολογικού συστήματος) και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Λετονίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, συμμορφώνεται σε γενικές γραμμές με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια απόκλιση από την απαιτούμενη προσαρμογή για την επίτευξη του ΜΔΣ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Μάλτας, η οποία υπάγεται επί του παρόντος στο προληπτικό σκέλος και υπόκειται στον κανόνα για το χρέος, συμμορφώνεται σε γενικές γραμμές με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια απόκλιση από την απαιτούμενη προσαρμογή για την επίτευξη του ΜΔΣ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Μάλτα σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Φινλανδίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, συνάδει σε γενικές γραμμές με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια απόκλιση από την απαιτούμενη πορεία προσαρμογής προς τον ΜΔΣ το 2015 και το 2016. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, για να εξασφαλίσουν ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Φινλανδία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Προγράμματα σε κίνδυνο μη συμμόρφωσης

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Ιταλίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος και υπόκειται στον μεταβατικό κανόνα για το χρέος, ενέχει τον κίνδυνο μη συμμόρφωσης με τα προβλεπόμενα στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί απόκλιση από την απαιτούμενη πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ το 2016. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τη συμμόρφωση της Ιταλίας με τις υποχρεώσεις της βάσει του ΣΣΑ, ιδίως σε σχέση με την αξιολόγηση του επόμενου προγράμματος σταθερότητας. Στο πλαίσιο της «συνολικής αξιολόγησης» μιας πιθανής απόκλισης από την πορεία προσαρμογής προς τον ΜΔΣ, η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τις ως άνω εκτιμήσεις σχετικά με την πιθανή επιλεξιμότητα της Ιταλίας για την ευελιξία που παρέχει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στο κατά πόσον η απόκλιση από την πορεία προσαρμογής αξιοποιείται ουσιαστικά για τους σκοπούς της τόνωσης των επενδύσεων· στην ύπαρξη αξιόπιστων προγραμμάτων για τη συνέχιση της πορείας προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ· και στην πρόοδο όσον αφορά το πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις του Συμβουλίου. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Ιταλία σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι υπάρχει κίνδυνος το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Λιθουανίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος, να μη συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, δεν προβλέπεται να υλοποιηθεί η απαιτούμενη προσαρμογή για την επίτευξη του ΜΔΣ και για το 2016 αναμένεται σημαντική απόκλιση από το ΜΔΣ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Λιθουανία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Αυστρίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο προληπτικό σκέλος και υπόκειται στον (μεταβατικό) κανόνα για το χρέος, ενέχει τον κίνδυνο μη συμμόρφωσης με τα προβλεπόμενα στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Πράγματι, στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής επισημαίνεται ότι υπάρχει κίνδυνος σημαντικής απόκλισης από τον ΜΔΣ το 2016. Ωστόσο, αν στην αξιολόγηση δεν ληφθεί υπόψη η τρέχουσα εκτίμηση των δημοσιονομικών επιπτώσεων της έκτακτης εισροής προσφύγων, η προβλεπόμενη απόκλιση δεν θα είναι πλέον σημαντική. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, για να εξασφαλίσουν ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Αυστρία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να επιταχύνουν την πρόοδο.

Κράτη μέλη που υπάγονται στο διορθωτικό σκέλος του ΣΣΑ

Προγράμματα που συμμορφώνονται σε γενικές γραμμές

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Ιρλανδίας, η οποία υπάγεται επί του παρόντος στο διορθωτικό σκέλος και θα μπορούσε να υπαχθεί στο προληπτικό σκέλος από το 2016 εφόσον επιτευχθεί έγκαιρη και διατηρήσιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος, συμμορφώνεται σε γενικές γραμμές με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια απόκλιση από την τιμή αναφοράς για τις δαπάνες το 2016. Επιπλέον, η Επιτροπή σημειώνει ότι οι πρόσθετες κρατικές δαπάνες που ανακοινώθηκαν για το τελευταίο τρίμηνο του 2015 έρχονται σε μια στιγμή κατά την οποία η ιρλανδική οικονομία παρουσιάζει ήδη εξαιρετικά ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή υπενθυμίζει την προηγούμενη παραίνεσή της, που διατυπώθηκε στη σύσταση του Συμβουλίου βάσει της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος της 7ης Δεκεμβρίου 2010 και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, να χρησιμοποιούνται τα έκτακτα έσοδα για την επιτάχυνση της μείωσης του ελλείμματος και καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Ιρλανδία σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και, συνεπώς, καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Γαλλίας, η οποία υπάγεται επί του παρόντος στο διορθωτικό σκέλος, σε γενικές γραμμές συνάδει με τον στόχο για το ονομαστικό έλλειμμα, παρόλο που η δημοσιονομική προσπάθεια προβλέπεται να διαμορφωθεί σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις συστάσεις, σύμφωνα με όλες τις παραμέτρους. Η δημοσιονομική στρατηγική στηρίζεται στα καλύτερα αποτελέσματα για το έλλειμμα το 2014 σε σχέση με τα αναμενόμενα και στη βελτίωση των κυκλικών συνθηκών, πράγμα που θέτει σε κίνδυνο τη συμμόρφωση με τη σύσταση του Συμβουλίου της 10ης Μαρτίου 2015. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Γαλλία σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Σλοβενίας, η οποία υπάγεται επί του παρόντος στο διορθωτικό σκέλος και θα μπορούσε να υπαχθεί στο προληπτικό σκέλος από το 2016 εφόσον επιτευχθεί έγκαιρη και διατηρήσιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος, είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνο με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ειδικότερα, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί κάποια, σχεδόν σημαντική, απόκλιση από την πορεία προσαρμογής προς την επίτευξη του ΜΔΣ το 2016. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας του προϋπολογισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συμμορφώνεται με το ΣΣΑ. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Σλοβενία σημείωσε κάποια πρόοδο όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

Προγράμματα σε κίνδυνο μη συμμόρφωσης

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι υπάρχει κίνδυνος το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος της Ισπανίας, η οποία επί του παρόντος υπάγεται στο διορθωτικό σκέλος, να μη συμμορφώνεται με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η βελτίωση του ονομαστικού δημοσιονομικού ελλείμματος που προβλέπεται στο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος έως το 2016, προθεσμία που ορίστηκε στη σύσταση στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) του 2013, στηρίζεται κυρίως στην αναζωπύρωση της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, με κάπως αισιόδοξες υποκείμενες παραδοχές για την ανάπτυξη το 2016· η συγκράτηση των δαπανών διαδραματίζει και αυτή κάποιο ρόλο, αλλά ορισμένα από τα προβλεπόμενα μέτρα εξοικονόμησης δαπανών δεν στηρίζονται ακόμη σε συγκεκριμένα μέτρα. Η δημοσιονομική προσπάθεια προβλέπεται να υπολείπεται σημαντικά από το συνιστώμενο επίπεδο, σύμφωνα με όλες τις παραμέτρους. Βάσει των ad-hoc προβλέψεων της Επιτροπής, η Ισπανία δεν αναμένεται να διασφαλίσει την τήρηση των ονομαστικών δημοσιονομικών στόχων που τέθηκαν στη σύσταση για τη ΔΥΕ του 2013. Η Επιτροπή επομένως καλεί τις αρχές να εφαρμόσουν αυστηρά τον προϋπολογισμό του 2015 και να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού, για να εξασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2016 θα συνάδει με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ενόψει των κινδύνων ως προς τη συμμόρφωση που υπογραμμίζονται ανωτέρω και του γεγονότος ότι το σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν περιλαμβάνει επικαιροποιημένα και σαφώς προσδιορισμένα μέτρα για τις περιφερειακές κυβερνήσεις, οι εθνικές αρχές καλούνται να υποβάλουν επικαιροποιημένο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, περιλαμβανομένων πλήρως προσδιορισμένων περιφερειακών μέτρων, το συντομότερο δυνατό. Η Επιτροπή είναι επίσης της γνώμης ότι η Ισπανία σημείωσε περιορισμένη πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης όσον αφορά τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2015 σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και καλεί τις αρχές της χώρας να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Η μεθοδολογία και οι παραδοχές στις οποίες στηρίζονται οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015

Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 4 του κανονισμού ΕΕ αριθ. 473/2013, «Η μεθοδολογία και οι παραδοχές των πλέον πρόσφατων οικονομικών προβλέψεων των υπηρεσιών της Επιτροπής για κάθε κράτος μέλος, μεταξύ άλλων οι εκτιμήσεις του αντικτύπου των συνολικών δημοσιονομικών μέτρων στην οικονομική ανάπτυξη, επισυνάπτονται στη γενική εκτίμηση». Οι παραδοχές στις οποίες βασίζονται οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, που εκπονούνται αυτοτελώς από το προσωπικό της Επιτροπής, επεξηγούνται στο ίδιο το έγγραφο προβλέψεων 1 .

Τα δημοσιονομικά δεδομένα έως το 2014 βασίζονται σε στοιχεία που κοινοποίησαν τα κράτη μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από την 1η Οκτωβρίου 2015 και επικυρώθηκαν από την Eurostat στις 21 Οκτωβρίου. Η Eurostat απέσυρε την επιφύλαξη σχετικά με την ποιότητα των στοιχείων για το δημόσιο έλλειμμα που υποβλήθηκαν από την Πορτογαλία, την οποία είχε διατυπώσει στο ανακοινωθέν τύπου της Eurostat του Απριλίου 2015, λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με τον στατιστικό αντίκτυπο της ανακεφαλαιοποίησης της Novo Banco το 2014. Η Eurostat δεν προέβη σε τροποποιήσεις των στοιχείων που υπέβαλαν τα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια του γύρου υποβολής στοιχείων του φθινοπώρου 2015. Η Eurostat εξέφρασε επιφύλαξη όσον αφορά την ποιότητα των στοιχείων που υποβλήθηκαν από την Αυστρία σχετικά με την ανεπαρκή τήρηση των κανόνων καταγραφής των δαπανών και των εσόδων σε δεδουλευμένη βάση, όπως απαιτείται από το ΕΣΟΛ 2010.

Όσον αφορά τις προβλέψεις, παρατέθηκαν μέτρα για τη στήριξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σύμφωνα με την απόφαση της Eurostat της 15ης Ιουλίου 2009 2 . Με την επιφύλαξη διαφορετικής κοινοποίησης του οικείου κράτους μέλους, οι εισφορές κεφαλαίου που είναι επαρκώς γνωστές έχουν συμπεριληφθεί στις προβλέψεις ως χρηματοοικονομικές συναλλαγές, δηλ. ως αύξηση του χρέους αλλά όχι του ελλείμματος. Οι κρατικές εγγυήσεις για τραπεζικές υποχρεώσεις και καταθέσεις δεν περιλαμβάνονται ως δημόσιες δαπάνες, εκτός αν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχουν καταπέσει τη στιγμή που είχαν οριστικοποιηθεί οι προβλέψεις. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι τα δάνεια που χορηγήθηκαν σε τράπεζες από την κυβέρνηση, ή από άλλες οντότητες που κατατάσσονται στον τομέα του δημοσίου, συνήθως προστίθενται στο δημόσιο χρέος.

Για το 2016, λαμβάνονται υπόψη οι προϋπολογισμοί που εγκρίθηκαν ή που υποβλήθηκαν στα εθνικά κοινοβούλια και όλα τα άλλα μέτρα που είναι επαρκώς γνωστά. Ειδικότερα, όλα τα στοιχεία που περιλαμβάνονταν στα σχέδια δημοσιονομικού προγράμματος (ΣΔΠ) που υποβλήθηκαν στα μέσα Οκτωβρίου αντανακλώνται στις προβλέψεις αυτές. Για το 2017, η υπόθεση της «μη μεταβολής των πολιτικών» που χρησιμοποιήθηκε στις προβλέψεις συνεπάγεται την προβολή των τάσεων των εσόδων και των δαπανών και τη συμπερίληψη των μέτρων που έχουν ήδη γίνει επαρκώς γνωστά. 

Τα ευρωπαϊκά συγκεντρωτικά στοιχεία για το χρέος γενικής κυβέρνησης στα έτη που καλύπτουν οι προβλέψεις (2015-17) δημοσιεύονται σε μη ενοποιημένη βάση (δηλ. δεν διορθώθηκαν για τα διακυβερνητικά δάνεια). Για να εξασφαλίζεται η συνέπεια στις χρονολογικές σειρές, τα ιστορικά δεδομένα δημοσιεύονται επίσης στην ίδια βάση. Για το 2014, αυτό συνεπάγεται ένα δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ που είναι κατά 2,4 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερος από τον δείκτη του ενοποιημένου χρέους της γενικής κυβέρνησης που δημοσιεύθηκε από την Eurostat με την ανακοίνωση τύπου 186/2015 της 21ης Οκτωβρίου 2015 3 . Οι προβλέψεις για το χρέος της γενικής κυβέρνησης για τα επιμέρους κράτη μέλη κατά την περίοδο 2015-17 περιλαμβάνουν τις επιπτώσεις των εγγυήσεων στην ΕΔΧΣ 4 , τα διμερή δάνεια σε άλλα κράτη μέλη και τη συμμετοχή στο κεφάλαιο του ΕΜΣ, όπως προγραμματίσθηκε κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων.

Σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, τα συνολικά δημοσιονομικά μέτρα στα ΣΔΠ για το 2016 αυξάνουν το συγκεντρωτικό έλλειμμα κατά περίπου 0,1% του ΑΕΠ. Η εξοικονόμηση δαπανών εκτιμάται σε 0,2% του ΑΕΠ, ενώ τα μέτρα για τα έσοδα, συγκεντρωτικά, έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του ελλείμματος κατά περίπου 0,3% του ΑΕΠ. Συνολικά, οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη, βραχυπρόθεσμα, θα είναι μόνο οριακές (λιγότερο από 0,1 εκατοστιαίες μονάδες).

Η εκτίμηση αυτή πρέπει να ερμηνευθεί με σύνεση:

Η μη λήψη μέτρων σε σχέση με τις δημοσιονομικές ανισορροπίες θα μπορούσε να οξύνει τις αδυναμίες των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και να προκαλέσει μεγαλύτερες αποκλίσεις και υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, με αρνητικό αντίκτυπο για την ανάπτυξη.

Ο κανονισμός αποσκοπεί στην αξιολόγηση της επίπτωσης των μέτρων που λαμβάνονται στα ΣΔΠ. Έτσι, τα μέτρα που έχουν ληφθεί και τεθεί σε ισχύ πριν από το ΣΔΠ δεν περιλαμβάνονται στην αξιολόγηση (ακόμη και αν μπορούν να επηρεάσουν τις προβλέψεις).

Τα μέτρα που λαμβάνονται με έναρξη ισχύος το 2016 μπορούν επίσης να αντισταθμίζουν τα υφιστάμενα μέτρα που έχουν εφάπαξ επίπτωση το 2015 και την τάση αύξησης των δαπανών. Στο συγκεντρωτικό επίπεδο της ΕΖ-16, η Επιτροπή εκτιμά τα εφάπαξ μέτρα το 2015 σε 0,0% του ΑΕΠ και την αυξητική τάση των δαπανών (όπως μετράται με τη μεταβολή του κυκλικά προσαρμοσμένου δείκτη δαπανών) ελλείψει μέτρων πολιτικής σε 0% του ΑΕΠ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Ανάλυση ευαισθησίας

Σύμφωνα με το άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 473/2013, «η γενική αξιολόγηση περιλαμβάνει αναλύσεις ευαισθησίας, οι οποίες παρέχουν μια ένδειξη των κινδύνων για την βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών σε περίπτωση αντίξοων οικονομικών, χρηματοοικονομικών ή δημοσιονομικών εξελίξεων». Επομένως, το παρόν παράρτημα παρουσιάζει ανάλυση της ευαισθησίας της πορείας του δημόσιου χρέους σε περίπτωση ενδεχόμενων μακροοικονομικών κλυδωνισμών (αναφορικά με τους ρυθμούς ανάπτυξης, τα επιτόκια και το πρωτογενές ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης), με βάση τα αποτελέσματα που προκύπτουν από στοχαστικές προβολές για το χρέος 5 . Η ανάλυση επιτρέπει να υπολογιστούν οι πιθανές επιπτώσεις στη δυναμική του δημόσιου χρέους των κινδύνων υποεκτίμησης και υπερεκτίμησης της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, των θετικών/αρνητικών εξελίξεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές που οδηγούν σε χαμηλότερο/υψηλότερο κόστος δανεισμού για τις κυβερνήσεις και των δημοσιονομικών κραδασμών που επηρεάζουν τη δημοσιονομική θέση των κυβερνήσεων. Τα βασικά σενάρια στα οποία εφαρμόζονται οι κραδασμοί είναι οι μακροοικονομικές προβλέψεις που περιλαμβάνονται στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής και τα ΣΔΠ των κρατών μελών.

Με τις στοχαστικές προβλέψεις η αβεβαιότητα ως προς τις μελλοντικές μακροοικονομικές συνθήκες ενσωματώνεται στην ανάλυση της δυναμικής του δημόσιου χρέους γύρω από ένα «κεντρικό» σενάριο για τις προβλέψεις εξέλιξης του χρέους, το οποίο αντιστοιχεί στο σενάριο προβλέψεων της Επιτροπής του φθινοπώρου 2015 και στο σενάριο των προβλέψεων στα ΣΔΠ, αντιστοίχως, που παρουσιάζονται στις δύο γραφικές παραστάσεις που ακολουθούν, όπου αναφέρονται τα αποτελέσματα για την ΖΕ-16 (και στις δύο περιπτώσεις γίνεται δεκτή η συνήθης υπόθεση περί αμετάβλητης πολιτικής πέραν του χρονικού ορίζοντα των προβλέψεων) 6 . Εφαρμόζονται κραδασμοί στις μακροοικονομικές συνθήκες (βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα επιτόκια κρατικών ομολόγων· ρυθμός ανάπτυξης· πρωτογενές ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης) που γίνονται δεκτές στο κεντρικό σενάριο για την επίτευξη του «κώνου» (κατανομής) όσον αφορά τις πιθανές πορείες του χρέους που παρουσιάζονται στη γραφική παράσταση που ακολουθεί. O κώνος αντιστοιχεί σε ευρεία σειρά πιθανών υποκειμένων μακροοικονομικών συνθηκών με 2000 περίπου προσομοιώσεις κλυδωνισμών για τους ρυθμούς ανάπτυξης, τα επιτόκια και το πρωτογενές ισοζύγιο. Το μέγεθος και η συσχέτιση των κραδασμών αντικατοπτρίζουν την ιστορική συμπεριφορά των μεταβλητών 7 . Αυτό σημαίνει ότι η μεθοδολογία δεν ανιχνεύει την αβεβαιότητα σε πραγματικό χρόνο, που στην παρούσα συγκυρία ενδέχεται να είναι υψηλότερη, ιδίως για το κενό παραγωγής. Κατά συνέπεια, τα διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας που προκύπτουν από τη γραφική παράσταση που ακολουθεί παρέχουν πιθανολογικά στοιχεία σχετικά με τη δυναμική του χρέους για τη ΖΕ-16, λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή εμφάνιση κραδασμών για τους ρυθμούς ανάπτυξης, τα επιτόκια και το πρωτογενές ισοζύγιο, των οποίων το μέγεθος και η συσχέτιση αντανακλούν εκείνα που παρατηρήθηκαν κατά το παρελθόν.

Τα διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας παρουσιάζουν την προβλεπόμενη πορεία του χρέους σύμφωνα με το κεντρικό σενάριο (γύρω από το οποίο εφαρμόζονται μακροοικονομικοί κραδασμοί) ως διακεκομμένη γραμμή, καθώς και την τροχιά πρόβλεψης του χρέους που διαιρεί σε δύο μέρη το σύνολο των πιθανών τροχιών που προκύπτουν από την εφαρμογή των κραδασμών (η διάμεση τιμή) ως συνεχόμενη μαύρη γραμμή στο κέντρο του κώνου. Ο ίδιος ο κώνος καλύπτει ποσοστό 80% του συνόλου των πιθανών πορειών χρέους που προκύπτουν από την προσομοίωση 2000 κραδασμών για τους ρυθμούς ανάπτυξης, τα επιτόκια και το πρωτογενές ισοζύγιο (δεδομένου ότι οι κατώτερες και ανώτερες γραμμές που οριοθετούν τον κώνο αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το 10ο και το 90ό εκατοστημόριο της κατανομής), αποκλείοντας έτσι από το σκιασμένο τμήμα προσομοίωση πορειών χρέους (20% του συνόλου) που απορρέουν από πιο ακραίους (λιγότερο πιθανούς) κραδασμούς ή «ακραία γεγονότα». Τα διαφορετικά σκιασμένα τμήματα μέσα στον κώνο αντιπροσωπεύουν διαφορετικά μέρη της συνολικής κατανομής των πιθανών πορειών χρέους. Η περιοχή με το σκούρο μπλε (που οριοθετείται από το 40ό και το 60ό εκατοστημόριο) περιλαμβάνει το 20% όλων των πιθανών πορειών χρέους που είναι εγγύτερες στο κεντρικό σενάριο.

Γραφική παράσταση A3.1: Διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας που προέρχονται από στοχαστικές προβολές του δημόσιου χρέους γύρω από το σενάριο προβλέψεων της Επιτροπής και το σενάριο προβλέψεων των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ)

Πηγή: Φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων του 2016 και υπολογισμοί των υπηρεσιών της Επιτροπής.

Τόσο για το σενάριο της Επιτροπής όσο και για το σενάριο προβλέψεων των ΣΔΠ, τα διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας απεικονίζουν για το 2016 πιθανότητα γύρω στο 50% για δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ χειρότερο από τον προβλεπόμενο για τη ΖΕ-16, λόγω της εμφάνισης δυσμενών μακροοικονομικών κραδασμών 8 . Και στα δύο σενάρια, αν ληφθούν υπόψη οι κίνδυνοι υπερεκτίμησης και υποεκτίμησης όσον αφορά το πρωτογενές ισοζύγιο της κυβέρνησης, την ανάπτυξη και την κατάσταση των χρηματοπιστωτικών αγορών, το χρέος της ΖΕ-16 το 2016 θα πρέπει να κυμαίνεται σε γενικές γραμμές, με πιθανότητα 80%, μεταξύ 87% και 94-95% του ΑΕΠ (ο κώνος αντιπροσωπεύει το 80% όλων των δυνατών πορειών του χρέους έπειτα από προσομοίωση). Τα κατώτερα και τα ανώτερα όρια του διαστήματος του δείκτη χρέους το 2016 θα είναι ελαφρώς υψηλότερα για το σενάριο της Επιτροπής σε σύγκριση με το σενάριο των ΣΔΠ, λόγω της μικρής διαφοράς μεταξύ των αντίστοιχων κεντρικών προβλέψεων στις οποίες εφαρμόζονται οι κραδασμοί (δείκτης χρέους άνω του 91% στο σενάριο της Επιτροπής έναντι 90,4% στο σενάριο των ΣΔΠ).

Μετά το 2016, χρονικό ορίζοντα των σημερινών ΣΔΠ, τα αποτελέσματα της προσομοίωσης δείχνουν ότι η διαφορά στους προβλεπόμενους δείκτες χρέους, λόγω κραδασμών, μεταξύ των σεναρίων της Επιτροπής και των ΣΔΠ παραμένει περιορισμένη. Στο τέλος του προβλεπόμενου ορίζοντα που εξετάζεται στα διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας (2020) θα υπάρχει 50% πιθανότητα για δείκτη χρέους υψηλότερο από 84% και 85% του ΑΕΠ στο σενάριο των ΣΔΠ και στο σενάριο της Επιτροπής, αντίστοιχα. Η μικρή αυτή διαφορά οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι, στο σενάριο των ΣΔΠ, το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο, που αναμένεται να διατηρηθεί στο τελευταίο του προβλεφθέν επίπεδο, θα εμφανίσει σημαντικότερο πλεόνασμα σε σχέση με το σενάριο της Επιτροπής.

Επισημαίνεται ότι, δεδομένου ότι το μέγεθος και η συσχέτιση των κραδασμών αντικατοπτρίζει την ιστορική συμπεριφορά των μεταβλητών, η μεθοδολογία δεν ανιχνεύει την αβεβαιότητα σε πραγματικό χρόνο, όπως μπορεί να υφίσταται ιδίως όσον αφορά την εκτίμηση του κενού παραγωγής. Λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία του παρελθόντος από σημαντικές αναθεωρήσεις των εκτιμήσεων ως προς το κενό παραγωγής, συχνά προς την κατεύθυνση της χαμηλότερης δυνητικής παραγωγής από ό,τι πιστευόταν σε πραγματικό χρόνο, αυτό σημαίνει μια πρόσθετη πηγή κινδύνων για τις μελλοντικές πορείες του χρέους η οποία δεν αντικατοπτρίζεται στην προηγούμενη ανάλυση.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Το σημερινό περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων

Πρόσφατες εξελίξεις

Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν απότομα από το τέλος του 2013 για να φτάσουν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, πριν αυξηθούν ελαφρά κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών. Ωστόσο, οι αποδόσεις παραμένουν ακόμη πολύ χαμηλότερα από τους μακροπρόθεσμους μέσους όρους τους, με τις αποδόσεις ομολόγων διάρκειας 10 ετών να κυμαίνονται από 0,51% έως 1,64% για τα τέσσερα μεγαλύτερα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ 9 .

Λόγω των χαμηλότερων επιτοκίων, το σύνολο των πληρωμών τόκων της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε επίσης κατά τα τελευταία έτη. Για τη ΖΕ-16 συνολικά, οι δαπάνες για πληρωμές τόκων μειώθηκαν από 2,9% του ΑΕΠ το 2012 σε 2,3% το 2015, και αναμένεται να παραμείνουν αμετάβλητες το τρέχον έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία των ΣΔΠ του τρέχοντος έτους. Οι μεγαλύτερες μειώσεις των δαπανών για πληρωμή τόκων κατά την περίοδο 2012-16 παρατηρήθηκε στην Ιρλανδία (-1,1% του ΑΕΠ), την Ιταλία (-1,0%), το Βέλγιο (-0,9%) και τη Γερμανία (-0,8%), και μόνο στη Σλοβενία παρατηρήθηκε αύξηση των δαπανών για τόκους κατά την ίδια περίοδο (0,9% του ΑΕΠ) λόγω της έντονης αύξησης σου χρέους της γενικής κυβέρνησης. Οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 συνάδουν σε γενικές γραμμές με τις προσδοκίες των κρατών μελών και οι μεγαλύτερες διαφορές για το 2016 φθάνουν σε 0,1% του ΑΕΠ.

Σε μεγάλο βαθμό, τα κράτη μέλη δεν είχαν προβλέψει τη ραγδαία πτώση των επιτοκίων και την επακόλουθη μείωση των πληρωμών τόκων. Η εξέταση των διαδοχικών προγραμμάτων σταθερότητας και των τρεχόντων ΣΔΠ ρίχνει περισσότερο φως στις (μη προβλεφθείσες) εξοικονομήσεις λόγω των σημερινών χαμηλών επιτοκίων. Στο συγκεντρωτικό επίπεδο της ΕΖ-16, στα προγράμματα σταθερότητας του 2013 είχε προβλεφθεί αύξηση των δαπανών για τόκους κατά 0,1% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2012-16. Αντίθετα, στα προγράμματα του 2014 και του 2015, με τη σταδιακή ενσωμάτωση της μείωσης των επιτοκίων, είχε εκτιμηθεί ότι οι δαπάνες για τόκους θα μειώνονταν κατά την ίδια περίοδο, κατά 0,2% και 0,7% του ΑΕΠ, αντίστοιχα. Η τελευταία αυτή πρόβλεψη επιβεβαιώνεται και στα ΣΔΠ. Αν και παράγοντες όπως η δυναμική του χρέους, η χρονολογική διάρθρωση λήξης του χρέους και οι στατιστικές επανακατηγοριοποιήσεις (π.χ. η μετάβαση στο πρότυπο εθνικών λογαριασμών ΕΣΟΛ 2010) μπορεί να έχουν διαδραματίσει κάποιο ρόλο, είναι πιθανό ότι οι διαδοχικές αναθεωρήσεις των προβλέψεων όσον αφορά τις δαπάνες για τόκους απηχούν σε μεγάλο βαθμό τις μη αναμενόμενες μειώσεις των επιτοκίων.

Συνέπειες για τα δημόσια οικονομικά

Η σταδιακή μείωση των δαπανών για τόκους συνοδεύτηκε από πολύ μικρότερη βελτίωση της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής κατάστασης όπως μπορεί να μετρηθεί από το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο. Τα προγράμματα σταθερότητας του 2013 είχαν προβλέψει ότι το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο της ΖΕ- 16 επρόκειτο να βελτιωθεί κατά 1¾% του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2012-16 (γραφική παράσταση A4.1). Η βελτίωση, όπως προκύπτει από τα ΣΔΠ, εκτιμάται σήμερα σε ¼% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι, συνολικά, η προσδοκώμενη μείωση του διαρθρωτικού πρωτογενούς ελλείμματος, σε μεγάλο βαθμό, δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί. Αυτή η εξέλιξη, τη σειρά της, αντιστάθμισε τους χαμηλότερους από το αναμενόμενο τόκους που καταβλήθηκαν από τα κράτη μέλη κατά την ίδια περίοδο.

Γραφική παράσταση A4.1: Μεταβολή του διαρθρωτικού (πρωτογενούς) ισοζυγίου και των δαπανών για τόκους κατά την περίοδο 2012-16, προγράμματα κυβερνήσεων

Σημείωση: Η γραφική παράσταση απεικονίζει τις σωρευτικές μεταβολές στο διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο, στις δαπάνες για τόκους και στο διαρθρωτικό ισοζύγιο κατά την περίοδο 2012-16 για τη ΖΕ-16, όπως προκύπτουν από τα προγράμματα σταθερότητας 2013, 2014 και 2015 (ΠΣ13, ΠΣ14 και ΠΣ15, αντίστοιχα) και από τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων του τρέχοντος έτους (ΣΔΠ 16).

Πηγή: Προγράμματα/σχέδια των κρατών μελών και υπολογισμοί των υπηρεσιών της Επιτροπής.

Η μικρότερη βελτίωση στο συνολικό διαρθρωτικό (πρωτογενές) ισοζύγιο εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο μιας παρατεταμένης περιόδου χαμηλού πληθωρισμού και χαμηλής αύξησης της παραγωγής, που επηρέασε με τη σειρά της τα δημόσια οικονομικά. Η μείωση των επιτοκίων συνδέεται την πολύ χαμηλή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά τα τελευταία έτη. Αυτή η χαμηλή αύξηση επηρέασε αρνητικά τα ονομαστικά ισοζύγια μέσω διαφόρων διαύλων, πράγμα που οδήγησε σε πολύ μεγαλύτερη κάμψη των εσόδων από την τυχόν μείωση των πρωτογενών δαπανών. Αυτό ενδέχεται να μην αντανακλάται πλήρως στην τυπική προσαρμογή των ονομαστικών ισοζυγίων ως αποτέλεσμα του οικονομικού κύκλου, παραδείγματος χάρη, λόγω μιας ασυνήθιστης αντίδρασης των εσόδων στην οικονομική ανάπτυξη ή λόγω κάποιας ακαμψίας στον τρόπο αντίδρασης των δαπανών στην εξέλιξη των τιμών. Επιπλέον, η χαμηλή αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ έχει επηρεάσει άμεσα το ύψος του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. Συνολικά, τα χειρότερα από τα αναμενόμενα πρωτογενή ισοζύγια σε συνδυασμό με ένα πιθανό μεγαλύτερο από το αναμενόμενο «αποτέλεσμα χιονοστιβάδας», που μετρά τη συνδυασμένη επίπτωση των δαπανών για τόκους και της οικονομικής ανάπτυξης στη μεταβολή του δείκτη χρέους, εμφανίζουν μια πολύ λιγότερο θετική εικόνα από τις εξελίξεις των δαπανών για τόκους, λαμβανομένων υπόψη μεμονωμένα.

Προοπτικές και τρωτότητα

Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους εντός της ζώνης του ευρώ είναι πιθανό να διατηρηθεί σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο κατά τα προσεχή έτη. Πράγματι, μεγάλα ποσά χρέους έχουν μεταφερθεί, δεδομένου ότι τα επιτόκια και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων αναμένεται να παραμείνουν σε σχετικά χαμηλά επίπεδα για κάποιο χρονικό διάστημα, λαμβανομένων υπόψη των υποτονικών προοπτικών ανάπτυξης, της έντονης ζήτησης για ασφαλή περιουσιακά στοιχεία και του εκτεταμένου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού της ΕΚΤ (που πρόκειται να συνεχιστεί έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2016).

Οι μελλοντικές εξελίξεις των επιτοκίων θα επηρεάσουν τις πληρωμές τόκων κατά διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με τις προθεσμίες εξόφλησης του χρέους. Το μερίδιο των εκκρεμών χρεών που πρόκειται να μεταφερθούν κατά τα επόμενα έτη θα μπορούσε να δώσει μια ένδειξη για τον βαθμό στον οποίο μεμονωμένα κράτη μέλη μπορούν συνεχίσουν να ωφελούνται από τα χαμηλά επιτόκια εάν η κατάσταση παραμείνει αμετάβλητη και, στην αντίθετη περίπτωση, τον βαθμό στον οποίο τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να θιγούν σε περίπτωση σημαντικής αύξησης των επιτοκίων. Στο πλαίσιο αυτό, η κατάσταση διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα, με το ποσοστό του ανεξόφλητου χρέους πρέπει να ανανεωθεί έως το 2018 να κυμαίνεται από 0 % στο Λουξεμβούργο έως 44% στην περίπτωση της Ισπανίας (γραφική παράσταση A 4.2)  10 . Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τα μελλοντικά ελλείμματα καθώς αυτά προκύπτουν.

Γραφική παράσταση A4.2: Ποσοστό του χρέους που λήγει το 2018

Σημείωση: Στοιχεία για το δημόσιο χρέος που καθίσταται ληξιπρόθεσμο στις 18 Σεπτεμβρίου 2015. Κάλυψη: Κεντρική κυβέρνηση

Πηγή: Bloomberg, υπολογισμοί των υπηρεσιών της Επιτροπής.

Τα μεσοπρόθεσμα προγράμματα των κρατών μελών κράτη μπορεί να θεωρηθεί ότι στηρίζεται σε σχετικά συνετές παραδοχές Πράγματι, τα προγράμματα σταθερότητας του 2015 φαίνεται να συνάδουν με την πρόβλεψη μιας σταδιακής αύξησης της απόδοσης των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων, που μπορεί να θεωρηθεί εύλογη παραδοχή, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, σε όλα τα κράτη μέλη 11 . Ειδικότερα, ορισμένες χώρες με υψηλά επίπεδο χρέους φαίνονται ευάλωτες σε κινδύνους επιτοκίου. Αντιθέτως, στο μη πιθανό σενάριο μιας σύγκλισης των επιτοκίων στα επίπεδα της περιόδου 2000-10 ήδη κατά τα τέλη του χρονικού ορίζοντα προγραμμάτων, δηλαδή έως το 2018, οι δαπάνες για τόκους θα ήταν υψηλότερες κατά περίπου 0,5% του ΑΕΠ για το σύνολο της ζώνης του ευρώ το 2018, σε σύγκριση με τις προβλέψεις των προγραμμάτων. Κατά μείζονα λόγο, αν σε ένα σενάριο κρίσης τα επιτόκια επανέλθουν στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν κατά την κορύφωση της κρίσης του δημόσιου χρέους, η αύξηση των δαπανών για τόκους θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: Γραφικές παραστάσεις και πίνακες

Πίνακας A5.1: Στόχοι για το ονομαστικό έλλειμμα (% του ΑΕΠ) για τη ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Πίνακας A5.2α: Μεταβολές στο διαρθρωτικό ισοζύγιο (% του ΑΕΠ) για τη ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM) 12

Πίνακας A5.2β: Μεταβολές στο διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο (% του ΑΕΠ) για τη ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM) 13

Πίνακας A5.3: Λόγος χρέους προς το ΑΕΠ (% του ΑΕΠ) για τη ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Πίνακας A5.4: Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ (%) για τη ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Πίνακας A5.5: Σύνθεση της δημοσιονομικής εξυγίανσης το 2015 και το 2016 για την ΖΕ-16 σύμφωνα με τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) και τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM) 14

Πίνακας A5.6: Βραχυπρόθεσμες ελαστικότητες στις οποίες βασίζονται οι προβλέψεις όσον αφορά τα έσοδα για το 2016 στη ΖΕ-16: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM) και του ΟΟΣΑ

Σημείωση: η σύγκριση μεταξύ των ελαστικοτήτων που προέρχονται από τα ΣΔΠ και τις προβλέψεις της Επιτροπής, αφενός, και των ελαστικοτήτων του ΟΟΣΑ, αφετέρου, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Ενώ οι δύο πρώτες είναι καθαρές ελαστικότητες ως προς την αύξηση του ΑΕΠ, οι τελευταίες υπολογίζονται, με την αυστηρή έννοια του όρου, σε σχέση με το κενό παραγωγής. Οι διαφορές είναι γενικά ήσσονος σημασίας.

Πίνακας A5.7: Προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής κατά διακριτική ευχέρεια: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM) και τα προγράμματα σταθερότητας (ΠΣ) 15

Γραφική παράσταση A5.1α: Προβλεπόμενες μεταβολές των δεικτών δαπανών για το 2016 στη ΖΕ-16: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Η γραφική παράσταση απεικονίζει τις αλλαγές των δεικτών δαπανών (αριστερή πλευρά) μεταξύ του 2015 και του 2016. Το επίπεδο των δαπανών που εμφαίνεται στη δεξιά πλευρά, αντιπροσωπεύει τις προβλέψεις της Επιτροπής για τον δείκτη δαπανών το 2015. Διαφέρει πολύ ελαφρά από τις εκτιμήσεις των ΣΔΠ από τις οποίες υπολογίζεται η μεταβολή των δαπανών βάσει των ΣΔΠ .

Γραφική παράσταση A5.1β: Προβλεπόμενες μεταβολές των δεικτών εσόδων για το 2016 στη ΖΕ-16: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Η γραφική παράσταση απεικονίζει τις μεταβολές των δεικτών εσόδων (αριστερή πλευρά) μεταξύ του 2015 και του 2016. Το επίπεδο εσόδων που εμφαίνεται στη δεξιά πλευρά, αντιπροσωπεύει τις προβλέψεις της Επιτροπής για τον δείκτη εσόδων το 2015. Διαφέρει πολύ ελαφρά από τις εκτιμήσεις των ΣΔΠ από τις οποίες υπολογίζεται η μεταβολή των δαπανών βάσει των ΣΔΠ.

Γραφική παράσταση A5.2: Προβλεπόμενες μεταβολές στις κύριες κατηγορίες δαπανών (% του ΑΕΠ) για το 2016 στη ΖΕ-16: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Η γραφική παράσταση απεικονίζει τις συνεισφορές των κυριότερων συνιστωσών των δαπανών στις προβλεπόμενες μεταβολές των δεικτών δαπανών ως προς το ΑΕΠ.

Γραφική παράσταση A5.3: Προβλεπόμενες μεταβολές στα κυριότερα είδη φορολογικών εσόδων (% του ΑΕΠ) για το 2016 στη ΖΕ-16: σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) σε σχέση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015 (COM)

Η γραφική παράσταση απεικονίζει τις συνεισφορές των κυριότερων συνιστωσών των εσόδων στις προβλεπόμενες μεταβολές των δεικτών εσόδων ως προς το ΑΕΠ.

Γραφική παράσταση A5.4: Σύγκριση του ονομαστικού δημοσιονομικού ισοζυγίου (% του ΑΕΠ) για το 2016 όπως εκτιμάται σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 20154 (COM) και τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ)

Η γραφική παράσταση παρουσιάζει τα ονομαστικά δημοσιονομικά ισοζύγια για το 2016 από τις προβλέψεις της Επιτροπής (οριζόντιος άξονας) έναντι αυτών που προβλέπονται στα ΣΔΠ (κατακόρυφος άξονας). Τα κράτη μέλη πάνω (κάτω) από τη διχοτόμο είναι εκείνα για τα οποία η Επιτροπή προβλέπει υψηλότερο (χαμηλότερο) ονομαστικό ισοζύγιο από τα ΣΔΠ.

Γραφική παράσταση A5.5: Ανάλυση της διαφοράς των στόχων για το χρέος (% του ΑΕΠ) για το 2016 μεταξύ των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής του 2015 και των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων

Η γραφική παράσταση αναλύει τις προβλεπόμενες διαφορές στους δείκτες χρέους ως προς το ΑΕΠ σε διαφορές στα αποτελέσματα βάσης, τα πρωτογενή ισοζύγια, τις προσαρμογές αποθεμάτων-ροών και αποτελέσματα χιονοστιβάδας. Το αποτέλεσμα χιονοστιβάδας αντιπροσωπεύει τη διαφορά μεταξύ των προβλεπόμενων ρυθμών ανάπτυξης και των επιτοκίων.

(1)

     Μεθοδολογικές παραδοχές στις οποίες στηρίζονται οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2015, διατίθεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/forecasts/index_en.htm ).

(2)

     Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/1015035/2041337/FT-Eurostat-Decision-9-July-2009-3--final-.pdf .

(3)

     Διατίθεται στον δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7036737/2-21102015-AP-EN.pdf .

(4)

     Σύμφωνα με την απόφαση της Eurostat της 27ης Ιανουαρίου 2011 σχετικά με τη στατιστική καταγραφή των ενεργειών που έχουν αναληφθεί από την Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, βλ. διεύθυνση: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/5034386/2-27012011-AP-EN.PDF .

(5)

     Η μεθοδολογία για τις στοχαστικές προβολές του δημόσιου χρέους που χρησιμοποιείται εδώ παρουσιάζεται στην έκθεση 2012 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, τμήμα 3.3.3, και στο έγγραφο «Stochastic public debt projections using the historical variance-covariance matrix approach for EU countries« («Στοχαστικές προβολές του δημόσιου χρέους χρησιμοποιώντας την προσέγγιση της ιστορικής μήτρας των στατιστικών διακυμάνσεων-συνδιακυμάνσεων για τις χώρες της ΕΕ), Berti K. (2013), European Economy Economic Paper 480.

(6)

     Αυτό σημαίνει ότι το διαρθρωτικό πρωτογενές ισοζύγιο της ΖΕ-16 θεωρείται ότι θα παραμείνει σταθερό στην τελευταία προβλεπόμενη τιμή – ελαφρά υψηλότερο από το πλεόνασμα του 1% το 2016 στο σενάριο ΣΔΠ, έναντι πλεονάσματος 1% το 2017 στο σενάριο της Επιτροπής – κατά το υπόλοιπο του ορίζοντα των προβλέψεων.

(7)

     Η παραδοχή είναι ότι οι κλυδωνισμοί ακολουθούν κοινή κανονική κατανομή.

(8)

     Το 2016, η διακεκομμένη γραμμή που αντιπροσωπεύει προβλέψεις για το κεντρικό σενάριο στα δύο διαγράμματα σε σχήμα βεντάλιας αντιστοιχεί, τόσο στα σενάρια των ΣΔΠ όσο και της Επιτροπής, με την γραμμή που δείχνει το 50ό εκατοστημόριο της κατανομής (που σημαίνει ότι το 50% όλων των πιθανών τιμών για τον δείκτη του χρέους προς το ΑΕΠ το 2016 θα βρίσκονται επάνω από την προβλεπόμενη τιμή).

(9)

     Αποδόσεις των ομολόγων διάρκειας 10 ετών στις 23 Οκτωβρίου 2015, 18: 25. Πηγή: Bloomberg.

(10)

     Στοιχεία για το δημόσιο χρέος που καθίσταται ληξιπρόθεσμο στις 18 Σεπτεμβρίου 2015. Κάλυψη: Κεντρική κυβέρνηση Πηγή: Bloomberg. Πρέπει να σημειωθεί ότι, για ορισμένες χώρες, όπως η Ισπανία, τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνουν χρεωστικούς τίτλους που εκδίδονται από άλλους φορείς και καλύπτονται από την εγγύηση της κεντρικής κυβέρνησης, πράγμα που ενδέχεται να επηρεάσει τις συγκρίσεις μεταξύ χωρών

(11)

     Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε «The 2015 Stability and Convergence Programmes:
an Overview» (Τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης του 2015: μια επισκόπηση), European Economy, Institutional Paper 2, Ιούλιος 2015.

(12)

   Τα κυκλικά προσαρμοσμένα ισοζύγια μη λαμβανομένων υπόψη των έκτακτων και προσωρινών μέτρων των ΠΣ και των ΣΔΠ υπολογίστηκαν εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των πληροφοριών που παρέχονται στα προγράμματα/σχέδια, χρησιμοποιώντας την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία.

(13)

   Τα κυκλικά προσαρμοσμένα πρωτογενή ισοζύγια μη λαμβανομένων υπόψη των έκτακτων και προσωρινών μέτρων των ΠΣ και των ΣΔΠ υπολογίστηκαν εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των πληροφοριών που παρέχονται στα προγράμματα/σχέδια, χρησιμοποιώντας την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία.

(14)

   Οι κυκλικά προσαρμοσμένοι δείκτες εσόδων και δαπανών, καθώς και τα κυκλικά προσαρμοσμένα ισοζύγια μη λαμβανομένων υπόψη των έκτακτων και προσωρινών μέτρων των ΠΣ και των ΣΔΠ υπολογίστηκαν εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των πληροφοριών που παρέχονται στα προγράμματα/σχέδια, χρησιμοποιώντας την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία.

(15)

   Οι προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής κατά διακριτική ευχέρεια είναι ένας εναλλακτικός δείκτης του δημοσιονομικού προσανατολισμού για αναλυτικούς σκοπούς και διακρίνεται από τους δείκτες που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με το ΣΣΑ. Συνίσταται σε μια προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω» στο σκέλος των εσόδων και κατ’ ουσίαν «εκ των άνω προς τα κάτω» στο σκέλος των δαπανών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε μέρος III της έκθεσης «Report on Public Finances in EMU 2013», European Economy, 4, 2013.