ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 8.10.2015

COM(2015) 503 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ ΕΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 2014

Περιεχόμενα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

2.ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ

2.1.Προληπτικές δράσεις

2.2.Διορθωτικές ενέργειες

2.3.Γεωργία

2.4.Συνοχή

2.5.Άμεση Διαχείριση

2.6.Οικονομική αποδοτικότητα των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου

3.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟ 2014

3.1.Επισκόπηση

3.2.Δημοσιονομικές διορθώσεις υπό εκτέλεση στις 31 Δεκεμβρίου 2014

3.3.Δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν το 2014

3.4.Δημοσιονομικές διορθώσεις που εκτελέστηκαν το 2014

3.5.Ανακτήσεις

3.6.Ελλείψεις στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών που εντοπίστηκαν το 2014 και μέτρα που ελήφθησαν

4.ΣΩΡΕΥΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 2014

4.1.Επισκόπηση

4.2.Δημοσιονομικές διορθώσεις

4.3.Ανακτήσεις

5.ΚΑΘΑΡΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

5.1.Καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις το 2014

5.2.Επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ

5.3.Επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς

6.ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

6.1.Γεωργία

6.2.Συνοχή

7.ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΟΕΒΗΣΑΝ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΜΕ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ

7.1.Γεωργία

7.2.Συνοχή

8.ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΡΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Πρόεδρος Juncker έχει υπογραμμίσει με έμφαση την ανάγκη να διασφαλιστεί η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και έχει τονίσει ότι πρέπει να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στην παρούσα ανακοίνωση περιγράφεται η λειτουργία των προληπτικών και διορθωτικών μηχανισμών που προβλέπονται στη νομοθεσία, καθώς και οι δράσεις τις οποίες αναλαμβάνουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από παράνομες ή παράτυπες δαπάνες. Παρέχεται επίσης η καλύτερη δυνατή εκτίμηση των αριθμητικών στοιχείων που προκύπτουν από τη χρήση των εν λόγω μηχανισμών και καταδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη συμμετέχουν και επωμίζονται τις συνέπειες.

Η παρούσα ανακοίνωση καταρτίζεται σε ετήσια βάση κατόπιν ειδικού αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο της διαδικασίας απαλλαγής του 2011 και, ως εκ τούτου, απευθύνεται στο θεσμικό αυτό όργανο, καθώς και στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ). Συμπληρώνει τα στοιχεία που αναφέρονται στους ετήσιους λογαριασμούς της ΕΕ για το 2014, στη συγκεφαλαιωτική έκθεση της Επιτροπής για το 2014 και στα αντίστοιχα τμήματα των ετήσιων εκθέσεων δραστηριοτήτων των σχετικών Γενικών Διευθύνσεων.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο παρέχει στην ετήσια έκθεσή του δήλωση αξιοπιστίας για τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων που περιλαμβάνονται στους ετήσιους λογαριασμούς της ΕΕ, καθώς και παρατηρήσεις και στατιστικά στοιχεία σχετικά με το σημαντικό ποσοστό σφάλματος των πληρωμών που περιλαμβάνονται στους λογαριασμούς. Η σημασία των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων τονίζεται ιδιαίτερα όταν λαμβάνεται υπόψη ο πολυετής χαρακτήρας τους. Αυτό αντικατοπτρίζεται δεόντως στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων, οι οποίες περιλαμβάνουν αναλυτικά στοιχεία τόσο για τα ποσοστά σφάλματος όσο και για τις δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις. Η συμπληρωματική αξιολόγηση και των δύο στοιχείων παρέχει μια εικόνα του τελικού αντικτύπου τους στα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ όσον αφορά τις παράτυπες πληρωμές σε δικαιούχους και αποτελεί βασικό δείκτη για την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου διαχειρίζονται τους κινδύνους όσον αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (βλέπε τη συγκεφαλαιωτική έκθεση της Επιτροπής για το 2014).

Το σημαντικό καθήκον τόσο της Επιτροπής όσο και των κρατών μελών να διαχειρίζονται τους κινδύνους που σχετίζονται με τη νομιμότητα και την κανονικότητα πράξεων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ εκτελείται σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) 1 , του δημοσιονομικού κανονισμού 2 , των κανόνων εφαρμογής του 3 και των διαφόρων ειδικών ανά τομέα νομοθετικών πράξεων. Η Επιτροπή προστατεύει τον προϋπολογισμό της ΕΕ, δηλαδή τις δαπάνες της ΕΕ, από παράτυπες ή αχρεωστήτως καταβληθείσες δαπάνες, με δύο κυρίως τρόπους:

(1)προληπτικές δράσεις· και

(2)διορθωτικούς μηχανισμούς (κυρίως δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβάλλονται σε κράτη μέλη, καθώς και ανακτήσεις από αποδέκτες πληρωμών της ΕΕ).

Πρωταρχικός στόχος των δημοσιονομικών διορθώσεων και των ανακτήσεων είναι να διασφαλίζεται ότι τα κονδύλια της ΕΕ χρησιμοποιούνται σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο, δηλαδή ότι αποκλείονται από τη χρηματοδότηση της Ένωσης οι δαπάνες που πραγματοποιούνται κατά παράβαση του ισχύοντος δικαίου. Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, τα κράτη μέλη (και όχι η Επιτροπή) είναι κατεξοχήν αρμόδια για τον εντοπισμό και την ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών από τους δικαιούχους. Λόγω του πλαισίου ελέγχου, του σύνθετου χαρακτήρα των διορθωτικών μηχανισμών και διαδικασιών, καθώς και του πολυετούς χαρακτήρα των προγραμμάτων, τα αποτελέσματα (ήτοι οι δημοσιονομικές διορθώσεις και οι ανακτήσεις) εκτελούνται συνήθως μετά τον εντοπισμό των σχετικών αδυναμιών ή παρατυπιών και την πραγματοποίηση των πληρωμών.

Για τη διασφάλιση της οικονομικής αποδοτικότητας των συστημάτων ελέγχου, ένας από τους κύριους άξονες εργασίας στους οποίους θα εστιάσουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατά τη διάρκεια της θητείας του Σώματος είναι ο εξορθολογισμός και η απλούστευση των ελέγχων και η ανακατανομή των πόρων σε ελέγχους που θεωρούνται οι πλέον κατάλληλοι για τη διαχείριση των κινδύνων νομιμότητας και κανονικότητας εντός του κανονιστικού πλαισίου. Όσον αφορά την επιμερισμένη διαχείριση, ο βασικός στόχος συνίσταται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων ελέγχου των κρατών μελών.

Η παρούσα ανακοίνωση επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στα αποτελέσματα του εποπτικού ρόλου της Επιτροπής, αλλά παρέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με τους ελέγχους που διενεργούν τα κράτη μέλη.

Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις: Αποτελέσματα 2014

Όσον αφορά τις επιπτώσεις των διορθωτικών μέτρων που λαμβάνει η Επιτροπή, τα βασικά αριθμητικά στοιχεία για το οικονομικό έτος 2014 έχουν ως εξής:

Οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν αντιστοιχούν στο 3,3% (επιβεβαιωθείσες) και στο 2,3% (εκτελεσθείσες) των πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν από τον προϋπολογισμό το 2014.

Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις: Σωρευτικά αποτελέσματα

Τα σωρευτικά αριθμητικά στοιχεία παρέχουν πιο χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη σημασία των διορθωτικών μηχανισμών που χρησιμοποιούνται από την Επιτροπή, διότι λαμβάνουν υπόψη τον πολυετή χαρακτήρα της πλειονότητας των ενωσιακών δαπανών και εξουδετερώνουν τις επιπτώσεις μεμονωμένων περιστατικών.

Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις που επιβεβαιώθηκαν κατά την περίοδο 2009-2014 (σε εκατ. ευρώ):

Κατά την περίοδο 2009-2014, τα ποσά που επιβεβαιώθηκαν παρουσιάζουν αυξητική τάση. Το μέσο επιβεβαιωθέν ποσό ανήλθε σε 3,2 δισεκατ. ευρώ, ήτοι στο 2,4% του μέσου ποσού πληρωμών που πραγματοποιήθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ενώ το μέσο εκτελεσθέν ποσό κατά την ίδια περίοδο ανήλθε σε 2,8 δισεκατ. ευρώ, ήτοι στο 2,1% των πληρωμών (βλέπε διάγραμμα 4.1).

Για το ΕΓΤΕ, το μέσο ποσοστό διόρθωσης των δημοσιονομικών διορθώσεων της Επιτροπής κατά την περίοδο από το 1999 έως το τέλος του 2014 αντιστοιχούσε στο 1,7% των δαπανών (οι οποίες είναι όλες καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις) (βλέπε τμήμα 4.2.2).

Όσον αφορά τα κονδύλια από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ για την περίοδο 2000-2006 (στις περιπτώσεις όπου η περάτωση των προγραμμάτων έχει σχεδόν ολοκληρωθεί), στο τέλος του 2014 το συνδυασμένο ποσοστό δημοσιονομικής διόρθωσης, μόνο με βάση την εποπτεία της Επιτροπής, ισοδυναμούσε με το 4,1% των χορηγήσεων (βλέπε τμήμα 4.2.3).

Το μέσο επιβεβαιωθέν ποσό στο πλαίσιο της άμεσης και της έμμεσης διαχείρισης για την περίοδο 2009-2014 ανήλθε σε 366 εκατ. ευρώ, ήτοι στο 1,2% του μέσου ποσού πληρωμών.

Κατά τη διάρκεια του 2015, το Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση εις βάρος της Επιτροπής για σειρά δημοσιονομικών διορθώσεων που αφορούσαν δαπάνες περιφερειακής πολιτικής κατά την περίοδο 1994-1999, οι οποίες ανέρχονταν συνολικά σε 500 εκατ. ευρώ. Επρόκειτο για διαδικαστικά ζητήματα και η Επιτροπή εκπονεί επί του παρόντος ανάλυση των επιπτώσεων (βλέπε τμήμα 4.1.2).

Προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ: βασικά συμπεράσματα

•    Τα αριθμητικά στοιχεία καταδεικνύουν τα θετικά αποτελέσματα των πολυετών προληπτικών και διορθωτικών δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται τόσο από την Επιτροπή όσο και από τα κράτη μέλη.

•    Η σημασία των ποσών που κοινοποιήθηκαν πρέπει να θεωρηθεί στοιχείο που επιβεβαιώνει τη δέσμευση της Επιτροπής και των κρατών μελών να διασφαλίσουν ότι τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις ισχύουσες νομικές διατάξεις.

Η Επιτροπή καταβάλλει μείζονες προσπάθειες για την περαιτέρω βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου στο επίπεδο των κρατών μελών, προτείνοντας κατάλληλα και ειδικά ανά κράτος μέλος σχέδια δράσης, διοργανώνοντας σεμινάρια σχετικά με τα ποσοστά σφάλματος, ανταλλάσσοντας ορθές πρακτικές και καθοδήγηση, διοργανώνοντας κύκλους μαθημάτων κατάρτισης για τις διαχειριστικές αρχές και συγκαλώντας ετήσιες και ειδικές συνεδριάσεις.

Σκοπός της λήψης διορθωτικών μέτρων είναι η διόρθωση παρατυπιών του παρελθόντος, ενώ σκοπός της λήψης προληπτικών μέτρων είναι η αποφυγή επανεμφάνισης αυτών των παρατυπιών στο μέλλον.

Οι δημοσιονομικές διορθώσεις μπορεί να είναι καθαρές (π.χ. στο πλαίσιο της γεωργικής πολιτικής), που σημαίνει ότι τα σχετικά ποσά επιστρέφονται όντως στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ή μπορεί να αντισταθμίζονται με πρόσθετες νέες επιλέξιμες δαπάνες (στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής). Και στις δύο περιπτώσεις, υφίστανται πραγματικές επιπτώσεις διότι, ακόμη και στην περίπτωση της αντιστάθμισης, το αντίστοιχο κράτος μέλος επωμίζεται με ίδιους πόρους (από τον εθνικό προϋπολογισμό) τις δημοσιονομικές επιπτώσεις των μη επιλέξιμων δαπανών.

Όταν ο ακριβής ποσοτικός προσδιορισμός των παρατυπιών δεν είναι ούτε εφικτός ούτε οικονομικά αποδοτικός, ή όταν οι παρατυπίες συνδέονται με σοβαρές ελλείψεις διαχείρισης και ελέγχου, η Επιτροπή εφαρμόζει τις λεγόμενες κατ’ αποκοπή διορθώσεις, για παράδειγμα στο επίπεδο του συνολικού επιχειρησιακού προγράμματος, όπως προβλέπεται στους σχετικούς κανονισμούς. Οι δημοσιονομικές διορθώσεις σε επίπεδο έργων αλλά και προγραμμάτων έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα για το μέλλον.

Προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ: υπό εξέλιξη βελτιώσεις κατά την περίοδο 2014-2020

Γεωργία: οι βελτιώσεις αφορούν αυξημένη έμφαση σε δαπάνες υψηλότερου κινδύνου, συντομότερη διαδικασία συμμόρφωσης, καλύτερο καθορισμό των κριτηρίων και της μεθοδολογίας για την εφαρμογή καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων, απλουστευμένα συστήματα πληρωμών, νέα διαδικασία γνωμοδότησης από εθνικούς οργανισμούς πιστοποίησης όσον αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών που δηλώνονται και ενίσχυση των διακοπών και αναστολών σύμφωνα με τις επιτυχημένες πρακτικές στο πλαίσιο της συνοχής.

Συνοχή: οι βελτιώσεις αφορούν την εφαρμογή καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων, η οποία αποτελεί επιπλέον κίνητρο για τα κράτη μέλη ώστε να επιφέρουν βελτιώσεις στους λογιστικούς ελέγχους βάσει κινδύνου που διενεργούν, εξετάζοντας δέσμες μέτρων για την ενίσχυση της αξιοπιστίας οι οποίες περιλαμβάνουν ελεγκτικές γνωμοδοτήσεις σχετικά με τη λειτουργία των συστημάτων και τη νομιμότητα και την κανονικότητα, καθώς και ετήσιες εκθέσεις ελέγχου στις οποίες αναφέρονται τα εναπομένοντα ποσοστά σφάλματος· αφορούν επίσης την ενισχυμένη νομική βάση για τις κατ’ αποκοπή διορθώσεις και την αύξηση του επιπέδου διόρθωσης για επανειλημμένες ελλείψεις.

2.ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ 

2.1.Προληπτικές δράσεις

Η Επιτροπή χρησιμοποιεί σειρά προληπτικών μηχανισμών για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης (ήτοι, δαπάνες της γεωργικής πολιτικής και της πολιτικής συνοχής), τα κράτη μέλη είναι πρωτίστως υπεύθυνα σε όλο τον κύκλο ζωής των δαπανών να διασφαλίζουν τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών που καλύπτονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η Επιτροπή ασκεί έγκαιρη και αυστηρή εποπτεία, η οποία βασίζεται στα αποτελέσματα των λογιστικών ελέγχων της ΕΕ, στα αποτελέσματα εθνικών ελέγχων που διαβιβάζονται συν τω χρόνω, στα αποτελέσματα ερευνών της OLAF, καθώς και σε τυχόν άλλα στοιχεία που περιέρχονται στη γνώση των υπηρεσιών της Επιτροπής και παρέχουν ενδείξεις σχετικά με ελλείψεις των συστημάτων ή σοβαρές μη διορθωμένες παρατυπίες. Τα βασικά στοιχεία που υποδηλώνουν την αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος παρακολούθησης και ελέγχου επαναξιολογούνται συνεχώς, ούτως ώστε να μην πραγματοποιούνται πληρωμές σε περίπτωση αναποτελεσματικών συστημάτων σε επίπεδο προγράμματος/μέρους προγράμματος.

Γεωργία: δυνάμει του νέου οριζόντιου κανονισμού για την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), το 2014 τέθηκε σε ισχύ ένα νέο νομικό πλαίσιο για τις διακοπές και τις αναστολές των πόρων της ΚΓΠ, το οποίο θα ενισχύσει την αρμοδιότητα της Επιτροπής να αναστέλλει τη χρηματοδότηση της ΕΕ όταν διαπιστώνονται κίνδυνοι παράτυπων πληρωμών. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή μπορεί να μειώνει ή να αναστέλλει τις μηνιαίες (Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων - ΕΓΤΕ) ή ενδιάμεσες (Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης - ΕΓΤΑΑ) πληρωμές εάν «ένα ή περισσότερα βασικά στοιχεία του εκάστοτε εθνικού συστήματος ελέγχου είτε δεν υφίστανται είτε δεν εφαρμόζονται ουσιαστικά λόγω της σοβαρότητας ή της επανάληψης των διαπιστούμενων ελλείψεων» (ή εάν υφίστανται ανάλογες σοβαρές ελλείψεις στο σύστημα για την ανάκτηση των παράτυπων πληρωμών) και:

-είτε οι ελλείψεις είναι συνεχείς και αποτελούν ήδη την αιτία δύο τουλάχιστον αποφάσεων δημοσιονομικής διόρθωσης·

είτε

-η Επιτροπή συμπεραίνει ότι το σχετικό κράτος μέλος δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα στο άμεσο μέλλον, σύμφωνα με ένα σχέδιο δράσης με σαφείς δείκτες προόδου εκπονούμενο σε συνεργασία με την Επιτροπή.

Για το ΕΓΤΑΑ, ο νέος κανονισμός περί κοινών διατάξεων προβλέπει επιπλέον τη διακοπή των ενδιάμεσων πληρωμών από τον κύριο διατάκτη (δηλαδή τον Γενικό Διευθυντή) ως ένα επιπλέον, ταχύ και αναδραστικό μέσο σε περίπτωση ανησυχίας ως προς τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πληρωμών. Για το ΕΓΤΕ, ο ρυθμός των μηνιαίων πληρωμών δεν θα επέτρεπε τη χρήση της εν λόγω διαδικασίας διακοπής.

Συνοχή: προληπτικοί μηχανισμοί υφίστανται στο επίπεδο της Επιτροπής στο πλαίσιο του ρόλου της ως εποπτικού οργάνου που της παρέχει τη δυνατότητα:

- να διακόψει την προθεσμία πληρωμής για 6 το πολύ μήνες, εάν:

α) υπάρχουν ενδείξεις σημαντικών ελλείψεων στη λειτουργία των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου του εν λόγω κράτους μέλους· ή

β) οι υπηρεσίες της Επιτροπής πρέπει να πραγματοποιήσουν πρόσθετες επαληθεύσεις ύστερα από πληροφορίες ότι οι δαπάνες που περιέχονται σε μια πιστοποιημένη δήλωση δαπανών συνδέονται με σοβαρή παρατυπία η οποία δεν έχει επανορθωθεί.

Μετά την περάτωση μιας υπόθεσης (έπειτα από επιστολή άρσης), μπορεί να υπάρξει διεκπεραίωση και καταβολή του ποσού του οποίου η πληρωμή διεκόπη στις αρχές του κράτους μέλους υπό τον όρο ότι διατίθενται επαρκή κονδύλια και ότι δεν υπάρχουν άλλα ζητήματα που αφορούν το πρόγραμμα·

- να αναστείλει το σύνολο ή μέρος των ενδιάμεσων πληρωμών σε κράτος μέλος στις ακόλουθες περιπτώσεις:

α) υπάρχουν ενδείξεις σοβαρών ελλείψεων στο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου του προγράμματος και το κράτος μέλος δεν έχει λάβει τα αναγκαία διορθωτικά μέτρα· ή

β) δαπάνη που περιλαμβάνεται σε πιστοποιημένη δήλωση δαπανών έχει σχέση με σοβαρή παρατυπία η οποία δεν έχει διορθωθεί· ή

γ) ένα κράτος μέλος έχει προβεί σε σοβαρή παράβαση των υποχρεώσεων διαχείρισης και ελέγχου που υπέχει.

Εάν το κράτος μέλος δεν λάβει τα απαιτούμενα μέτρα, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει να επιβάλει δημοσιονομική διόρθωση.

Και οι δύο διαδικασίες παρέχουν έναν μηχανισμό για την επίτευξη άμεσης συμφωνίας με το αντίστοιχο κράτος μέλος όσον αφορά τις συμπληρωματικές επαληθεύσεις που πρέπει να διενεργηθούν και, εφόσον παραστεί ανάγκη, την εφαρμογή κατάλληλων διορθωτικών μέτρων. Όταν κρίνεται σκόπιμο, σε περίπτωση σοβαρών αδυναμιών και εφόσον οι υπηρεσίες της Επιτροπής εκτιμούν ότι οι σχετικές αρχές δεν έλαβαν μέτρα ή έλαβαν ανεπαρκή μέτρα εντός του κανονιστικού χρονικού πλαισίου της διακοπής (ανώτατη περίοδος 6 μηνών), η Επιτροπή κινεί επίσης επίσημη διαδικασία αναστολής, με αφετηρία την αποστολή επιστολής προ της αναστολής που απευθύνει στο κράτος μέλος.

Στο πλαίσιο της άμεσης και έμμεσης διαχείρισης, οι προληπτικές δράσεις περιλαμβάνουν ελέγχους που εκτελούν οι αρμόδιες υπηρεσίες σχετικά με την επιλεξιμότητα των δαπανών που δηλώνουν οι δικαιούχοι. Αυτοί οι εκ των προτέρων έλεγχοι είναι ενταγμένοι στις διαδικασίες διαχείρισης των προγραμμάτων και αποσκοπούν στην παροχή εύλογης βεβαιότητας σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών που καταβάλλονται. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής δύνανται ακόμη να παρέχουν καθοδήγηση, ιδίως επί ζητημάτων συμβάσεων, με σκοπό τη διασφάλιση ορθής και αποτελεσματικής διαχείρισης της χρηματοδότησης και, ως εκ τούτου, τη μείωση του κινδύνου παρατυπιών.

2.2.Διορθωτικές ενέργειες

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι για μεγάλο μέρος των δαπανών της ΕΕ, π.χ. πολιτική συνοχής, πολιτική έρευνας και πολιτική αγροτικής ανάπτυξης, τα σχετικά προγράμματα έχουν πολυετή χαρακτήρα. Σύμφωνα με το άρθρο 32 παράγραφος 2 στοιχείο ε) του δημοσιονομικού κανονισμού, το δεδομένο αυτό λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή διορθωτικών μέτρων, καθώς και κατά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δράσεων αυτών. Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις πραγματοποιούνται σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής ενός προγράμματος, μόλις πραγματοποιηθούν δαπάνες και/ή πληρωμές.

2.2.1. Δημοσιονομικές διορθώσεις

Ως δημοσιονομικές διορθώσεις υπό εκτέλεση νοούνται οι δημοσιονομικές διορθώσεις που έχουν προταθεί αλλά δεν έχουν γίνει ακόμη δεκτές από τα κράτη μέλη ή δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί από την Επιτροπή.

Μια δημοσιονομική διόρθωση αναφέρεται ως επιβεβαιωθείσα μόλις γίνει δεκτή από το κράτος μέλος ή αποφασιστεί βάσει απόφασης της Επιτροπής.

Μια δημοσιονομική διόρθωση θεωρείται εκτελεσθείσα όταν η εν λόγω διόρθωση έχει εφαρμοστεί και καταχωριστεί στους λογαριασμούς της Επιτροπής, που σημαίνει ότι η δημοσιονομική πράξη επικυρώθηκε από τον αρμόδιο διατάκτη στις ακόλουθες περιπτώσεις: αφαίρεση από την αίτηση ενδιάμεσης ή τελικής πληρωμής, ένταλμα είσπραξης και/ή πράξη αποδέσμευσης.

Η Επιτροπή εφαρμόζει τους ακόλουθους τύπους δημοσιονομικών διορθώσεων στις δαπάνες που δηλώνονται από τα κράτη μέλη («εκ των υστέρων» διορθώσεις):

-    δημοσιονομικές διορθώσεις σχετικά με επιμέρους περιπτώσεις, με βάση τον ακριβή προσδιορισμό αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις για τον προϋπολογισμό·

-    κατά παρέκταση δημοσιονομικές διορθώσεις, εάν το σχετικό ποσό μπορεί να προσδιοριστεί ποσοτικά βάσει αντιπροσωπευτικού στατιστικού δείγματος με επαρκές επίπεδο αξιοπιστίας·

-    κατ’ αποκοπή διορθώσεις, εάν το σχετικό ποσό δεν μπορεί να προσδιοριστεί ποσοτικά βάσει αντιπροσωπευτικού στατιστικού δείγματος ή όταν οι επιπτώσεις μεμονωμένων σφαλμάτων στις δαπάνες δεν μπορούν να προσδιοριστούν ποσοτικά με ακρίβεια (π.χ. δημοσιονομικές διορθώσεις μεμονωμένων δημόσιων συμβάσεων βάσει συμφωνηθέντων κατ’ αποκοπή ποσών) (βλέπε πίνακες 3.3.2 και 3.4.2).

Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, όλες οι δημοσιονομικές διορθώσεις, κάθε τύπου, έχουν επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς· ακόμη και αν τα αντίστοιχα ποσά δεν επιστρέφονται στον προϋπολογισμό της ΕΕ, οι δημοσιονομικές διορθώσεις έχουν πάντα αρνητικές επιπτώσεις στο επίπεδο των κρατών μελών.

Οι δημοσιονομικές διορθώσεις «στην πηγή» χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή δημοσιονομικών διορθώσεων πριν από την εκτέλεση επιστροφής στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση που η διόρθωση εφαρμόζεται από το κράτος μέλος κατά την πιστοποίηση νέων δαπανών στην Επιτροπή κατόπιν και συνεπεία του σχεδίου διορθωτικών μέτρων που έχει συμφωνηθεί με την Επιτροπή. Είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι η διαφορά μεταξύ των εκ των υστέρων δημοσιονομικών διορθώσεων και των δημοσιονομικών διορθώσεων στην πηγή αφορά τον χρόνο πραγματοποίησής τους.

2.2.2.    Ανακτήσεις

Όσον αφορά το ΕΓΤΕ, τα ποσά που ανακτώνται από τους δικαιούχους πιστώνονται στον προϋπολογισμό της ΕΕ ως έσοδα για ειδικό προορισμό, μετά την παρακράτηση 20% από τα κράτη μέλη για την κάλυψη του διοικητικού κόστους. Για την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων ορισμένων κρατών μελών όσον αφορά την ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, βάσει μηχανισμού νομικής εκκαθάρισης προβλέπεται ότι, όταν τα κράτη μέλη δεν ανακτούν τυχόν αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά από τους δικαιούχους εντός τεσσάρων ετών ή, για περιπτώσεις που αποτελούν αντικείμενο δικαστικής προσφυγής, εντός οκτώ ετών, το 50% των εν λόγω μη ανακτηθέντων ποσών βαρύνει αυτομάτως τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς (κανόνας 50/50). Ακόμη και μετά την εφαρμογή αυτού του μηχανισμού, τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να συνεχίσουν τις οικείες διαδικασίες ανάκτησης και, εάν δεν το πράξουν με τη δέουσα επιμέλεια, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση, να καταλογίσει στα οικεία κράτη μέλη ολόκληρο το εκκρεμές ποσό. Επιπλέον, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να συμψηφίζουν τυχόν εκκρεμείς οφειλές με μελλοντικές πληρωμές προς τον οφειλέτη (υποχρεωτική αντιστάθμιση). Το σύστημα αυτό ενθαρρύνει τις προσπάθειες των κρατών μελών να προβαίνουν όντως σε ανάκτηση παράτυπων πληρωμών χωρίς αδικαιολόγητες καθυστερήσεις.

Όσον αφορά το ΕΓΤΑΑ, οι ανακτήσεις λαμβάνονται υπόψη σε μελλοντική αίτηση επιστροφής που λαμβάνει η Επιτροπή και, ως εκ τούτου, μπορεί να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για το πρόγραμμα κατά την περίοδο προγραμματισμού· μετά το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας πιστώνονται στον προϋπολογισμό της ΕΕ ως έσοδα για ειδικό προορισμό.

Στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, τα εντάλματα είσπραξης εκδίδονται κυρίως κατά την περάτωση των προγραμμάτων ή κατόπιν αυτής και συνεπάγονται έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού (2014-2020), στο πλαίσιο της αποδοχής των λογαριασμών, οι ανακτήσεις μπορούν να συμψηφιστούν με μελλοντικές αιτήσεις επιστροφής (και να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για το πρόγραμμα).

Στο πλαίσιο της άμεσης και της έμμεσης διαχείρισης, και σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τα εντάλματα είσπραξης για αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά πρέπει να καταρτίζονται από τον διατάκτη. Στη συνέχεια, οι ανακτήσεις πραγματοποιούνται με άμεση τραπεζική μεταφορά από τον οφειλέτη (και συνιστούν έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκ νέου για το ίδιο πρόγραμμα) ή με συμψηφισμό των λοιπών ποσών που η Επιτροπή οφείλει στον οφειλέτη. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής πραγματοποιούν επίσης ανακτήσεις «στην πηγή», αφαιρώντας τις μη επιλέξιμες δαπάνες (που διαπιστώθηκαν σε προηγούμενες ή τρέχουσες δηλώσεις δαπανών) από τις πραγματοποιούμενες πληρωμές.

2.3.Γεωργία

2.3.1.    Με ποιον τρόπο η Επιτροπή προστατεύει τις δαπάνες στο πλαίσιο της ΚΓΠ;

Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο της ΚΓΠ, οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβάλλει η Επιτροπή στα κράτη μέλη είναι πάντα καθαρές διορθώσεις 4 . Τα ποσά επιστρέφονται πράγματι από τα κράτη μέλη και λαμβάνονται υπόψη στον προϋπολογισμό της ΕΕ ως έσοδα για ειδικό προορισμό. Χρησιμοποιούνται δε για τη χρηματοδότηση του συνόλου των δαπανών της ΚΓΠ χωρίς να προορίζονται για ένα συγκεκριμένο κράτος μέλος.

Η Επιτροπή εκδίδει ετησίως δύο έως τέσσερις αποφάσεις εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση, οι οποίες καλύπτουν μια δέσμη μεμονωμένων δημοσιονομικών διορθώσεων. Η πραγματική εκτέλεση της επιστροφής στον προϋπολογισμό της ΕΕ μπορεί να καθυστερήσει μέσω αποφάσεων τμηματικής εκτέλεσης ή αναβολής. Η τμηματική εκτέλεση γινόταν μέχρι στιγμής δεκτή για τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή θέσπισε το 2012 νέα διάταξη 5 , βάσει της οποίας επιτρέπεται η αναβολή της επιστροφής δημοσιονομικών διορθώσεων για τα κράτη μέλη που τελούν υπό καθεστώς χρηματοδοτικής ενίσχυσης από την ΕΕ και υπό την προϋπόθεση ότι οι ελλείψεις που οδήγησαν στην επιβολή της δημοσιονομικής διόρθωσης έχουν αντιμετωπιστεί. Μετά τη λήξη της περιόδου αναβολής, οι διορθώσεις εκτελούνται σε ετήσιες δόσεις. Η αναβολή αυτή έχει χορηγηθεί μέχρι σήμερα στην Πορτογαλία και την Ελλάδα. Μέχρι και το τέλος του 2014 είχαν εκδοθεί αποφάσεις τμηματικής εκτέλεσης για ποσά ύψους 1,1 δισεκατ. ευρώ, ενώ ανάλογες αποφάσεις εκδόθηκαν επίσης τον Ιανουάριο του 2015 για άλλα 1,3 δισεκατ. ευρώ (συνολικά 2,4 δισεκατ. ευρώ).

2.3.2.    Υπό εξέλιξη βελτιώσεις κατά την περίοδο 2014-2020

Α) Έμφαση σε δαπάνες υψηλότερου κινδύνου

Λόγω των υψηλότερων ποσοστών σφάλματος που ανέφερε το Ελεγκτικό Συνέδριο στον έλεγχο που διενήργησε πρόσφατα, ο αριθμός των λογιστικών ελέγχων του ΕΓΤΑΑ αυξήθηκε σημαντικά το 2013 (35), ενώ το ίδιο συνέβη και το 2014 (45), με αποτέλεσμα οι έλεγχοι να έχουν διπλασιαστεί σε σύγκριση με το 2012 (23). Μια άλλη συνέπεια συνίσταται στο ότι ορισμένα κράτη μέλη ελέγχονται κάθε χρόνο, έως ότου διορθωθούν όλες οι σοβαρές ελλείψεις. Η στρατηγική λογιστικού ελέγχου για την περίοδο βασίζεται σε ενισχυμένη ανάλυση κινδύνου και σε ένα κυλιόμενο πρόγραμμα τριετούς διάρκειας, χάρη στα οποία θα διασφαλιστεί η καλύτερη κάλυψη των συνολικών δαπανών, ιδίως με σκοπό την καλύτερη κάλυψη των λογιστικών ελέγχων, καθώς και η στοχευμένη αντιμετώπιση των σοβαρών κυρίως και/ή συστημικών ελλείψεων στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών. Στους τομείς υψηλότερου κινδύνου, οι δραστηριότητες ελέγχου θα συνεχιστούν με εντατικότερο ρυθμό βάσει συστημικής προσέγγισης.

Β) Καμία διακριτική ευχέρεια και κατάταξη των δημοσιονομικών διορθώσεων

Κάθε κίνδυνος που διαπιστώνεται για τον προϋπολογισμό της ΕΕ θα ενεργοποιεί συστηματικά καθαρή δημοσιονομική διόρθωση, διότι η Επιτροπή δεσμεύεται νομικά να αποκλείει από τη χρηματοδότηση της ΕΕ οποιαδήποτε διαπιστωθείσα παράνομη δαπάνη. Τόσο για το ΕΓΤΕ όσο και για το ΕΓΤΑΑ, οι καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις διέπονται από τον νέο οριζόντιο κανονισμό για την ΚΓΠ, ο οποίος καθιστά τη διαδικασία ακόμη πιο αυστηρή, σε βαθμό που η μέθοδος και τα κριτήρια που εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό του ποσού αυτών των δημοσιονομικών διορθώσεων καθορίζονται πλέον με κατ’ εξουσιοδότηση πράξη. Τόσο ο δημοσιονομικός κανονισμός όσο και ο νέος οριζόντιος κανονισμός για την ΚΓΠ προβλέπουν την κατάταξη των τύπων των καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων, βάσει της οποίας οι κατ’ αποκοπή διορθώσεις μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν, με αναλογικές προσπάθειες, υπολογισθείσες ή κατά παρέκταση διορθώσεις.

Γ) Συντομότερη διαδικασία συμμόρφωσης

Η Επιτροπή θα συνεχίσει τις δράσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της συνολικής διαδικασίας. Πρώτον, ο νέος οριζόντιος κανονισμός για την ΚΓΠ περιγράφει με ακρίβεια τη φύση, το πεδίο εφαρμογής και τη σειρά των διαδοχικών σταδίων, καθώς και τους διαφορετικούς τύπους δημοσιονομικών διορθώσεων. Δεύτερον, οι διατάξεις της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης (μέθοδος και κριτήρια υπολογισμού της δημοσιονομικής διόρθωσης) και των εκτελεστικών πράξεων (λεπτομέρειες της διαδικασίας συμμόρφωσης, με υποχρεωτικές προθεσμίες) θα βελτιώσουν περαιτέρω το νομικό πλαίσιο και θα περιορίσουν τον κίνδυνο αδικαιολόγητων καθυστερήσεων. Τρίτον, η Επιτροπή θα εντείνει την παρακολούθηση της προόδου των διαδικασιών συμμόρφωσης, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η αυστηρή τήρηση των προθεσμιών.

Δ) Ενίσχυση του εποπτικού ρόλου της Επιτροπής

Για την περίοδο 2014-2020 έχουν ενισχυθεί τα κανονιστικά εργαλεία της ΚΓΠ, μεταξύ των οποίων η λειτουργία ενιαίου συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης και για τους δύο πυλώνες, η βελτίωση/επιτάχυνση της διαδικασίας εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση, ο καλύτερος καθορισμός των κριτηρίων και της μεθοδολογίας για την εφαρμογή καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων, καθώς και η καθιέρωση νέου μοντέλου αξιοπιστίας από τον οργανισμό πιστοποίησης (ΟΠ) όσον αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα των δαπανών που δηλώνονται βάσει αντιπροσωπευτικών δειγμάτων.

Ε) Απλούστευση

Ειδικότερα όσον αφορά το ΕΓΤΑΑ, η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για τον προσδιορισμό των βασικών αιτιών των σφαλμάτων (έχει συγκροτηθεί προς τον σκοπό αυτό ειδική επιχειρησιακή ομάδα), καθώς και για την προώθηση και την ενθάρρυνση της ευρύτερης δυνατής χρήσης των απλουστευμένων συστημάτων πληρωμών, τα οποία είναι λιγότερο ευάλωτα σε σφάλματα. Γενικότερα, η Επιτροπή, από κοινού με τους ενδιαφερόμενους φορείς, έχει αναλάβει τη διενέργεια διαδικασίας απλούστευσης, στο πλαίσιο της οποίας αξιολογούνται όλες οι νομικές πράξεις και κατευθυντήριες γραμμές, με σκοπό τον εντοπισμό όλων των πιθανών απλουστεύσεων και την υλοποίηση των απαιτούμενων τροποποιήσεων το συντομότερο δυνατόν: σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, για τις κατ’ εξουσιοδότηση και εκτελεστικές πράξεις και τις κατευθυντήριες γραμμές και, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, για τις βασικές πράξεις.

ΣΤ) Διακοπές και αναστολές στον τομέα της ΚΓΠ ως άμεσα και αποτελεσματικά μέσα για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από την Επιτροπή

Τα εν λόγω προληπτικά μέτρα (διακοπές για το ΕΓΤΑΑ, αναστολές ή μειώσεις για το ΕΓΤΕ και το ΕΓΤΑΑ) θα επιτρέψουν στην Επιτροπή να ενεργεί άμεσα και αποτελεσματικά και να προστατεύει τον προϋπολογισμό της ΕΕ: δεν θα γίνεται καμία νέα πληρωμή ή οι πληρωμές θα μειώνονται στο επίπεδο του εκτιμώμενου κινδύνου κατά την αναστολή. Επιπροσθέτως, και όπως ίσχυε πάντα κατά τις προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, τυχόν διαπιστωθείσες παράτυπες πληρωμές θα καλύπτονται πλήρως μέσω καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων. (Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλέπε τμήμα 2.1.)

2.4.Συνοχή

2.4.1.    Η κατάσταση έως και την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013

Τα κονδύλια που αποδεσμεύονται κατόπιν δημοσιονομικών διορθώσεων στον τομέα της συνοχής ήταν διαθέσιμα να χρησιμοποιηθούν εκ νέου και να αντικατασταθούν από τακτικές δαπάνες κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προγράμματος. Λόγω του νομικού πλαισίου, οι καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την επιστροφή στον προϋπολογισμό της ΕΕ προηγουμένως καταβληθέντων ποσών αποτελούσαν εν γένει την εξαίρεση από τον κανόνα κατά τη διάρκεια υλοποίησης των προγραμμάτων.

2.4.2.    Προβλεπόμενες βελτιώσεις για την περίοδο 2014-2020

Α) Καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις

Για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 εισήχθη η εξής σημαντική αλλαγή: υπό ορισμένες προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 145 παράγραφος 7 του κανονισμού περί κοινών διατάξεων, η Επιτροπή υποχρεούται να εφαρμόσει καθαρή δημοσιονομική διόρθωση. Στις περιπτώσεις αυτές καταργείται η τρέχουσα δυνατότητα του κράτους μέλους να αποδεχθεί τη διόρθωση και να χρησιμοποιήσει εκ νέου το εν λόγω ποσό των κονδυλίων της ΕΕ.

Η επιβολή καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων κατά την περίοδο 2014-2020 θα αποτελέσει ένα επιπλέον κίνητρο για τα κράτη μέλη ώστε να επιφέρουν περαιτέρω βελτιώσεις στα οικεία συστήματα διαχείρισης και ελέγχου, δεδομένου ότι οι εν λόγω διορθώσεις θα μειώνουν τα κονδύλια που διατίθενται για συγκεκριμένο κράτος μέλος, όταν αποκαλύπτονται, στο πλαίσιο λογιστικών ελέγχων της ΕΕ, σοβαρές ελλείψεις που δεν είχαν προηγουμένως εντοπιστεί, κοινοποιηθεί ή διορθωθεί στο εθνικό επίπεδο.

Β) Παροχή κινήτρων στα κράτη μέλη για τη βελτίωση των ελέγχων που διενεργούν

Κατά την κατάρτιση των λογαριασμών, της διαχειριστικής δήλωσης και της ελεγκτικής γνωμοδότησης, οι αρμόδιες για τα προγράμματα αρχές πρέπει να λαμβάνουν μέσω των εν λόγω ελεγκτικών διαδικασιών εύλογη βεβαιότητα ότι έχουν διορθωθεί όλες οι σημαντικές παρατυπίες και ότι έχουν αντιμετωπιστεί, ή αντιμετωπίζονται, πιθανές σοβαρές ελλείψεις, σε οποιοδήποτε επίπεδο του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου. Ο ρόλος των ελεγκτικών αρχών θα είναι ενισχυμένος όσον αφορά την υποβολή ετήσιων ελεγκτικών γνωμοδοτήσεων για κάθε πρόγραμμα: οι ελεγκτικές γνωμοδοτήσεις που θα εκδίδουν θα βασίζονται στους ετήσιους εναπομένοντες κινδύνους σφάλματος. Τα εναπομένοντα ποσοστά σφάλματος που θα υποβάλλουν τα κράτη μέλη θα αξιολογούνται και θα επαληθεύονται από τις Γενικές Διευθύνσεις της Επιτροπής κατά την κατάρτιση των οικείων ετήσιων εκθέσεων δραστηριοτήτων (ΕΕΔ).

Στο πλαίσιο του νέου κύκλου δημοσιονομικής διαχείρισης, η 15η Φεβρουαρίου που έπεται κάθε λογιστικού έτους 6 είναι η προθεσμία για την εφαρμογή της νέας διάταξης. Μέχρι την ημερομηνία αυτή, τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή τους λογαριασμούς του προγράμματος, διαχειριστική δήλωση, ελεγκτική γνωμοδότηση και τις αντίστοιχες εκθέσεις. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να πιστοποιούν τη νομιμότητα και κανονικότητα των δαπανών που περιλαμβάνονται στους ετήσιους λογαριασμούς τους.

Γ) Δημοσιονομικές διορθώσεις για παρατυπίες/ελλείψεις που διαπιστώνονται πριν από τη 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους

Οι κανόνες της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020 που αφορούν τις δημοσιονομικές διορθώσεις για παρατυπίες που διαπιστώνονται πριν από τις 15 Φεβρουαρίου κάθε έτους είναι παρόμοιοι με εκείνους της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013. Στόχος είναι η διατήρηση του κινήτρου για τα κράτη μέλη ώστε να εντοπίζουν και να διορθώνουν τα ίδια τυχόν παρατυπίες. Παράτυπες δαπάνες που εντοπίζονται μέσω εθνικών επαληθεύσεων ή ελέγχων πρέπει να αφαιρούνται από τους λογαριασμούς που πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή έως τη 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους. Εφόσον έχει ενεργήσει κατ’ αυτό τον τρόπο, το κράτος μέλος θα μπορεί να χρησιμοποιήσει εκ νέου τα διορθωμένα ποσά για νέες επιλέξιμες πράξεις στο πλαίσιο του προγράμματος, όπως συνέβαινε και στην περίοδο προγραμματισμού 2007-2013.

Σε περίπτωση που στο πλαίσιο των ελέγχων της ΕΕ, οι οποίοι διενεργούνται σε δαπάνες πριν από την υποβολή πιστοποιημένων λογαριασμών στην Επιτροπή, εντοπίζονται παρατυπίες που απαιτούν δημοσιονομικές διορθώσεις, δύο είναι τα πιθανά σενάρια, όπως και στην περίοδο 2007-2013:

1) εάν το κράτος μέλος συμφωνεί να προβεί στη δημοσιονομική διόρθωση και λαμβάνει μέτρα, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει εκ νέου τα διορθωμένα ποσά για νέες επιλέξιμες πράξεις (άρθρο 145 παράγραφος 5 του κανονισμού περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ))·

2) εάν το κράτος μέλος δεν συμφωνεί, η Επιτροπή θα εκδώσει απόφαση δημοσιονομικής διόρθωσης, ακολουθώντας τη διαδικασία αντιπαράθεσης που προβλέπεται στο άρθρο 145 του ΚΚΔ. Η εν λόγω δημοσιονομική διόρθωση θα είναι πάντοτε καθαρή και το ποσό που χορηγείται στο πρόγραμμα και στο κράτος μέλος θα μειώνεται αναλογικά.

Δ) Αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα με βάση τους λογαριασμούς, την ελεγκτική γνωμοδότηση και τα συνοδευτικά έγγραφα που υποβάλλονται έως τη 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους

Η Επιτροπή θα αξιολογεί και θα επανεξετάζει τις ελεγκτικές γνωμοδοτήσεις (στοιχεία που αφορούν τη λειτουργία, καθώς και τη νομιμότητα και την κανονικότητα των συστημάτων), τις ετήσιες εκθέσεις ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων των αναφερομένων εναπομενόντων ποσοστών σφάλματος, καθώς και τις διαχειριστικές δηλώσεις και τις ετήσιες περιλήψεις, εντός τριών μηνών από την παραλαβή των εν λόγω εγγράφων, τα οποία πρέπει να κατατίθενται έως τη 15η Φεβρουαρίου. Στη βάση αυτή, η Επιτροπή θα αξιολογεί τον κίνδυνο και θα καταρτίζει το σχέδιο ελέγχου της προσδιορίζοντας, βάσει του κίνδυνου, τους απαιτούμενους ελέγχους οι οποίοι θα επικεντρώνονται στα επιλεγμένα προγράμματα υψηλού κινδύνου.

Η Επιτροπή θα διενεργεί τους ελέγχους της βάσει κίνδυνου έως την υποβολή της επόμενης δέσμης μέτρων για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας. Η Επιτροπή θα εξετάζει, μέσω εγγράφων και επιτόπιων ελεγκτικών εργασιών, καθώς και επαναλαμβάνοντας δειγματοληπτικά εθνικούς λογιστικούς ελέγχους, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο πράξεων, κατά πόσον οι πληροφορίες που κοινοποιούνται είναι αξιόπιστες και, συνιστούν, επομένως, επαρκή βάση για τη διασφάλιση της νομιμότητας και της κανονικότητας. Θα δοθεί προτεραιότητα σε προγράμματα έλεγχου που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις πληρωμές της Επιτροπής για το αντίστοιχο Ταμείο κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσης. Κατά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του λογιστικού ελέγχου με βάση τον κίνδυνο θα λαμβάνονται επίσης υπόψη οι προηγούμενες επιδόσεις των αρχών των κρατών μελών.

Ε) Εντοπισμός στο πλαίσιο των ελέγχων της ΕΕ παρατυπιών που υποδηλώνουν σοβαρή έλλειψη μετά τη 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους

Εάν στο πλαίσιο των λογιστικών ελέγχων της ΕΕ (της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένων της OLAF και του Ελεγκτικού Συνεδρίου) που πραγματοποιούνται μετά τη 15 Φεβρουαρίου κάθε έτους εντοπίζονται παρατυπίες οι οποίες καταδεικνύουν σοβαρή έλλειψη που επηρεάζει την αντίστοιχη λογιστική χρήση, η Επιτροπή έχει την υποχρέωση να προβαίνει στην εφαρμογή καθαρής δημοσιονομικής διόρθωσης, εφόσον πληρούνται οι όροι που καθορίζονται στις διατάξεις του κανονισμού. Η προκύπτουσα δημοσιονομική διόρθωση θα είναι πάντα καθαρή, διότι η χορήγηση για το πρόγραμμα και η συνολική χορήγηση του αντίστοιχου κράτους μέλους θα μειώνονται αυτόματα κατά το ποσό της διόρθωσης, ακόμη και αν το κράτος μέλος αποδέχεται τη δημοσιονομική διόρθωση.

ΣΤ) Ενισχυμένη νομική βάση

Βάσει του ΚΚΔ, ανατίθεται στην Επιτροπή η αρμοδιότητα να θεσπίσει με κατ’ εξουσιοδότηση πράξη τους λεπτομερείς κανόνες σχετικά με τα κριτήρια για την αξιολόγηση της λειτουργίας των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων των κύριων τύπων σοβαρών ελλείψεων, τα κριτήρια που εφαρμόζονται για τον καθορισμό του επιπέδου της δημοσιονομικής διόρθωσης που πρέπει να εφαρμοστεί και τα κριτήρια για την εφαρμογή κατ’ αποκοπή ή κατά παρέκταση δημοσιονομικών διορθώσεων. Η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη εκδόθηκε στις 3 Μαρτίου 2014 (κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 480/2014 της Επιτροπής) 7 . Ως εκ τούτου, η Επιτροπή διαθέτει ισχυρότερη νομική βάση σε σύγκριση με την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, η οποία περιλαμβάνει παρεμφερή στοιχεία στο πλαίσιο νομικώς μη δεσμευτικού καθοδηγητικού σημειώματος. Επιπλέον, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη των προγραμμάτων θα έχουν εκ των προτέρων σαφή γνώση των κριτηρίων για την αξιολόγηση και για τα επίπεδα των κατ’ αποκοπή διορθώσεων.

Ζ) Διατήρηση των ποσοστών των κατ’ αποκοπή διορθώσεων

Διατηρούνται τα ποσοστά των κατ’ αποκοπή διορθώσεων που εφαρμόζονταν ήδη κατά τις προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, ήτοι 5%, 10%, 25% και 100%. Αυτή η προσέγγιση για την εφαρμογή των κατ’ αποκοπή διορθώσεων έχει επιβεβαιωθεί από τη νομολογία του Δικαστηρίου. Ωστόσο, στην απόφαση για την εφαρμογή οποιουδήποτε επιπέδου δημοσιονομικής διόρθωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η αναλογικότητα και ο εναπομένων κίνδυνος για τον προϋπολογισμό της Ένωσης, όπως απαιτείται δυνάμει των διατάξεων του ΚΚΔ. Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που η εφαρμογή κατ’ αποκοπή συντελεστή βάσει της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης είναι δυσανάλογη, η Επιτροπή εφαρμόζει μειωμένο επίπεδο κατ’ αποκοπή διόρθωσης.

Η) Αύξηση του επιπέδου διόρθωσης για επανειλημμένες ελλείψεις

Για την περίπτωση που από ελέγχους της ΕΕ εντοπίζονται οι ίδιες ελλείψεις, παρά την προηγούμενη εφαρμογή δημοσιονομικής διόρθωσης, η Επιτροπή έχει συμπεριλάβει στην κατ’ εξουσιοδότηση πράξη διάταξη η οποία επιτρέπει την εφαρμογή υψηλότερου συντελεστή διόρθωσης από ό,τι στην πρώτη διόρθωση. Αυτό καθιστά σαφές στα κράτη μέλη ότι, από τη στιγμή που θα εντοπιστεί σοβαρή έλλειψη, οφείλουν να διασφαλίσουν την ταχεία και μόνιμη προσαρμογή των οικείων συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου.

Θ) Συνέχιση της εφαρμογής άλλων ήδη ισχυόντων μέτρων

Οι νέες δυνατότητες που παρέχονται, δηλαδή η δυνατότητα επιβολής καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων και η θέσπιση της δέσμης μέτρων για την εξασφάλιση αξιοπιστίας σε ετήσια βάση, θα συνδυαστούν με τη συνέχιση της ισχύουσας αυστηρής πολιτικής για τις διακοπές και τις αναστολές, καθώς και με τη δυναμική προτροπή για την αξιοποίηση όλων των προσφερόμενων ευκαιριών απλούστευσης. Τα στοιχεία αυτά αναμένεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω βελτιώσεις στο πλαίσιο της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής κατά τη νέα περίοδο προγραμματισμού.

2.5.Άμεση Διαχείριση

Όσον αφορά τις δαπάνες άμεσης διαχείρισης, η Επιτροπή έχει θεσπίσει πλαίσια ελέγχου για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αποτροπή παρατυπιών στα διάφορα στάδια της διαδικασίας διαχείρισης επιχορηγήσεων με σκοπό την επίτευξη τόσο των επιχειρησιακών όσο και των δημοσιονομικών στόχων. Στη συνέχεια παρέχεται επισκόπηση των ελέγχων που διενεργούνται σε δύο βασικούς τομείς της άμεσης διαχείρισης δαπανών, ήτοι στους τομείς της έρευνας και της διεθνούς βοήθειας.

Όσον αφορά τις δαπάνες έρευνας, το πλαίσιο ελέγχου ξεκινά με την κατάρτιση προγράμματος εργασίας, το οποίο υποβάλλεται σε διαδικασία ευρύτατης διαβούλευσης ώστε να διασφαλίζεται ότι ανταποκρίνεται στις προσδοκίες όλων των ενδιαφερομένων και ότι θα μεγιστοποιήσει το αποτέλεσμα της έρευνας. Μετά την αξιολόγηση των προτάσεων, διενεργούνται περαιτέρω έλεγχοι, δεδομένου ότι οι προτάσεις που επιλέγονται αποτελούν αντικείμενο νομικά δεσμευτικών συμβάσεων.

Η υλοποίηση του έργου παρακολουθείται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του. Όλες οι πληρωμές βάσει δηλώσεων δαπανών υπόκεινται σε εκ των προτέρων ελέγχους σύμφωνα με τυποποιημένες διαδικασίες, οι οποίες περιλαμβάνουν (για πληρωμές άνω των 375 000 ευρώ) πιστοποιητικό ελέγχου που εκδίδεται από αναγνωρισμένο φορέα ελέγχου. Εκτός από τους τυποποιημένους ελέγχους, είναι επίσης δυνατή η διεξαγωγή επιπρόσθετων, στοχευμένων ελέγχων σύμφωνα με τα στοιχεία που διαβιβάζονται και τον κίνδυνο που συνεπάγεται η πράξη.

Βασική πηγή αξιοπιστίας αποτελούν οι ενδελεχείς έλεγχοι που διενεργούνται σε δείγμα των εγκαταστάσεων των δικαιούχων μετά την πραγματοποίηση και τη δήλωση των δαπανών. Μεγάλο ποσοστό αυτών των ενδελεχών ελέγχων διενεργούνται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του προγράμματος. Τυχόν ποσά που έχουν καταβληθεί καθ’ υπέρβαση των οφειλόμενων ποσών ανακτώνται, και τα συστημικά σφάλματα επεκτείνονται σε όλες τις υπό εξέλιξη συμμετοχές του δικαιούχου.

Στο πεδίο της Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η Επιτροπή έχει θεσπίσει πλαίσιο ελέγχου για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αποτροπή παρατυπιών στα διάφορα στάδια εκτέλεσης της χρηματοδότησης, το οποίο διέπει όλους τους τρόπους διαχείρισης (άμεση και έμμεση) που χρησιμοποιούνται για την εν λόγω εκτέλεση. Η στρατηγική αυτή ξεκινά από την επιλογή του πλέον κατάλληλου εργαλείου κατά την κατάρτιση των εγγράφων σχεδιασμού και των δημοσιονομικών αποφάσεων, και αποτυπώνεται στους πραγματικούς ελέγχους που διενεργούνται σε όλα τα στάδια της υλοποίησης.

Από την άποψη του δημοσιονομικού ελέγχου, το σύστημα απαρτίζεται από μια σειρά μέσων τα οποία εφαρμόζονται συστηματικά κατά την εκτέλεση συμβάσεων και επιχορηγήσεων για όλους τους τρόπους διαχείρισης: εκ των προτέρων έλεγχοι των πληρωμών, λογιστικοί έλεγχοι που πραγματοποιούνται από την Επιτροπή και προβλέπονται σε συναφές σχέδιο ελέγχου, επαληθεύσεις δαπανών που διενεργούνται πριν από την καταβολή των επιχορηγήσεων στους δικαιούχους, αποστολές επαλήθευσης σε διεθνείς οργανισμούς και συνολικός εκ των υστέρων έλεγχος βάσει της μελέτης σχετικά με το εναπομένον ποσοστό σφάλματος που εκπονείται κάθε έτος.

Κατά συνέπεια, επιπλέον όλων των άλλων πιθανών μέσων που παρέχονται από τον δημοσιονομικό κανονισμό, τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ διασφαλίζονται από την Επιτροπή με τον εκ των προτέρων έλεγχο των επιμέρους πράξεων, καθώς και με τους επακόλουθους ελέγχους και λογιστικούς ελέγχους, και με την προκύπτουσα ανάκτηση τυχόν αχρεωστήτως εκταμιευθέντων κονδυλίων, σε περίπτωση που δεν τηρήθηκαν οι συμφωνηθείσες διαδικασίες ή σε περίπτωση που οι δραστηριότητες δεν ήταν επιλέξιμες για χρηματοδότηση από την ΕΕ.

2.6.Οικονομική αποδοτικότητα των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου

Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του δημοσιονομικού κανονισμού, σημαντικός στόχος της στρατηγικής της Επιτροπής για «προϋπολογισμό με έμφαση στα αποτελέσματα» είναι η διασφάλιση της οικονομικής αποδοτικότητας κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου που προλαμβάνουν ή εντοπίζουν και διορθώνουν σφάλματα. Οι στρατηγικές ελέγχου πρέπει συνεπώς να διασφαλίζουν υψηλότερο επίπεδο και συχνότητα ελέγχων στους τομείς που εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους και να μεριμνούν ώστε οι έλεγχοι να προσδίδουν προστιθέμενη αξία. Αυτό είναι σημαντικό διότι οι έλεγχοι συνεπάγονται σημαντική διοικητική επιβάρυνση για τους δικαιούχους και μπορούν ακόμη και να αποτρέψουν τη συμμετοχή στα προγράμματα. Επιπλέον, τα αναποτελεσματικά και μη αποδοτικά συστήματα ελέγχου απορροφούν πόρους οι οποίοι σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίτευξη αποτελεσμάτων.

Η υποβολή στοιχείων σχετικά με την οικονομική αποδοτικότητα παρουσίασε βελτίωση στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων του 2014. Όλες οι υπηρεσίες της Επιτροπής που συνήγαγαν συμπεράσματα σχετικά με την οικονομική αποδοτικότητα των οικείων συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου δήλωσαν ότι τα ποσοτικοποιήσιμα και/ή μη ποσοτικοποιήσιμα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος και/ή παρουσιάζουν σταθερή ή θετική τάση στους αντίστοιχους δείκτες.

Η Επιτροπή ανέθεσε στις υπηρεσίες της την ανάπτυξη κοινής μεθοδολογίας για τον υπολογισμό του κόστους και των οφελών του εσωτερικού ελέγχου τους, με σκοπό τη βελτίωση της συνέπειας και την εξασφάλιση αξιόπιστων αποτελεσμάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων συστημάτων ελέγχου (βλέπε τη συγκεφαλαιωτική έκθεση της Επιτροπής για το 2014). Όσον αφορά τις δαπάνες στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, ο υπολογισμός του κόστους και της οικονομικής αποδοτικότητας των ελέγχων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις δραστηριότητες διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών.

3.ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟ 2014 

3.1.Επισκόπηση

Πίνακας 3.1: Επισκόπηση των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων για το 2014

   *    Εξαιρούνται τα ποσά των 29 εκατ. ευρώ που καταβλήθηκαν στην Κροατία υπό τον τομέα «Αντισταθμίσεις» και των 465 εκατ. ευρώ που καταβλήθηκαν υπό τον τομέα «Ειδικοί μηχανισμοί».

       Επισημαίνεται ότι τα ανωτέρω αριθμητικά στοιχεία είναι διαφορετικά από εκείνα που περιλαμβάνονται στην έκθεση της OLAF σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ (PIF), διότι η έκθεση της OLAF δημοσιεύτηκε νωρίτερα, σε στάδιο κατά το οποίο ήταν διαθέσιμα μόνο προσωρινά αριθμητικά στοιχεία.

Γεωργία:

Το 2014 η Επιτροπή εξέδωσε τρεις αποφάσεις εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση 9 , οι οποίες περιελάμβαναν 56 μεμονωμένες καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις συνολικού ποσού 443 εκατ. ευρώ (ήτοι το 0,8% των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό δαπανών στο πλαίσιο της ΚΓΠ για το 2014). Άλλη μία, σημαντική από δημοσιονομική άποψη, απόφαση εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση καταρτίστηκε στο τέλος του 2014 και πραγματοποιήθηκε επίσημη διαβούλευση με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της επιτροπής των γεωργικών ταμείων πριν από τη λήξη του έτους. Η εν λόγω απόφαση, η οποία αφορούσε το ποσό των 1,4 δισεκατ. ευρώ (που περιελάμβανε 56 επιμέρους διορθώσεις), εκδόθηκε από την Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2015 10 . Σύμφωνα με διεθνώς αποδεκτά λογιστικά πρότυπα για τον δημόσιο τομέα, το ποσό αυτό συμπεριελήφθη ως «επιβεβαιωθέν» στη λογιστική χρήση του 2014.

Συνοχή:

Περίοδος προγραμματισμού 2000-2006:

Το προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας περάτωσης των προγραμμάτων του ΕΤΠΑ και των έργων του Ταμείου Συνοχής είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή συμπληρωματικών δημοσιονομικών διορθώσεων συνολικού ύψους 543 εκατ. ευρώ και την αποδοχή τους από τα κράτη μέλη το 2014:

-    δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 451 εκατ. ευρώ για την περάτωση προγραμμάτων του ΕΤΠΑ σε 9 κράτη μέλη, από τις οποίες οι σημαντικότερες αφορούσαν την Ιταλία (231 εκατ. ευρώ) και την Ισπανία (119 εκατ. ευρώ)·

-    δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 92 εκατ. ευρώ για έργα από το Ταμείο Συνοχής έγιναν δεκτές από 11 κράτη μέλη, η σημαντικότερη από τις οποίες αφορούσε τη Σλοβακία (70 εκατ. ευρώ).

Όσον αφορά το ΕΚΤ, στο πλαίσιο της διαδικασίας περάτωσης περατώθηκαν και τα 239 προγράμματα (209 εξ ολοκλήρου και 30 εν μέρει). Το ποσό των δημοσιονομικών διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν το 2014 ανήλθε σε 133 εκατ. ευρώ. Τα κράτη μέλη με το υψηλότερο επίπεδο δημοσιονομικών διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν ήταν, αντιστοίχως, η Ισπανία (99 εκατ. ευρώ) και η Ιταλία (20 εκατ. ευρώ). Οι υπόλοιπες χώρες για τις οποίες ολοκληρώθηκε η διαδικασία περάτωσης ήταν το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Αυστρία, η Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Ιταλία και η Ισπανία δεν έχουν ακόμη αποδεχθεί ορισμένες από τις προτάσεις περάτωσης και έχει κινηθεί η διαδικασία που προηγείται της διόρθωσης (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλέπε τμήμα 4.2.3).

Το 2014 σημειώθηκε σημαντική πρόοδος όσον αφορά την περάτωση του Χρηματοδοτικού Μέσου Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ). Στο τέλος του 2014 περατώθηκαν 53 από τα 60 προγράμματα. Στην πλειονότητά τους, οι δημοσιονομικές διορθώσεις εκτελέστηκαν μέσω ενταλμάτων είσπραξης.

Περίοδος προγραμματισμού 2007-2013:

Οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν το 2014 για το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής ανήλθαν σε 294 εκατ. ευρώ 11 . Πρόκειται για το αποτέλεσμα της πολιτικής αυστηρής εποπτείας και διακοπής της Επιτροπής, καθώς και του αυξανόμενου αριθμού των σχεδίων δράσης που περιλαμβάνουν δημοσιονομικές διορθώσεις οι οποίες αποφασίζονται από τα κράτη μέλη και εκτελούνται μετά την αποστολή επιστολών διακοπής ή επιστολών προ της αναστολής από τους αρμόδιους κύριους διατάκτες της Επιτροπής.

Στο πλαίσιο του ΕΚΤ, επιβεβαιώθηκαν 209 εκατ. ευρώ και εκτελέστηκαν 156 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 95 εκατ. ευρώ επιβεβαιώθηκαν το 2014 και 61 εκατ. ευρώ τα προηγούμενα έτη. Έχει εκτελεστεί το 89% των δημοσιονομικών διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν κατά τη διάρκεια του 2014 και των προηγούμενων ετών, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 118 εκατ. ευρώ εκκρεμεί προς εκτέλεση. Τα κράτη μέλη με το υψηλότερο ποσοστό διορθώσεων είναι η Ισπανία (56 εκατ. ευρώ), η Ρουμανία (43 εκατ. ευρώ), η Πολωνία (32 εκατ. ευρώ) και η Γαλλία (20 εκατ. ευρώ). Από τις δημοσιονομικές διορθώσεις που εκτελέστηκαν το 2014, τα 64 εκατ. ευρώ αφορούν δημοσιονομικές διορθώσεις στην πηγή, το οποίο σημαίνει ότι οι εν λόγω δημοσιονομικές διορθώσεις εφαρμόζονται από τις αρχές των κρατών μελών κατά τον χρόνο δήλωσης των δαπανών στην Επιτροπή με την εφαρμογή κατ’ αποκοπή διορθώσεων κατόπιν λογιστικών ελέγχων της Επιτροπής.

Οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) αυξήθηκαν κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 80% από το 2013, κυρίως λόγω των λογιστικών ελέγχων και των ελέγχων βάσει εγγράφων της Επιτροπής. Η ανάκληση μη επιλέξιμων δαπανών από τις επακόλουθες αιτήσεις πληρωμής επιτρέπει την άμεση εκτέλεση των εν λόγω δημοσιονομικών διορθώσεων.

Περίοδος προγραμματισμού 2014-2020:

Δεδομένου ότι πρώτη λογιστική περίοδος βρισκόταν σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια του 2014 και ο διορισμός των αρχών δεν είχε πραγματοποιηθεί ακόμη για όλα σχεδόν τα επιχειρησιακά προγράμματα, δεν έχουν εξεταστεί ακόμη οι ελεγκτικές δραστηριότητες που αφορούν τη δήλωση δαπανών.

3.2.Δημοσιονομικές διορθώσεις υπό εκτέλεση στις 31 Δεκεμβρίου 2014

Ως δημοσιονομικές διορθώσεις υπό εκτέλεση νοείται το προκαταρκτικό στάδιο κατά το οποίο έχουν κινηθεί οι διαδικασίες δημοσιονομικής διόρθωσης, αλλά η διαδικασία αντιπαράθεσης με το αντίστοιχο κράτος μέλος βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Τα αναφερόμενα ποσά αποτελούν μόνο αρχικές εκτιμήσεις των υπηρεσιών της Επιτροπής και υπόκεινται σε τροποποιήσεις έως την έκδοση της τελικής απόφασης από την Επιτροπή.

3.3.Δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν το 2014

Στο παρόν τμήμα παρέχονται διάφορες αναλύσεις των ποσών των δημοσιονομικών διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν το 2014. Εφιστάται η προσοχή στο γεγονός ότι τα στοιχεία και οι χάρτες που παρουσιάζονται κατωτέρω αφορούν μόνο ένα έτος, το 2014. Το επίπεδο τόσο του ποσού των συνολικών διορθώσεων όσο και της κατανομής ανά κράτος μέλος μπορεί να αλλάξει σημαντικά ανάλογα με το έτος. Ως εκ τούτου, η έγκυρη εκτίμηση της διορθωτικής ικανότητας των συστημάτων εποπτείας και ελέγχου πρέπει να βασίζεται, ανάλογα με τον χαρακτήρα των εν λόγω δαπανών, σε πολυετή προοπτική (βλέπε τμήμα 4).

3.3.1. Κατανομή ανά κράτος μέλος

Χάρτης και πίνακας 3.3.1: Δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν το 2014 σε σύγκριση με τις πληρωμές της ΕΕ που εισπράχθηκαν· κατανομή ανά κράτος μέλος

Στον χάρτη ανωτέρω λαμβάνεται υπόψη το σχετικό βάρος που αποτελούν οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν για κάθε κράτος μέλος σε σύγκριση με τα ποσά που έλαβε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά το έτος 2014.

 Με ανοιχτό γκρι χρώμα επισημαίνονται τα κράτη μέλη τα οποία δεν υπερβαίνουν το μέσο ποσοστό της τάξης του 3,5%.

 Με κόκκινο χρώμα επισημαίνονται τα κράτη μέλη τα οποία υπερβαίνουν το μέσο ποσοστό της τάξης του 3,5%.

* Το ανωτέρω αρνητικό ποσό που αφορά τις Κάτω Χώρες προκύπτει έπειτα από απόφαση του Δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία η Επιτροπή πρέπει να επιστρέψει το εν λόγω ποσό στις Κάτω Χώρες.

3.3.2.    Κατανομή των κατ’ αποκοπή διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν το 2014

Πίνακας 3.3.2: Κατανομή των κατ’ αποκοπή διορθώσεων που επιβεβαιώθηκαν το 2014

*    Συμπεριλαμβανομένων των κατά παρέκταση διορθώσεων.

**    Πρόκειται για τη βέλτιστη εκτίμηση. Στην πλειονότητά τους, οι δημοσιονομικές διορθώσεις εμπεριέχουν ποσά βάσει υπολογισμών ακριβείας και κατ’ αποκοπή ποσών.

Οι κατ’ αποκοπή διορθώσεις αποτελούν πολύτιμο εργαλείο που χρησιμοποιείται όταν το σχετικό ποσό δεν μπορεί να προσδιοριστεί ποσοτικά βάσει αντιπροσωπευτικού στατιστικού δείγματος ή όταν οι επιπτώσεις μεμονωμένων σφαλμάτων στις δαπάνες δεν μπορούν να προσδιοριστούν ποσοτικά με ακρίβεια. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι το κράτος μέλος που υπόκειται σε κατ’ αποκοπή διόρθωση επωμίζεται τις δημοσιονομικές συνέπειες, διότι οι διορθώσεις δεν συνδέονται άμεσα με μεμονωμένες παρατυπίες σε επίπεδο έργων, δηλαδή δεν υπάρχει μεμονωμένος τελικός δικαιούχος από τον οποίο μπορεί να ανακτηθεί το αντίστοιχο χρηματικό ποσό.

3.3.3. Κατανομή των δημοσιονομικών διορθώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην πηγή

Πίνακας 3.3.3: Κατανομή των δημοσιονομικών διορθώσεων στην πηγή που επιβεβαιώθηκαν το 2014

Το 2014 κοινοποιήθηκαν για πρώτη φορά διορθώσεις στην πηγή για τα προγράμματα των ΕΤΠΑ/ΤΣ κατά την περίοδο 2007-2013. Αφορούν ποσά που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη 12 το 2014, έπειτα από ειδικό αίτημα των υπηρεσιών της Επιτροπής (αιτήματα που αφορούν ειδικά τις κυριότερες περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόστηκαν κατ’ αποκοπή διορθώσεις για προβλήματα που συνδέονται με διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων ή ελλείψεις στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών). Συνεπεία της διαδικασίας αυτής εντοπίστηκαν σωρευτικά από το 2012 έως και το τέλος του 2014 δημοσιονομικές διορθώσεις στην πηγή ύψους 782 εκατ. ευρώ σε έξι κράτη μέλη. Δεδομένου ότι πρόκειται για το πρώτο έτος κοινοποίησης τέτοιου είδους στοιχείων, ολόκληρο το ποσό των διορθώσεων στην πηγή καταλογίστηκε στο έτος 2014, παρότι ορισμένα από τα ποσά συμπεριλαμβάνονταν σε αιτήσεις πληρωμής που είχαν αποσταλεί στην Επιτροπή το 2012 και το 2013.

Οι κυριότερες δημοσιονομικές διορθώσεις στην πηγή όσον αφορά τα ΕΤΠΑ/ΤΣ αφορούν την Τσεχική Δημοκρατία (398 εκατ. ευρώ), την Ουγγαρία (136 εκατ. ευρώ), τη Ρουμανία (92 εκατ. ευρώ), την Ελλάδα (72 εκατ. ευρώ) και τη Σλοβακία (56 εκατ. ευρώ).

Για το ΕΚΤ, τα κράτη μέλη τα οποία αφορούν κυρίως οι κατ’ αποκοπή διορθώσεις που εφαρμόστηκαν κατά τη χρονική στιγμή της δήλωσης των δαπανών στην Επιτροπή και, συνεπώς, διορθώνουν νέες δαπάνες, είναι τα εξής: Ρουμανία (41 εκατ. ευρώ), Γαλλία (20 εκατ. ευρώ), Ουγγαρία (16 εκατ. ευρώ) και Πολωνία (14 εκατ. ευρώ), με συνολικές δημοσιονομικές διορθώσεις στην πηγή ύψους 100 εκατ. ευρώ που επιβεβαιώθηκαν το 2014.

Στην περίπτωση της Ρουμανίας, για την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών των επαναλαμβανόμενων προβλημάτων που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο του ΕΚΤ, η Επιτροπή συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές με σκοπό την ενίσχυση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου των αρχών αυτών και παρακολουθεί στενά την υλοποίηση του συμφωνηθέντος σχεδίου δράσης. Επιπροσθέτως, η εθνική ελεγκτική αρχή έλεγξε τα ζητήματα των δημόσιων συμβάσεων σε διάφορα έργα υψηλού κινδύνου και τα σφάλματα που εντοπίστηκαν βρίσκονται επί του παρόντος στο στάδιο της διόρθωσης μέσω δημοσιονομικών διορθώσεων στο επίπεδο των εν λόγω έργων (αντικατάσταση της κατ’ αποκοπή διόρθωσης του 25%). Η Επιτροπή παρέχει επίσης στήριξη στις ρουμανικές αρχές για τη βελτίωση της απλούστευσης και τη χρήση του εργαλείου πρόληψης και εντοπισμού περιπτώσεων απάτης, Arachne.

3.4.Δημοσιονομικές διορθώσεις που εκτελέστηκαν το 2014

Στο παρόν τμήμα παρέχονται διάφορες αναλύσεις των ποσών των δημοσιονομικών διορθώσεων που εκτελέστηκαν το 2014. Εφιστάται η προσοχή στο γεγονός ότι τα στοιχεία και οι χάρτες που παρουσιάζονται κατωτέρω αφορούν μόνο ένα έτος, το 2014. Το ύψος του συνολικού ποσού των διορθώσεων και η κατανομή ανά κράτος μέλος εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το έτος (για την πολυετή εικόνα των διορθώσεων, βλέπε τμήμα 4).

3.4.1. Κατανομή ανά κράτος μέλος

Χάρτης και πίνακας 3.4.1: Δημοσιονομικές διορθώσεις που εκτελέστηκαν το 2014 σε σύγκριση με τις πληρωμές της ΕΕ που εισπράχθηκαν· κατανομή ανά κράτος μέλος

Στον χάρτη ανωτέρω λαμβάνεται υπόψη το σχετικό βάρος που αποτελούν οι δημοσιονομικές διορθώσεις που εκτελέστηκαν για κάθε κράτος μέλος σε σύγκριση με τα ποσά που έλαβε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά το έτος 2014.

 Με ανοιχτό γκρι χρώμα επισημαίνονται τα κράτη μέλη τα οποία δεν υπερβαίνουν το μέσο ποσοστό της τάξης του 2,3%.

 Με κόκκινο χρώμα επισημαίνονται τα κράτη μέλη τα οποία υπερβαίνουν το μέσο ποσοστό της τάξης του 2,3%.

3.4.2. Κατανομή των κατ’ αποκοπή διορθώσεων που εκτελέστηκαν το 2014

Πίνακας 3.4.2: Κατανομή των κατ’ αποκοπή διορθώσεων που εκτελέστηκαν το 2014

       * Συμπεριλαμβανομένων των κατά παρέκταση διορθώσεων.

Δεν υπάρχουν διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία για τη γεωργία.

3.4.3. Κατανομή των δημοσιονομικών διορθώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην πηγή

Πίνακας 3.4.3: Κατανομή των διορθώσεων στην πηγή στον τομέα της συνοχής που εκτελέστηκαν το 2014

Όσον αφορά τα ΕΤΠΑ/ΤΣ, μπορεί να θεωρηθεί ότι, από τις συνολικές δημοσιονομικές διορθώσεις στην πηγή ύψους 782 εκατ. ευρώ που κοινοποιήθηκαν το 2014, έχει εκτελεστεί ήδη το ποσό των 430 εκατ. ευρώ (55%). Τα κράτη μέλη τα οποία αφορούν κυρίως οι εν λόγω δημοσιονομικές διορθώσεις είναι η Τσεχική Δημοκρατία (271 εκατ. ευρώ), η Ελλάδα (60 εκατ. ευρώ) και η Σλοβακία (56 εκατ. ευρώ). Όσον αφορά το ΕΚΤ, στο πλαίσιο των διορθώσεων στην πηγή, τα κράτη μέλη τα οποία αφορούν οι κατ’ αποκοπή διορθώσεις που εφαρμόστηκαν κατά τη χρονική στιγμή της δήλωσης των δαπανών στην Επιτροπή και, συνεπώς, διορθώνουν νέες δαπάνες, είναι τα εξής: Γαλλία (20 εκατ. ευρώ), Ουγγαρία (16 εκατ. ευρώ), Πολωνία (13 εκατ. ευρώ) και Ρουμανία (11 εκατ. ευρώ).

3.5.Ανακτήσεις 

Πίνακας 3.5: Ανακτήσεις που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν το 2014

Γεωργία:

Κατά την περίοδο 2008-2014, η Επιτροπή διενήργησε έλεγχο σχετικά με την ορθή εφαρμογή των κανόνων για τις ανακτήσεις με την πραγματοποίηση 32 αποστολών ελέγχου σε 19 κράτη μέλη (περιλαμβανομένων όλων των κρατών της ΕΕ-15 με χαμηλό ποσοστό ανάκτησης για τις περιπτώσεις που έχουν εντοπιστεί από το 2007). Οι ελλείψεις που διαπιστώθηκαν κατά τη διενέργεια αυτών των ελέγχων παρακολουθούνται στο πλαίσιο των διαδικασιών εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση. Με εξαίρεση δύο περιπτώσεις (Ιταλία και Ιρλανδία), οι αρχές των κρατών μελών εφαρμόζουν εν γένει επαρκείς διαδικασίες για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.

Η δέουσα επιμέλεια των αρχών των κρατών μελών όσον αφορά την ανάκτηση των σημαντικότερων μεμονωμένων περιπτώσεων παρατυπιών αξιολογείται στο πλαίσιο άλλων 25 υπό εξέλιξη διαδικασιών εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση (έλεγχοι βάσει εγγράφων).

Το 2012 έρευνα της OLAF αποκάλυψε ορισμένα σοβαρά ζητήματα σχετικά με τον ιταλικό οργανισμό πληρωμών όσον αφορά την πληρότητα του βιβλίου οφειλετών, την παραγραφή ορισμένων οφειλών, καθώς και ισχυρισμούς περί χρηματοδότησης ορισμένων εθνικών καθεστώτων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο των ελεγκτικών του καθηκόντων για το 2013, το Ελεγκτικό Συνέδριο εξέφρασε επίσης σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τα συστήματα διαχείρισης χρέους που εφαρμόζονται στην Ιταλία (AGEA) και την Ιρλανδία (DAFF). Η Επιτροπή έλαβε υπόψη τις ανησυχίες αυτές στην ανάλυση κινδύνου που εκπόνησε, και πραγματοποίησε αποστολή ελέγχου στην Ιταλία τον Σεπτέμβριο του 2014, ενώ θα διενεργηθεί έλεγχος στην Ιρλανδία κατά τη διάρκεια του έτους ελέγχου 2015-2016.

3.6.Ελλείψεις στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών που εντοπίστηκαν το 2014 και μέτρα που ελήφθησαν 

3.6.1.     Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη

Οι ουσιαστικές ελλείψεις που επισημαίνονται στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών, όπως διαπιστώνονται από τα ίδια τα κράτη μέλη, την Επιτροπή, το Ελεγκτικό Συνέδριο και/ή την OLAF (έρευνες σε περιπτώσεις απάτης), παρακολουθούνται στενά από την Επιτροπή έως ότου συγκεντρωθούν αξιόπιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι αδυναμίες αποκαταστάθηκαν μέσω της εφαρμογής κατάλληλων μέτρων από τα κράτη μέλη, ότι οι παράτυπες δαπάνες που δηλώθηκαν κατά το παρελθόν διορθώθηκαν και ότι το νέο σύστημα έχει αποδείξει στην πράξη την αξιοπιστία του.

Όσον αφορά τις άμεσες ενισχύσεις, στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων της για το 2013, η ΓΔ AGRI διατύπωσε επιφυλάξεις σχετικά με 15 οργανισμούς πληρωμών της Ισπανίας, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία), την Ουγγαρία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία. Σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, την Ισπανία και την Αγγλία, η Επιτροπή εξακολουθεί να παρακολουθεί τα σχέδια διορθωτικών μέτρων που θεσπίστηκαν από τις εθνικές αρχές. Στην περίπτωση της Πορτογαλίας, το σχέδιο δράσης έχει εκτελεστεί. Όσον αφορά την Ελλάδα, παρά τη σημαντική βελτίωση της κατάστασης, διαπιστώθηκε ότι το σχέδιο δράσης δεν έχει υλοποιηθεί πλήρως σύμφωνα με τα προκαθορισμένα ορόσημα και τις προθεσμίες, γεγονός που οδήγησε την Επιτροπή στην έκδοση εκτελεστικής απόφασης για μείωση των μηνιαίων πληρωμών του έτους υποβολής αιτήσεων 2014, για τις δαπάνες που αφορούσαν οι ελλείψεις. Για την Ουγγαρία δεν κρίθηκε αναγκαία η θέσπιση επίσημου σχεδίου δράσης για τα συγκεκριμένα προβλήματα που υπήρχαν το 2013 και το 2014. Τα προβλήματα αυτά αφορούν το σύστημα ελέγχου το οποίο πρόκειται να αναδιαρθρωθεί πλήρως στο πλαίσιο του νέου καθεστώτος άμεσων ενισχύσεων από το έτος υποβολής αιτήσεων 2015. Όσον αφορά τη Γαλλία, το σχέδιο δράσης που οριστικοποιήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2013 παρακολουθείται πλέον με την υποβολή τριμηνιαίων εκθέσεων και, όπου απαιτείται, με την πραγματοποίηση αποστολών ελέγχου.

Για τις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων (ΕΕΔ) του 2013, η ΓΔ AGRI προέβη σε αναπροσαρμογή των στατιστικών στοιχείων ελέγχου των κρατών μελών ούτως ώστε να αντικατοπτρίζουν μη εντοπισθέντα και επομένως μη κοινοποιηθέντα σφάλματα, και υπολόγισε ποσοστό σφάλματος της τάξης του 5,2%. Δεδομένου ότι οι εν λόγω εργασίες εκτελέστηκαν στο επίπεδο των οργανισμών πληρωμών, κατέστη εφικτή η υιοθέτηση στοχευμένης προσέγγισης σχετικά με τις επιφυλάξεις, με αποτέλεσμα ο Γενικός Διευθυντής να είναι σε θέση να εκδώσει επιφυλάξεις για 31 οργανισμούς πληρωμών και όχι για ολόκληρη τη δραστηριότητα ΠΒΔ.

Το 2014 η Επιτροπή ενίσχυσε περαιτέρω τα υφιστάμενα σχέδια δράσης ώστε να ληφθούν υπόψη οι προαναφερόμενες επιφυλάξεις, με βάση τη βελτίωση της συνεργασίας και την ανάλυση στο επίπεδο των υπηρεσιών της Επιτροπής και τον εντατικό διάλογο με τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, η ειδική επιχειρησιακή ομάδα της ΓΔ AGRI που συγκροτήθηκε το 2012 συνέχισε να συνεδριάζει και να αναπτύσσει μεθόδους ανάλυσης και στρατηγικής στο επίπεδο της Επιτροπής, ενώ τέθηκε παράλληλα σε εφαρμογή ένα βελτιωμένο σύστημα υποβολής εκθέσεων από όλα τα κράτη μέλη σχετικά με τα εθνικά τους σχέδια δράσης για τη μείωση των ποσοστών σφάλματος. Το εν λόγω σύστημα περιλαμβάνει την απόδοση ιδιαίτερης έμφασης στην τακτική παρακολούθηση των πορισμάτων του λογιστικού ελέγχου, καθώς και βελτιωμένους δείκτες και ορόσημα για τους σκοπούς της παρακολούθησης. Το 2014 η Επιτροπή ανέπτυξε επίσης ένα νέο εργαλείο ΤΠ, το οποίο της παρέχει τη δυνατότητα να συγκεντρώνει και να επεξεργάζεται τα στοιχεία που αντλούνται από τα εθνικά σχέδια δράσης με πιο αποδοτικό και συνεκτικό τρόπο.

Από το 2013 έχουν διοργανωθεί τέσσερα σεμινάρια σχετικά με τα ποσοστά σφάλματος, εκ των οποίων δύο πραγματοποιήθηκαν το 2014, με σκοπό την παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης όσον αφορά την εκτέλεση των σχεδίων δράσης, την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και την παροχή καθοδήγησης. Τα εν λόγω εξαμηνιαία σεμινάρια συνδιοργανώνονται στο πλαίσιο της επιτροπής αγροτικής ανάπτυξης και της επιτροπής των γεωργικών ταμείων, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η συμμετοχή τόσο των διαχειριστικών αρχών όσο και των οργανισμών πληρωμών. Ως εκ τούτου, διενεργείται κάθε εξάμηνο απολογισμός της αυστηρά επιτηρούμενης διαδικασίας παρακολούθησης. Εν τω μεταξύ, οι γεωγραφικές μονάδες εξασφάλισαν την παρακολούθηση του ζητήματος με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο ετήσιων και ειδικών συνεδριάσεων, επιτροπών παρακολούθησης και, κατά περίπτωση, στο πλαίσιο τροποποιήσεων των προγραμμάτων.

Παράλληλα ενισχύθηκε η ελεγκτική ικανότητα στο επίπεδο της Επιτροπής. Ο αριθμός των αποστολών ελέγχου αυξήθηκε και οι έλεγχοι εστιάζουν σε συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν τα ποσοστά σφάλματος.

Επιπλέον, σε περίπτωση σοβαρών ελλείψεων στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου, το νομικό πλαίσιο επιτρέπει τη διακοπή και την αναστολή των πληρωμών για τις αναληφθείσες δαπάνες στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ κατά τη διάρκεια των περιόδων 2007-2013 ή 2014-2020. Όσον αφορά δε το νέο νομικό πλαίσιο (κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013), το άρθρο 62 διασφαλίζει ότι οι διαχειριστικές αρχές και ο οργανισμός πληρωμών αναλαμβάνουν να παράσχουν μια εκ των προτέρων εκτίμηση κάθε προτεινόμενου προγράμματος, δηλώνοντας ότι τα προγραμματιζόμενα μέτρα είναι επαληθεύσιμα και ελέγξιμα. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής αναλύουν ενδελεχώς την εν λόγω εκτίμηση πριν εγκρίνουν τα προγράμματα.

Τέλος, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αγροτικής Ανάπτυξης θα διαδραματίσει ενισχυμένο ρόλο στη διάδοση ορθών πρακτικών σχετικά με τη μείωση των ποσοστών σφάλματος. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 παρασχέθηκε κατάρτιση στις διαχειριστικές αρχές σχετικά με τα ακόλουθα θέματα: απλουστευμένες επιλογές κόστους, ευλογοφάνεια του κόστους, δημόσιες συμβάσεις και γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις με γνώμονα τα αποτελέσματα: μια συλλογική προσέγγιση.

3.6.2.     Συνοχή

Όσον αφορά το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής την περίοδο 2007-2013, οι ελεγκτικές εργασίες της Επιτροπής επικεντρώθηκαν το 2014 σε πέντε έρευνες, καθώς και σε συγκεκριμένες διερευνητικές αποστολές για την επαλήθευση επιλεγμένων ποσοστών σφάλματος των ετήσιων εκθέσεων ελέγχου. Προκειμένου να είναι εφικτή η επαλήθευση των αποτελεσμάτων ελέγχου των ελεγκτικών αρχών, διενεργούνται επιτόπιοι έλεγχοι στο επίπεδο των αρχών που είναι αρμόδιες για τα προγράμματα και/ή των ενδιάμεσων φορέων, και περιλαμβάνουν συνήθως επαληθεύσεις των στοιχείων ελέγχου στην πηγή, επιτόπου, στο επίπεδο των δικαιούχων/έργων. Το αποτέλεσμα των εν λόγω ελεγκτικών εργασιών είναι ότι η Επιτροπή μπορεί εν γένει να βασίζεται στο έργο των 42 από τις συνολικά 47 αρχές ελέγχου που ελέγχθηκαν και ήταν αρμόδιες για τον έλεγχο του 91% των χορηγήσεων του ΕΤΠΑ/ΤΣ κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013.

Οι ελεγκτικές εργασίες που εκτελέστηκαν από το 2010 έως το 2014 επιβεβαιώνουν ότι οι διαχειριστικές επαληθεύσεις (έλεγχοι πρώτου επιπέδου) που διεξάγουν τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αποτελούν βασικό ζήτημα. Στην πραγματικότητα, οι έλεγχοι των διαχειριστικών επαληθεύσεων που διενέργησε η Επιτροπή το 2014 επιβεβαίωσαν τον εντοπισμό αδυναμιών κατά την εκτέλεση των εν λόγω ελέγχων στο 66% των αποστολών που πραγματοποιήθηκαν, ιδίως στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων (εντοπίστηκαν προβλήματα στο 58% των αποστολών).

Άλλα προβλήματα εντοπίστηκαν σε τομείς όπως η επιλεξιμότητα των πράξεων (διενεργήθηκαν έλεγχοι σε επιλεγμένες πράξεις στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Σλοβενία) και οι κρατικές ενισχύσεις (εξετάστηκαν στο πλαίσιο ελέγχων σχετικά με προγράμματα ανταγωνιστικότητας στη Σλοβενία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ιταλία, καθώς και στην αποστολή που πραγματοποιήθηκε στην Ισπανία στο επίπεδο των δύο ενδιάμεσων φορέων). Σε αυτούς τους τρεις τομείς (δημόσιες συμβάσεις, επιλεξιμότητα, κρατικές ενισχύσεις) αναφέρθηκαν επίσης προβλήματα σε ελέγχους του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Λεπτομερής ανάλυση των επιφυλάξεων που διατύπωσε ο Γενικός Διευθυντής και των σχετικών σχεδίων δράσης στο επίπεδο των προγραμμάτων περιλαμβάνεται στην ετήσια έκθεση δραστηριοτήτων της ΓΔ REGIO για το 2014.

Όσον αφορά το ΕΚΤ, τα κυριότερα πορίσματα των ελέγχων των συστημάτων αφορούν τα εξής: επιλογή των πράξεων, ανεπαρκείς διαχειριστικές επαληθεύσεις, απουσία διαδρομής ελέγχου, αναξιόπιστα συστήματα ΤΠ, αδυναμίες στη διαδικασία πιστοποίησης, ανεπαρκής αξιοπιστία των εκθέσεων ελέγχου των εθνικών συστημάτων, παραβάσεις στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων και μη επιλεξιμότητα δαπανών.

Οι διαχειριστικές επαληθεύσεις που διενεργούν τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αποτελούν βασικό πρόβλημα. Οι έλεγχοι των διαχειριστικών επαληθεύσεων που διενήργησε η Επιτροπή το 2014 επιβεβαίωσαν τις ακόλουθες βασικές αδυναμίες κατά την εκτέλεση των εν λόγω ελέγχων, οι οποίες είχαν ήδη διαπιστωθεί το 2013: ο επίσημος χαρακτήρας των διαχειριστικών επαληθεύσεων, ανεπαρκείς επαληθεύσεις των διαδικασιών δημόσιων συμβάσεων, ακατάλληλη δομή/οργάνωση της διαχειριστικής αρχής ή του ενδιάμεσου φορέα, έλλειψη κατάρτισης και επίβλεψης σε περίπτωση ανάθεσης αρμοδιοτήτων, διενέργεια διαχειριστικών επαληθεύσεων μετά την πιστοποίηση των δαπανών και ανεπαρκής καθοδήγηση και κατάρτιση για τους δικαιούχους.

Το 2014 διατυπώθηκαν επιφυλάξεις στις ετήσιες εκθέσεις δραστηριοτήτων λόγω ελλείψεων στα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου των ακόλουθων επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΚΤ: Γερμανία (Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία), Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πολωνία και Ρουμανία. Όπως αναφέρεται στις ετήσιες εκθέσεις ελέγχου, και τα πέντε σχετικά επιχειρησιακά προγράμματα παρουσίαζαν σημαντικό σφάλμα. Σε όλα τα εμπλεκόμενα κράτη μέλη απεστάλησαν επιστολές με σαφή σχέδια δράσης, στα οποία προσδιορίζονταν τα απαιτούμενα διορθωτικά μέτρα που έπρεπε να ληφθούν προκειμένου να επιτραπεί η συνέχιση των πληρωμών.

4.ΣΩΡΕΥΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 2014

4.1.Επισκόπηση

Τα σωρευτικά αριθμητικά στοιχεία παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη σημασία των διορθωτικών μηχανισμών που χρησιμοποιούνται από την Επιτροπή, κυρίως διότι λαμβάνουν υπόψη τον πολυετή χαρακτήρα των προγραμμάτων και των έργων και εξουδετερώνουν τις επιπτώσεις μεμονωμένων περιστατικών.

4.1.1.    Περίοδος 2009-2014

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η εξέλιξη των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν κατά τα τελευταία 6 έτη:

Διαγράμματα 4.1: Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις κατά την περίοδο 2009-2014 (σε δισεκατ. ευρώ)

Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις που επιβεβαιώθηκαν κατά την περίοδο 2009-2014 (σε δισεκατ. ευρώ)

Δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις που εκτελέστηκαν κατά την περίοδο 2009-2014 (σε δισεκατ. ευρώ)

Το μέσο ποσό των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων που επιβεβαιώθηκαν κάθε έτος από την Επιτροπή κατά την περίοδο 2009-2014 ανήλθε σε 3,2 δισεκατ. ευρώ ή στο 2,4% του μέσου ποσού πληρωμών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους 133 δισεκατ. ευρώ (επιμερισμένη διαχείριση: 2,8 δισεκατ. ευρώ ή 2,8% του μέσου ποσού πληρωμών ύψους 102 δισεκατ. ευρώ· όλα τα άλλα είδη διαχείρισης: 366 εκατ. ευρώ ή 1,2% του μέσου ποσού πληρωμών ύψους 30,5 δισεκατ. ευρώ). Η τάση όσον αφορά τα ποσά που επιβεβαιώθηκαν είναι ελαφρώς αυξητική, στοιχείο που καταδεικνύει ότι το πολυετές πλαίσιο ελέγχου προστατεύει αποτελεσματικά τον προϋπολογισμό της ΕΕ συν τω χρόνω.

Το μέσο ποσό των δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων που εκτελέστηκαν κατά την περίοδο 2009-2014 ανήλθε σε 2,8 δισεκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 2,1% του μέσου ποσού πληρωμών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου (επιμερισμένη διαχείριση: 2,5 δισεκατ. ευρώ ή 2,4% του μέσου ποσού πληρωμών· όλα τα άλλα είδη διαχείρισης: 356 εκατ. ευρώ ή 1,2% του μέσου ποσού πληρωμών). Η αυξητική τάση που παρουσιάζεται ανωτέρω μπορεί να αιτιολογηθεί από την περάτωση της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006, δεδομένου ότι σημαντικός αριθμός δημοσιονομικών διορθώσεων και ανακτήσεων εκτελείται αποκλειστικά στο στάδιο αυτό της περάτωσης (βλέπε κατωτέρω). Όσον αφορά τη γεωργία, οι επιπτώσεις της εκτέλεσης ορισμένων καθαρών δημοσιονομικών διορθώσεων σε τρεις ετήσιες δόσεις αντικατοπτρίζονται σε μικρότερη αύξηση των ποσών που καταβλήθηκαν πραγματικά σε σύγκριση με τα ποσά που αποφασίστηκαν από την Επιτροπή.

4.1.2.    Αποφάσεις του Δικαστηρίου σχετικά με δημοσιονομικές διορθώσεις στο πλαίσιο της περιφερειακής πολιτικής

Κατά τη διάρκεια του 2015, το Δικαστήριο εξέδωσε αποφάσεις για την ακύρωση σειράς αποφάσεων δημοσιονομικών διορθώσεων στο πλαίσιο της περιφερειακής πολιτικής που είχαν ληφθεί κατά την περίοδο από το 2008 έως το 2010. Οι εν λόγω διορθώσεις ανέρχονται συνολικά σε 0,5 δισεκατ. ευρώ περίπου και αφορούν την περίοδο προγραμματισμού 1994-1999. Οι δικαστικές αποφάσεις αντικατοπτρίζουν διαδικαστικά ζητήματα που ανακύπτουν από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1083/2006. Η Επιτροπή εκπονεί επί του παρόντος ανάλυση των επιπτώσεων.

4.2.Δημοσιονομικές διορθώσεις

4.2.1.    Επισκόπηση

Πίνακας 4.2.1: Σωρευτικές δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβεβαιώθηκαν και ποσοστό εκτέλεσης μέχρι το τέλος του 2014

* Το 2015 το Δικαστήριο εξέδωσε αποφάσεις υπέρ των δικαιούχων κρατών μελών σε διάφορες δικαστικές υποθέσεις (0,5 δισεκατ. ευρώ) που αφορούσαν δημοσιονομικές διορθώσεις οι οποίες εκτελέστηκαν στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ κατά την περίοδο 2008-2010 (βλέπε τμήμα 4.1.2.).

Οι διάφορες περίοδοι προγραμματισμού στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής αναδεικνύουν σαφώς τον πολυετή χαρακτήρα του κύκλου του προϋπολογισμού της ΕΕ. Δεδομένου ότι η περίοδος 2000-2006 πλησιάζει στο τέλος της διαδικασίας περάτωσης, το ποσό των δημοσιονομικών διορθώσεων είναι σημαντικά υψηλότερο, ιδίως σε σύγκριση με την περίοδο 2007-2013. Η αύξηση των δημοσιονομικών διορθώσεων για αυτή την πιο πρόσφατη περίοδο αναμένεται να συνεχιστεί κατά τα προσεχή έτη, δεδομένου ότι τα προγράμματά της αρχίζουν να περατώνονται (ορισμένα αγγίζουν το 95% του κατώτατου ορίου πληρωμών), αλλά αναμένεται να είναι μικρότερης σημασίας σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού, λόγω της επιτυχούς εφαρμογής προληπτικών μέτρων.

4.2.2.    Γεωργία – ΕΓΤΕ: δημοσιονομικές διορθώσεις στο πλαίσιο της διαδικασίας εκκαθάρισης ως προς τη συμμόρφωση

Όσον αφορά το ΕΓΤΕ, το ποσό των δημοσιονομικών διορθώσεων που αποφάσισε η Επιτροπή από το 1999 ανέρχεται σε 10 808 εκατ. ευρώ (από 47 αποφάσεις που εκδόθηκαν). Το μέσο ποσοστό διόρθωσης ανά οικονομικό έτος για την περίοδο 1999-2014 ισοδυναμεί με το 1,7% των δαπανών. Μετά την απόφαση της Επιτροπής, οι διορθώσεις αυτές εκτελούνται κατά κανόνα αυτομάτως, εκτός εάν έχει χορηγηθεί σε κράτος μέλος η δυνατότητα καταβολής σε τρεις ετήσιες δόσεις.

Πίνακας 4.2.2: ΕΓΤΕ: Σωρευτικές δημοσιονομικές διορθώσεις που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο της εκκαθάρισης λογαριασμών ως προς τη συμμόρφωση από το 1999 μέχρι το τέλος του 2014· κατανομή ανά κράτος μέλος

Διάγραμμα 4.2.2: ΕΓΤΕ: Σωρευτικές δημοσιονομικές διορθώσεις των κρατών μελών στο πλαίσιο εκκαθάρισης λογαριασμών ως προς τη συμμόρφωση από το 1999 μέχρι το τέλος του 2014 σε σύγκριση με τις πληρωμές που εισπράχθηκαν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ

4.2.3.    Πολιτική συνοχής: ΕΤΠΑ και ΕΚΤ 2000-2006

Δεδομένου ότι η περάτωση της περιόδου 2000-2006 βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης, μπορεί να γίνει εποικοδομητική σύγκριση των συνολικών αποτελεσμάτων των διορθωτικών μέτρων και των συνολικών ποσών που δαπανήθηκαν και μπορεί να παρασχεθεί, συνεπώς, πληρέστερη εικόνα των επιπτώσεων των διορθωτικών μηχανισμών 13 . Όσον αφορά τα κεφάλαια από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ στο τέλος του 2014, το συνδυασμένο ποσό δημοσιονομικών διορθώσεων, μόνο με βάση το εποπτικό έργο της Επιτροπής, ανήλθε σε 8,2 δισεκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό ισοδυναμεί με το 4,1% περίπου των χορηγήσεων (196,9 δισεκατ. ευρώ) στο τέλος του 2014. Το ποσοστό διόρθωσης αυξάνεται σε ποσοστό άνω του 4,6%, εάν ληφθούν υπόψη οι συμπληρωματικές δημοσιονομικές διορθώσεις που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη και σχετίζονταν με τις δικές τους ελεγκτικές δραστηριότητες.

Στο τέλος του 2014 η Επιτροπή είχε περατώσει στο πλαίσιο του EΤΠΑ 338 προγράμματα (έναντι 316 στο τέλος του 2013) από συνολικό αριθμό 379 προγραμμάτων. Τα υπόλοιπα 41 προγράμματα αποτελούν περιπτώσεις στις οποίες τα κράτη μέλη αμφισβήτησαν τις δημοσιονομικές διορθώσεις που προτάθηκαν από την Επιτροπή, προσκόμισαν συμπληρωματικά στοιχεία προς εξέταση ή ζήτησαν την επιστροφή μη ανακτήσιμων ποσών. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο διαδικασιών δημοσιονομικής διόρθωσης (ακροαματικές διαδικασίες) και αποφάσεων σχετικά με τα μη ανακτήσιμα ποσά.

Όσον αφορά το ΕΤΠΑ, οι δημοσιονομικές διορθώσεις που επιβλήθηκαν σωρευτικά από την Επιτροπή σε όλα τα κράτη μέλη έως τη λήξη του 2014 ανέρχονται σε 5,8 δισεκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει περίπου το 4,5% των συνολικών χορηγήσεων για όλα τα προγράμματα της περιόδου 2000-2006. Η διαδικασία αυτή μπορεί να αναλυθεί σε δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 4,1 δισεκατ. ευρώ κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προγραμμάτων και σε επιπλέον δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 1,6 δισεκατ. ευρώ που εφαρμόστηκαν κατά το στάδιο περάτωσης των προγραμμάτων. Τα κράτη μέλη τα οποία αφορούν κυρίως οι εν λόγω δημοσιονομικές διορθώσεις είναι η Ισπανία (2,6 δισεκατ. ευρώ), η Ιταλία (1,2 δισεκατ. ευρώ) και η Ελλάδα (1,2 δισεκατ. ευρώ).

Όσον αφορά το ΕΚΤ, η διαδικασία περάτωσης ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2014. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των υπηρεσιών της Επιτροπής στις 30 Ιουνίου 2015, το συνολικό ύψος των δημοσιονομικών διορθώσεων για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, λαμβανομένων υπόψη και των δημοσιονομικών διορθώσεων υπό εκτέλεση, θα ανέλθει σε 2,4 δισεκατ. ευρώ για τα προγράμματα του ΕΚΤ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 3,6% των χορηγήσεων στο πλαίσιο του ΕΚΤ. Η εν λόγω διαδικασία μπορεί να αναλυθεί σε δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 1,2 εκατ. ευρώ κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προγραμμάτων και σε δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 1,2 εκατ. ευρώ που θα εφαρμοστούν κατά το στάδιο περάτωσης των προγραμμάτων.

Στο πλαίσιο της περάτωσης των προγραμμάτων του ΕΚΤ στην Ισπανία, η πρόταση περάτωσης για 3 από συνολικά 38 προγράμματα απορρίφθηκε από τις ισπανικές αρχές, παρότι η Επιτροπή παρουσίασε ανάλυση περάτωσης όλων των ισχυρισμών και των στοιχείων. Στο τέλος του 2014, οι υπό εκτέλεση δημοσιονομικές διορθώσεις για την Ισπανία ανέρχονταν σε 59 εκατ. ευρώ και αντιπροσώπευαν δεσμευμένο υπόλοιπο προς εκκαθάριση (ΥΠΕ) ύψους 34 εκατ. ευρώ. Κατά τη διάρκεια του 2015 οι τοπικές αρχές έκαναν δεκτή μία πρόταση περάτωσης και έχει κινηθεί η διαδικασία προ της διόρθωσης για άλλα προγράμματα.

Διάγραμμα 4.2.3: Σωρευτικές δημοσιονομικές διορθώσεις των κρατών μελών που επιβεβαιώθηκαν και βρίσκονταν στο στάδιο εκτέλεσης στις 31 Δεκεμβρίου 2014 για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006 των ΕΤΠΑ και ΕΚΤ σε σύγκριση με τις συνεισφορές που εισπράχθηκαν

4.2.4.    Πολιτική συνοχής: ΕΤΠΑ/ΤΣ και ΕΚΤ 2007-2013

Στο παρόν στάδιο της περιόδου προγραμματισμού, τα σωρευτικά ποσά που έχουν διορθωθεί μέχρι στιγμής αντιπροσωπεύουν το 0,9% των πιστώσεων του προϋπολογισμού. Παρότι οι δημοσιονομικές διορθώσεις για την περίοδο 2007-2013 αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα έτη καθώς πλησιάζει η περάτωση των προγραμμάτων, τα διαθέσιμα μέχρι στιγμής αριθμητικά στοιχεία καταδεικνύουν συνολική μείωση του όγκου των δημοσιονομικών διορθώσεων σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού. Η μείωση αυτή αντικατοπτρίζει τη βελτίωση της ικανότητας των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου όσον αφορά τον εντοπισμό προβλημάτων και τη διόρθωση σφαλμάτων πριν από τη δήλωση των δαπανών στην Επιτροπή, όπως αποτυπώνεται εξάλλου και στα χαμηλότερα ποσοστά σφάλματος για την πολιτική συνοχής κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 σε σύγκριση με την περίοδο 2000-2006. Γίνεται επίσης μνεία των διορθώσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά την ίδια περίοδο από τα κράτη μέλη (βλέπε τμήμα 7).

Δεδομένου ότι τα προγράμματα της περιόδου 2007-2013 είναι πολυταμειακά, στον ανωτέρω πίνακα δεν παρέχεται κατανομή μεταξύ του ΕΤΠΑ και του ΤΣ.

Διάγραμμα 4.2.4: Σωρευτικές δημοσιονομικές διορθώσεις των κρατών μελών που επιβεβαιώθηκαν και βρίσκονταν στο στάδιο εκτέλεσης στις 31 Δεκεμβρίου 2014 για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 των ΕΤΠΑ/ΤΣ και ΕΚΤ σε σύγκριση με τις συνεισφορές που εισπράχθηκαν

Όσον αφορά τα προγράμματα των ΕΤΠΑ/ΤΣ, η Επιτροπή έχει επιβάλει σωρευτικά δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους περίπου 2 δισεκατ. ευρώ από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, συμπεριλαμβανομένων των δημοσιονομικών διορθώσεων ύψους 782 εκατ. ευρώ που εφαρμόστηκαν από τα κράτη μέλη πριν από ή κατά τη δήλωση των δαπανών στην Επιτροπή ως αποτέλεσμα των διορθωτικών μέτρων που ζητήθηκαν (βλέπε επίσης τις διορθώσεις «στην πηγή» ανωτέρω), ενώ βρίσκονται υπό εκτέλεση δημοσιονομικές διορθώσεις ύψους 237 εκατ. ευρώ. Τα κυριότερα κράτη μέλη εν προκειμένω είναι η Τσεχική Δημοκρατία (719 εκατ. ευρώ), η Ουγγαρία (298 εκατ. ευρώ), η Ελλάδα (257 εκατ. ευρώ), η Ισπανία (237 εκατ. ευρώ), η Σλοβακία (152 εκατ. ευρώ), η Ρουμανία (146 εκατ. ευρώ) και η Ιταλία (105 εκατ. ευρώ).

Όσον αφορά το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, το 2014 η Επιτροπή συνέχισε να ασκεί αυστηρά τα εποπτικά της καθήκοντα, προβαίνοντας σε διακοπή/αναστολή πληρωμών μόλις εντοπίζονταν ελλείψεις και διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν τις διαπιστωθείσες αδυναμίες στα οικεία συστήματα διαχείρισης και ελέγχου. Στόχος ήταν ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση τυχόν μείζονος ουσιαστικού κινδύνου που εκκρεμούσε, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η δέουσα προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς και να επιτευχθεί αποδεκτό επίπεδο εναπομένοντος κινδύνου έως την περάτωση των προγραμμάτων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σημειωθούν συνολικές βελτιώσεις για την περίοδο 2007-2013 σε σύγκριση με την περίοδο 2000-2006 και να διαμορφωθεί μια θετική τάση όσον αφορά τη συχνότητα των σφαλμάτων στις δαπάνες συνοχής με την πάροδο των ετών, χάρη σε μια σειρά μέτρων που ελήφθησαν από την Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, όπως περιγράφεται κατωτέρω.

Όσον αφορά το ΕΚΤ, τα κράτη μέλη που παρουσιάζουν τα υψηλότερα αριθμητικά στοιχεία σωρευτικών δημοσιονομικών διορθώσεων είναι η Ρουμανία (355 εκατ. ευρώ), η Ισπανία (213 εκατ. ευρώ) και η Πολωνία (152 εκατ. ευρώ).

Όσον αφορά τα προγράμματα στο πλαίσιο των ΕΤΠΑ/ΤΣ και του ΕΚΤ, κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 επήλθαν οι ακόλουθες βελτιώσεις:

Α) Ενίσχυση εθνικών ελέγχων

Ενισχύθηκε η ικανότητα των εθνικών συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου ως προς την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση σφαλμάτων πριν από τη δήλωση των δαπανών στην Επιτροπή. Αφενός, οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες στο πλαίσιο της διαχείρισης και του λογιστικού ελέγχου, ούτως ώστε να βελτιωθεί η λειτουργία των διαχειριστικών επαληθεύσεων πρώτου επιπέδου που διενεργούν τα κράτη μέλη. Αφετέρου, οι κανονιστικές διατάξεις για την περίοδο 2007-2013 περιλαμβάνουν την υποχρέωση των ελεγκτικών αρχών να χρησιμοποιούν, κατά γενικό κανόνα, στατιστικά δείγματα για τους λογιστικούς ελέγχους των πράξεων. Η υποχρέωση αυτή, σε συνδυασμό με τη διεξοδική εποπτεία του ελέγχου και την καθοδήγηση της Επιτροπής που συνεπάγεται την καταβολή σημαντικών προσπαθειών για την ανάπτυξη ικανοτήτων, συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό στη βελτίωση της αξιοπιστίας των ποσοστών σφάλματος που κοινοποιούνται σε ετήσια βάση στην Επιτροπή στο πλαίσιο των ετήσιων εκθέσεων ελέγχου των κρατών μελών και χρησιμοποιούνται ως δείκτες της αποτελεσματικότητας των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου κατά τη διαδικασία αξιοπιστίας της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, το ελεγκτικό έργο της Επιτροπής μπόρεσε να στραφεί προς τη διασφάλιση της αξιοπιστίας των εργασιών των ελεγκτικών αρχών, εστιάζοντας σε εκείνες που παρουσιάζουν τις περισσότερες αδυναμίες ή σε εκείνες που εξασφαλίζουν το υψηλότερο ποσοστό κάλυψης από τα Ταμεία της ΕΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή παρακολουθεί σε σταθερή βάση τις διαπιστωθείσες αδυναμίες και μεριμνά ώστε η ποιότητα των εργασιών της ελεγκτικής αρχής να διατηρείται σε ικανοποιητικό επίπεδο σε περίπτωση που κάποιο πρόγραμμα έχει υπαχθεί σε καθεστώς ενιαίου ελέγχου. Η στενή συνεργασία με τις ελεγκτικές αρχές διασφαλίζει τον έγκαιρο εντοπισμό και την έγκαιρη επίλυση προβλημάτων ήδη σε εθνικό επίπεδο. Συμβάλλει επίσης στη βελτίωση της διαδικασίας αξιοπιστίας σε επίπεδο Επιτροπής.

Β) Επιτόπιοι έλεγχοι της Επιτροπής

Επιπλέον, η Επιτροπή διενεργεί δικούς της επιτόπιους λογιστικούς ελέγχους βάσει κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων των λογιστικών ελέγχων σε επίπεδο δικαιούχων, εάν θεωρεί ότι είναι πιθανό ορισμένες ελλείψεις (ιδίως όσον αφορά σύνθετα ζητήματα, όπως οι δημόσιες συμβάσεις, ή ζητήματα κρατικών ενισχύσεων στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ/ΤΣ) είτε να μην εντοπιστούν και να συνεχίσουν να υφίστανται είτε να μην εντοπιστούν εγκαίρως. Στο πλαίσιο των ελέγχων αυτών εντάσσεται η επαλήθευση της υλοποίησης των σχεδίων διορθωτικών μέτρων σε περίπτωση διακοπών και δημοσιονομικών διορθώσεων. Οι εν λόγω έλεγχοι συμβάλλουν στη βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου για τα προγράμματα που τίθενται υπό επιφύλαξη, διότι διασφαλίζουν τη νομιμότητα και την κανονικότητα των παρελθοντικών και των μελλοντικών δαπανών που δηλώνονται στην Επιτροπή. Επιπροσθέτως, χρησιμεύουν στην Επιτροπή ως συμπληρωματική, πιο άμεση πηγή αξιοπιστίας.

Γ) Βελτίωση του εντοπισμού προβλημάτων

Η ενίσχυση της ικανότητας εντοπισμού προβλημάτων αξιοποιήθηκε προορατικά για τη βελτίωση της λειτουργίας των συστημάτων διαχείρισης των κρατών μελών, με την εφαρμογή παράλληλα των αναγκαίων δημοσιονομικών διορθώσεων. Η συστηματική και συνεπής χρήση από την Επιτροπή των διακοπών και/ή των αναστολών πληρωμών σε προγράμματα που παρουσιάζουν σημαντικές αδυναμίες διαχείρισης από το 2008, ή της απόφασης των Γενικών Διευθυντών να αποστέλλουν επιστολές προειδοποίησης όταν δεν εκκρεμούν πληρωμές, έχει αποτρέψει επιστροφές δαπανών από την ΕΕ με υψηλό κίνδυνο σφάλματος, παρέχοντας παράλληλα ισχυρά κίνητρα στα κράτη μέλη για την ταχεία βελτίωση των οικείων συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου. Ταυτόχρονα, οι από κοινού εργασίες των ελεγκτικών αρχών της ΕΕ και των κρατών μελών διευκόλυναν την επίτευξη συμφωνίας όσον αφορά τις αναγκαίες δημοσιονομικές διορθώσεις, καθώς και την επακόλουθη εφαρμογή τους, για τη δέουσα προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από παράτυπες δαπάνες, μεταξύ άλλων μέσω κατ’ αποκοπή διορθώσεων. Τα κράτη μέλη ήταν, με τη σειρά τους, σε θέση να χρησιμοποιήσουν εκ νέου τους ενωσιακούς πόρους τους οποίους αφορούσαν οι εν λόγω διορθώσεις για τη χρηματοδότηση άλλων έργων. Ωστόσο, οι διορθώσεις αυτές εξακολουθούν να έχουν μείζονες δημοσιονομικές και πολιτικές επιπτώσεις στα οικεία κράτη μέλη, δεδομένου ότι οι παράτυπες δαπάνες πρέπει να χρηματοδοτηθούν από εθνικούς πόρους, στην περίπτωση που δεν ανακτηθούν από τους δικαιούχους.

Δ) Μέτρα ανάπτυξης ικανοτήτων

Προκειμένου να μετριαστούν οι εναπομένοντες κίνδυνοι και οι αδυναμίες που διαπιστώνονται στα κράτη μέλη και στα προγράμματα σε επίπεδο διαχειριστικών αρχών, η Επιτροπή έχει αναλάβει επίσης πρωτοβουλίες με σκοπό την εφαρμογή συμπληρωματικών μέτρων ανάπτυξης ικανοτήτων για τα προγράμματα της περιόδου 2007-2013. Στις αρχές του 2013 δημιουργήθηκε ένα νέο κέντρο ικανοτήτων για την ανάπτυξη διοικητικών ικανοτήτων, με στόχο την παροχή στήριξης στις δημόσιες διοικήσεις που διαχειρίζονται τα κονδύλια του ΕΤΠΑ και του Ταμείου Συνοχής. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, το κέντρο ικανοτήτων κατάρτισε σχέδιο δράσης για τις δημόσιες συμβάσεις. Μέτρα λαμβάνονται επίσης για τη βελτίωση της εφαρμογής των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, ενώ μια πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των διοικητικών αρχών που διαχειρίζονται τα κονδύλια βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας, ούτως ώστε να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά οι εφαρμοζόμενες ορθές πρακτικές.

Ε) Απλουστευμένες επιλογές κόστους

Το 2014 η Επιτροπή συνέχισε να προωθεί ενεργά τη χρήση απλουστευμένων επιλογών κόστους (ΑΕΚ). Στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία και τη Μάλτα διοργανώθηκαν σεμινάρια για την προώθηση της χρήσης απλουστευμένων επιλογών κόστους ως μέσου περαιτέρω μείωσης των κινδύνων σφαλμάτων όσον αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα των πράξεων, ιδίως στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών εργασιών της επόμενης περιόδου προγραμματισμού 2014-2020. Επιπλέον, τον Σεπτέμβριο του 2014 ολοκληρώθηκε η επικαιροποίηση καθοδηγητικού σημειώματος προς τα κράτη μέλη σχετικά με τις ΑΕΚ, ενώ το 2014 δημοσιεύθηκε επίσης περιπτωσιολογική μελέτη σχετικά με την εφαρμογή των ΑΕΚ στην Ιταλία κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013.

4.3.Ανακτήσεις

Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα ποσά των ανακτήσεων που επιβεβαιώθηκαν και εκτελέστηκαν για την περίοδο 2009-2014. Βλέπε επίσης τον πίνακα 5.2 κατωτέρω σχετικά με τις επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Πίνακας 4.3.1: Ανακτήσεις που επιβεβαιώθηκαν κατά την περίοδο 2009-2014

Πίνακας 4.3.2: Ανακτήσεις που εκτελέστηκαν κατά την περίοδο 2009-2014

5.ΚΑΘΑΡΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

Το είδος εκτέλεσης του προϋπολογισμού, η τομεακή διαχείριση και οι δημοσιονομικοί κανόνες του τομέα πολιτικής επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο ο προϋπολογισμός της ΕΕ επηρεάζεται από τους διάφορους διορθωτικούς μηχανισμούς. Σε κάθε περίπτωση, οι διορθωτικοί μηχανισμοί έχουν ως αποτέλεσμα την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από δαπάνες που πραγματοποιούνται κατά παράβαση των νομοθετικών διατάξεων.

5.1.Καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις το 2014 

Ως καθαρή δημοσιονομική διόρθωση νοείται η διόρθωση που έχει επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ (δηλαδή τα διορθωμένα και ανακτηθέντα ποσά επιστρέφονται στον προϋπολογισμό της ΕΕ). Κατά συνέπεια, η χρηματοδότηση από την ΕΕ μειώνεται για το αντίστοιχο κράτος μέλος.

Όπως διευκρινίζεται ανωτέρω, κατά τις περιόδους προγραμματισμού 2000-2006 και 2007-2013, καθαρές διορθώσεις πραγματοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο στο πλαίσιο της γεωργικής πολιτικής.

Εκκρεμεί ο χαρακτηρισμός συνολικού ποσού 113 εκατ. ευρώ, τα οποία λαμβάνονται υπόψη στον παρόντα πίνακα ως μη καθαρές διορθώσεις.

Όπως παρουσιάζεται ανωτέρω, οι διορθώσεις στη γεωργία (ΕΓΤΕ, ΕΓΤΑΑ, ΕΓΤΠΕ) είναι πάντα καθαρές ενώ, λόγω του νομικού πλαισίου, όσον αφορά την πολιτική συνοχής, οι καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την επιστροφή στον προϋπολογισμό της ΕΕ προηγουμένως καταβληθέντων ποσών αποτελούσαν εν γένει την εξαίρεση από τον κανόνα (για περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τα ποσά, βλέπε τμήμα 3.1).

Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που ισχύει για την πολιτική συνοχής έως και την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, πραγματική επιστροφή ταμειακών διαθεσίμων στον προϋπολογισμό της ΕΕ πραγματοποιείται μόνο:

-εάν τα κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να υποβάλουν επαρκείς επιλέξιμες δαπάνες·

-μετά την περάτωση των προγραμμάτων, όταν η αντικατάσταση μη επιλέξιμων δαπανών με επιλέξιμες δαπάνες δεν είναι πλέον δυνατή·

-σε περίπτωση ασυμφωνίας με την Επιτροπή (βλέπε τμήμα 2.4.1).

Ωστόσο, για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 εισήχθη η εξής σημαντική αλλαγή: η Επιτροπή υποχρεούται να εφαρμόζει καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις όταν αποκαλύπτονται, στο πλαίσιο λογιστικών ελέγχων της ΕΕ, σοβαρές ελλείψεις που δεν είχαν προηγουμένως εντοπιστεί, κοινοποιηθεί ή διορθωθεί στο εθνικό επίπεδο. Στις περιπτώσεις αυτές καταργείται η τρέχουσα δυνατότητα του κράτους μέλους να αποδεχθεί τη διόρθωση και να χρησιμοποιήσει εκ νέου το εν λόγω ποσό των κονδυλίων της ΕΕ (βλέπε τμήμα 2.4.2).

Η αυξημένη εφαρμογή τμηματικών εκτελέσεων και αναβολών αιτιολογεί το γεγονός ότι κατά την τελευταία τριετία (2012 έως 2014) τα ποσά που εκτελέστηκαν στον τομέα της γεωργίας ήταν χαμηλότερα από τα ποσά που αποφασίστηκαν. Η απόκλιση αυτή αναμένεται να εξαλειφθεί μόλις επιτευχθούν κανονικοί ρυθμοί λειτουργίας.

5.2.Επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ

Πίνακας 5.2: Επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της ΕΕ

σε εκατ. ευρώ

*    Τα κυριότερα σχετικά κεφάλαια δαπανών είναι τα εξής: 0502, 0503, 0504, 1303, 1304, 0402, 1106 και 1803.

**    Τα κυριότερα σχετικά κεφάλαια δαπανών είναι τα εξής: 0502, 0503, 1303, 1304, 0402 και 1106. Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις ανακτήσεις, βλέπε 4.3.

Όπως διευκρινίζεται ανωτέρω, έσοδα που προκύπτουν από καθαρές δημοσιονομικές διορθώσεις (βλέπε τμήμα 5.1.) και ανακτήσεις (βλέπε τμήματα 2.2.2. και 4.3.) λαμβάνονται υπόψη ως έσοδα για ειδικό προορισμό 14 , ενώ επισημαίνεται παράλληλα ότι η Επιτροπή πραγματοποιεί επίσης ανακτήσεις «στην πηγή», αφαιρώντας τις μη επιλέξιμες δαπάνες (που εντοπίζονται σε προηγούμενες ή τρέχουσες δηλώσεις δαπανών) από τις πληρωμές που πραγματοποιούνται. Εκτός από δύο εξαιρέσεις, ο δημοσιονομικός κανονισμός 15 δεν περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα έσοδα για ειδικό προορισμό τα οποία προκύπτουν από καθαρή δημοσιονομική διόρθωση ή ανάκτηση. Ωστόσο, το άρθρο 7 των κανόνων εφαρμογής προβλέπει ότι στις ερμηνευτικές παρατηρήσεις του προϋπολογισμού υποδεικνύονται οι γραμμές του προϋπολογισμού στις οποίες μπορούν να εγγραφούν οι πιστώσεις που αντιστοιχούν στα έσοδα για ειδικό προορισμό. Εν γένει, τα έσοδα για ειδικό προορισμό επιστρέφονται στη γραμμή του προϋπολογισμού ή στο Ταμείο από το οποίο πληρώθηκαν αρχικά οι δαπάνες και μπορούν να δαπανηθούν εκ νέου, αλλά δεν προορίζονται για συγκεκριμένα κράτη μέλη.

5.3.Επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς 

Σε περίπτωση επιμερισμένης διαχείρισης, όλες οι δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις έχουν επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς, ανεξάρτητα από τη μέθοδο εκτέλεσής τους. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, ακόμη και αν δεν γίνει καμία επιστροφή στον προϋπολογισμό της ΕΕ, οι επιπτώσεις των δημοσιονομικών διορθώσεων είναι πάντα αρνητικές σε επίπεδο κράτους μέλους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κράτος μέλος, προκειμένου να μην χάσει τη χρηματοδότηση της ΕΕ, πρέπει να αντικαταστήσει τις μη επιλέξιμες δαπάνες με επιλέξιμες πράξεις. Τούτο σημαίνει ότι το κράτος μέλος αντιμετωπίζει με ιδίους πόρους (από τον εθνικό προϋπολογισμό) τις δημοσιονομικές συνέπειες της απώλειας ενωσιακής συγχρηματοδότησης των δαπανών που κρίνονται μη επιλέξιμες βάσει των κανόνων εφαρμογής των προγραμμάτων της ΕΕ (υπό τη μορφή κόστους ευκαιρίας), εκτός εάν ανακτήσει τα ποσά από μεμονωμένους δικαιούχους. Αυτό δεν είναι πάντα εφικτό, για παράδειγμα, στην περίπτωση κατ’ αποκοπή διορθώσεων σε επίπεδο προγράμματος (λόγω ελλείψεων στον τρόπο διαχείρισης του προγράμματος από τις εθνικές διοικητικές αρχές) που δεν συνδέονται άμεσα με τις μεμονωμένες παρατυπίες στο επίπεδο του έργου.

6.ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

6.1.Γεωργία

6.1.1.    Διακοπές, αναστολές και μειώσεις

Δυνάμει της προηγούμενης νομικής βάσης 16 , το 2014 πραγματοποιήθηκαν 17 διακοπές πληρωμών. Επιπλέον, στις αρχές του 2015 εκδόθηκε, βάσει του άρθρου 41 παράγραφος 1, απόφαση μείωσης για δύο τρίμηνα στην Ελλάδα. Οι εν λόγω διακοπές και μειώσεις αφορούσαν ορισμένα επενδυτικά μέτρα που δεν τελούσαν υπό τη διαχείριση του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και ελέγχου (ΟΣΔΕ) σε 6 από συνολικά 92 προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.

Όσον αφορά το ΕΓΤΕ, η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση για μείωση, από το έτος υποβολής αιτήσεων 2014, των άμεσων ενισχύσεων στην Ελλάδα. Η απόφαση αυτή ελήφθη βάσει του άρθρου 41 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 και προστατεύει το οικονομικό συμφέρον της ΕΕ από εναπομείναντα, περιορισμένα και επακριβώς ποσοτικοποιημένα προβλήματα που αφορούν την ένταξη μη επιλέξιμων εκτάσεων μόνιμων βοσκοτόπων στο σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων (ΣΑΑ).

6.1.2.     Άλλα προληπτικά μέτρα

Έχει συγκροτηθεί σε επίπεδο κρατών μελών μια υποχρεωτική διοικητική δομή, βάσει της οποίας (βλέπε τμήμα 7.1):

η διαχείριση και ο έλεγχος των δαπανών ανατίθενται σε ειδικούς προς τον σκοπό αυτό οργανισμούς πληρωμών, οι οποίοι πρέπει να έχουν διαπιστευτεί από τα οικεία κράτη μέλη πριν από την έναρξη της δραστηριότητάς τους, με βάση μια πλήρη σειρά κριτηρίων διαπίστευσης τα οποία καθορίζονται στο ενωσιακό δίκαιο. Η συμμόρφωση των οργανισμών πληρωμών προς τα εν λόγω κριτήρια υπόκειται σε ενδελεχή έλεγχο από φορέα εξωτερικού ελέγχου, καθώς και σε διαρκή εποπτεία από την αρμόδια εθνική αρχή, ενώ υπάρχουν σαφείς διαδικασίες σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης και επίλυσης τυχόν προβλημάτων.

Επιπροσθέτως, οι επικεφαλής των οργανισμών πληρωμών οφείλουν να υποβάλλουν κάθε έτος δήλωση αξιοπιστίας, η οποία καλύπτει την πληρότητα, την ακρίβεια και την αξιοπιστία των λογαριασμών τους, καθώς και δήλωση αξιοπιστίας για τη νομιμότητα και την κανονικότητα των σχετικών πράξεων. Οι εν λόγω δηλώσεις αξιοπιστίας επαληθεύονται από ανεξάρτητους οργανισμούς πιστοποίησης, οι οποίοι καλούνται να γνωμοδοτήσουν με βάση τα στοιχεία αυτά. Στην περίπτωση των κρατών μελών που διαθέτουν μόνο έναν οργανισμό πληρωμών, η ανωτέρω δήλωση αξιοπιστίας που υποβάλλεται από τον επικεφαλής του οργανισμού πληρωμών, καθώς και το πιστοποιητικό και η γνωμοδότηση που εκδίδει ο οργανισμός πιστοποίησης, συνιστούν εξ ορισμού την «ετήσια σύνοψη».

6.2.Συνοχή

6.2.1. Διακοπές και αναστολές

Πίνακας 6.2.1: Διακοπές

Στον ανωτέρω πίνακα παρέχεται μια εικόνα της εξέλιξης των υποθέσεων διακοπής πληρωμών όσον αφορά τόσο τον αριθμό των υποθέσεων όσο και τα ποσά για το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής, το ΕΚΤ και το ΕΤΑ. Στο αρχικό υπόλοιπο συμπεριλαμβάνονται όλες οι υποθέσεις που παρέμεναν ανοικτές στο τέλος του 2013, ανεξάρτητα από το έτος κατά το οποίο κοινοποιήθηκε η διακοπή πληρωμών στο κράτος μέλος. Οι νέες υποθέσεις αφορούν μόνο τις διακοπές πληρωμών που κοινοποιήθηκαν το 2014. Στις περατωθείσες υποθέσεις περιλαμβάνονται οι υποθέσεις για τις οποίες η πληρωμή δηλώσεων δαπανών συνεχίστηκε το 2014, ανεξάρτητα από το έτος κατά το οποίο ξεκίνησε η διακοπή. Οι υποθέσεις που ήταν ακόμη ανοικτές στο τέλος του 2014 αφορούν τις διακοπές πληρωμών που συνεχίζονταν στις 31 Δεκεμβρίου 2014, δηλαδή περιπτώσεις στις οποίες εξακολουθεί να υφίσταται διακοπή της προθεσμίας πληρωμής των δηλώσεων δαπανών ενώ εκκρεμεί η ανάληψη διορθωτικών μέτρων από το οικείο κράτος μέλος.

Το 2014 ο αριθμός των επιστολών προειδοποίησης, των διακοπών και των διαδικασιών προ της αναστολής για τα προγράμματα των ΕΤΠΑ/ΤΣ εξακολουθούσε να είναι πολύ υψηλός. Κατά τη διάρκεια του εν λόγω έτους απεστάλησαν 16 νέες επιστολές προειδοποίησης και εκδόθηκαν και κοινοποιήθηκαν σε κράτη μέλη αποφάσεις για 36 νέες διακοπές. Η Επιτροπή κίνησε 28 διαδικασίες προς της αναστολής, ενώ τα προγράμματα που επηρεάστηκαν είτε από προειδοποίηση είτε από διακοπή ανήλθαν σε 121. Περίπου τα δύο τρίτα των εν λόγω διακοπών και των διαδικασιών προ της αναστολής βασίζονται σε αποτελέσματα λογιστικών ελέγχων που κοινοποιήθηκαν στην Επιτροπή από ελεγκτικές αρχές κατά τη διάρκεια ή τη λήξη του έτους.

Όσον αφορά το ΕΚΤ, στο τέλος του 2013 παρέμεναν ανοικτές 20 υποθέσεις διακοπής. Κατά τη διάρκεια του 2014 ελήφθησαν 31 αποφάσεις διακοπής και άρθηκαν 19 διακοπές. Αυτό σημαίνει ότι 32 πληρωμές παρέμεναν υπό καθεστώς διακοπής κατά τη λήξη του έτους 2014 (Τσεχική Δημοκρατία (1), Ισπανία (18), Γαλλία (3), Ιταλία (8) και Ηνωμένο Βασίλειο (2)), εκ των οποίων 13 είχαν ήδη διακοπεί από το τέλος του 2013.

Όσον αφορά το ΕΤΑ, οι περισσότερες διακοπές αφορούν ζητήματα που προκύπτουν από την ανάλυση των ετήσιων εκθέσεων ελέγχου που υποβάλλουν τα κράτη μέλη κατά την έναρξη κάθε έτους (μη υποβολή εκθέσεων, εκθέσεις που δεν ήταν αξιόπιστες ή παρουσίαζαν υψηλά ποσοστά σφάλματος). Η σημαντική μείωση των ποσών που διακόπηκαν στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο ετών οφείλεται στην άρση της διακοπής για την Ισπανία.

Αναστολές

Όσον αφορά το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, πέντε 17 αποφάσεις αναστολής παρέμεναν σε ισχύ στο τέλος του 2013. Οι αποφάσεις για την άρση των αναστολών για τους ενδιάμεσους φορείς AENA στην Ισπανία και Αρχή Κοινωνικών Υποθέσεων στην Εσθονία ελήφθησαν κατά τη διάρκεια του 2014. Οι άλλες τρεις αποφάσεις αναστολής για την Ισπανία και την Ιταλία παρέμεναν σε ισχύ στο τέλος του 2014. Το 2014 εκδόθηκαν τέσσερις νέες αποφάσεις αναστολής: οι τρεις αφορούσαν την Ισπανία και η τέταρτη αφορούσε πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας του ΜΠΒ (Αδριατική – Προτεραιότητα τεχνικής βοήθειας). Οι δύο από τις αποφάσεις αναστολής που αφορούσαν την Ισπανία παρέμεναν σε ισχύ και η τρίτη άρθηκε πριν από τη λήξη του έτους.

Όσον αφορά το ΕΚΤ, μία απόφαση αναστολής που είχε εκδοθεί το 2011 για τη Γαλλία παρέμενε σε ισχύ στις 31 Δεκεμβρίου 2014. Στις 31 Δεκεμβρίου 2014 εξακολουθούσαν επίσης να ισχύουν επτά αποφάσεις αναστολής που είχαν εκδοθεί κατά τη διάρκεια του 2013: Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Ισπανία (3), Ιταλία και Σλοβακία. Κατά τη διάρκεια του 2014 εκδόθηκαν έντεκα αποφάσεις αναστολής (Τσεχική Δημοκρατία, Ισπανία (9) και Ιταλία) και παρέμεναν όλες σε ισχύ στις 31 Δεκεμβρίου 2014.

Οι ενδιάμεσες πληρωμές στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος του ΕΤΑ για την Εσθονία είχαν ανασταλεί τον Μάιο του 2014. Μετά την έκδοση της απόφασης αναστολής πραγματοποιήθηκε εκτενής ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της Εσθονίας και των υπηρεσιών της Επιτροπής για την ανάλυση και την αξιολόγηση των μέτρων που έλαβε η Εσθονία, με αποτέλεσμα την άρση της αναστολής τον Απρίλιο του 2015.    

6.2.2.    Μέτρα πρόληψης της απάτης

Οι περιπτώσεις απάτης, όταν διαπιστώνονται, αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής και πλήττουν τη φήμη της ΕΕ. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή ανέλαβε μια σημαντική πρωτοβουλία για τη διοργάνωση αρχικά, τον Δεκέμβριο του 2013, ενός συνεδρίου με θέμα τη λήψη μέτρων για την καταπολέμηση της απάτης σε όλα τα κράτη μέλη. Σε δεύτερο χρόνο, ακολούθησε σειρά συνεδρίων που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2014-2015 στην Ελλάδα, τη Σλοβακία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Ρουμανία, την Ιταλία, τη Σλοβενία και την Ισπανία, την Πολωνία και τη Λετονία (για τα 3 κράτη της Βαλτικής). Επιπλέον, η Επιτροπή εξέδωσε ειδικά έγγραφα καθοδήγησης για την παροχή στήριξης στα κράτη μέλη κατά την αξιολόγηση του κινδύνου απάτης και ανέπτυξε ειδικά προσαρμοσμένα εργαλεία ΤΠ προκειμένου να συνδράμει τα κράτη μέλη ώστε να εστιάσουν τις οικείες προσπάθειες καταπολέμησης της απάτης σε έργα υψηλού κινδύνου. Οι ενέργειες αυτές συνάδουν με τις ενισχυμένες αρμοδιότητες σε επίπεδο κρατών μελών που απορρέουν από τον νέο κανονισμό για την πολιτική συνοχής (άρθρο 125 παράγραφος 4 στοιχείο γ)), βάσει του οποίου κάθε κράτος μέλος υποχρεούται να «θέσει σε εφαρμογή αποτελεσματικά και αναλογικά μέτρα καταπολέμησης της απάτης, λαμβάνοντας υπόψη τους εντοπισθέντες κινδύνους».

Οι προαναφερόμενες εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης απέφεραν θετικά αποτελέσματα· για παράδειγμα, η περιφέρεια της Ανδαλουσίας (Ισπανία) αποφάσισε να αρχίσει να χρησιμοποιεί το εργαλείο βαθμολόγησης κινδύνων απάτης ARACHNE ήδη από την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Η Επιτροπή παρέχει την αναγκαία στήριξη για την εγκατάσταση του συστήματος και συνδράμει τις περιφερειακές αρχές στο έργο τους για την κατάρτιση των αντίστοιχων αρχείων δεδομένων που απαιτούνται. Οι αρχές της Ανδαλουσίας ανέλαβαν επίσης τη δέσμευση (με γραπτή ανακοίνωση του Δεκεμβρίου του 2014) να συγκροτήσουν ειδική υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης η οποία θα ασκεί τις δραστηριότητες εντοπισμού και πρόληψης περιπτώσεων απάτης.

Το εργαλείο ARACHNE παρουσιάστηκε σε 22 κράτη μέλη. Μέχρι στιγμής, δεκαέξι έχουν διαβιβάσει δεδομένα προγράμματος και η παρουσίαση του συστήματος συνεχίζεται. Οκτώ κράτη μέλη χρησιμοποιούν ήδη το εργαλείο ARACHNE και η Επιτροπή παρακολουθεί σταθερά τη χρήση του. Άλλα οκτώ κράτη μέλη απέκτησαν πρόσβαση σε αυτό από το πρώτο τρίμηνο του 2015. Κατά τη διάρκεια του 2015 θα πραγματοποιηθούν περαιτέρω παρουσιάσεις και στα υπόλοιπα έξι κράτη μέλη. Σκοπός του εργαλείου ARACHNE είναι η δημιουργία ολοκληρωμένης βάσης δεδομένων δημοσιονομικού και επιχειρησιακού χαρακτήρα για τα έργα και τους δικαιούχους, ούτως ώστε να διενεργείται, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, βαθμολόγηση των κινδύνων, παρέχοντας συνεπώς τη δυνατότητα προσδιορισμού των έργων και των επιχειρησιακών προγραμμάτων υψηλότερου κινδύνου.

7.ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΡΟΕΒΗΣΑΝ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΜΕ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ

Στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, τα κράτη μέλη έχουν πρωταρχική υποχρέωση να προλαμβάνουν και να εντοπίζουν παρατυπίες, και για τον λόγο αυτό καταβάλλουν μείζονες προσπάθειες και δεσμεύουν πόρους ώστε να προβαίνουν σε δημοσιονομικές διορθώσεις και να ανακτούν αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά από δικαιούχους. Επιπλέον, σε έναν πρώτο βαθμό εκτελούν διαχειριστικές επαληθεύσεις, απλούς και λογιστικούς ελέγχους εκτός από τους προαναφερθέντες ελέγχους της Επιτροπής. Τα αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται κατωτέρω είναι συμπληρωματικά των προαναφερόμενων διορθώσεων που κοινοποιήθηκαν από την Επιτροπή.

7.1.Γεωργία

Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να θέσουν σε εφαρμογή συστήματα για τη διενέργεια εκ των προτέρων ελέγχων και την επιβολή αποτρεπτικών κυρώσεων:

Για κάθε καθεστώς ενισχύσεων που χρηματοδοτείται από το ΕΓΤΕ ή από το ΕΓΤΑΑ, διενεργούνται εκ των προτέρων διοικητικοί και επιτόπιοι έλεγχοι, ενώ εφαρμόζονται επίσης αποτρεπτικές κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του δικαιούχου. Τα εν λόγω συστήματα ελέγχου πρέπει να τίθενται σε εφαρμογή από τους οργανισμούς πληρωμών και περιλαμβάνουν κοινά χαρακτηριστικά και ειδικούς κανόνες προσαρμοσμένους στις ιδιαιτερότητες κάθε καθεστώτος ενισχύσεων. Έχουν σχεδιαστεί δε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζονται εκτεταμένοι εκ των προτέρων διοικητικοί έλεγχοι όλων των αιτήσεων ενίσχυσης, διασταυρούμενοι έλεγχοι με άλλες βάσεις δεδομένων, κατά περίπτωση, καθώς και επιτόπιοι έλεγχοι των προκαταβολών σε δείγμα πράξεων το οποίο κυμαίνεται μεταξύ του 1% και του 100% του πληθυσμού, ανάλογα με τον κίνδυνο που συνδέεται με το συγκεκριμένο καθεστώς. Σε περίπτωση που οι εν λόγω επιτόπιοι έλεγχοι αποκαλύπτουν μεγάλο αριθμό παρατυπιών, πρέπει να διενεργούνται συμπληρωματικοί έλεγχοι.

Σε αυτό το πλαίσιο, το σημαντικότερο σύστημα είναι το ΟΣΔΕ, το οποίο κάλυψε το 94% των δαπανών στο πλαίσιο του ΕΓΤΕ κατά το οικονομικό έτος 2014 (έναντι 92% το 2013). Στο μέτρο του δυνατού, το ΟΣΔΕ χρησιμοποιείται επίσης για τη διαχείριση και τον έλεγχο των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης που αφορούν αγροτεμάχια ή ζωικό κεφάλαιο, τα οποία ισοδυναμούσαν το 2014 με το 40% των πληρωμών από το ΕΓΤΑΑ. Όσον αφορά και τα δύο Ταμεία, το ΟΣΔΕ κάλυψε το 2014 το 83% των συνολικών δαπανών.

Βάσει των νομοθετικών διατάξεων προβλέπεται η υποβολή στην Επιτροπή εκ μέρους των κρατών μελών αναλυτικών εκθέσεων σχετικά με τους ελέγχους που διενεργούν και τις κυρώσεις που επιβάλλουν. Το σύστημα υποβολής εκθέσεων παρέχει τη δυνατότητα υπολογισμού, για τα κυριότερα καθεστώτα ενισχύσεων, του ποσοστού σφάλματος που διαπιστώνουν τα κράτη μέλη στο επίπεδο των τελικών δικαιούχων. Η ακρίβεια των στατιστικών στοιχείων που κοινοποιούνται και η ποιότητα των σχετικών επιτόπιων ελέγχων επαληθεύονται επίσης και εγκρίνονται από τους οργανισμούς πιστοποίησης για τις άμεσες ενισχύσεις και τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης.

Οι εκθέσεις σχετικά με τα εν λόγω μέτρα που υποβάλλουν τα κράτη μέλη αποκαλύπτουν το προληπτικό αποτέλεσμα των εκ των προτέρων διοικητικών και επιτόπιων ελέγχων που διενεργούνται.

Πίνακας 7.1: Διορθώσεις που εφάρμοσαν τα ίδια τα κράτη μέλη πριν από την εκτέλεση των πληρωμών στους δικαιούχους το 2014 (επιπλέον των κοινοποιήσεων στην Επιτροπή)

7.2.Συνοχή

Βάσει των κανονισμών για την προγραμματική περίοδο 2007-2013, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να κοινοποιούν κάθε έτος στην Επιτροπή τις διορθώσεις που απορρέουν από το σύνολο των διενεργούμενων ελέγχων. Η Επιτροπή διενεργεί ελέγχους βάσει ανάλυσης κινδύνου για να εξετάσει την αξιοπιστία των εν λόγω αριθμητικών στοιχείων στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιοπιστίας που εφαρμόζει η ίδια.

Επισημαίνεται ότι, λόγω ορισμένων αδυναμιών στα αριθμητικά στοιχεία των κρατών μελών, η Επιτροπή υιοθέτησε συνετή προσέγγιση, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι τα ποσά δεν έχουν υπερεκτιμηθεί· κατά συνέπεια, κάποια από τα ποσά αυτά ενδέχεται στην πραγματικότητα να είναι υψηλότερα. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει καμία επίπτωση στην αξιοπιστία των αριθμητικών στοιχείων της Επιτροπής. Τα εν λόγω ποσά είναι πολύ σημαντικά και όταν προστίθενται στα αποτελέσματα των εργασιών της Επιτροπής, παρέχουν σαφέστατες ενδείξεις της επιτυχούς λειτουργίας των ελέγχων που έχουν θέσει σε εφαρμογή και τα δύο μέρη.

Πίνακας 7.2: Σωρευτικές διορθώσεις στο τέλος του 2014 που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη για την πολιτική συνοχής κατά την περίοδο 2007-2013