52013DC0801

1.         ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ[1]

Η ανεργία έχει φθάσει σε πρωτοφανή επίπεδα στην ΕΕ των 28. Ενώ το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά περισσότερο από 2 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2003 και 2008, η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση έχει προκαλέσει σοβαρή επιδείνωση (Διάγραμμα 1). Μεταξύ του 2008 (ετήσια τιμή) και του δεύτερου τριμήνου του 2013, το (προσαρμοσμένο σε εποχικές διακυμάνσεις) ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ των 28 αυξήθηκε από 7,1% σε 10,9%. Με την πάροδο του χρόνου, οι εξελίξεις είναι περισσότερο ή λιγότερο παρόμοιες για διαφορετικές ομάδες στην αγορά εργασίας, με λίγες εξαιρέσεις. Πρώτον, η ανεργία των νέων φαίνεται να ανταποκρίνεται περισσότερο στον κύκλο της οικονομικής δραστηριότητας γενικότερα. Δεύτερον, κατά το ξέσπασμα της κρίσης, υπήρξε μια ταχύτερη αύξηση της ανεργίας για τους άνδρες παρά για τις γυναίκες, κυρίως επειδή οι «ανδροκρατούμενοι τομείς» επηρεάστηκαν περισσότερο. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η συνολική ανεργία αυξήθηκε περισσότερο κατά το διάστημα 2008-2009 συγκριτικά με τη γυναικεία ανεργία. Όσον αφορά τις διαρθρωτικές διαφορές, οι νέοι, οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι και οι υπήκοοι τρίτων χωρών[2] πλήττονται από πολύ υψηλότερα επίπεδα ανεργίας.

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη των ποσοστών ανεργίας από το 2003 στην ΕΕ των 28, όσον αφορά το συνολικό πληθυσμό, τους νέους, τους ηλικιωμένους εργαζόμενους και τους ανειδίκευτους εργαζόμενους

Σημείωση: Τα στοιχεία του 2013 αφορούν το δεύτερο τρίμηνο· τα στοιχεία για το 2003 έως το 2012 είναι ετήσια· Πηγή: Eurostat

Η ανεργία σταμάτησε να αυξάνεται στα μέσα του 2013. Από τις αρχές του 2013, το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε σχετικά σταθερό. Τον Σεπτέμβριο του 2013, ο συνολικός αριθμός των ανέργων ανήλθε σε σχεδόν 26,9 εκατομμύρια (στοιχεία προσαρμοσμένα σε εποχικές διακυμάνσεις). Το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 11%, αμετάβλητο για έξι συνεχόμενους μήνες. Με το βλέμμα στο μέλλον, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να κριθεί εάν αυτή είναι η αρχή της αναστροφής της τάσης ή όχι. Οι τάσεις δεν είναι παρόμοιες σε όλη την ΕΕ. Σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2012, η ανεργία αυξήθηκε σε 16 κράτη μέλη (κυρίως σε EL, CY, IT και NL) και μειώθηκε σε 12 χώρες (περισσότερο στις χώρες της Βαλτικής, την IE και την HU). Οι αποκλίσεις αυτές συμβαδίζουν περισσότερο ή λιγότερο με την πορεία του ΑΕΠ στα κράτη μέλη.

Η μακροχρόνια ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται, λόγω της μακράς διάρκειας της κρίσης. Στο τέλος του δεύτερου τριμήνου του 2013, η μακροχρόνια ανεργία έφθασε στο πρωτοφανές υψηλό επίπεδο των 12,5 εκατομμυρίων στην ΕΕ των 28, που αποτελεί το 5% του ενεργού πληθυσμού. Από το 2008, η μακροχρόνια ανεργία έχει σχεδόν διπλασιαστεί, με αυξήσεις σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, εκτός της DE (όπου το ποσοστό μειώθηκε από 4% σε 2,5% μεταξύ 2008 και 2012) και του LU (όπου το ποσοστό ήταν σταθερό γύρω στο 1,5% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου). Κατά τη διάρκεια του έτους μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2013, η μακροχρόνια ανεργία ως ποσοστό της συνολικής ανεργίας αυξήθηκε από 45% σε 47,1% στην ΕΕ των 28 (47,0% και 49,5% για τη ΖΕ των 17).

Η ανεργία παρουσιάζει μεγάλη και αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως εντός της ζώνης του ευρώ. Από την αρχή της κρίσης, η ανεργία έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό στις χώρες του νότου και στην περιφέρεια της ζώνης του ευρώ, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό σε άλλα κράτη μέλη. Τον Αύγουστο του 2013, το ποσοστό ανεργίας κυμάνθηκε από 4,9% στην AT, 5,2% στη DE και 5,9% στο LU έως 26,6% στην ES και 27,6% στην EL[3]. Με τα ποσοστά δυσανάλογα υψηλά σε EL και ES, η ανεργία είναι επίσης σημαντικά υψηλότερη από το μέσο όρο της ΕΕ των 28 και στην PT, την HR και την CY, με ποσοστά άνω του 16%. Όσον αφορά τις μεταβολές της ανεργίας, η μεγαλύτερη αύξηση σε ετήσια βάση (μεταξύ Σεπτεμβρίου 2012 και Σεπτεμβρίου 2013) καταγράφηκε στην CY (+ 4,4 π.μ.). Η τάση της ανεργίας είναι επίσης σχετικά αρνητική στις NL (αλλά από ένα χαμηλό επίπεδο) και την ΙΤ και, σε μικρότερο βαθμό, στο BE, στην HR, στο LU και στη SI.

Η ανεργία των νέων παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Τον Σεπτέμβριο του 2013 η ανεργία των νέων στην ΕΕ των 28 ήταν πάνω από 23,5%, σημειώνοντας αύξηση κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με ένα έτος πριν, αλλά παραμένοντας σταθερή κατά το διάστημα των τελευταίων έξι μηνών. Υπάρχει ευρύς κατακερματισμός μεταξύ των κρατών μελών, με τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2013 να κυμαίνονται από 7,7% στη DE και 8,7% στην AT έως 56,5% στην ES και 57,3% στην EL. Τους τελευταίους μήνες, η απόκλιση σταμάτησε να αυξάνεται, αλλά παραμένει σημαντική.

Το ποσοστό των νέων που είναι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (ΕΑΕΚ) εξακολουθεί να αυξάνεται. Μεταξύ 2008 και 2011, το ποσοστό των νέων ΕΑΕΚ ηλικίας 15 έως 24 ετών αυξήθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες φτάνοντας το 12,9% (Διάγραμμα 2). Το 2012 πραγματοποιήθηκε μια περαιτέρω αύξηση του ποσοστού των νέων ΕΑΕΚ σε επίπεδο ΕΕ, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια και όχι σε όλα τα κράτη μέλη (καταγράφηκαν μειώσεις σε AT, UK, LT, LV, RO και BG). Τα επίπεδα παραμένουν υψηλά στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών (LT, MT, PL, FR, BE, EE, SK, UK, PT, HU, LV, CY, HR, RO, IE, ES, EL, IT, και BG), ενώ οι πιο πρόσφατες τάσεις (2011 - 12) στην EL και στη SI, και σε ελαφρώς μικρότερο βαθμό στην IT και την HU, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Τα ποσοστά των νέων ΕΑΕΚ είναι κάπως υψηλότερα για τις γυναίκες παρά για τους άνδρες: το 2012 τα ποσοστά ήταν 13,4% και 12,9% αντίστοιχα (σύνολο 13,1%). Το φαινόμενο των νέων ΕΑΕΚ οφείλεται κυρίως στην αύξηση της ανεργίας των νέων και όχι στην αεργία λόγω έλλειψης εκπαίδευσης.

Διάγραμμα 2: Συνολικό ποσοστό των νέων ΕΑΕΚ (ηλικίας 15-24) στα κράτη μέλη

Πηγή: Eurostat

Τα επίπεδα πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου σταδιακά μειώνονται. Το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (ΠΕΣ) διαμορφώθηκε στο 12,7% το 2012, από το 13,4% του προηγούμενου έτους. Η ΠΕΣ παραμένει ένα σοβαρό πρόβλημα, δεδομένου ότι αφορά περίπου 5,5 εκατομμύρια άτομα, άνω του 40% των οποίων είναι άνεργοι. Το 2012 σε 12 κράτη μέλη, το ποσοστό ήταν χαμηλότερο από το στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» ύψους 10%. Το ποσοστό ΠΕΣ ήταν υψηλότερο στην ES, την PT και τη MT με ποσοστά πάνω από 20%. Η Ευρώπη σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο προς το στόχο επίτευξης ενός ποσοστού πρόσβασης στην τριτοβάθμια ή ισοδύναμη εκπαίδευση ύψους τουλάχιστον 40% έως το 2020. Το 2012, το ποσοστό πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανήλθε σε 35,7%.

Παρά την κρίση, τα ποσοστά απασχόλησης έχουν βελτιωθεί περαιτέρω σε πολλά κράτη μέλη, κυρίως λόγω της αύξησης των ποσοστών απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων και των γυναικών (ηλικίας 55-64). Μεταξύ 2008 (2ο τρίμηνο) και 2013 (2ο τρίμηνο), το ποσοστό απασχόλησης της ΕΕ των 28 για τον πληθυσμό ηλικίας 15-64 αυξήθηκε από 70,7% σε 71,9%, αν και παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Τα ποσοστά απασχόλησης αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην CZ, τη MT, τη LT και την HU, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στη DK (αλλά από ένα πολύ υψηλό επίπεδο), την IE και την HR. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά της γυναικείας απασχόλησης έχουν βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική διαφορά σε σύγκριση με την απασχόληση των ανδρών: 12,1 ποσοστιαίες μονάδες κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2013 (τα σχετικά ποσοστά για τους άνδρες και τις γυναίκες ανέρχονται σε 78% και 65,9% αντίστοιχα). Οι διαφορές μεταξύ των φύλων στα ποσοστά απασχόλησης είναι ιδιαίτερα υψηλές σε αρκετά νότια κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η EL, η IT και η PT. Ορισμένες άλλες χώρες παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά γυναικείας απασχόλησης, αλλά ταυτόχρονα χαρακτηρίζονται από εκτεταμένη γυναικεία μερική απασχόληση π.χ. κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2013 στις NL (77,3%), στη DE (46,5%) και στην AT (45,6%).

Το ποσοστό απασχόλησης εξακολουθεί να παρουσιάζει αρνητική τάση, μια ισχυρή αντιστροφή της οποίας θα ήταν απαραίτητη για την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» της τάξεως του 75% για τους άνδρες και τις γυναίκες ηλικίας 20-64 ετών.  Από την αρχή της κρίσης, τα ποσοστά απασχόλησης στην ΕΕ των 28 μειώθηκαν κατά σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες, σε μόλις 68% μέχρι το τέλος του 2012 (Διάγραμμα 3). Έκτοτε, τα αριθμητικά στοιχεία έχουν επιδεινωθεί περαιτέρω. Μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του 2012 και του 2013, τα ποσοστά απασχόλησης μειώθηκαν κατά 0,6 π.μ. στη ζώνη του ευρώ και κατά 0,42 π.μ. στην ΕΕ των 28. 

Διάγραμμα 3: Εξέλιξη των ποσοστών απασχόλησης στην ΕΕ των 28 και στις χώρες της ζώνης του ευρώ σε σχέση με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (ομάδα ηλικίας μεταξύ 20-64)

Σημείωση: Τα ποσοστά απασχόλησης για το 2000 και το 2001 αναφέρονται στην ΕΕ των 27 και όχι στην ΕΕ των 28· τα αριθμητικά στοιχεία του 2013 αφορούν το δεύτερο τρίμηνο· Πηγή: Eurostat (ΕΕΔ) και στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

Τα κέρδη και οι απώλειες στην απασχόληση κατά τη διάρκεια της κρίσης δεν έχουν κατανεμηθεί ομοιόμορφα. Ενώ τα ποσοστά ανδρικής απασχόλησης (20-64) έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 3 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008 (από 77,9% το 2008 σε 74,5% το 2012), η γυναικεία απασχόληση σημείωσε μόνο οριακή πτώση και μάλιστα έχει ελαφρώς αυξηθεί κατά το τελευταίο έτος. Οι αυξήσεις ήταν σημαντικές για τους ηλικιωμένους εργαζομένους (3,3 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008 φτάνοντας το 48,8% το 2012), με σημαντικές αυξήσεις σε BE, DE, FR, IT, LU, HU, NL και PL), ιδίως για τις γυναίκες (5,0 ποσοστιαίες μονάδες).  Όσον αφορά τα επίπεδα της εκπαίδευσης, η μείωση της απασχόλησης ήταν μεγαλύτερη στους εργαζόμενους με χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης και μικρότερη στους εργαζόμενους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Το ποσοστό απασχόλησης των υπηκόων τρίτων χωρών (20-64) στην ΕΕ των 28 μειώθηκε από 58,5% το 2010 σε 56,8% το 2012. Όσον αφορά τις τάσεις της απασχόλησης κατά τομέα, μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του 2012 και του 2013, οι μεγαλύτερες απώλειες είχαν καταγραφεί στον τομέα των κατασκευών (-4,5%), της γεωργίας (-1,5%) και της μεταποίησης (-1,2%). Οι αυξήσεις στον τομέα των ΤΠΕ ήταν ιδιαίτερα μεγάλες (+2,5%). Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν επιζήμια για τη μόνιμη απασχόληση, το μεγαλύτερο βάρος της προσαρμογής έπεσε κυρίως στις προσωρινές θέσεις εργασίας (μη ανανέωση). Τέλος, η πλήρης απασχόληση διανύει την τέταρτη συνεχή χρονιά ύφεσης, η οποία εκφράζεται σε κάτω από 8,3 εκατομμύρια (-4,6%) από το τελευταίο τρίμηνο του 2008. Αντίθετα, υπήρξε σταθερή αύξηση των θέσεων εργασίας μερικής απασχόλησης κατά τα τελευταία χρόνια, με 2,5 εκατομμύρια περισσότερους εργαζόμενους από το τελευταίο τρίμηνο του 2008, δηλαδή μια αύξηση της τάξεως του 6,4%.

Η αύξηση της απασχόλησης καταδεικνύει αποκλίσεις μεταξύ των χωρών. Το Διάγραμμα 4 καταδεικνύει ότι οι εμπειρίες ήταν αρκετά διαφορετικές μεταξύ των κρατών μελών και ότι μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2012, η αύξηση της απασχόλησης ήταν ιδιαίτερα αρνητική στην LV, στην EL, στην LT, στην IE και στην ES. Από το δεύτερο τρίμηνο του 2012, η απασχόληση σημείωσε ανοδική πορεία στις χώρες της Βαλτικής και στην IE. Ωστόσο, επιδεινώθηκε σε αρκετές άλλες χώρες, ιδίως στην CY, στην ES, στην PT και στην HU. Συνολικά, τα επίπεδα απασχόλησης ορισμένων χωρών του «πυρήνα» της ζώνης του ευρώ (όπως και η MT) ήταν σχετικά καλά, ενώ η απασχόληση συνέχισε να μειώνεται στις νότιες χώρες της ζώνης του ευρώ όπως η IT και η ES, επιβεβαιώνοντας την αυξανόμενη απόκλιση εντός της ζώνης του ευρώ όσον αφορά την ανεργία (βλ. ανωτέρω).

Διάγραμμα 4: Αύξηση της απασχόλησης (αριθμός ατόμων) από το δεύτερο τρίμηνο του 2008, ανά κράτος μέλος

Σημείωση: Πρώτο τρίμηνο του 2013 για την HU και την HR· Πηγή: Eurostat (εθνικοί λογαριασμοί), υπολογισμοί της ΓΔ EMPL

Η απασχόληση είναι πιθανό να βελτιωθεί ελαφρώς στο μέλλον, κυρίως ως αποτέλεσμα των προβλεπόμενων αυξήσεων του ΑΕΠ. Επί του παρόντος, το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας ανέρχεται περίπου στο 1,5%, το οποίο αντιπροσωπεύει κατά προσέγγιση τον μέσο όρο από το τέλος του 2010[4]. Μελλοντικά, σε μεσοπρόθεσμη βάση, οι διάφορες τάσεις θα οδηγήσουν σε περαιτέρω αύξηση των θέσεων εργασίας, ιδίως σε ορισμένους τομείς. Για παράδειγμα, η τεχνολογική πρόοδος θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας στον τομέα των ΤΠΕ (αναμένεται να δημιουργηθούν 900.000 κενές θέσεις επαγγελματιών ΤΠΕ έως το 2015), ενώ η γήρανση, παρά τους σημερινούς περιορισμούς των προϋπολογισμών της δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, είναι πιθανό να αυξήσει μεσοπρόθεσμα τη ζήτηση για επαγγελματίες υγείας και για υπηρεσίες που σχετίζονται με την υγεία (το 2012 ο συνολικός αριθμός των ατόμων που προσλήφθηκαν σε επαγγέλματα του τομέα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στην ΕΕ των 27 είχε ήδη ανέλθει σχεδόν στο ένα εκατομμύριο). Επιπλέον, ο οικολογικός χαρακτήρας της οικονομίας ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση των «πράσινων» θέσεων εργασίας (ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων έχει αυξηθεί από 2,4 εκατομμύρια το 2000 σε 3,0 εκατομμύρια το 2008 και εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 3,4 εκατομμύρια το 2012). Σε άλλους τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπως ο τομέας των μεταφορών, θα χρειαστεί επίσης να πραγματοποιηθούν σημαντικές προσλήψεις εργατικού δυναμικού μεσαίας έως υψηλής ειδίκευσης, προκειμένου να καλυφθεί η αύξηση που καταγράφηκε στον τομέα των αερομεταφορών και των μεταφορών επιβατών και το υψηλό ποσοστό ηλικιωμένου προσωπικού που αναμένεται να εγκαταλείψει τον τομέα των μεταφορών έως το 2020.

Η δυναμική της απασχόλησης προκύπτει κυρίως από την πτώση του ποσοστού εύρεσης εργασίας. Εξετάζοντας την υποκείμενη δυναμική, η πτώση του ποσοστού απασχόλησης οφείλεται τόσο στην αύξηση του ποσοστού διαχωρισμού θέσεων εργασίας όσο και στη μείωση του ποσοστού εύρεσης εργασίας, όπου το τελευταίο συνιστά, σε σχετικούς όρους, τον πιο σημαντικό παράγοντα (Διάγραμμα 5)[5]. Μεταξύ 2008 και 2012, το ποσοστό εύρεσης εργασίας μειώθηκε σε 24 κράτη μέλη ενώ αυξήθηκε μόνο σε τρία (LU, DE και NL). Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στη DK, την CY και τη SI.

Διάγραμμα 5: Το ποσοστό εύρεσης εργασίας και διαχωρισμού θέσεων απασχόλησης στην ΕΕ των 27, ο ετήσιος μέσος όρος για την περίοδο 2005-12

Πηγή: Eurostat (ΕΕΔ), υπολογισμοί της ΓΔ EMPL

Η κατάτμηση της αγοράς εργασίας εξακολουθεί να είναι σημαντική. Το ποσοστό των εκτάκτων υπαλλήλων αυξήθηκε κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες από το 2011, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό τις αβέβαιες οικονομικές συνθήκες. Αυτό προστίθεται στην υπάρχουσα υψηλή ανεργία ή/και στα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής για ορισμένες ομάδες. Η απασχόληση των νέων χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά τόσο στην προσωρινή όσο και στη μερική απασχόληση, ελαφρώς πάνω από 40% και 30% (της συνολικής απασχόλησης), αντίστοιχα, το 2012. Για λόγους σύγκρισης, στο σύνολο του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ των 28 το 2012, το ποσοστό της προσωρινής και μερικής απασχόλησης ήταν πολύ χαμηλότερο, κοντά στο 14% και στο 19% αντίστοιχα. Οι γυναίκες υπερεκπροσωπούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Το 2012, το ποσοστό εργαζομένων μερικής απασχόλησης για τις γυναίκες ήταν 31,9%, σε σύγκριση με 8,4% για τους άνδρες, με τις NL, το UK, την DE, την AT και το BE να καταγράφουν όλες ποσοστό άνω του 40% των γυναικών που εργάζονται με μερική απασχόληση μειώνοντας σημαντικά τα ποσοστά απασχόλησης που υπολογίζονται σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης. Στην παρούσα συγκυρία, οι θέσεις προσωρινής και μερικής απασχόλησης ενδέχεται να συμβάλουν ακούσια, σε ορισμένο βαθμό, στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ενώ, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενδέχεται να χρησιμεύσουν ως εφαλτήριο για τις συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου ή/και πλήρους απασχόλησης (π.χ. για τους νέους). Η κατάτμηση μπορεί επίσης να προκύψει λόγω επίμονων αποκλίσεων στις αμοιβές των δύο φύλων και χαμηλών ποσοστών μετάβασης από λιγότερο σε περισσότερο προστατευμένες συμβατικές μορφές εργασίας. Αυτό λειτουργεί εις βάρος των ομάδων που συνήθως εργάζονται με καθεστώς συμβάσεων ορισμένου χρόνου, που είναι κυρίως οι νέοι.

Η αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας είναι υποβαθμισμένη σε πολλά κράτη μέλη. Αν και το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας δεν έχει μεταβληθεί πολύ κατά τα τελευταία τρία χρόνια κατά μέσο όρο, παρατηρήθηκε αύξηση της ανεργίας, υποδηλώνοντας επιδείνωση της αντιστοίχισης των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας. Η καμπύλη Beveridge (Διάγραμμα 6) δείχνει ότι η διαρθρωτική ανεργία έχει αυξηθεί από περίπου τα μέσα του 2011. Για τα περισσότερα κράτη μέλη οι καμπύλες Beveridge εμφανίζουν επιδείνωση, με εξαίρεση τη DE ειδικότερα. Αυτή η συνολική αρνητική τάση οφείλεται κυρίως στην αυξανόμενη αναντιστοιχία δεξιοτήτων[6], που υποδεικνύει ότι η έλλειψη ευκαιριών στην αγορά εργασίας η οποία συνδέεται με την οικονομική κρίση, δημιουργεί φαινόμενα υστέρησης που πρέπει να αντιμετωπισθούν με επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και με πιο αποτελεσματική αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας.

Διάγραμμα 6: Καμπύλη Beveridge, ΕΕ των 27, 2008 1ο τρίμηνο – 2013 1ο τρίμηνο

Σημείωση: Ως ΔΕΕΔ (κάθετος άξονας) νοείται «ο δείκτης έλλειψης εργατικού δυναμικού», που προέρχεται από τα αποτελέσματα έρευνας για τις επιχειρήσεις της ΕΕ (% των μεταποιητικών επιχειρήσεων που υποδεικνύουν την έλλειψη εργατικού δυναμικού ως παράγοντα περιορισμού της παραγωγής)· Πηγή: Eurostat

Ο αυξανόμενος αριθμός των ανέργων, το αυξανόμενο ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων και η συνακόλουθη μείωση της αποτελεσματικότητας σχετικά με την αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας, θέτουν σοβαρές προκλήσεις στις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας (ΕΠΑΕ) και στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης (ΔΥΑ). Ενώ ορισμένα κράτη μέλη έχουν αυξήσει τα κονδύλια που διατίθενται στις ΕΠΑΕ και τις ΔΥΑ, άλλα έχουν προβεί σε μείωσή τους, αποσκοπώντας στην ικανοποίηση των στόχων της δημοσιονομικής εξυγίανσης και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των ΔΥΑ. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης βελτιώσει τις εργασιακές διαδικασίες εντός των ΔΥΑ.

Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην αγορά εργασίας φαίνεται να έχουν αντίκτυπο στις μεταναστευτικές ροές στην ΕΕ σε τρία διαφορετικά επίπεδα: μείωση της μετανάστευσης από τρίτες χώρες στην ΕΕ (-3,7% μεταξύ 2010 και 2011), αύξηση της μετανάστευσης από την ΕΕ σε τρίτες χώρες (+14% μεταξύ 2010 και 2011, το 90% των οποίων προέρχονται από την ES, το UK, τη FR, την IE, την PT και την CZ και αφορούν ως επί το πλείστον μετανάστες που επιστρέφουν και όχι υπηκόους) και αλλαγή όσον αφορά τις μορφές μετανάστευσης εντός της ΕΕ («κινητικότητα εντός της ΕΕ»). Η κινητικότητα των εργαζομένων εντός της ΕΕ φαίνεται να εξαρτάται όλο και περισσότερο από παράγοντες παρώθησης, και όχι από παράγοντες προσέλκυσης που κυριαρχούσαν στο παρελθόν. Συνολικά, παρά την ισχυρή αύξηση της κινητικότητας από τα νότια κράτη μέλη προς άλλες χώρες της ΕΕ (π.χ. UK και DE) σε σχετικές τιμές, οι απόλυτες τιμές παραμένουν σχετικά χαμηλές σε σύγκριση με το μέγεθος του εργατικού δυναμικού (και του ποσοστού των ανέργων) στις νότιες χώρες της ΕΕ, καθώς και με τις πολύ μεγαλύτερες ροές κινητικότητας από τα ανατολικά και κεντρικά κράτη μέλη, τα οποία παραμένουν οι κυριότερες χώρες προέλευσης των ατόμων που μετακινούνται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η προσφορά δεξιοτήτων υστερεί σε σχέση με τις αλλαγές στη ζήτηση δεξιοτήτων. Πολλές τάσεις, ιδίως η παγκοσμιοποίηση και οι τεχνολογικές αλλαγές (που έχουν ως επίκεντρο τις δεξιότητες), οδήγησαν σε σταδιακές αλλαγές στη ζήτηση εργατικού δυναμικού. Η σχετική ζήτηση για εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης αυξήθηκε γενικώς, εις βάρος των εργαζομένων μεσαίας ή χαμηλής ειδίκευσης («ζήτηση εργατικού δυναμικού με αναβαθμισμένες δεξιότητες»). Υπήρξε επίσης αλλαγή στη σχετική σημασία των τύπων δεξιοτήτων, με τις δεξιότητες που σχετίζονται με τον τομέα των ΤΠΕ και τις μη τεχνικές δεξιότητες (soft skills) να καθίστανται πιο σημαντικές για ένα μεγάλο αριθμό επαγγελμάτων.

Μολονότι με την πάροδο του χρόνου, παρατηρείται αύξηση στα μέσα επίπεδα εκπαίδευσης και ως εκ τούτου στην «ποιότητα» της προσφοράς δεξιοτήτων, οι δεξιότητες που κατέχουν οι εργαζόμενοι δεν συμβαδίζουν με τη ζήτηση δεξιοτήτων. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο, καθώς οι τάσεις για τη συμμετοχή στη διά βίου μάθηση βρίσκονται σε αρνητική κλίση σε διάφορα κράτη μέλη, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών στη σχετική ζήτηση και την προσφορά δεξιοτήτων, οι ευκαιρίες απασχόλησης για τους εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης είναι καλύτερες από ό,τι για τους εργαζόμενους μέσης και χαμηλής εξειδίκευσης. Οι προβλέψεις για την αγορά εργασίας επιβεβαιώνουν την εν λόγω τάση για τα επόμενα χρόνια[7].

Το αναπτυξιακό δυναμικό και η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης απειλούνται από τις διαρθρωτικές αδυναμίες στη βάση δεξιοτήτων. Τα πρόσφατα στοιχεία[8] καταδεικνύουν ότι περίπου το 20% του ενεργού πληθυσμού έχουν μόνο πολύ χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων, και σε ορισμένες χώρες (ES, IT) το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερο. Μόνο λίγες χώρες (FI, NL, SE) παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό ατόμων με πολύ καλές δεξιότητες, ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν καταφέρνουν να πλησιάσουν τα επίπεδα των χωρών με τις κορυφαίες επιδόσεις εκτός Ευρώπης (όπως η Ιαπωνία ή η Αυστραλία). Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η Ευρώπη δεν επενδύει αποτελεσματικά στον τομέα της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων, γεγονός το οποίο συνιστά απειλή για τη μεσοπρόθεσμη ανταγωνιστικότητά της και την απασχολησιμότητα ενός μεγάλου ποσοστού του εργατικού δυναμικού. Δέκα κράτη μέλη έχουν μειώσει τις δαπάνες για την εκπαίδευση σε απόλυτους όρους (DK, IE, EL, ES, IT, CY, HU, PT, SK και UK) και 20 κράτη μέλη έχουν μειώσει το σχετικό ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύουν στην εκπαίδευση.

Οι μισθολογικές εξελίξεις εξυπηρετούν τις ανάγκες επανεξισορρόπησης. Κατά την περίοδο της κρίσης, δημιουργήθηκαν σημαντικές εξωτερικές ανισορροπίες εντός της ΕΕ, και ιδίως στη ζώνη του ευρώ. Πιο πρόσφατα, η δυναμική του κόστους εργασίας ανά μονάδα υποστηρίζει την εξωτερική επανεξισορρόπηση (Διάγραμμα 7). Επιπλέον, η εξέλιξη του πραγματικού κόστους εργασίας προσαρμόζεται σύμφωνα με τις θέσεις στην αγορά εργασίας των διαφόρων χωρών. Είναι σημαντικό ότι οι μισθολογικές εξελίξεις εξακολουθούν να είναι συνεπείς με την ανάγκη προσαρμογής των εξωτερικών ανισορροπιών και μείωσης της ανεργίας. Εφόσον συνεχιστεί η εν λόγω συνέπεια, οι πρόσφατες μισθολογικές αυξήσεις στις «πλεονασματικές» χώρες ενδέχεται να ενισχύσουν γενικά τη συνολική ζήτηση[9].

Διάγραμμα 7: Εξέλιξη του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά μονάδα στη ζώνη του ευρώ

Σημείωση: Δεν διατίθενται τριμηνιαία στοιχεία για την EL· τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύθηκαν για την EL ήταν στα τέλη του 2012. Πηγή: Οι υπολογισμοί της ΓΔ EMPL βασίζονται σε στοιχεία της Eurostat

Η μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα και η συγκράτηση των μισθών συνέβαλαν μόνο με αργούς ρυθμούς και ανεπαρκώς στην εξέλιξη των τιμών. Εν μέρει, αυτή η ανεπαρκής μετακύλιση μπορεί να εξηγηθεί από την ταυτόχρονη αύξηση των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών λόγω της δημοσιονομικής εξυγίανσης[10]. Η μείωση του ονομαστικού κόστος εργασίας ανά μονάδα λόγω της κλιμάκωσης των τιμών έχει οδηγήσει σε μειώσεις στα ποσοστά του εισοδήματος από εργασία σε πολλά κράτη μέλη, ιδίως στην ES, την PT και την EL. Η προκύπτουσα αύξηση των περιθωρίων κέρδους δεν συνοδεύθηκε από αύξηση των επενδύσεων.

Η φορολογική επιβάρυνση παραμένει υψηλή σε πολλά κράτη μέλη. Η υψηλή και σε ορισμένες περιπτώσεις αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση, ιδίως για τους χαμηλόμισθους ή για όσους συνεισφέρουν δεύτερο εισόδημα σε ένα νοικοκυριό, εξακολουθεί να συνιστά πρόβλημα σε ένα σημαντικό αριθμό κρατών μελών. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των χαμηλόμισθων (67% του μέσου μισθού), η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης μεταξύ 2008 και 2010 στις περισσότερες χώρες ακολουθήθηκε από αύξηση κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη (με εξαίρεση το UK, τις NL, τη PT, τη SI και την FI). Τα επίπεδα του 2012 κυμάνθηκαν από 20% ή και λιγότερο στη MT και στην IE, έως πάνω από 45% στο BE, στη DE, στη FR και στην HU. Το διάστημα 2012-2013, οι αυξήσεις του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων που επικεντρώνονταν στα υψηλότερα εισοδήματα, συνεχίστηκαν σε 11 κράτη μέλη[11].

Οι αλλαγές στη συνολική φορολογική επιβάρυνση προκλήθηκαν κυρίως από τον ΦΕΦΠ (Φόρο Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων), όπου διαπιστώθηκαν αυξήσεις σε 19 (από τα 26) κράτη μέλη (Διάγραμμα 8· Σημ.: άγαμοι εργαζόμενοι, άνευ τέκνου). Οι αυξήσεις στον ΦΕΦΠ ήταν ιδιαίτερα μεγάλες στην IE, την HU και την EL. Υπολογίζοντας από κοινού τον ΦΕΦΠ  και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων σε 11 κράτη μέλη, το «φορολογικό βάρος για τους εργαζομένους» έχει αυξηθεί σε 18 κράτη μέλη, ενώ έχει μειωθεί για τους εργοδότες (11 χώρες με αυξήσεις του φορολογικού βάρους). Συνολικά, το επίπεδο των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των εργοδοτών έχει παραμείνει λίγο πολύ σταθερό στα περισσότερα κράτη μέλη, με λίγες εξαιρέσεις (κυρίως την FR, τη SK, την PL και την HU).

Διάγραμμα 8: Μεταβολή μεταξύ 2010 και 2012 της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης βάσει σχετικών στοιχείων (67% του μέσου μισθού, άγαμοι εργαζόμενοι, άνευ τέκνου)

Σημείωση: Δεν διατίθενται στοιχεία για την CY και την HR. Πηγή: ΟΟΣΑ

Η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη. Η παραοικονομική δραστηριότητα και η αδήλωτη εργασία έχουν αρνητικό αντίκτυπο που επηρεάζει τους μακρο-οικονομικούς στόχους, καθώς και την ποιότητα και την παραγωγικότητα της εργασίας και την κοινωνική συνοχή. Από μακροοικονομική άποψη, μειώνουν τα φορολογικά έσοδα (φόρος εισοδήματος και ΦΠΑ) και υπονομεύουν τη χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Από μικροοικονομική άποψη, η αδήλωτη εργασία και άλλες άτυπες μορφές απασχόλησης, όπως η ψευδοαυταπασχόληση, τείνουν να στρεβλώνουν τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών, διευκολύνοντας το κοινωνικό ντάμπινγκ και αναστέλλοντας τη δημιουργία της τακτικής απασχόλησης με πλήρη κοινωνική προστασία. Προκαλεί επίσης παραγωγική ανεπάρκεια, δεδομένου ότι οι άτυπες επιχειρήσεις αποφεύγουν κατά κανόνα να προσφεύγουν σε επίσημες υπηρεσίες και επίσημες εισροές (π.χ. πίστωση) και δεν αναπτύσσονται περαιτέρω. Αν και δεν είναι άμεσα διαθέσιμα πλήρως αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με την έκταση της παραοικονομίας και της αδήλωτης εργασίας, ανεπεξέργαστα στοιχεία καταδεικνύουν ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη[12].

Η κρίση έχει αλλάξει σημαντικά τη δυναμική της ανισότητας και έχει επηρεάσει διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού με διαφορετικούς τρόπους. Ενώ κατά μέσο όρο ο λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος S80/S20[13] παρέμεινε σταθερός μεταξύ 2008 και 2012 στην ΕΕ των 27, παρατηρείται ευρύς κατακερματισμός και αυξανόμενη απόκλιση των ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών (Διάγραμμα 9). Η ανισότητα έχει αυξηθεί στα περισσότερα από τα νότια κράτη μέλη (ES, EL, IT, CY), καθώς και στην HR, την EE, την DK, την HU, την SK και ελαφρώς στην IE. Παρά την πρόσφατη πρόοδο, η ανισότητα εξακολουθεί να αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα στην BG, την LV, την PT και την RO. 

Διάγραμμα 9: Η ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος (λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος), 2008-12

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC). *Τα στοιχεία για AT, BE, IE και UK αφορούν το 2011 και όχι το 2012, τα στοιχεία για το 2012 υπολογίζονται για την ΕΕ των 27 και την ΕΕ των 28, τα στοιχεία για την IT είναι προσωρινά.

Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε σημαντικά, με τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών να αυξάνονται επίσης. Μια ισχυρή αναστροφή της τάσης θα ήταν αναγκαία για την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» που προβλέπει την έξοδο τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων ανθρώπων από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό.  Από την αρχή της κρίσης το 2008 και το 2012[14], ο αριθμός των Ευρωπαίων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού έχει αυξηθεί κατά έναν ανησυχητικό αριθμό ύψους 8,7 εκατομμυρίων (με εξαίρεση την HR), επηρεάζοντας το 25,1% του πληθυσμού της ΕΕ των 28 το 2012 (Διάγραμμα 10). Ενώ παρατηρείται αύξηση στο ποσοστό του πληθυσμού που κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, ιδίως στα κράτη μέλη που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση, ορισμένα κράτη μέλη αναφέρουν μείωση στα επίπεδα σχετικής φτώχειας.

Διάγραμμα 10: Εξέλιξη στο ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) 2008-12

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC) Ταξινόμηση σύμφωνα με AROPE το 2012. Τα στοιχεία για το 2012 υπολογίζονται για την ΕΕ των 27 και την ΕΕ των 28, τα στοιχεία για την IT είναι προσωρινά, * Τα στοιχεία για τις AT, BE, IE και UK αφορούν το 2011 και όχι το 2012, ** Για την HR και την ΕΕ των 28 δεν υπάρχουν στοιχεία για το 2008.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Ο ενεργός πληθυσμός είναι αυτός που έχει πληγεί περισσότερο. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός για τον πληθυσμό ηλικίας 18-64 ετών αυξήθηκε σημαντικά στα δύο τρίτα των κρατών μελών τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της ανόδου των επιπέδων των νοικοκυριών χωρίς κανένα απασχολούμενο μέλος ή με χαμηλή ένταση εργασίας και της φτώχειας των εργαζομένων. Το 2012, περίπου 50 εκατομμύρια άτομα σε ηλικία εργασίας ζούσαν με λιγότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος στην ΕΕ των 28, 33,1 εκατομμύρια υπέφεραν από σοβαρή υλική στέρηση και 30,4 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 18-59 ζούσαν σε νοικοκυριά χωρίς κανένα απασχολούμενο μέλος.

Διάγραμμα 11: Εξέλιξη των ποσοστών των κινδύνων της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) από το 2005 στην ΕΕ των 28, όσον αφορά το συνολικό πληθυσμό, τα παιδιά, τον ενεργό πληθυσμό και τους ηλικιωμένους

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC) Μέσος όρος της ΕΕ των 27 για την περίοδο 2005-09· μέσος όρος της ΕΕ των 28 για την περίοδο 2010-12, εκτίμηση 2012.

Τα ηλικιωμένα άτομα (65 +) έχουν επηρεαστεί σχετικά λιγότερο, καθώς ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού που διατρέχουν, μειώθηκε στα περισσότερα κράτη μέλη με τις γυναίκες να εξακολουθούν να επηρεάζονται περισσότερο από την φτώχεια των ηλικιωμένων από ό,τι οι άνδρες. Ωστόσο, η σχετική βελτίωση προκύπτει κυρίως από τις συντάξεις που είναι σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες, ενώ τα επίπεδα εισοδήματος του ενεργού πληθυσμού έχουν παραμείνει στάσιμα ή έχουν μειωθεί.

Ο κίνδυνος της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού για τα παιδιά έχει αυξηθεί από το 2008 μαζί με την επιδείνωση της κατάστασης των γονέων τους (ως επί το πλείστον σε ηλικία εργασίας) σε περισσότερα από 20 κράτη μέλη σε σχέση με το 2008, ωστόσο τα μονογονεϊκά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (ΕΕ των 28: 47,8% το 2012) που είναι δύο φορές υψηλότερος από αυτόν των οικογενειών με δύο ενήλικες (24,4%). Παρατηρείται ότι ο σημαντικά υψηλότερος κίνδυνος φτώχειας μεταξύ των μονογονεϊκών νοικοκυριών κυμαίνεται σε όλα τα κράτη μέλη από 35% στην SI, την FI και την DK έως 78% στην BG. Ομοίως, οι οικογένειες με τρία ή περισσότερα παιδιά αντιμετωπίζουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (ΕΕ των 28: 30,9%) σε σχέση με τον πληθυσμό στο σύνολό του. Οι άνδρες που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας έχουν πληγεί πιο άμεσα από την επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας κατά την περίοδο της κρίσης. Παρόλα αυτά, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο (επίμονης) φτώχειας ή αποκλεισμού από τους άνδρες λόγω των περιόδων αδράνειας για λόγους υγείας και της μερικής απασχόλησης. Ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού το 2012 ήταν πολύ υψηλότερος (48,8%) για τους υπηκόους τρίτων χωρών (ηλικίας 18-64 ετών) από ό,τι για τους ημεδαπούς (24,9%). Συνολικά, η διαφορά αυτή αυξήθηκε από 21,7 π.μ. το 2010 σε 23,9 π.μ. το 2012.

Από το 2011, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών έχει μειωθεί σε πραγματικές τιμές κατά μέσο όρο στην ΕΕ και στη ζώνη του ευρώ. Η υποχώρηση ήταν ιδιαίτερα έντονη (πάνω από 5 ποσοστιαίες μονάδες σωρευτικά κατά τη διάρκεια των δύο ετών) σε EL, ES, IT, CY, PT και RO και πιο ήπια σε BE, CZ, DK, HU, NL, SI και SK. Σε άλλες χώρες, τα εισοδήματα των νοικοκυριών παρέμειναν στάσιμα ή αυξήθηκαν ελαφρώς.

Η σταθεροποιητική επίδραση των κοινωνικών δαπανών επί των εισοδημάτων των νοικοκυριών υποχώρησε μετά το 2010. Κατά τη διάρκεια της ύφεσης 2008-09, οι κοινωνικές δαπάνες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των εισοδημάτων των νοικοκυριών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ[15], επίσης ως αποτέλεσμα των μέτρων παροχής δημοσιονομικών κινήτρων που θεσπίστηκαν για τη διατήρηση της συνολικής ζήτησης και προέβλεπαν την κατάργηση μεγάλου αριθμού θέσεων εργασίας, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικής Ανάκαμψης του Νοεμβρίου του 2008.  Επιπλέον, οι καθαρές κοινωνικές παροχές και οι μειωμένοι φόροι συνέβαλαν θετικά στη μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (ΑΔΕΝ) κατά τη διάρκεια του 2009 και τα πρώτα δύο τρίμηνα του 2010 (Διάγραμμα 12). Από τα μέσα του 2010 και έπειτα, η συνεισφορά των κοινωνικών παροχών στη μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών άρχισε να μειώνεται. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των μακροχρόνια ανέργων που έχασαν τα δικαιώματά τους, σε συνδυασμό με τη μερική απόσυρση, έπειτα από κάποια βελτίωση των οικονομικών προοπτικών σε ορισμένα κράτη μέλη, των μέτρων που είχαν ληφθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης. Τέλος, σε ορισμένα κράτη μέλη, η σταδιακή μείωση των επιπτώσεων των κοινωνικών δαπανών αποτύπωσε, επίσης, τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και των προοπτικών[16].

Διάγραμμα 12: Συνεισφορές στοιχείων για την ανάπτυξη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (ΑΔΕΝ) (EΖ των 17 και ΕΕ των 27)

Πηγή: Eurostat - Τομεακοί λογαριασμοί

Οι επιπτώσεις της κατανομής που προκύπτουν από τη δημοσιονομική εξυγίανση διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών. Σύμφωνα με μια μελέτη Euromod[17], ανάλογα με τον σχεδιασμό της, η δέσμη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης επηρέασε με διαφορετικό τρόπο τα νοικοκυριά με υψηλό και χαμηλό εισόδημα. Σε μερικές χώρες, οι αρνητικές επιπτώσεις ασκούν επιπλέον πιέσεις στο βιοτικό επίπεδο, ιδίως, των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα. Άλλα κράτη μέλη, εφιστώντας ιδιαίτερη προσοχή στο κατανεμητικό προφίλ των μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσής τους, κατάφεραν να αποτρέψουν το δυσανάλογο πλήγμα των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα. Οι εν λόγω διαφορές στον κατανεμητικό αντίκτυπο δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα από τις διαφορές στο συνολικό μέγεθος των προσαρμογών.

Συνολικά, έπειτα από μια κορύφωση το 2009, τα ποσοστά αύξησης των κοινωνικών δαπανών ήταν αρνητικά από το 2011 (Διάγραμμα 13).Κατά την αρχική φάση της κρίσης (μέχρι το 2009), η αύξηση των κοινωνικών δαπανών προήλθε κυρίως από τις δαπάνες της ανεργίας, αλλά και, σε μικρότερο βαθμό, από άλλες λειτουργίες (ιδίως τις συντάξεις και την υγεία). Η αύξηση των κοινωνικών δαπανών αποδυναμώθηκε το 2010, γεγονός που αντικατοπτρίζει ένα συνδυασμό μέτρων παροχής δημοσιονομικών κινήτρων τα οποία λήγουν και την τυπική οδό της σταδιακής κατάργησης της αυτόματης σταθεροποίησης στις χώρες όπου παρατηρείται ανάκαμψη. Από το 2011 (Διάγραμμα 13) οι κοινωνικές δαπάνες μειώθηκαν παρά την περαιτέρω επιδείνωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών[18].

Διάγραμμα 13: Συμβολή στην αύξηση των πραγματικών δημόσιων κοινωνικών δαπανών στην ΕΕ σε παροχές σε μετρητά και σε είδος (2001 - 2012)

Πηγή: Εθνικοί λογαριασμοί, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL·

Η κρίση έχει επηρεάσει και τη δομή των δαπανών κοινωνικής προστασίας. Σε ορισμένες χώρες, ισχυρές αυξήσεις πραγματοποιήθηκαν το 2009 και το 2010[19] σε τομείς (όπως οι συντάξεις και οι συντάξεις αναπηρίας), στους οποίους το επίπεδο των δαπανών ήταν ήδη υψηλό και σχετιζόταν με σχετικά ασθενέστερα κοινωνικά αποτελέσματα ή αποτελέσματα στην απασχόληση (Διάγραμμα 14). Παράλληλα, σε ορισμένες χώρες, το επίπεδο των δαπανών παρέμεινε στάσιμο ή ακόμη μειώθηκε σε τομείς όπως η υγεία, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι δαπάνες στέγασης ή οι οικογενειακές δαπάνες.

Διάγραμμα 14: Αθροιστική συμβολή στη συνολική αύξηση της κοινωνικής προστασίας στην ΕΕ των 27 ανά τομέα (2007-10) και στη συνολική αύξηση (πραγματική) των δαπανών κοινωνικής προστασίας στην Ευρώπη, ανά χώρα, 2010

Σημείωση: συνεισφορές ανά τομέα στη συνολική αύξηση των κοινωνικών δαπανών· Πηγή: ΕΣΣΚΟΠ

Σε ορισμένα κράτη μέλη, η πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ενδέχεται να έχει καταστεί πιο δύσκολη για τα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτες καταστάσεις. Μαζί με τις επιπτώσεις της κρίσης στα εισοδήματα, οι μειώσεις στις δαπάνες της δημόσιας υγείας είναι πιθανό να επηρεάζουν το ικανοποιητικό επίπεδο πρόσβασης στις ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες, ιδίως για τις ομάδες χαμηλού εισοδήματος και για τα άτομα που βρίσκονται σε ευάλωτες καταστάσεις. Το Διάγραμμα 15 απεικονίζει το ποσοστό των ατόμων με το κατώτερο πεμπτημόριο εισοδήματος που αναφέρουν ανικανοποίητες ανάγκες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, επειδή η θεραπεία ήταν «πολύ ακριβή», ή επειδή ο χρόνος αναμονής ήταν υπερβολικά μεγάλος ή ήταν πάρα πολύ μακριά για να ταξιδέψουν. Ενώ για την ΕΕ των 27 συνολικά το ποσοστό αυτό αυξήθηκε μόνο σε μέτριο επίπεδο από το 2008 έως το 2011, αναφέρθηκε περαιτέρω επιδείνωση από ένα υψηλό επίπεδο πρόσβασης σε υπηρεσίες για χώρες όπως η LV, η EL, η IT και η PL, ενώ σημαντικές αυξήσεις από χαμηλά επίπεδα καταγράφηκαν σε χώρες όπως η CY, το BE, η FI, η FR και η SK.   

Διάγραμμα 15: Ανικανοποίητη ανάγκη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, κατώτερο πεμπτημόριο εισοδήματος, 2008-11

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC) 2011 2.         ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Αυτή η ενότητα[20] παρουσιάζει μια επισκόπηση των μεταρρυθμίσεων και των μέτρων που θεσπίστηκαν από τα κράτη μέλη κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση[21] παρέχουν σταθερές πολιτικές κατευθύνσεις στα κράτη μέλη υποδεικνύοντας τον τρόπο ανταπόκρισης στις προκλήσεις της απασχόλησης και στις κοινωνικές προκλήσεις στο πλαίσιο των σημερινών τάσεων με σκοπό την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (όπως παρουσιάζεται στην ενότητα 1). Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης του 2013 καθορίζει τις προτεραιότητες και τις κατευθύνσεις πολιτικής για τα κράτη μέλη που υποβάλλουν τα εθνικά τους μεταρρυθμιστικά προγράμματα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2013. Τα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα αξιολογήθηκαν αναλόγως και το Συμβούλιο, βάσει των προτάσεων της Επιτροπής, εξέδωσε ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Οι επιτροπές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας αξιολόγησαν τις επιδόσεις και την πρόοδο των κρατών μελών όσον αφορά την αντιμετώπιση των σχετικών προκλήσεων μέσω της εφαρμογής του δείκτη επιδόσεων απασχόλησης (ΔΕΑ) και του δείκτη επιδόσεων για την κοινωνική προστασία (ΔΕΚΠ). Οι μετέπειτα μεταρρυθμίσεις στον τομέα της πολιτικής θα πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2014.

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στηρίζει τις προσπάθειες επίτευξης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» μέσω των δράσεων καταπολέμησης της ανεργίας, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους, προσφέροντας θέσεις πρακτικής άσκησης και μαθητείας με σκοπό την επανεκπαίδευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων, την εκπαίδευση, την υποστήριξη της κοινωνικής ένταξης και την ανάπτυξη διοικητικών ικανοτήτων. Για την προγραμματική περίοδο 2014-20, η στενή ευθυγράμμιση του ΕΚΤ και των άλλων ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων με τις πολιτικές προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», καθώς και η εστίαση στα αποτελέσματα των ταμείων θα ενισχύσουν το ρόλο τους ως χρηματοπιστωτικών πυλώνων της στρατηγικής.

Για όλους τους τομείς που περιγράφονται στις ακόλουθες ενότητες, έχουν αναληφθεί ή πρόκειται να αναπτυχθούν σχετικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές στο επίπεδο προόδου που σημειώνουν τόσο οι τομείς πολιτικής όσο και τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες, έστω και αν σε πολλές περιπτώσεις τα πλήρη αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων δεν είναι ακόμη ορατά, δεδομένου ότι χρειάζονται συνήθως χρόνο για να υλοποιηθούν. Επίσης, η «αξία» των μεταρρυθμίσεων δεν μπορεί τυπικά να κριθεί μεμονωμένα, καθώς πολλές μεταρρυθμίσεις ενδέχεται να ληφθούν ταυτόχρονα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις σχετικές αντισταθμίσεις κατά τον σχεδιασμό των πολιτικών και των μεταρρυθμίσεων.

2.1 Κατευθυντήρια γραμμή για την απασχόληση αριθ. 7: Αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας

Τα κράτη μέλη συνέχισαν να ενισχύουν τη λήψη μέτρων στο πλαίσιο ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας (ΕΠΑΕ). Αρκετά κράτη μέλη αύξησαν τη χρηματοδότηση που κατανέμεται στα μέτρα ΕΠΑΕ για το 2013 (CY, IE, HR, PL, SE), ενώ άλλα τη μείωσαν (NL, SI), δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην αποδοτικότητα. Ορισμένα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την ενίσχυση της αντιστοίχισης των θέσεων εργασίας (BE, BG, ES, LT) και εισήγαγαν ή ενίσχυσαν την κατάρτιση προφίλ ανέργων (FR). Η FR δημιούργησε ένα εθνικό σχέδιο για την εκπαίδευση κατά προτεραιότητα το οποίο υλοποιείται από τις ΔΥΑ: 30.000 άτομα που αναζητούν εργασία λαμβάνουν εκπαίδευση κατά προτεραιότητα, για τομείς οι οποίοι δημιουργούν άφθονες θέσεις εργασίας. Το UK παρέχει μεγαλύτερη υποστήριξη στους ανέργους που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες για την εξεύρεση εργασίας μέσω πιο εξατομικευμένης βοήθειας στην αναζήτηση εργασίας αλλά ταυτόχρονα καθιστώντας πιο αυστηρές προϋποθέσεις για τη συνέχιση λήψης των επιδομάτων ανεργίας. Στην IT, οι εργοδότες που προσλαμβάνουν δικαιούχους των επιδομάτων ανεργίας δικαιούνται συμμετοχή ύψους 50% επί του υπόλοιπου της επιδότησης που θα κατέβαλλαν στους εργαζόμενους σε περίπτωση που συνέχιζαν να είναι άνεργοι. Επιπλέον, δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις παρεχόμενες υπηρεσίες σε όλη τη χώρα. Η προγραμματισμένη κρατική μεταρρύθμιση στο ΒΕ θα περιφερειοποιήσει περαιτέρω μια σειρά από αρμοδιότητες σε σχέση με τη δραστηριοποίηση και την παρακολούθηση των ανέργων. Η RO τροποποίησε το νόμο της περί ανεργίας, μεταξύ άλλων, εισάγοντας μια νέα κατηγορία ανέργων (μακροχρόνια άνεργοι) προκειμένου να επωφεληθούν από τις ΕΠΑΕ, όπως το κίνητρο για την κινητικότητα και την ελεύθερη εκτίμηση των ικανοτήτων τους που αποκτήθηκαν μέσω τυπικών ή μη τυπικών διαύλων. Στην HU, την HR, τη LV και τη SI, τα προγράμματα δημοσίων έργων στοχεύουν στην ένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας και την παροχή στήριξης στους άνεργους οι οποίοι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για τα επιδόματα ανεργίας.

Πολλά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ικανότητας των δημοσίων υπηρεσιών απασχόλησης (ΔΥΑ), βελτιώνοντας την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους, την εκπαίδευση ή/και την πρόσληψη συμβούλων εργασίας (CY, CZ, DE, EL, ES, FI, FR, HR, HU , IE, NL, PL, PT, SI).

Ορισμένες ΔΥΑ επικεντρώθηκαν στην παροχή περισσότερων εξατομικευμένων υπηρεσιών για τους ανέργους (SI), την προώθηση της αμοιβαίας ευθύνης (NL) και την ενίσχυση της συνεργασίας τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη (PL), τους εργοδότες και τις τοπικές αρχές (HU, PT). Στη Γερμανία, η πρόθεση είναι οι προσπάθειες να εστιαστούν στους μακροχρόνια ανέργους που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες για την εξεύρεση εργασίας, μετακινώντας το προσωπικό των ΔΥΑ από κάποιες υπηρεσίες για τους βραχυχρόνια ανέργους. Στη Γαλλία, τα άτομα που αναζητούν εργασία έχουν ταξινομηθεί σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά την είσοδό τους στην αγορά εργασίας, με διαφορετικές μεθόδους παρακολούθησης για κάθε κατηγορία. Στην IE, η πρωτοβουλία για την απασχόληση «Jobpath» σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την ικανότητα των ΔΥΑ μέσω της συμμετοχής ιδιωτών τρίτων αναδόχων, της δέσμευσης για διπλασιασμό του αριθμού των κοινωνικών λειτουργών σε σχέση με τους ανέργους κατά τη διάρκεια του 2014 και της συγχώνευσης με τους οργανισμούς πρόνοιας. Στην ES και την PT, έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στην ενίσχυση του ρόλου των ιδιωτικών φορέων στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μεσολάβησης για την εύρεση εργασίας. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2013, έχουν εκδοθεί ειδικές ανά χώρα συστάσεις για τις ΕΠΑΕ και/ή τις ΔΥΑ (π.χ. βελτίωση της ποιότητας, της κάλυψης και της αποτελεσματικότητας των ΕΠΑΕ, αύξηση της απόδοσης των ΔΥΑ, εξασφάλιση καλύτερης στοχοθέτησης ή ενίσχυση στοιχείων ενεργοποίησης και εξατομικευμένων υπηρεσιών) σε 16 κράτη μέλη (BE, BG , CZ, DE, EE, ES, FR, HU, IT, LT, LU, LV, RO, SE, SI και SK).

Επίσης, θεσπίστηκαν ειδικά μέτρα με σκοπό την ταχύτερη ένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας που ανήκουν σε μειονεκτούσες ομάδες, ιδίως τα άτομα με αναπηρία, οι μακροχρόνια άνεργοι και οι εργαζόμενοι που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών. Πολλά κράτη μέλη (BG, HU, NL, PT) έλαβαν μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης στην αγορά εργασίας των μειονεκτούντων ατόμων σε ευρεία κλίμακα. Άλλες χώρες εστίασαν τις προσπάθειες σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους.

Η κατάσταση στην αγορά εργασίας για τα άτομα με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά σε αρκετές χώρες (FI, HU, LT και MT). Η HU καθιέρωσε μια νέα αρχή και το δίκτυό της με σκοπό την παροχή μέτρων αποκατάστασης και μείωσε το κόστος εργασίας μέσω της μείωσης των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Στη FI, ένα νέο πρόγραμμα προβλέπει το διορισμό ενός προσωπικού συντονιστή, ο οποίος θα παρέχει εξατομικευμένες υπηρεσίες στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Η επίδραση του προγράμματος θα είναι πολλαπλάσια λόγω και άλλων αλλαγών: την παράταση της διάρκειας της εργασίας μερικής απασχόλησης με επίδομα ασθενείας μερικής απασχόλησης και την άμβλυνση των κριτηρίων επαγγελματικής αποκατάστασης. Στη MT, το νεοσύστατο κέντρο για την απασχόληση «Job Bridge» στοχεύει στην ενσωμάτωση των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην αγορά εργασίας. Στη LT, περισσότερη προσοχή έχει δοθεί στη στήριξη της απασχόλησης των ατόμων με ειδικές ανάγκες μέσω της βελτίωσης χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων.

Πολλά μέτρα των ΕΠΑΕ (όπως περιγράφονται παραπάνω) στοχεύουν ειδικά στους μακροχρόνια ανέργους. Επιπλέον, η IE παρείχε περισσότερη κατάρτιση και εκπαίδευση στους μακροχρόνια ανέργους, προκειμένου να βελτιώσουν τις προοπτικές απασχόλησής τους και άρχισε να προσφέρει επιχορηγήσεις στις επιχειρήσεις, ως κίνητρο για την πρόσληψή τους. Ο κρατικός οργανισμός απασχόλησης της LV παρέχει υποστήριξη στους μακροχρόνια ανέργους με προβλήματα εθισμού. Η DK δημιούργησε θέσεις εργασίας κυρίως στον δημόσιο τομέα και ειδικότερα για τους μακροχρόνια ανέργους που κινδυνεύουν να χάσουν τα επιδόματά τους.

Τα κράτη μέλη θέσπισαν ειδικά μέτρα για την ενσωμάτωση των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Η DE θέσπισε ένα πρόγραμμα για την προώθηση της ένταξης στην αγορά εργασίας των μεταναστών και τη βελτίωση της συμμετοχής τους στο σύστημα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης. Η SE ενίσχυσε τα μέτρα της για τις ΕΠΑΕ όσον αφορά τους μετανάστες δίνοντας προτεραιότητα σε μέτρα σχετικά με τους χώρους εργασίας και παρατείνοντας τις μισθολογικές επιδοτήσεις για τα άτομα που έχουν γεννηθεί στην αλλοδαπή.

Τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν την κατάσταση των νέων στην αγορά εργασίας με την έγκαιρη θέσπιση ορισμένων στοιχείων των προγραμμάτων εγγυήσεων για τους νέους. Λόγω της επιδείνωσης της κατάστασης των νέων στην αγορά εργασίας, όλα τα κράτη μέλη θέσπισαν πρόσθετα μέτρα για τη συγκεκριμένη ομάδα-στόχο. Σε πολλές περιπτώσεις, τα υφιστάμενα μέτρα επεκτάθηκαν, ενισχύθηκαν οικονομικά και συμπεριέλαβαν μια ευρύτερη ομάδα-στόχο. Οι μισθολογικές επιδοτήσεις (BE, BG, EL, HU, FR, IT, PT), είτε εν όλω ή εν μέρει ή/και ανά τομέα, η μείωση του μη μισθολογικού κόστους εργασίας (BE, EL, ES, FR, HR, PT, SI) , οι θέσεις πρακτικής για τους νέους (BE, CZ, PT), οι θέσεις μαθητευόμενων (DK, EL, ES, FI, HU, IT, PT, SE, UK), η τοποθέτηση σε εργασία προς απόκτηση επαγγελματικής κατάρτισης (CY, PL, SI), η παροχή συμβουλών (AT) και οι ευκαιρίες απασχόλησης στον δημόσιο τομέα (BG, FR, HU) ήταν τα πιο κοινά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την προώθηση της απασχόλησης των νέων.

Η πλειονότητα των κρατών μελών καταρτίζει, επί του παρόντος, προγράμματα εφαρμογής εγγυήσεων για τους νέους (ΕΝ), προκειμένου αυτά να τεθούν σε εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2014, ενώ άλλα αναμένεται να υποβάλουν τα προγράμματά τους την άνοιξη του 2014. Κατά τους τελευταίους 12 μήνες, έχουν τεθεί σε εφαρμογή ολοκληρωμένα προγράμματα ΕΝ ή ορισμένα από τα μέρη τους ή πιλοτικά προγράμματα (AT, ES, FI, FR, IE, HR, HU, MT, RO, UK). Στην FI, το πρόγραμμα ΕΝ ενισχύθηκε από την 1η Ιανουαρίου 2013. Η IE έθεσε σε εφαρμογή ένα πιλοτικό πρόγραμμα ΕΝ σε μία από τις συνοικίες του Δουβλίνου, με στόχο την πλήρη εφαρμογή του το 2014. Η RO προκήρυξε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για στρατηγικά προγράμματα αξίας 10 εκατομμυρίων ευρώ και θέσπισε το εθνικό πρόγραμμα για την απασχόληση των νέων. Το UK προχώρησε στην εφαρμογή του προγράμματος παροχής συμβάσεων εργασίας στους νέους (Youth Contract) προσφέροντας θέσεις μαθητείας και εθελοντικής πρακτικής άσκησης. Η AT θέσπισε το μέτρο για την παροχή καθοδήγησης στους νέους (Youth Coaching) το οποίο σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τους νέους να ανακαλύψουν την εκπαίδευση ή την επαγγελματική πορεία που ταιριάζει στις προσωπικές τους ανάγκες. Το πρόγραμμα εγγυημένης πρώτης εργασίας (First Job Guarantee Programme) στην Ουγγαρία θα αποζημιώνει το 100% για τέσσερις μήνες των μισθών και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας. Η MT καθιέρωσε μια εθνική στρατηγική για την απασχόληση των νέων (National Youth Employment Strategy) ως ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την επιτυχή ένταξη των νέων στην απασχόληση, ενώ παράλληλε διόρισε επίσης μια επιτροπή δράσης επιφορτισμένη εν μέρει με την εφαρμογή του προγράμματος εγγυήσεων για τους νέους. Στη FR, το πρόγραμμα «θέσεις εργασίας για το μέλλον» είναι επιδοτούμενες συμβάσεις που αποσκοπούν στην εκπαίδευση και την πρόσληψη 100.000 νέων από το τέλος του 2013 και 150.000 μέχρι τον Μάρτιο του 2014, κυρίως στον δημόσιο τομέα, ενώ ένα πιλοτικό πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή σε 10 περιοχές, με τη συμμετοχή 10.000 νέων ΕΑΕΚ που αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες. Η ES ενέκρινε τη στρατηγική 2013-16 για την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση των νέων που περιλαμβάνει 100 δράσεις και συνολικό προϋπολογισμό ύψους άνω των 3,485 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Τα κράτη μέλη προώθησαν μέτρα για την ενίσχυση του ποσοστού γυναικείας απασχόλησης και για την εναρμόνιση της εργασίας και της ιδιωτικής ζωής μέσω της εισαγωγής αλλαγών στις υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας (ΠΕΦ) και της αναθεώρησης των κανονισμών περί γονικής άδειας[22]. Επιπλέον, διατέθηκαν πρόσθετοι πόροι για να διασφαλιστεί ότι οι ολοήμερες υπηρεσίες ΠΕΦ λειτουργούν με πιο ευέλικτο ωράριο λειτουργίας (DE, FI, HU, MT, PL). Το UK ανακοίνωσε ένα νέο πρόγραμμα αφορολόγητης παιδικής φροντίδας για τις εργαζόμενες οικογένειες και η IE εγγυήθηκε την παροχή πρόσθετων χώρων φροντίδας μετά το σχολείο για τα παιδιά του δημοτικού σχολείου οικογενειών με χαμηλό εισόδημα. Η DE εισήγαγε το δικαίωμα στην παιδική φροντίδα για τα παιδιά ηλικίας κάτω των τριών ετών, διασφαλίζοντας παράλληλα επιδόματα ανατροφής. Διατήρησε, ωστόσο, το επίδομα παιδικής φροντίδας για τα παιδιά που δεν χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες παιδικής φροντίδας. Η HU θα μειώσει το όριο ηλικίας για την υποχρεωτική εκπαίδευση στα τρία από το 2014. Η HR εισήγαγε την υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση και τροποποίησε τη νομοθεσία της σχετικά με τις μη τυποποιημένες μορφές φροντίδας των παιδιών[23]. Η EE τροποποίησε τον νόμο της περί παροχής γονικών επιδομάτων.

Για να διευκολυνθεί η εναρμόνιση των οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων, τα κράτη μέλη θέσπισαν αλλαγές που σχετίζονται με πιο ευέλικτα ωράρια εργασίας για τους μισθωτούς (LU), μέτρα για την παροχή βοήθειας στους φοιτητές με παιδιά (CZ), αφορολόγητα ασφάλιστρα (DK) και προώθηση της ισότητας των φύλων μέσω της χειραφέτησης, της ενσωμάτωσης της διάστασης της ισότητας των δύο φύλων και της εκπαίδευσης (EE).

Ορισμένα κράτη μέλη επέκτειναν (επί πληρωμή) τη γονική άδεια (LU, MT, PL, UK). Στη DK και τη MT, στους αυτοαπασχολούμενους γονείς χορηγήθηκαν ίσα (έναντι των εργαζόμενων γονέων με σύμβαση εργασίας) δικαιώματα για γονική άδεια. Τα νέα μέτρα στην ΕΕ και την PL αποσκοπούσαν στην ενθάρρυνση του πατέρα να λαμβάνει την άδεια πατρότητας. Νέοι κανόνες θεσπίστηκαν στη FR που προβλέπουν την παροχή γονικής άδειας έξι μηνών στο δεύτερο γονέα. Η AT προέβη σε μεταρρύθμιση του κανονισμού της περί άδειας για τη φροντίδα των παιδιών, με στόχο να διευκολύνει την επίτευξη καλύτερης ισορροπίας μεταξύ εργασίας και ζωής των γονέων που ζουν σε μη-παραδοσιακές μορφές οικογένειας και να απλουστεύσει τη χρήση των υφιστάμενων μοντέλων. Η HR εναρμόνισε τον νόμο περί μητρότητας και τα γονικά επιδόματα με το κοινοτικό κεκτημένο.

Οι πρωτοβουλίες προώθησης της απασχόλησης κατάφεραν, επίσης, να άρουν τα εμπόδια σχετικά με την παράταση του επαγγελματικού βίου. Πολλά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας (AT, BE, CZ, FI, PL, SI), π.χ. με τη θέσπιση ειδικών μέτρων, σχεδίων δράσης ή στρατηγικών για τους ηλικιωμένους (CZ, FI, PL). Τα εν λόγω μέτρα περιλάμβαναν τη χρήση της μερικής απασχόλησης (AT), στην επαγγελματική κατάρτιση (SI), την εισαγωγή ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων/ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους εργαζόμενους στις ΔΥΑ με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών για τους ανέργους άνω των 50 ετών (PL), καθώς και την παροχή κινήτρων στους εργοδότες για να προσλαμβάνουν μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα (AT, ES, PT). Το BE προώθησε μέτρα για την ενθάρρυνση της εργασίας μετά την ηλικία συνταξιοδότησης, υποχρεώνοντας τις εταιρείες με περισσότερους από 20 εργαζομένους να καταρτίζουν ετήσια προγράμματα για τη διατήρηση ή την αύξηση του αριθμού των εργαζομένων άνω των 45 ετών και αύξησε το απαιτούμενο όριο ηλικίας για την απαλλαγή από την ενεργό αναζήτηση εργασίας από τα 58 στα 60 έτη. Το Μάρτιο του 2013 η Ισπανία θέσπισε ένα βασιλικό νομοθετικό διάταγμα προκειμένου να επιτρέψει τη συμβατότητα μεταξύ συνταξιοδότησης και εργασίας, και να αποθαρρύνει τις ομαδικές απολύσεις των εργαζομένων άνω των 50 ετών σε μεγάλες εταιρείες. Όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, η ειδική ανά χώρα σύσταση που εκδόθηκε φέτος επεσήμανε τις προκλήσεις σε σχέση με τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας (11 κράτη μέλη: AT, CZ, DE, EE, HU, IT, MT, NL, PL, SK και UK), τη διατήρηση των ατόμων στην αγορά εργασίας και την ενίσχυση της απασχόλησης των ηλικιωμένων εργαζομένων (15 κράτη μέλη: AT, BE, BG, CZ, ES, FI, FR, LT, LU, MT, NL, PL, RO, SI και SK) και την ενίσχυση των προοπτικών απασχόλησης των νέων (22 κράτη μέλη: AT, BE, BG, CZ, DE, DK, EE, ES, FI, FR, HU, IT, LT, LU, LV, MT, PL, RO, SE, SI, SK και UK). 

Αρκετά κράτη μέλη έχουν πραγματοποιήσει αλλαγές στο επίπεδο των κατώτατων μισθών ή των μισθών του δημοσίου. Η πλειονότητα των κρατών μελών έχει λάβει μέτρα πολιτικής στον τομέα των μισθών. Ορισμένες χώρες έχουν καταγράψει αυξήσεις σε σχέση με τον κατώτατο μισθό (CZ, EE, FR, HR, HU, LT, PL, SI, RO). Από την άλλη πλευρά, σε κάποιες άλλες χώρες οι κατώτατοι μισθοί έχουν μειωθεί (EL) ή έχουν παγώσει (PT). Οι μισθοί του δημοσίου έχουν, επίσης, παγώσει ή μειωθεί σε αρκετές περιπτώσεις. Το πάγωμα των μισθών στον δημόσιο τομέα έχει παραταθεί σε πολλά κράτη μέλη (ES, IT NL, PT), ενώ μισθολογικές περικοπές έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες (CY, EL, HR, IE, SI) Αντίθετα, η DK επιτρέπει πολύ συγκρατημένες αυξήσεις μισθών στον δημόσιο τομέα. Η RO έλαβε μέτρα για την επαναφορά των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων στα επίπεδα του Ιουνίου του 2010.

Τα κράτη μέλη έθεσαν επί τάπητος τους μηχανισμούς καθορισμού μισθών, συμπεριλαμβανομένης της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών και των διαδικασιών συλλογικών εργασιακών διαπραγματεύσεων. Η τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών έχει (προσωρινά) ανασταλεί ή τροποποιηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη (CY, ES, LU) Η IT προσάρμοσε το πλαίσιο μισθολογικών διαπραγματεύσεων προκειμένου να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι εξελίξεις σε τοπικό και τομεακό επίπεδο. Στην Ισπανία οι κοινωνικοί εταίροι κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τη συγκράτηση των μισθών για την περίοδο 2012-14, τον περιορισμό των αυξήσεων των μισθών και τη σύνδεσή τους με την ανάπτυξη του ΑΕΠ της Ισπανίας και τον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ. Στο Βέλγιο, έπειτα από ανεπιτυχείς διαπραγματεύσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σχετικά με μια νέα διεπαγγελματική συλλογική σύμβαση, η κυβέρνηση έχει καθορίσει τον μισθολογικό κανόνα (το ποσό κατά το οποίο το κόστος εργασίας μπορεί να αυξηθεί πάνω από τον πληθωρισμό) στο 0% για το 2013 και το 2014. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν τον Ιούλιο του 2013 επισημαίνουν τα κράτη μέλη (BE, DE, FI, FR, IT, LU, SI) στα οποία οι εξελίξεις των μισθών εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση.

Πολλά κράτη μέλη έλαβαν φορολογικά μέτρα για την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Αρκετές χώρες (CZ, DK, LV, MT, NL, RO, SK και UK), συνεχίζουν να προωθούν προγράμματα δημοσίων επενδύσεων ή/και επενδυτικά κίνητρα προκειμένου να συμβάλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ακόμη και αν οι δημοσιονομικοί περιορισμοί είναι αυστηροί. Επιπλέον, φορολογικά μέτρα έχουν ληφθεί σε διάφορες χώρες (BE, ES, FI, FR, HU, LV, MT και UK) για την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη εισήγαγαν νέα μέτρα ή πρωτοβουλίες (ή ενίσχυσαν τις υπάρχουσες) για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ε&Α και την καινοτομία. Ταυτόχρονα, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών εισήγαγε επιχορηγήσεις για τις ΜΜΕ ή τις επιχειρήσεις ενδιαμέσου μεγέθους. 

Η φορολογική επιβάρυνση παραμένει αρκετά υψηλή σε πολλά κράτη μέλη, αλλά μόνο λίγες χώρες έχουν λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, το οποίο οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο περιορισμένο δημοσιονομικό περιθώριο. Για τη στήριξη της ζήτησης εργασίας, η EE και η HR μείωσαν τα ποσοστά των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλουν εργαζόμενοι και εργοδότες, ενώ το BE, η HU και η PT μείωσαν τους συντελεστές για τις ειδικές ομάδες. Στην PT, παρέχεται οικονομική στήριξη στους εργοδότες που προσλαμβάνουν ανέργους μεγαλύτερης ηλικίας (45+ ετών) μέσω της επιστροφής του 75%-100% των εργοδοτικών εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Η FR εισήγαγε μια νέα φορολογική πίστωση για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση που θα επιτρέψει τη μείωση του κόστους εργασίας. Από την πλευρά της προσφοράς εργασίας, η LV μείωσε τον προσωπικό φορολογικό συντελεστή εισοδήματος στο 24%. Στο Βέλγιο, η «πριμοδότηση εργασίας» έχει ως στόχο να αυξήσει τις καθαρές αποδοχές των χαμηλόμισθων, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανεργίας και την αποφυγή των παγίδων που συνεπάγονται οι χαμηλοί μισθοί. Σε γενικές γραμμές, οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν φέτος επικεντρώθηκαν στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης για τους χαμηλόμισθους (AT, DE, HU, LV και HU) και τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για όλους τους εργαζομένους (BE, CZ, DE, FR, IT, NL).

Ορισμένα κράτη μέλη εξακολούθησαν να στηρίζουν τις πρωτοβουλίες διερεύνησης των τομέων που δημιουργούν άφθονες θέσεις εργασίας (CZ, FI, LU, MT, NL, RO). Η κυβέρνηση του LU συνεχίζει με τη στρατηγική που αφορά σε επενδύσεις σε ελπιδοφόρους νέους οικονομικούς τομείς και έχει συστήσει μια επιτροπή για τον εντοπισμό νέων τομέων αγοράς με δυνατότητες αύξησης των θέσεων εργασίας. Στην CZ, ένα σημαντικό οικολογικό πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το ΕΚΤ υπό την ονομασία «New Green for Savings» προκήρυξε την πρώτη πρόσκληση για επιχορηγήσεις στα μέσα του 2013. Η RO σχεδιάζει να καλύψει ένα μεγαλύτερο μέρος του τομέα ΤΠ με φορολογικά κίνητρα (π.χ. φορολογικές απαλλαγές). Παρόλα αυτά, ολοκληρωμένα πλαίσια πολιτικής που να συνδέουν την πράσινη ανάπτυξη και την απασχόληση υπάρχουν σε λίγες μόνο χώρες (EL, FR, AT, PT, FI), ενώ σε άλλες έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την καθιέρωση μιας πιο ολοκληρωμένης πολιτικής (BG, IE, ES, LU, MT, HR). Υπάρχουν ακόμα πολλά κράτη μέλη που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν το ζήτημα της πράσινης ανάπτυξης με μια σειρά χωριστών μέσων και πολιτικών (π.χ. CZ, LT, LT, SI)[24].

Ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τις επιδοτήσεις των εργοδοτών για να προωθήσουν το επιχειρηματικό πνεύμα. Οι επιδοτήσεις των εργοδοτών χρησιμοποιήθηκαν, συχνά, για τη δημιουργία ζήτησης εργασίας (LV, ES σε περιφερειακό επίπεδο, NL και SI). Τα κράτη μέλη έλαβαν κάποια περαιτέρω μέτρα για την προώθηση της δημιουργίας επιχειρήσεων και της αυτοαπασχόλησης. Ορισμένες χώρες συνέχισαν ή άρχισαν να προσφέρουν επιδοτήσεις για την έναρξη της επιχειρηματικότητας των ανέργων (BG, CZ, PL, SI), ενώ η Ισπανία προέβη σε μειώσεις των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης με σκοπό την ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης και υποστήριξε, επίσης, την πρόσληψη ορισμένων ομάδων, όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι νέοι. Η AT πραγματοποίησε βελτιώσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για τους αυτοαπασχολούμενους. Η PT θέσπισε ένα μέτρο για την ενίσχυση των προσλήψεων από νεοσύστατες επιχειρήσεις. Ορισμένα κράτη μέλη (IT, LT, PL, SI) επικεντρώθηκαν στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας των νέων. Η IT υποστηρίζει προγράμματα αυτοαπασχόλησης που αναπτύχθηκαν από τους νέους στις νότιες περιοχές, κυρίως στο μη κερδοσκοπικό τομέα. Άλλες χώρες (AT, PL και LT) εστιάζουν στη μείωση του διοικητικού φόρτου εργασίας και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος με την ενίσχυση της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Η CY παρέχει βοήθεια σε πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, προσφέροντάς τους τεχνική υποστήριξη. Για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, η CZ κατάρτισε μια «Δέσμη Μέτρων Υποδοχής» (Welcome Package) που αποσκοπούν στη διευκόλυνση και επιτάχυνση της εισόδου και της απασχόλησης υπηκόων χωρών εκτός της ΕΕ που εμπλέκονται σε σημαντικές επενδύσεις.

Επιπλέον, λαμβάνονται πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της αδήλωτης εργασίας. Στον τομέα της αδήλωτης εργασίας, ορισμένα κράτη μέλη έχουν ενισχύσει τα κατασταλτικά μέτρα τους (BE, CZ, EL, ES, FR, LV, NL, SK), ενώ άλλα προσφέρουν κάποια κίνητρα για τη δήλωση της απασχόλησης (EL, HR, LT, SI). Το BE και η CZ επικεντρώθηκαν στην καταπολέμηση της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, ενώ η FR και η SK έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στην επιθεώρηση της παράνομης εργασίας. Η LT έθεσε σε εφαρμογή τις επιταγές υπηρεσιών για τη διευκόλυνση μιας απλουστευμένης, ευέλικτης μορφής απασχόλησης στη γεωργία και τη δασοκομία. Η EL προώθησε τη χρήση του «κουπονιού εργασίας» (labour voucher), δηλαδή ενός κουπονιού με μια εναλλακτική μορφή ασφάλισης, κυρίως για το οικιακό προσωπικό και τα άτομα που απασχολούνται στους τομείς της γεωργίας και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η LV ενίσχυσε τη νομοθεσία για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και άσκησε πιέσεις με την εφαρμογή του προγράμματος μέτρων της για την αντιμετώπιση της παραοικονομίας και τη διασφάλιση θεμιτού ανταγωνισμού.

Πολλά κράτη μέλη συνέχισαν να θεσπίζουν τροποποιήσεις στις νομοθεσίες τους για την προστασία της απασχόλησης (ΝΠΑ). Στη FR, ο νόμος για την ασφάλεια της απασχόλησης, που υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2013, θέσπισε την ευρεία πρόσβαση στη συμπληρωματική ασφάλιση υγείας, τη δημιουργία προσωπικών λογαριασμών κατάρτισης, δικαιώματα για τη διασφάλιση της κινητικότητας και για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την απλούστευση της ομαδικής απόλυσης και τη μεγαλύτερη ευελιξία σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση μέσω συμφωνιών για τη διατήρηση της απασχόλησης. Στη SI, η νέα μεταρρύθμιση προβλέπει την απλούστευση των διαδικασιών και τη μείωση των διοικητικών εμποδίων, την ενίσχυση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, την παροχή κινήτρων για τις συμβάσεις αορίστου χρόνου και αντικινήτρων για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Το BE προέβη στην εναρμόνιση της ΝΠΑ για τους ειδικευμένους και ανειδίκευτους εργάτες και στην ενίσχυση της ευελιξίας της νομοθετικής ρύθμισης περί του χρόνου εργασίας. Στην HR, η πρώτη φάση των τροποποιήσεων της εργατικής νομοθεσίας, που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2013 επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων, στην εναρμόνιση με την οδηγία για τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου εργαζομένων και σε ορισμένα στοιχεία των συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Στην ΕΕ, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης επέφερε σημαντικές αλλαγές τις εργασιακές σχέσεις και τις συνθήκες εργασίας στον δημόσιο τομέα, εξοιμοιώνοντάς τις περισσότερο με εκείνες του ιδιωτικού τομέα. Πολλά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την ενίσχυση της ευελιξίας του εργατικού κώδικα, με τη χρήση συμβάσεων ορισμένου χρόνου (CZ, για εποχιακές θέσεις εργασίας στον τομέα της γεωργίας και των κατασκευών), της χρονικής επέκτασης της βραχυπρόθεσμης απασχόλησης (DE, από έξι σε 12 μήνες), της μείωσης των υποχρεωτικών χρονικών διαλειμμάτων μεταξύ των συμβάσεων ορισμένου χρόνου με τον ίδιο εργοδότη (IT), της παράτασης των χρονικών περιόδων απασχόλησης και μέσω της χρήσης ευέλικτου ωραρίου εργασίας (PL). Ορισμένες χώρες πραγματοποίησαν τροποποιήσεις στους μισθούς ή στα επιδόματα των ευέλικτων συμβάσεων (η DE προέβη σε τροποποιήσεις για τους προσωρινά απασχολούμενους σε διάφορους νέους τομείς, ενώ η AT για όσους απασχολούνται σε εργασία με μειωμένο ωράριο). Συνεπώς, η ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας έχει υποστεί μεταβολές σε αρκετά κράτη μέλη. Συνολικά, σε πέντε από τις επτά χώρες που έλαβαν ειδική ανά χώρα σύσταση για τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας τους για την προστασία της απασχόλησης (ΝΠΑ) το 2013 συστάθηκε να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό (ES, IT, SI, FR, και PL). Στην LT και τις NL, η χαλάρωση της νομοθεσίας για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και την προστασία των απολύσεων θα ευνοήσει τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην απασχόληση και τη ρευστότητα της αγοράς εργασίας.

2.2 Κατευθυντήρια γραμμή για την απασχόληση αριθ. 8: Δημιουργία εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού

Η βελτίωση της προσφοράς δεξιοτήτων και η προώθηση της εκπαίδευσης των ενηλίκων κατέστη προτεραιότητα σε πολλά κράτη μέλη. Πολλά κράτη μέλη θέσπισαν μέτρα με στόχο τη βελτίωση της προσφοράς δεξιοτήτων και την προώθηση της εκπαίδευσης των ενηλίκων. Η MT και η BG ενίσχυσαν την απασχολησιμότητα των ανέργων ή των χαμηλόμισθων μέσω της εκπαίδευσης, ενώ η AT επικεντρώθηκε στα άτομα χαμηλής και μεσαίας εξειδίκευσης, πραγματοποιώντας ευνοϊκές αλλαγές στο σύστημα της εκπαίδευσης. Η PL θέσπισε τη στρατηγική της για το ανθρώπινο κεφάλαιο μέχρι το 2020. Στη LV, η εφαρμογή ενός νέου προγράμματος επαναπατρισμού, με στόχο την ενθάρρυνση της επιστροφής των ειδικευμένων εργαζομένων και των επαγγελματιών, θα προσφέρει πληροφορίες για την αγορά εργασίας, μαθήματα εκμάθησης της λετονικής γλώσσας, καθώς και υποστήριξη προκειμένου τα παιδιά των επαναπατριζόμενων να συμμετάσχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Σε ορισμένες χώρες (CZ, IE, MT, NL), τα νέα μέτρα έχουν επικεντρωθεί σε συγκεκριμένους τομείς που είτε έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν άφθονες θέσεις εργασίας είτε πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση. Η MT υποστηρίζει τους αποφοίτους με δεξιότητες οι οποίες παρουσιάζουν έλλειψη προσφοράς, παρέχοντάς τους αποζημίωση για τα έξοδα εκπαίδευσης, ενώ η IE επικεντρώθηκε στην επιμόρφωση των αποφοίτων προκειμένου να επωφεληθούν από τη διεύρυνση των ευκαιριών απασχόλησης στον τομέα των ΤΠΕ. Προκειμένου το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό να λάβει τις απαιτούμενες δεξιότητες, δύο κράτη μέλη (AT και DE) τροποποίησαν τις νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με την πρόσβαση των υπηκόων τρίτων χωρών στην απασχόληση. Ένας μεγάλος αριθμός κρατών μελών έχει θεσπίσει ή σχεδιάζει να θεσπίσει το 2013 νέα ή ενισχυμένα μέτρα για την διατήρηση ή την αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM - Science, Technology, Engineering and Mathematics).

Πολλά κράτη μέλη θέσπισαν μέτρα για τη διευκόλυνση της μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία. Ένας σημαντικός αριθμός κρατών μελών (AT, BE, CZ, ES, FI, IT, PT, RO, UK) προσπάθησε να βελτιώσει τη μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία μέσω της δημιουργίας θέσεων πρακτικής άσκησης και μαθητείας και της ενίσχυσης των σχετικών θεσμών. Η PT προέβη σε μεταρρυθμίσεις στο διττό σύστημα μαθητείας της, παρέτεινε τη διάρκεια της άσκησης και διεύρυνε την πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα προσόντων. Η RO προώθησε την επαγγελματική κατάρτιση για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο UK, οι εργοδότες θα είναι σε θέση να σχεδιάσουν τις δικές τους θέσεις μαθητείας ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, ενώ εφαρμόστηκε ένα νέο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης για τους νέους που δεν διαθέτουν τις δεξιότητες και την εμπειρία που απαιτούνται για την αγορά εργασίας, μαζί με μια δέσμη εξατομικευμένων μέτρων στήριξης προκειμένου να τους βοηθήσουν να αναλάβουν θέσεις μαθητείας ή άλλες θέσεις εργασίας. Στο BE, οι νέοι χωρίς ειδίκευση μπορούν να αναλάβουν θέσεις πρακτικής άσκησης πλήρους απασχόλησης για μια περίοδο τριών έως έξι μηνών σε μια επιχείρηση, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό ή μια δημόσια υπηρεσία. Στο πλαίσιο του προγράμματος εγγυήσεων για τους νέους, η FI καθιστά πιο προσιτή και ελκυστική τη μαθητεία τόσο για τους εκπαιδευόμενους όσο και για τους εργοδότες. Η IT προέβη στην απλούστευση των υποχρεώσεων του εργοδότη σχετικά με την παροχή κατάρτισης για τους μαθητευόμενους και διέθεσε πόρους για την ενεργοποίηση της πρακτικής άσκησης για τους νέους που ανήκουν στην κατηγορία ΕΑΕΚ, οι οποίοι ζουν σε μειονεκτικές περιοχές, καθώς και για τους φοιτητές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η SE εφαρμόζει προγράμματα «θέσεων εργασίας με στόχο την επαγγελματική κατάρτιση» για τους νέους ηλικίας 15-24 ετών, οι οποίοι δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία στο συγκεκριμένο επάγγελμα, και που αφιερώνουν το 15-25% του χρόνου εργασίας σε μη αμειβόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Η ES ανέπτυξε μια σύμβαση κατάρτισης και μαθητείας και έθεσε τη βάση για τη διπλή επαγγελματική κατάρτιση. Η CZ κατάρτισε τον εθνικό κατάλογο θέσεων πρακτικής άσκησης.

2.3 Κατευθυντήρια γραμμή για την απασχόληση αριθ. 9: Βελτίωση της ποιότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης

Αρκετά κράτη μέλη επικεντρώθηκαν στη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) ώστε να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις ανάγκες της αγοράς εργασίας (DK, EE, EL, ES, HU, IE, LV, PL, SE, SK). Ορισμένες χώρες έθεσαν τα θεμέλια ή αναθεώρησαν αναλόγως τα συστήματά τους για τη διπλή επαγγελματική εκπαίδευση (EE, EL, ES, HU, SK). Στην ΕΕ, ο νέος νόμος για την επαγγελματική εκπαίδευση θα εφαρμόσει μια νέα δομή προγραμμάτων σπουδών ΕΕΚ. Στην Ελλάδα, ο νόμος για την αναδιάρθρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θέτει τα θεμέλια για αλλαγές στον τομέα της  επαγγελματικής εκπαίδευσης, όπως την αναδιάρθρωση των προγραμμάτων σπουδών και την αναβάθμιση του ρόλου του ΟΑΕΔ για τη δημιουργία προγραμμάτων μαθητείας Η SE ενίσχυσε το σύστημά της με την αύξηση των επιχορηγήσεων που καταβάλλονται στους εργοδότες για την πρόσληψη μαθητευόμενων. Η DK εισήγαγε κέντρα μαθητείας στις επαγγελματικές σχολές τους και η IE ίδρυσε μια νέα αρχή εκπαίδευσης και κατάρτισης (SOLAS). Η CY ίδρυσε μεταδευτεροβάθμια ιδρύματα ΕΕΚ καθώς και εσπερινές τεχνικές και επαγγελματικές σχολές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Τα κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει πλαίσια επαγγελματικών προσόντων, για την καλύτερη σύνδεση της γενικής εκπαίδευσης, της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και για τη βελτίωση της διαφάνειας των επαγγελματικών προσόντων σε διασυνοριακό επίπεδο. Από τα τέλη του 2012, πέντε χώρες (BG, DE, IT, PL, SI) όχι μόνο ανέπτυξαν ένα εθνικό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων, αλλά το συνέδεσαν επίσης με το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των κρατών μελών που το έχουν πετύχει αυτό στα 20. Οι CZ, DK, EE, FR, IE και LT άρχισαν να χορηγούν τίτλους με σαφείς αναφορές στο επίπεδο του ΕΠΕΠ.

Σχετικές αλλαγές πραγματοποιήθηκαν στα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε πολλά κράτη μέλη. Μεταρρυθμίσεις του συστήματος ανώτερης εκπαίδευσης πραγματοποιούνται στην AT, την EE, την EL, τη FR, την HU, την PL, την PT και τη LV. Η μεταρρύθμιση στην AT στοχεύει στην αύξηση του ποσοστού των ενεργών φοιτητών και του ποσοστού ολοκλήρωσης των σπουδών, στη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και στη συντόμευση της μέσης διάρκειας σπουδών. Στην EE, η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων παρέχει περισσότερη καθοδήγηση με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και σε στενή συνεργασία με τους εργοδότες και τα αρμόδια υπουργεία όσον αφορά το πόσες θέσεις μελέτης θα διατεθούν στα διάφορα πεδία μελέτης. Η EL ενοποίησε το δίκτυο τεχνικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων. Η PL εγγυήθηκε την οικονομική υποστήριξη για την υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων σπουδών των πανεπιστημίων σε στρατηγικούς τομείς και η LV πρότεινε διάφορες μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του συστήματος ανώτερης εκπαίδευσής της. Η διεύρυνση της πρόσβασης στα επαγγελματικά και τεχνικά πτυχία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης σε επίπεδο πτυχίου, η ενίσχυση της πρακτικής εμπειρίας στα προγράμματα σπουδών, η αναμόρφωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και η προώθηση της στρατηγικής ανάπτυξης προς ψηφιακούς τρόπους μάθησης αποτελούν βασικούς στόχους της πρόσφατης μεταρρύθμισης της FR. Αρκετά κράτη μέλη πραγματοποίησαν αλλαγές στο σύστημα των επιχορηγήσεων ή/και των διδάκτρων (DE, DK, EE, FR, HU, PL).

Πολλά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για τη βελτίωση της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τους (AT, BE, BG, CZ, DK, EE, EL, ES, FR, LU, MT, NL, PL, PT, SE, SK). Μερικά αντιμετώπισαν τις προκλήσεις με πιο ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις, ενώ άλλα επικεντρώθηκαν στην ποιότητα της διδασκαλίας και των προγραμμάτων σπουδών ή στα άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο. Στην EE, ο πρόσφατος νόμος για τον πρώτο και δεύτερο κύκλο σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διευκρινίζει τις αρμοδιότητες του κράτους και των τοπικών δήμων στην οργάνωση της γενικής εκπαίδευσης και επιδιώκει να βελτιώσει το δίκτυο του δεύτερου κύκλου σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η MT συνέχισε να ενισχύει τη γενική εκπαίδευση με την εισαγωγή του νέου πλαισίου εθνικού προγράμματος σπουδών. Η DK ενέκρινε μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία θα εφαρμοστεί από το σχολικό έτος 2014-15 και περιλαμβάνει περισσότερες ώρες για τα βασικά μαθήματα (π.χ. γλώσσα, μαθηματικά και αγγλικά) και δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην πρακτική κατάρτιση. Μόλις θεσπιστεί οριστικά, η νέα μεταρρύθμιση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο LU θα επιδιώξει ένα σύστημα που θα είναι περισσότερο προσανατολισμένο στις δεξιότητες, δυναμικό και ευέλικτο. Η CZ και η SK εισήγαγαν νέα μέτρα σε σχέση με τις επιθεωρήσεις και τις επιδόσεις των σχολείων. Η PT αναπτύσσει ένα ολοκληρωμένο εργαλείο παρακολούθησης για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των πολιτικών εκπαίδευσης. Προκειμένου να βελτιωθούν οι επιδόσεις των σχολείων και των εκπαιδευτικών, η PL εισάγει αλλαγές στο χάρτη των εκπαιδευτικών από το 2014: μείωση της μετ’ αποδοχών άδειας και της μακροχρόνιας αναρρωτικής άδειας, και επικέντρωση των εκπαιδευτικών πόρων στα μαθήματα που αντιμετωπίζουν άμεσα τις ανάγκες των σχολείων. Η PL μείωσε επίσης την επίσημη ηλικία εισόδου στο σχολείο από τα επτά στα έξι έτη και η σχολική φοίτηση σε αυτήν την ηλικία θα είναι υποχρεωτική από το 2014.

Η BG και η MT θέσπισαν μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση του αριθμού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, ενώ η AT επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση της αδικαιολόγητης συχνής απουσίας από το σχολείο ως μέσο για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, ιδίως των μειονεκτούντων νέων. Για την επιτάχυνση της ένταξης των ατόμων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου στην αγορά εργασίας, η SE καθιέρωσε μαθήματα παροχής κινήτρων συνέχισης της εκπαίδευσης διάρκειας τριών μηνών που παραδίδονται από λύκεια.

2.4 Κατευθυντήρια γραμμή για την απασχόληση αριθ. 10: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας

Ενώ ορισμένα κράτη μέλη έχουν βελτιώσει τις παροχές για την αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας, άλλα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε παροχές ή μειωμένες παροχές. Σε απάντηση στις αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις του αυξανόμενου αριθμού των παιδιών που πλήττονται από τη φτώχεια, ορισμένα κράτη μέλη ενέτειναν τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας, συμπεριλαμβανομένου ενός ολοκληρωμένου εθνικού σχεδίου δράσης στο BE. Στην EE, η μεταρρύθμιση του οικογενειακού επιδόματος βάσει αναγκών εφαρμόστηκε εν μέρει από τον Ιούλιο του 2013 (με προβλεπόμενη αύξηση των επιδομάτων από το 2015). Στη LV, για την υποστήριξη των φτωχότερων οικογενειών, πραγματοποιήθηκαν αυξήσεις στις ελάχιστες μηνιαίες γονικές παροχές, στα επιδόματα παιδικής φροντίδας και στα συμπληρώματα επιδομάτων παιδικής φροντίδας για τα παιδιά που γεννιούνται σε πολλαπλούς τοκετούς, συμπεριλαμβανομένων των γονέων χωρίς κοινωνική ασφάλιση, ενώ αυξήθηκε η έκπτωση επί του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων για τα εξαρτώμενα μέλη. Οι πρόσφατες τάσεις των αυξημένων προϋποθέσεων ή των περικοπών στα επιδόματα συνεχίζονται επίσης, για παράδειγμα, στις χώρες που εφαρμόζουν αυστηρότερες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας ή πάγωμα ή μείωση του επιπέδου των μέτρων στήριξης του εισοδήματος (EL, ES, SI, UK). Αυτό συνέβαλε στην αποδυνάμωση της σταθεροποιητικής επίδρασης των κοινωνικών δαπανών επί των εισοδημάτων των νοικοκυριών.

Ομοίως, τα μηνύματα είναι ανάμεικτα για την πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και την παροχή υπηρεσιών παιδικής φροντίδας. Ορισμένα κράτη μέλη (DE, FR, HU, LV, PL, UK) ανέλαβαν πρωτοβουλίες με στόχο την επέκταση της συμμετοχής των παιδιών στην ΠΕΦ ως μέρος των στρατηγικών τους για τη βελτίωση των ευκαιριών για τα παιδιά. Η DE εισήγαγε το δικαίωμα στις υπηρεσίες παιδικής φροντίδας για παιδιά κάτω των τριών ετών, η μεταρρύθμιση της FR έχει ως στόχο, μέσω μιας κατάλληλης παιδαγωγικής προσέγγισης, να αυξήσει το ποσοστό συμμετοχής παιδιών από δύο έως τριών ετών και η PL σχεδιάζει να διευρύνει τον κατάλογο των επιχειρήσεων που μπορούν να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό για τα έξοδα ίδρυσης και λειτουργίας των ιδρυμάτων παροχής υπηρεσιών φροντίδας. Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2013, η PL εξέδωσε νέο κανονισμό, σύμφωνα με τον οποίο από τον Σεπτέμβριο του 2015 κάθε παιδί ηλικίας τεσσάρων ετών θα έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στην προσχολική εκπαίδευση και από τον Σεπτέμβριο του 2017 κάθε παιδί ηλικίας τριών ετών θα έχει μια εγγυημένη θέση στην προσχολική εκπαίδευση. Άλλες χώρες (HR, LV και UK) έλαβαν μέτρα με σκοπό τη βελτίωση της οικονομικής προσιτότητας των υπηρεσιών ΠΕΦ. Στη LV, οι τοπικές κυβερνήσεις τώρα συγχρηματοδοτούν το κόστος για την εγγραφή σε ιδιωτικά ιδρύματα παιδιών ηλικίας από ενός έως τεσσάρων ετών, σε περιπτώσεις όπου υπάρχει λίστα αναμονής για τα δημόσια ιδρύματα. Η HR θέσπισε νόμο για τις παιδοκόμους με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης στις υπηρεσίες παιδικής φροντίδας. Διάφορα κράτη μέλη έχουν επίσης λάβει μέτρα για την ενίσχυση της προστασίας των παιδιών στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας (DK, ES, FI, PL, SE).

Η εξισορρόπηση μεταξύ των ετών εργασίας και των ετών σύνταξης αποτελεί βασικό θέμα στις πρωτοβουλίες για τις συντάξεις, καθώς σχεδόν παντού τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνονται και εξισώνονται μεταξύ των δύο φύλων. Για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων σχετικά με τις συντάξεις, τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο την ανάγκη για τη διασφάλιση μακρύτερου επαγγελματικού βίου προκειμένου να αντισταθμιστεί η αύξηση της διάρκειας ζωής. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, διάφορα κράτη μέλη θέσπισαν ή επιτάχυναν την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για τις γυναίκες ή/και τους άνδρες. Συνολικά, 23 από τα 28 κράτη μέλη έχουν θεσμοθετήσει πλέον υφιστάμενες ή μελλοντικές αυξήσεις των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε πολλές περιπτώσεις, η αύξηση συνοδεύεται από την (σταδιακή) εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για τους άνδρες και τις γυναίκες (CZ, EE, EL, HR, IT, LT, MT, PL, SI, SK, UK). Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση άλλων βασικών κινητήριων δυνάμεων των διαφορών στις συντάξεις λόγω φύλου, ιδίως η διακοπή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και η χαμηλή ένταση εργασίας.

Περισσότερες χώρες προβαίνουν, επίσης, στη λήψη καίριων μέτρων που συνδέουν την ηλικία συνταξιοδότησης με την αύξηση της διάρκειας ζωής. Αφού πρώτα αύξησαν το όριο συντάξιμης ηλικίας για να καλύψουν προηγούμενες αυξήσεις της διάρκειας ζωής, ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών έχουν επιλέξει να καθιερώσουν μια σαφής σύνδεση μεταξύ της ηλικίας συνταξιοδότησης και των μελλοντικών αυξήσεων του προσδόκιμου ζωής (CY, DK, EL, IT, NL, SK). Ωστόσο, πολλά κράτη μέλη έχουν σοβαρές επιφυλάξεις για αυτή την ιδέα. Ορισμένα υποστηρίζουν ότι πρώτα πρέπει να μειώσουν την παρούσα διαφορά μεταξύ της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης και του εκ του νόμου προβλεπόμενου ορίου συνταξιοδότησης. Άλλα αντιμετωπίζουν την ιδέα της αυτόματης αύξησης του ορίου της ηλικίας συνταξιοδότησης ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής ως εξαιρετικά καινοτόμα.

Προκειμένου να εμποδίσουν την πρόωρη αποχώρηση από την αγορά εργασίας, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν λάβει μέτρα για τον περιορισμό της πρόσβασης σε πρόωρη συνταξιοδότηση. Τα βασικά μεταρρυθμιστικά μέτρα στον τομέα αυτό είναι οι αυστηρότερες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για τις πρόωρες συντάξεις (ελάχιστο όριο ηλικίας, ιστορικό εισφορών και επίπεδο παροχών), οι αυξημένες κυρώσεις για την πρόωρη αποχώρηση από τη εργασία και η μεγαλύτερη έμφαση στα μέτρα υπέρ της δραστηριοποίησης. Συγκεκριμένα, πολλές χώρες περιορίζουν την πρόσβαση σε ευρέως χρησιμοποιούμενες οδούς για πρόωρη συνταξιοδότηση, όπως παρατεταμένα επιδόματα ανεργίας (π.χ. ES) ή επιδόματα αναπηρίας (π.χ. AT, BE, DK). Παρόλα αυτά σε ορισμένα κράτη μέλη (AT, BE, BG, HR, LU, MT, RO, SI), οι δυνατότητες πρόωρης αποχώρησης από την εργασία, εξακολουθούν να τείνουν να υπονομεύουν την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των συντάξεων και να μειώνουν την απασχόληση και την ανάπτυξη.

Πολλά κράτη μέλη παρέχουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να παρατείνουν τον επαγγελματικό τους βίο και να βελτιώσουν τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα με την αναβολή της συνταξιοδότησης. Το 2012, η BG και το UK κατάργησαν τις διατάξεις σχετικά με την προκαθορισμένη ηλικία συνταξιοδότησης. Στη FR, η ηλικία στην οποία οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα μπορούν να θέσουν έναν εργαζόμενο σε καθεστώς συνταξιοδότησης χωρίς τη συγκατάθεσή του/της έχει αυξηθεί από τα 65 στα 70 έτη. Πολλά συνταξιοδοτικά συστήματα περιλαμβάνουν κίνητρα για εργασία πέραν του ορίου ηλικίας (ES), όπως υψηλότερα ποσοστά συσσώρευσης σύνταξης ή προσαύξηση της σύνταξης σε περίπτωση καθυστέρησης συνταξιοδότησης (FI, FR). Περισσότερες χώρες καθιστούν πιο ήπιους τους κανόνες προκειμένου να επιτρέψουν το συνδυασμό των συνταξιοδοτικών παροχών με το επαγγελματικό εισόδημα (BE, ES, NL και SI). Επίσης, είναι σημαντικό ότι ορισμένες χώρες στηρίζουν όλο και περισσότερο τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις θεσπίζοντας μέτρα για την παράταση του επαγγελματικού βίου στους χώρους εργασίας και στις αγορές εργασίας (π.χ. BE, FR, SI, SK). Ωστόσο, σε αυτό τον τομέα, οι προσπάθειες εξακολουθούν να είναι υπερβολικά περιορισμένες και ασυντόνιστες. Εάν οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις σημειώσουν επιτυχία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επεκτείνουν σε μεγάλο βαθμό και να εντείνουν τα μέτρα προκειμένου να επιτρέψουν και να ενθαρρύνουν τις γυναίκες και τους άνδρες να εργαστούν σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Σε απάντηση των δημοσιονομικών πιέσεων, οι χώρες επανεξετάζουν τις δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και αναζητούν τρόπους για τη βελτίωση της σχέσης κόστους-ωφελείας, ενώ καθιερώνουν καλύτερα μέσα για τον περιορισμό των δαπανών. Αρκετά κράτη μέλη έχουν πραγματοποιήσει ή θέσει σε εφαρμογή τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των συστημάτων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (AT, BG, CY, EL, ES, FI, HR, HU, LT, UK). Η BG βρίσκεται σε διαδικασία καθιέρωσης ενός νέου μοντέλου τιμολόγησης νοσοκομειακής περίθαλψης που βασίζεται στη χρήση των ομάδων σχετικών με διαγνώσεις. Ο νέος νόμος για τον τομέα της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο ΕΣΥ του UK (Αγγλία), με επιπτώσεις στο ποιος θα είναι ο αρμόδιος για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την ανάθεση των υπηρεσιών και τον τρόπο δαπάνης των χρημάτων. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ή σχεδιάζουν να θεσπίσουν μέτρα για τη συγκράτηση της αύξησης του κόστους των δαπανών για την υγεία (AT, BE, CY, DE, EL, ES, FR, HR, HU, IE, NL, PT). Η AT, το BE και η FR επικεντρώθηκαν στον καθορισμό του ανώτατου ορίου του συνολικού επιπέδου της αύξησης των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η PT εισήγαγε νέους κανόνες για την τιμολόγηση και συνταγογράφηση των γενόσημων φαρμάκων κατά διεθνή μη κατοχυρωμένη ονομασία (INN), προωθώντας έτσι τη χρήση των γενόσημων φαρμάκων και των λιγότερο δαπανηρών διαθέσιμων προϊόντων. Μια σειρά μέτρων έχουν ληφθεί για τη βελτίωση της παροχής των υπηρεσιών υγείας, πολλά από τα οποία αναπτύσσουν περαιτέρω ηλεκτρονικές εφαρμογές υγείας (E-Health) (AT, BE, BG, DK, ES, HU, LT, LT, LV, MT, PL, PT, SE, SI, SK, UK). Η ES καθιερώνει ένα νέο νομικό πλαίσιο που ορίζει μοντέλα κλινικής διαχείρισης που εφαρμόζονται σε όλα τα κέντρα του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Η AT θέσπισε ένα ηλεκτρονικό μητρώο υγείας με στόχο τη βελτίωση της επαρκούς συνέχισης της περίθαλψης και τη ροή των πληροφοριών των παρόχων ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Με δεδομένη τη σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζουν όσον αφορά την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ορισμένα κράτη μέλη έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους, όμως είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί κατά πόσον έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές.

Συνεχίζει να υφίσταται η ανάγκη εύρεσης νέων τρόπων αντιμετώπισης των ελλείψεων προσωπικού και διασφάλισης της πρόσβασης στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλες τις εκκλήσεις λήψης περαιτέρω μέτρων. Ορισμένα κράτη μέλη επενδύουν σημαντικά στο εργατικό δυναμικό ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (BG, DE, HU, MT, PL, SK). Η HU αύξησε το μισθό 90.000 επαγγελματιών στον τομέα της υγείας. Η DE αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της έλλειψης των επαγγελματιών υγείας στις αγροτικές περιοχές. Η ενίσχυση της πρόσβασης στις υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα για αρκετά κράτη μέλη (DK, EL, FI, FR, LU, LV). Το LU θέσπισε ένα σύστημα «υπηρεσιών πληρωμών τρίτων» για τους ασφαλισμένους που επισήμως έχουν δηλωθεί ότι βρίσκονται σε μια οικονομικά ευαίσθητη κατάσταση από την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία. Η EL δημιουργεί ένα προσωρινό σύστημα εισιτηρίων ελεύθερης πρόσβασης στην υγεία (health voucher) διασφαλίζοντας την πρόσβαση των ανασφάλιστων πολιτών σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. 

Ενώ οι υπηρεσίες μακροχρόνιας περίθαλψης συχνά επηρεάζονται από τους περιορισμούς του προϋπολογισμού, οι χώρες λαμβάνουν επίσης μέτρα για τη διασφάλιση της καλύτερης οργάνωσης αυτών των κοινωνικών υπηρεσιών. Ορισμένα κράτη μέλη (BG, SI) θέσπισαν εθνικές στρατηγικές που βασίζονται σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και στην ενίσχυση της παροχής ποιοτικών κοινωνικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της μακροχρόνιας περίθαλψης. Στη SI, το εθνικό πρόγραμμα για την κοινωνική προστασία (2013-20) ορίζει ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους για την ανάπτυξη των κοινωνικών συστημάτων γενικότερα και για τις κοινωνικές υπηρεσίες ειδικότερα. Η FI εφάρμοσε μια μεταρρύθμιση του συστήματος μακροχρόνιας περίθαλψής της, ενισχύοντας το ρόλο των υπηρεσιών αποκατάστασης και δίνοντας σαφή προτεραιότητα στην κατ 'οίκον περίθαλψη όσον αφορά τις οικιακές υπηρεσίες. Σε πολλά κράτη μέλη, η ανεπάρκεια των επίσημων διατάξεων περί μακροχρόνιας περίθαλψης (ΜΠ) παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη γυναικεία απασχόληση και την ανάπτυξη, καθώς και την προστασία κατά της εξάρτησης των ηλικιωμένων. 

Οι αυξημένες προσπάθειες για τον περιορισμό ή τη μείωση της φτώχειας των ενηλίκων περιλαμβάνουν σημαντικές βελτιώσεις των συστημάτων κοινωνικής αρωγής. Ορισμένα κράτη μέλη θεσπίζουν ή ενισχύουν μέτρα δραστηριοποίησης στο πλαίσιο της πολιτικής τους για την καλύτερη αντιμετώπιση της φτώχειας των ενηλίκων (βλ. την ενότητα που αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας). Επίσης, σε ορισμένα κράτη μέλη οι μεταρρυθμίσεις του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας έχουν προγραμματιστεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη (LT, CY, DK, EL, HR, IT, PL και RO). Το 2012, η LT προώθησε τη μεταρρύθμιση του συστήματος χρηματικής κοινωνικής αρωγής με σκοπό την αύξηση των κινήτρων για εργασία, την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στην κοινωνική αρωγή και τα μέτρα ενεργοποίησης και την καλύτερη στόχευση και προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των τοπικών γραφείων απασχόλησης και των δήμων. Η IT θέτει σε εφαρμογή τη μεταρρύθμιση του κύριου μηχανισμού εισοδηματικών κριτηρίων. Η εν λόγω διάταξη έχει ως στόχο να αυξήσει την ικανότητα στόχευσης του μέσου και τη δίκαιη κατανομή των φορολογικών απαλλαγών και των κοινωνικών παροχών. Η IT εφάρμοσε το πιλοτικό πρόγραμμα «νέα κοινωνική κάρτα» - ένα σύστημα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που θα συνδεθεί μεταγενέστερα με πολιτικές δραστηριοποίησης. Στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του συστήματος κοινωνικής αρωγής της, η CY, σχεδιάζει επίσης να θεσπίσει ένα σύστημα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος (ΕΕΕ) (το οποίο θα αντικαταστήσει ουσιαστικά το υφιστάμενο σύστημα δημόσιας αρωγής). Η EL σκοπεύει να εφαρμόσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την καθιέρωση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στη χώρα. Ορισμένα κράτη μέλη (BE, EE, ES, HU, MT, UK) έχουν λάβει μέτρα για την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών. Παρά τις προσπάθειες αυτές, πολλά απομένουν να γίνουν σε επίπεδο κρατών μελών για την επίτευξη του σωστού συνδυασμού κατάλληλης εισοδηματικής στήριξης, αγορών εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και πρόσβασης σε υπηρεσίες.

Τα κράτη μέλη θέσπισαν ειδικά προγράμματα ένταξης για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ιδιαίτερα μειονεκτικές καταστάσεις και για τους ανθρώπους που πλήττονται από έλλειψη στέγης και αποκλεισμό από τη στέγαση. Πολλά κράτη μέλη έχουν επανεξετάσει ή έχουν αναπτύξει τις εθνικές στρατηγικές τους για την ένταξη των Ρομά ή ολοκληρωμένες δέσμες μέτρων πολιτικής με συγκεκριμένους όρους, ιδίως επιδιώκοντας να οργανώσουν διάλογο (AT, BE, BG, CZ, DK, EE, EL, ES, FI, FR, HU, IE, IT, LV, NL, RO, SE, SI, UK). Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης, το LU έθεσε σε εφαρμογή μια ολοκληρωμένη στρατηγική υπέρ των αστέγων με γνώμονα τη στέγαση και την αποφυγή ποινικοποίησης, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη, τη μείωση των μακροχρόνια αστέγων και τη βελτίωση της πρόσβασης στη στέγαση και σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες από τους αστέγους. Αρκετά κράτη μέλη (ES, FR, SK) έχουν θεσπίσει μέτρα για την αύξηση προσιτών εργατικών και μισθωμένων κατοικιών για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος ή την καταπολέμηση του διαχωρισμού (HU). Οι NL εφάρμοσαν αυξήσεις στις επιδοτήσεις των εξαρτώμενων από το εισόδημα ενοικίων στον τομέα της κοινωνικής στέγασης, ενώ στο BE προσφέρονται επιδοτήσεις ενοικίου σε όσους συγκαταλέγονται στη λίστα αναμονής κοινωνικής στέγασης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

3.  ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ

Στην ανακοίνωση για την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ)[25], η Επιτροπή πρότεινε την κατάρτιση ενός πίνακα αποτελεσμάτων βασικών δεικτών απασχόλησης και κοινωνικών δεικτών που θα χρησιμοποιηθούν στο σχέδιο της κοινής έκθεσης για την απασχόληση. Ο πίνακας αποτελεσμάτων αποτελείται από πέντε βασικούς δείκτες: το ποσοστό ανεργίας (ηλικιακή ομάδα 15-74)· το ποσοστό των νέων ΕΑΕΚ σε συνδυασμό με το ποσοστό ανεργίας των νέων (ηλικιακή ομάδα 15-24)· το πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών· το ποσοστό κινδύνου φτώχειας (ηλικιακή ομάδα 15-64 ετών) και τις εισοδηματικές ανισότητες (λόγος S80/S20). Ο πίνακας αποτελεσμάτων εξασφαλίζει μεγαλύτερη διαφάνεια και καθιστά ευκολότερο τον προσδιορισμό των μεγάλων τάσεων απασχόλησης και κοινωνικών τάσεων[26] που ενδέχεται να επηρεάσουν την ορθή λειτουργία της ΟΝΕ και να απαιτήσουν πιο προσεκτική παρακολούθηση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου[27]. Τον Οκτώβριο του 2013, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να συνεχιστεί η χρήση ενός πίνακα αποτελεσμάτων για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην κοινή έκθεση για την απασχόληση καθώς και δεικτών απασχόλησης και κοινωνικών δεικτών σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που προτείνονται από την Επιτροπή, κατόπιν κατάλληλων διεργασιών εκ μέρους των σχετικών επιτροπών, για τη λήψη απόφασης από το Συμβούλιο τον Δεκέμβριο με στόχο τη χρήση αυτών των νέων μέσων, ήδη από το ευρωπαϊκό εξάμηνο του 2014[28].

Σε περίπτωση οικονομικής κρίσης, υπάρχει κίνδυνος να αναπτυχθούν προβλήματα στην απασχόληση και κοινωνικά προβλήματα εντός της νομισματικής ένωσης εάν δεν εφαρμοσθούν αποτελεσματικά μέτρα πολιτικής πράγμα που θα οδηγήσει σε επίμονες διαφορές και στην επιδείνωση των οικονομικών θεμελιωδών μεγεθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της. Οι κύριοι δίαυλοι μετάδοσης σοβαρών προβλημάτων της απασχόλησης καθώς και κοινωνικών προβλημάτων σε άλλα κράτη μέλη είναι το εσωτερικό εμπόριο· η διάβρωση του ανθρώπινου κεφαλαίου με αποτέλεσμα την επιδείνωση των συνθηκών μακροπρόθεσμης διεθνούς ανταγωνιστικότητας· και η δυνητική αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών που συνδέεται με την κυβερνητική αστάθεια. Είναι επομένως προς το συμφέρον όλων των κρατών μελών να διασφαλίσουν την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων της απασχόλησης και των κοινωνικών προκλήσεων[29].

Η ανάλυση στην παρούσα ενότητα βασίζεται σε πέντε βασικούς δείκτες, όπως παρουσιάζονται στην ανωτέρω ανακοίνωση[30]. Η ανάγνωση του πίνακα αποτελεσμάτων δεν πρέπει να  γίνει μηχανικά και μια λεπτομερέστερη ερμηνεία αυτού θα πρέπει να βασίζεται σε υφιστάμενα εργαλεία: δείκτης επιδόσεων απασχόλησης (ΔΕΑ), δείκτης επιδόσεων για την κοινωνική προστασία (ΔΕΚΠ), κοινό πλαίσιο αξιολόγησης (ΚΠΑ) και συμφωνημένα σύνολα δεδομένων όπως η έρευνα ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού και οι στατιστικές της ΕΕ για τα εισοδήματα και τις συνθήκες διαβίωσης[31].

Οι αποκλίσεις που επισημαίνονται με αυτόν το νέο πίνακα αποτελεσμάτων και οι τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών τάσεων και των ανησυχητικών επιπέδων των προβλημάτων της απασχόλησης και του κοινωνικού τομέα θα αναλυθούν περαιτέρω κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2014 μέσω της λεπτομερέστερης εφαρμογής των πρόσθετων δεικτών, μεταξύ άλλων στη διαδικασία της πολυμερούς εποπτείας και κατά τη διάρκεια της κατάρτισης των ειδικών ανά χώρα συστάσεων.

Στις επόμενες υποενότητες ακολουθεί μια επισκόπηση των πρόσφατων αποκλινουσών κοινωνικο-οικονομικών τάσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο τον προσδιορισμό των πιο αξιοσημείωτων εξελίξεων στις επιμέρους χώρες ανά καθένα από τους πέντε δείκτες. Τέλος, στο παράρτημα παρέχονται πίνακες μαζί με μια επισκόπηση της κατάστασης που επικρατεί ανά δείκτη σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και μια επισκόπηση των βασικών προκλήσεων για την απασχόληση όπως προσδιορίζονται σύμφωνα με το ΔΕΑ και των κοινωνικών τάσεων που παρακολουθούνται από το ΔΕΚΠ.

Οι δυνητικά προβληματικές βασικές εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης και τον κοινωνικό τομέα που οδηγούν σε αποκλίσεις σε ολόκληρη την ΕΕ και καθιστούν αναγκαία τη διεξαγωγή περαιτέρω ανάλυσης και ενδεχομένως ισχυρότερα μέτρα πολιτικής θα μπορούσαν να εντοπιστούν σε τρεις διαστάσεις:

· Για κάθε κράτος μέλος, η μεταβολή του δείκτη σε ένα συγκεκριμένο έτος, σε σύγκριση με τις προηγούμενες χρονικές περιόδους (ιστορική τάση)·

· Για κάθε κράτος μέλος, η διαφορά από τα μέσα ποσοστά της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ κατά το ίδιο έτος (παρέχοντας την αποτύπωση των υφιστάμενων διαφορών ως προς την απασχόληση και την κοινωνική κατάσταση)·

· Η μεταβολή του δείκτη μεταξύ δύο συναπτών ετών σε κάθε κράτος μέλος σε σχέση με την μεταβολή των επιπέδων της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ (που είναι ενδεικτικά της δυναμικής της κοινωνικο-οικονομικής σύγκλισης/απόκλισης). 

3.1       Ποσοστό ανεργίας - μεταβολή και επίπεδο

[32]Η διαφορά που παρουσιάστηκε μεταξύ των ποσοστών ανεργίας των κρατών μελών του «Βορρά και του πυρήνα» και των κρατών μελών του «Νότου και της περιφέρειας» της ζώνης του ευρώ, αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό από το 2008, και φτάνοντας τώρα τις 10,2 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.), έναντι των 1,7 ποσοστιαίων μονάδων μεταξύ των βορείων και των περιφερειακών χωρών που δεν ανήκουν στη ΖΕ. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, η νομισματική ένωση συνέβαλε έμμεσα στη σύγκλιση των ποσοστών ανεργίας μεταξύ των κρατών μελών της, κυρίως λόγω της αύξησης της ζήτησης που σχετίζεται με τις μεγάλες εισροές κεφαλαίων στις «περιφερειακές» χώρες μετά την εισαγωγή του ευρώ. Ωστόσο, η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση προκάλεσε αποκλίσεις στα ποσοστά ανεργίας σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, εν μέρει λόγω της αργής διαδικασίας απομόχλευσης και της αβεβαιότητας γύρω από τις προοπτικές ανάκαμψης της «περιφέρειας», η οποία, επίσης, μεταφράζεται σε υψηλό κόστος δανεισμού στις χώρες αυτές.

Διάγραμμα I: Ποσοστά ανεργίας (ηλικιακή ομάδα 15-74) ανά ομάδες κρατών μελών της ζώνης του ευρώ (ΖΕ) και κρατών μελών εκτός της ΖΕ από το 2000

Πηγή: Eurostat (ΕΕΔ), υπολογισμοί της ΓΔ EMPL· σταθμισμένοι μέσοι όροι

Όπως φαίνεται από τα στοιχεία στους συναπτόμενους πίνακες, υπάρχουν πέντε κράτη μέλη (HR, CY, EL, PT και ES) όπου η κατάσταση της ανεργίας είναι από τις πιο ανησυχητικές. Σε αυτές τις χώρες, το ποσοστό ανεργίας είναι πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ και της ΖΕ. Επίσης, η αύξηση της ανεργίας ήταν σχετικά γρήγορη σε σύγκριση με τις ιστορικές τάσεις και με άλλα κράτη μέλη (δηλαδή απόκλιση). Ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, η IT, οι NL και η SI αντιμετωπίζουν ποσοστά ανεργίας που δεν είναι ακραία από την άποψη των επιπέδων τους, αλλά έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

3.2       Ποσοστό ανεργίας των νέων και ποσοστό των νέων ΕΑΕΚ (Νέοι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης) - μεταβολή και επίπεδο

Στις νότιες και περιφερειακές χώρες της ζώνης του ευρώ, η ανεργία των νέων αυξήθηκε σημαντικά από το 2008 και μετά, φτάνοντας σε ποσοστό άνω του 40% το 2012. Αντίθετα, στα κράτη μέλη του Βορρά/πυρήνα της ΖΕ, τα ποσοστά παρέμειναν περισσότερο ή λιγότερο σταθερά, έτσι ώστε μέχρι το 2012 η διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων των κρατών μελών είχε αυξηθεί κατά περισσότερες από 25 ποσοστιαίες μονάδες. Οι εξελίξεις στα υπόλοιπα κράτη μέλη υπήρξαν, επίσης, αρνητικές, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι στις νότιες/περιφερειακές χώρες. Το μέσο ποσοστό των ατόμων εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης (ΕΑΕΚ), ηλικίας 15-24 άγγιξε το 19% στα κράτη μέλη του Νότου και της περιφέρειας της ζώνης του ευρώ, έναντι του 9,2% στα κράτη μέλη του Βορρά/πυρήνα, και η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομάδων χωρών συνεχίζεται να αυξάνεται, κατά τρόπο παρόμοιο με εκείνο των τάσεων της ανεργίας. Η ανεργία των νέων και η αεργία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά φαινόμενα, δεδομένων των αρνητικών επιπτώσεών τους στο μέλλον της απασχολησιμότητας και της παραγωγικότητας του εν λόγω πληθυσμού. Η παρούσα απόκλιση στα ποσοστά της ανεργίας των νέων και τα ποσοστά των νέων ΕΑΕΚ απειλεί να προκαλέσει μια ακόμη μεγαλύτερη απόκλιση στα κοινωνικο-οικονομικά θεμελιώδη μεγέθη σε ολόκληρη τη νομισματική ένωση και την ΕΕ μακροπρόθεσμα.

Διάγραμμα IIα: Ποσοστά ανεργίας (ηλικιακή ομάδα 15-24) ανά ομάδες κρατών μελών της ζώνης του ευρώ (ΖΕ) και κρατών μελών εκτός της ΖΕ από το 2007

Πηγή: Eurostat, στατιστικές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL· σταθμισμένοι μέσοι όροι

Διάγραμμα IIβ: Ποσοστά των νέων ΕΑΕΚ (ηλικιακή ομάδα 15-24) ανά ομάδες κρατών μελών της ζώνης του ευρώ (ΖΕ) και κρατών μελών εκτός της ΖΕ από το 2007

Πηγή: Eurostat, στατιστικές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL· σταθμισμένοι μέσοι όροι

Διαβάζοντας τα αριθμητικά στοιχεία του πίνακα αποτελεσμάτων (πίνακας του παραρτήματος), συνάγεται το συμπέρασμα ότι η κατάσταση των νέων είναι κρίσιμη σε πολλά κράτη μέλη. Όσον αφορά την ανεργία των νέων, τόσο τα επίπεδα όσο και οι τάσεις είναι ανησυχητικές στην CY, την EL, την ES, την IT, την PT και την HR. Στη SI και, σε μικρότερο βαθμό, στο BE, οι τάσεις παρά τα επίπεδα προκαλούν προβληματισμό, ενώ το αντίθετο ισχύει για τη SK (υψηλό ποσοστό ανεργίας των νέων). Όσον αφορά τα ποσοστά των νέων ΕΑΕΚ τόσο το επίπεδο όσο και οι τάσεις παρουσιάζουν ανησυχητικές ενδείξεις στην EL και την IT. Στη BG, την IE και την ES, το επίπεδο είναι αυτό που παρουσιάζει διαφορά, ενώ στην CY, το LU, την HU, την PT και την SI η πρόσφατη τάση.

3.3       Πραγματική μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών

Κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης, τα εισοδήματα των νοικοκυριών (όπως υπολογίζονται βάσει του ποσοστού αύξησης του πραγματικού διαθεσίμου εισοδήματος των νοικοκυριών), στο βόρειο και κεντρικό τμήμα της ζώνης του ευρώ συνέχισαν να αυξάνονται, αν και με μειωμένο ρυθμό (με εξαίρεση το έτος 2010), ενώ στις περιφερικές χώρες, έμειναν στάσιμα σε πραγματικούς όρους ή μειώθηκαν μετά το 2009. Τα εισοδήματα των νοικοκυριών κατά κύριο λόγο έχουν πληγεί από τη μείωση των εσόδων της αγοράς και την αποδυνάμωση των αυτόματων σταθεροποιητών με την πάροδο του χρόνου. Επιπλέον, η δημοσιονομική λιτότητα - συγκεντρωμένη στις νότιες/περιφερειακές χώρες της ΖΕ-έχει επηρεάσει την απασχόληση, ενώ οι αλλαγές στα φορολογικά συστήματα και τα συστήματα παροχών καθώς και οι περικοπές των μισθών του δημόσιου τομέα έχουν οδηγήσει σε σημαντικές μειώσεις του επιπέδου των πραγματικών εισοδημάτων των νοικοκυριών. Αυτό μπορεί να έχει συμβάλει στη διεύρυνση των αποκλίσεων εντός της ζώνης του ευρώ.

Διάγραμμα III: Πραγματική μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (ΑΔΕΝ) ανά ομάδες κρατών μελών εντός και εκτός της ΖΕ από το 2002

Πηγή: Eurostat, Εθνικοί λογαριασμοί, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL, σταθμισμένοι μέσοι όροι

Παρατηρείται ταυτόχρονα ευρύς κατακερματισμός και αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ των κρατών μελών στην εξέλιξη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών σε πραγματικούς όρους. Εξετάζοντας τα στοιχεία του 2012, τουλάχιστον 11 κράτη μέλη βίωσαν σημαντικές αρνητικές εξελίξεις στο ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών: Η EL υπέστη μείωση κατά σχεδόν 10% σε ετήσια βάση και η CY άνω του 8%. Οι μειώσεις στην IT, την HU, τις NL, την PT, τη RO (στοιχεία για το 2011), την SI και την ES, κυμάνθηκαν μεταξύ 3% και 5%, ενώ στη DK και τη SK σημειώθηκε πτώση της τάξης του 1-2%. Οι εν λόγω ετήσιες μειώσεις είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτες, δεδομένου ότι για πολλές δεκαετίες, το πραγματικό ΑΔΕΝ συνήθως αυξανόταν με σταθερό αλλά ήπιο ρυθμό σε όλη την Ευρώπη λόγω της οικονομικής ανάπτυξης ή της βραχυπρόθεσμης αυτόματης σταθεροποίησης σε περίπτωση ύφεσης, με τις όποιες προκύπτουσες ετήσιες μειώσεις να είναι μάλλον σπάνιες.

3.4       Ποσοστό κινδύνου φτώχειας του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας - μεταβολή και επίπεδο·

Τα ποσοστά κινδύνου φτώχειας (AROP) βρίσκονται σε άνοδο σε πολλά κράτη μέλη. Έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2008 στα κράτη μέλη του Νότου και της περιφέρειας της ΕΕ, τόσο εντός όσο και εκτός της ΖΕ. Η αύξηση αυτή προστέθηκε στα ήδη υψηλά επίπεδα κινδύνου φτώχειας. Από το 2009, τα ποσοστά AROP έχουν επίσης αυξηθεί στα κράτη μέλη του Βορρά και του πυρήνα της ζώνης του ευρώ, αν και από ένα πολύ χαμηλότερο επίπεδο. Η παρατεταμένη περίοδος αρνητικής ή σχεδόν μηδενικής αύξησης του ΑΕΠ, η άνοδος της μακροχρόνιας ανεργίας και η αποδυνάμωση με την πάροδο του χρόνου των αυτόματων σταθεροποιητών έχουν πλέον αντίκτυπο στα ποσοστά κινδύνου φτώχειας και των εν λόγω χωρών.

Διάγραμμα IV: Ποσοστά κινδύνου φτώχειας σε ηλικία εργασίας (15-64 ετών) ανά ομάδες κρατών μελών εντός και εκτός της ΖΕ από το 2004[33]

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC), υπολογισμοί της ΓΔ EMPL· σταθμισμένοι μέσοι όροι - τα έτη αναφέρονται στο έτος εισοδήματος

Στα κράτη μέλη που είχαν τάσεις αυξανόμενων ποσοστών φτώχειας μεταξύ 2010 και 2011 συγκαταλέγεται η BG, η EE, η ES, η FR, η IT, η HU, η RO και η SK. Η EL, η LV και η LT παρουσιάζουν πολύ υψηλά επίπεδα ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΟΝΕ, χωρίς σημαντική αύξηση των τάσεων κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου. Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι εξελίξεις στην ES και τη RO, δεδομένου ότι εμφανίζουν υψηλά επίπεδα φτώχειας και μια τάση σημαντικής αύξησης της φτώχειας σε σύντομο χρονικό διάστημα.

3.5       Ανισότητες (λόγος S80/S20) - μεταβολή και επίπεδο[34]

Η εισοδηματική ανισότητα αυξάνεται μεταξύ και εντός των κρατών μελών, ιδιαίτερα στο Νότο και την περιφέρεια της ΕΕ. Σε αυτά τα κράτη μέλη παρατηρήθηκε, επίσης, η μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας. Σε πολλές χώρες, η κρίση έχει εντείνει τις μακροπρόθεσμες τάσεις της πόλωσης των μισθών και της κατάτμησης της αγοράς εργασίας, που μαζί με τα λιγότερο αναδιανεμητικά συστήματα φόρων και παροχών έχουν πυροδοτήσει την αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Τα υψηλά επίπεδα της ανεργίας (με τις μεγαλύτερες αυξήσεις στην κατώτερη βαθμίδα της αγοράς εργασίας) και σε ορισμένες περιπτώσεις ο αντίκτυπος της δημοσιονομικής εξυγίανσης[35] εξηγούν επίσης τις σημαντικές αυξήσεις των ανισοτήτων που παρατηρούνται στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κρίση στον τομέα της απασχόλησης.

Διάγραμμα V: Εισοδηματικές ανισότητες (λόγος S80/S20) ανά ομάδες κρατών μελών εντός και εκτός της ΖΕ από το 2005

Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC), υπολογισμοί της ΓΔ EMPL· σταθμισμένοι μέσοι όροι - τα έτη αναφέρονται στο έτος εισοδήματος

Παρατηρείται ευρύς κατακερματισμός και αυξανόμενη απόκλιση των ανισοτήτων (λόγος S80/S20) μεταξύ των κρατών μελών. Εξετάζοντας τα στοιχεία του 2011, διαπιστώνεται ότι η BG περιλαμβάνεται και στις τρεις διαστάσεις: ετήσια μεταβολή, διαφορά σε σχέση με το μέσο όρο της ΟΝΕ και μεταβολή μεταξύ δύο διαδοχικών ετών σε ένα κράτος μέλος σε σχέση με τη μεταβολή του επιπέδου της ΕΕ/ΖΕ. Η EE, η EL, ΙΤ και η HU διαφοροποιούνται όσον αφορά την ετήσια μεταβολή (επιδείνωση του λόγου ανισότητας από 0,3 έως 0,5 μονάδες), ενώ η RO, η LV και η ES διαφοροποιούνται όσον αφορά την απόκλισή τους από το μέσο όρο της ΖΕ (αύξηση του λόγου ανισότητας κατά 1,2 μονάδες ή περισσότερο).

Παράρτημα 1:  Πίνακας αποτελεσμάτων των βασικών δεικτών απασχόλησης και κοινωνικών δεικτών με τους μέσους όρους της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ ως σημεία αναφοράς

|| Ποσοστό ανεργίας || Ανεργία των νέων || Πραγματική μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της κρίσης || Ποσοστό κινδύνου της φτώχειας || Ανισότητες - S80/S20

|| Ποσοστό ανεργίας στους νέους || Νέοι ΕΑΕΚ

|| Ετήσια μεταβολή (1ο εξάμηνο /2012-1ο εξάμηνο/2013) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή (1ο εξάμηνο /2012-1ο εξάμηνο/2013) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή (2011-2012) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή (2011-2012) || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή (2010-2011) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή (2010-2011) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΕΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΕΕ

ΕΕ των 27 || 0,6 || 0,0 || 0,0 || 0,6 || 0,0 || 0,0 || 0,3 || 0,0 || 0,0 || -0,9 || 0,0 || 0,8 || 0,0 || 0,0 || 0,0 || 0,0 || 0,0

ΖΕ των 17 || 0,9 || 1,2 || 0,4 || 1,4 || 0,6 || 0,7 || 0,6 || 0,0 || 0,3 || -1,7 || -0,7 || 1,0 || 0,2 || 0,2 || 0,1 || 0,0 || 0,1

BE || 1,0 || -2,5 || 0,4 || 3,3 || 0,0 || 2,6 || 0,5 || -0,9 || 0,2 || -0,4 || 0,5 || 0,8 || -3,1 || 0,0 || 0,0 || -1,1 || 0,0

BG || 0,8 || 2,0 || 0,2 || -0,1 || 5,1 || -0,8 || -0,3 || 8,3 || -0,6 || : || : || 2,2 || 2,2 || 1,4 || 0,6 || 1,5 || 0,6

CZ || 0,3 || -3,8 || -0,4 || -0,6 || -4,4 || -1,3 || 0,6 || -4,3 || 0,3 || 0,3 || 1,2 || 1,0 || -6,9 || 0,2 || 0,0 || -1,5 || 0,0

DK || -0,8 || -4,0 || -1,4 || -2,3 || -10,9 || -3,0 || 0,3 || -6,6 || 0,0 || -0,9 || 0,0 || 0,2 || -2,9 || -0,6 || 0,0 || -0,6 || 0,0

DE || -0,2 || -5,6 || -0,8 || -0,3 || -15,5 || -0,9 || 0,2 || -5,5 || -0,1 || 0,7 || 1,6 || 0,8 || 0,4 || 0,0 || 0,0 || -0,5 || 0,0

EE || -1,7 || -2,2 || -2,3 || -4,0 || -5,3 || -4,7 || 0,7 || -0,7 || 0,4 || 2,4 || 3,3 || 2,4 || 2,0 || 1,6 || 0,3 || 0,3 || 0,3

IE || -1,2 || 2,9 || -1,8 || -3,2 || 4,9 || -3,8 || -0,1 || 5,5 || -0,4 || 5,7 || 6,7 || 0,5 || -0,9 || -0,3 || -0,1 || -0,4 || -0,1

EL || 4,1 || 16,1 || 3,5 || 6,1 || 36,1 || 5,5 || 2,9 || 7,1 || 2,6 || -9,6 || -8,7 || 1,0 || 4,0 || 0,2 || 0,4 || 1,0 || 0,4

ES || 2,2 || 15,5 || 1,6 || 3,9 || 32,2 || 3,3 || 0,3 || 5,6 || 0,0 || -5,2 || -4,2 || 1,5 || 4,5 || 0,7 || -0,1 || 2,1 || -0,1

FR || 0,8 || -0,1 || 0,2 || 2,1 || 2,4 || 1,4 || 0,2 || -1,0 || -0,1 || -0,3 || 0,6 || 1,1 || -2,5 || 0,3 || 0,1 || -0,4 || 0,1

HR || 1,9 || 6,1 || 1,3 || 12,2 || 28,1 || 11,5 || 1 || 3,5 || 0,7 || : || : || 0,7 || 3,1 || -0,1 || -0,2 || 0,4 || -0,2

IT || 1,7 || 1,1 || 1,1 || 4,5 || 15,6 || 3,8 || 1,3 || 7,9 || 1,0 || -4,5 || -3,6 || 1,6 || 2,5 || 0,8 || 0,4 || 0,6 || 0,4

CY || 4,3 || 4,3 || 3,7 || 11,2 || 13,8 || 10,5 || 1,4 || 2,8 || 1,1 || -8,0 || -7,0 || -0,4 || -4,5 || -1,2 || -0,2 || -0,7 || -0,2

LV || -3,6 || 1,1 || -4,2 || -8,2 || -2,2 || -8,9 || -1,1 || 1,7 || -1,4 || 4,9 || 5,8 || -0,3 || 4,2 || -1,1 || -0,3 || 1,6 || -0,3

LT || -1,5 || 1,4 || -2,1 || -5,5 || -0,6 || -6,1 || -0,4 || -2,1 || -0,7 || : || : || -1,6 || 4,2 || -2,4 || -1,5 || 0,8 || -1,5

LU || 0,6 || -5,3 || 0,0 || 0,2 || -4,7 || -0,4 || 1,2 || -7,3 || 0,9 || : || : || -0,8 || -2,9 || -1,6 || -0,1 || -1,0 || -0,1

HU || -0,4 || -0,3 || -1,0 || 0,5 || 4,9 || -0,1 || 1,4 || 1,5 || 1,1 || -3,0 || -2,0 || 1,7 || -2,4 || 0,9 || 0,5 || -1,1 || 0,5

MT || 0,1 || -4,4 || -0,5 || -0,5 || -9,5 || -1,2 || 0,5 || -2,1 || 0,2 || : || : || 0,2 || -2,9 || -0,6 || -0,2 || -0,9 || -0,2

NL || 1,4 || -4,5 || 0,8 || 1,4 || -12,7 || 0,7 || 0,5 || -8,9 || 0,2 || -3,1 || -2,2 || 0,4 || -5,5 || -0,4 || 0,1 || -1,2 || 0,1

AT || 0,6 || -6,1 || 0,0 || 0,0 || -14,6 || -0,6 || -0,4 || -6,7 || -0,7 || 1,4 || 2,3 || 0,3 || -5,0 || -0,5 || 0,1 || -1,2 || 0,1

PL || 0,6 || -0,4 || 0,0 || 1,1 || 3,8 || 0,4 || 0,2 || -1,4 || -0,1 || 0,4 || 1,4 || 0,2 || 1,1 || -0,6 || 0,0 || 0,0 || 0,0

PT || 2,1 || 6,4 || 1,5 || 3,6 || 16,6 || 3,0 || 1,4 || 0,9 || 1,1 || -3,0 || -2,1 || 0,5 || 0,2 || -0,3 || 0,1 || 0,7 || 0,1

RO || 0,1 || -3,7 || -0,5 || -0,3 || -0,1 || -0,9 || -0,6 || 3,6 || -0,9 || -4,3* || -4,2* || 1,8 || 5,0 || 1,0 || 0,2 || 1,2 || 0,2

SI || 2,3 || -0,3 || 1,7 || 5,3 || 0,1 || 4,6 || 2,2 || -3,9 || 1,9 || -3,8 || -2,9 || 0,7 || -4,3 || -0,1 || 0,1 || -1,5 || 0,1

SK || 0,4 || 3,3 || -0,2 || 0,4 || 10,5 || -0,3 || 0 || 0,6 || -0,3 || -2,3 || -1,4 || 1,2 || -3,6 || 0,4 || 0,0 || -1,2 || 0,0

FI || 0,4 || -2,8 || -0,2 || 1,1 || -3,3 || 0,4 || 0,2 || -4,6 || -0,1 || 0,3 || 1,2 || 0,5 || -3,2 || -0,3 || 0,1 || -1,3 || 0,1

SE || 0,3 || -2,9 || -0,4 || 1,1 || 0,8 || 0,4 || 0,3 || -5,4 || 0,0 || 2,9 || 3,9 || 0,6 || -3,5 || -0,2 || 0,1 || -1,4 || 0,1

UK || -0,3 || -3,2 || -0,9 || -0,6 || -2,5 || -1,3 || -0,3 || 0,8 || -0,6 || 2,2 || 3,1 || -0,8 || -1,9 || -1,6 || -0,1 || 0,3 || -0,1

* Τα τελευταία στοιχεία για τη RO σχετικά την πραγματική αύξηση στο ΑΔΕΝ διατίθενται για την περίοδο 2010-11

|| Ποσοστό ανεργίας || Ανεργία των νέων || Πραγματική μεταβολή του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της κρίσης || Ποσοστό κινδύνου της φτώχειας || Ανισότητες - S80/S20

|| Ποσοστό ανεργίας στους νέους || Νέοι ΕΑΕΚ

|| Ετήσια μεταβολή (1ο εξάμηνο /2012-1ο εξάμηνο/2013) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή (1ο εξάμηνο /2012-1ο εξάμηνο/2013) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή (2011-2012) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή (2011-2012) || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή (2010-2011) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή (2010-2011) || Διαφορά από τον μέσο όρο της ΖΕ || Ετήσια μεταβολή των κρατών μελών σε σχέση με την ετήσια μεταβολή της ΖΕ

ΕΕ των 27 || 0,6 || -1,2 || -0,4 || 0,6 || -0,6 || -0,7 || 0,3 || 0 || -0,3 || -0,9 || 0,7 || 0,8 || -0,2 || -0,2 || 0,0 || 0,0 || -0,1

ΖΕ των 17 || 0,9 || 0,0 || 0,0 || 1,4 || 0,0 || 0,0 || 0,6 || 0 || 0 || -1,7 || 0,0 || 1,0 || 0,0 || 0,0 || 0,1 || 0,0 || 0,0

BE || 1,0 || -3,7 || 0,0 || 3,3 || -0,7 || 1,9 || 0,5 || -0,9 || -0,1 || -0,4 || 1,3 || 0,8 || -3,3 || -0,2 || 0,0 || -1,1 || -0,1

BG || 0,8 || 0,9 || -0,1 || -0,1 || 4,5 || -1,5 || -0,3 || 8,3 || -0,9 || : || : || 2,2 || 2,0 || 1,2 || 0,6 || 1,5 || 0,5

CZ || 0,3 || -5,0 || -0,7 || -0,6 || -5,0 || -2,0 || 0,6 || -4,3 || 0 || 0,3 || 2,0 || 1,0 || -7,1 || 0,0 || 0,0 || -1,5 || -0,1

DK || -0,8 || -5,1 || -1,7 || -2,3 || -11,6 || -3,7 || 0,3 || -6,6 || -0,3 || -0,9 || 0,7 || 0,2 || -3,1 || -0,8 || 0,0 || -0,6 || -0,1

DE || -0,2 || -6,7 || -1,1 || -0,3 || -16,2 || -1,7 || 0,2 || -5,5 || -0,4 || 0,7 || 2,3 || 0,8 || 0,2 || -0,2 || 0,0 || -0,5 || -0,1

EE || -1,7 || -3,4 || -2,6 || -4,0 || -5,9 || -5,4 || 0,7 || -0,7 || 0,1 || 2,4 || 4,0 || 2,4 || 1,8 || 1,4 || 0,3 || 0,3 || 0,2

IE || -1,2 || 1,7 || -2,2 || -3,2 || 4,2 || -4,5 || -0,1 || 5,5 || -0,7 || 5,7 || 7,4 || 0,5 || -1,1 || -0,5 || -0,1 || -0,4 || -0,2

EL || 4,1 || 15,0 || 3,2 || 6,1 || 35,4 || 4,7 || 2,9 || 7,1 || 2,3 || -9,6 || -7,9 || 1,0 || 3,8 || 0,0 || 0,4 || 1,0 || 0,3

ES || 2,2 || 14,4 || 1,2 || 3,9 || 31,6 || 2,6 || 0,3 || 5,6 || -0,3 || -5,2 || -3,5 || 1,5 || 4,3 || 0,5 || -0,1 || 1,8 || -0,2

FR || 0,8 || -1,3 || -0,2 || 2,1 || 1,8 || 0,7 || 0,2 || -1 || -0,4 || -0,3 || 1,3 || 1,1 || -2,7 || 0,1 || 0,1 || -0,4 || 0,0

HR || 1,9 || 4,9 || 0,9 || 12,2 || 27,5 || 10,8 || 1 || 3,5 || 0,4 || : || : || 0,7 || 2,9 || -0,3 || -0,2 || 0,4 || -0,3

IT || 1,7 || -0,1 || 0,8 || 4,5 || 14,9 || 3,1 || 1,3 || 7,9 || 0,7 || -4,5 || -2,8 || 1,6 || 2,3 || 0,6 || 0,4 || 0,6 || 0,3

CY || 4,3 || 3,2 || 3,4 || 11,2 || 13,1 || 9,8 || 1,4 || 2,8 || 0,8 || -8,0 || -6,3 || -0,4 || -4,7 || -1,4 || -0,2 || -0,7 || -0,3

LV || -3,6 || -0,1 || -4,5 || -8,2 || -2,8 || -9,6 || -1,1 || 1,7 || -1,7 || 4,9 || 6,6 || -0,3 || 4,0 || -1,3 || -0,3 || 1,6 || -0,4

LT || -1,5 || 0,2 || -2,5 || -5,5 || -1,3 || -6,8 || -0,4 || -2,1 || -1 || : || : || -1,6 || 4,0 || -2,6 || -1,5 || 0,8 || -1,6

LU || 0,6 || -6,5 || -0,4 || 0,2 || -5,4 || -1,2 || 1,2 || -7,3 || 0,6 || : || : || -0,8 || -3,1 || -1,8 || -0,1 || -1,0 || -0,2

HU || -0,4 || -1,4 || -1,4 || 0,5 || 4,3 || -0,9 || 1,4 || 1,5 || 0,8 || -3,0 || -1,3 || 1,7 || -2,6 || 0,7 || 0,5 || -1,1 || 0,4

MT || 0,1 || -5,6 || -0,9 || -0,5 || -10,1 || -1,9 || 0,5 || -2,1 || -0,1 || : || : || 0,2 || -3,1 || -0,8 || -0,2 || -0,9 || -0,3

NL || 1,4 || -5,6 || 0,4 || 1,4 || -13,3 || 0,0 || 0,5 || -8,9 || -0,1 || -3,1 || -1,4 || 0,4 || -5,7 || -0,6 || 0,1 || -1,2 || 0,0

AT || 0,6 || -7,3 || -0,4 || 0,0 || -15,2 || -1,4 || -0,4 || -6,7 || -1 || 1,4 || 3,1 || 0,3 || -5,2 || -0,7 || 0,1 || -1,2 || 0,0

PL || 0,6 || -1,5 || -0,3 || 1,1 || 3,2 || -0,3 || 0,2 || -1,4 || -0,4 || 0,4 || 2,1 || 0,2 || 0,9 || -0,8 || 0,0 || 0,0 || -0,1

PT || 2,1 || 5,3 || 1,2 || 3,6 || 16,0 || 2,3 || 1,4 || 0,9 || 0,8 || -3,0 || -1,3 || 0,5 || 0,0 || -0,5 || 0,1 || 0,7 || 0,0

RO || 0,1 || -4,8 || -0,9 || -0,3 || -0,8 || -1,6 || -0,6 || 3,6 || -1,2 || -4,3* || -4,0* || 1,8 || 4,8 || 0,8 || 0,2 || 1,2 || 0,1

SI || 2,3 || -1,5 || 1,4 || 5,3 || -0,5 || 3,9 || 2,2 || -3,9 || 1,6 || -3,8 || -2,2 || 0,7 || -4,5 || -0,3 || 0,1 || -1,5 || 0,0

SK || 0,4 || 2,1 || -0,6 || 0,4 || 9,9 || -1,0 || 0 || 0,6 || -0,6 || -2,3 || -0,6 || 1,2 || -3,8 || 0,2 || 0,0 || -1,2 || -0,1

FI || 0,4 || -4,0 || -0,5 || 1,1 || -3,9 || -0,3 || 0,2 || -4,6 || -0,4 || 0,3 || 2,0 || 0,5 || -3,4 || -0,5 || 0,1 || -1,3 || 0,0

SE || 0,3 || -4,0 || -0,7 || 1,1 || 0,1 || -0,3 || 0,3 || -5,4 || -0,3 || 2,9 || 4,6 || 0,6 || -3,7 || -0,4 || 0,1 || -1,4 || 0,0

UK || -0,3 || -4,3 || -1,3 || -0,6 || -3,1 || -2,0 || -0,3 || 0,8 || -0,9 || 2,2 || 3,9 || -0,8 || -2,1 || -1,8 || -0,1 || 0,3 || -0,2

* Τα τελευταία στοιχεία για τη RO σχετικά την πραγματική αύξηση στο ΑΔΕΝ διατίθενται για την περίοδο 2010-11

Παράρτημα 2: Συνοπτική επισκόπηση των βασικών προκλήσεων της απασχόλησης και ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τον δείκτη επιδόσεων απασχόλησης (Π = πρόκληση· Ι = ικανοποιητικό αποτέλεσμα στην αγορά εργασίας) - η οποία εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2013[36].

Χώρα || Συμμετοχή στην αγορά εργασίας || Λειτουργία της αγοράς εργασίας, καταπολέμηση της κατάτμησης || Ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας || Κοινωνία ασφάλιση || Ισορροπία εργασίας-προσωπικής ζωής || Δημιουργία θέσεων εργασίας || Ισότητα μεταξύ των φύλων || προσφορά δεξιοτήτων και παραγωγικότητα διά βίου μάθηση || Συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης || μηχανισμοί καθορισμού των μισθών και του εργατικού κόστους

BE || Π || Π || Π || Π / Ι || || || || Π || Π || Π

BG || Π || || Π || Π || Π || Π || || Π || Π / Ι || Π

CZ || Π/ Ι || || Π || Π || Π || || Π || Π || Π/Ι ||

DK || Π/Ι || || Π || Π/Ι || Π || || || Π || Π ||

DE || Π || || Π || Π || Π || Π || || || Π ||

EE || Π/Ι || || Π || Π/Ι || Π || Π || Π/Ι || Π || Π ||

IE || Π || || Π || Π || Π || Π || Π || || Π || Π

EL || Π || Π || Π || Π || Π || Π || || Π || Π || Π

ES || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π/Ι || Π/Ι || Π

FR || Π/Ι || Π || Π || Π/Ι || || Π || || Π/Ι || ||

IT || Π/Ι || Π || Π || Π || Π || Π || Π/Ι || Π/Ι || Π/Ι || Π

CY || Π/Ι || Π || || Π/Ι || Π || || Π || Π/Ι || Π/Ι ||

LV || Π || || Π || Π || Π || || || Π || Π || Π

LT || Π || Π || Π || Π || Π || || Π || Π || Π ||

LU || Π/Ι || || Π || Π || || Π || || Π || Π/Ι || Π

HU || Π/Ι || || Π || || Π || Π || || Π/Ι || Π ||

MT || Π/Ι || Π || Π/Ι || Π || Π || Π || Π || Π/Ι || Π ||

NL || Π/Ι || Π || || Π/Ι || Π || || Π || || ||

AT || Π/Ι || Π || Π || || Π || Π || Π || Π || Π ||

PL || Π || Π || || || Π || || Π/Ι || Π || Π/Ι ||

PT || Π/Ι || Π || Π || Π || Π || Π || Π || || Π/Ι || Π/Ι

RO || Π || || Π || Π/Ι || Π || || Π || Π || Π ||

SI || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π || Π

SK || Π || || Π || Π/Ι || Π || Π || Π || Π || Π/Ι ||

FI || Π/Ι || || Π || || || || Π || Π || Π || Π

SE || Π/Ι || || Π || Π/Ι || Π || || || Π || ||

UK || Π/Ι || || || || Π || || Π || || Π/Ι ||

HR || Π || || Π || || Π || || Π || Π || Π/Ι ||

Παράρτημα 3 Συνοπτική επισκόπηση των «κοινωνικών τάσεων που χρήζουν παρακολούθησης», όπως προσδιορίζονται από τον δείκτη επιδόσεων απασχόλησης [37]- η οποία εγκρίθηκε τον Ιανουάριο του 2013.

||

Σημείωση: Οι κοινωνικές τάσεις που χρήζουν παρακολούθησης για την περίοδο 2010-11, όπως προσδιορίστηκαν λόγω επιδείνωσης σε περισσότερο από το 1/3 των κρατών μελών, επισημαίνονται με κόκκινο χρώμα στον πίνακα στα δεξιά.

[1] Η ενότητα αυτή βασίζεται εν μέρει στην λεπτομερή ανάλυση που παρουσιάζεται στην «Τριμηνιαία επισκόπηση για την κατάσταση της απασχόλησης και την κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ», Μάρτιος 2013. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και των δεξιοτήτων, βλ. την έκδοση της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2013.

[2] Το ποσοστό απασχόλησης των υπηκόων τρίτων χωρών έφθασε το 21,3% το 2012 σε σχέση με 20,0% το 2011 και 14,4% το 2008.

[3] Διαθέσιμα στοιχεία για την EL υπάρχουν μόνο έως τον Ιούλιο.

[4] Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του μηχανισμού παρακολούθησης των κενών θέσεων εργασίας στην ΕΕ, τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη αύξηση εργαζομένων μετά τους νοσοκόμους στον τομέα των υπηρεσιών υγείας ήταν οι προγραμματιστές εφαρμογών λογισμικού και οι αναλυτές, οι διοικητικοί και οι ειδικευμένοι γραμματείς, οι εργάτες ορυχείων, οι εργάτες στον τομέα των κατασκευών και οι επόπτες κατασκευών και οι εκπαιδευτικοί δημοτικού σχολείου και προσχολικής αγωγής.

[5] Το ποσοστό εύρεσης εργασίας ορίζεται ως ο λόγος μεταξύ του αριθμού των ατόμων που ξεκινούν να εργάζονται σε νέες θέσεις εργασίας και εκείνων που είναι άνεργοι. Το ποσοστό διαχωρισμού θέσεων εργασίας είναι ο λόγος του αριθμού των ατόμων που εγκατέλειψαν τις θέσεις εργασίας τους προς τον αριθμό των ατόμων που εργάζονται.

[6] «Εξελίξεις στην αγορά εργασίας στην Ευρώπη, 2013», Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

[7] Για παράδειγμα, «Μελλοντική προσφορά και ζήτηση δεξιοτήτων στην Ευρώπη», Neelie.

[8] Τον Οκτώβριο του 2013, ο ΟΟΣΑ και η Επιτροπή κυκλοφόρησαν τα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας για τις δεξιότητες των ενηλίκων (PIAAC), Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΟΣΑ.

[9] Βλ. π.χ. "Is Aggregate Demand Wage-Led or Profit-Led? National and Global Effects", International Labour Office, Conditions of Work and Employment Series No. 40, Geneva, 2012. («Η συνολική ζήτηση εξαρτάται από τους μισθούς ή το κέρδος; Εθνικές και παγκόσμιες επιπτώσεις», Διεθνές Γραφείο Εργασίας, Συνθήκες εργασίας και απασχόλησης, Σειρά αριθ. 40, Γενεύη, 2012.

[10] Βλ. Τριμηνιαία έκθεση για τη ζώνη του ευρώ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τόμος 12, τεύχος 3, 2013.

[11] Πηγή: Garnier et al. (2103): Recent Reforms of Tax Systems in the EU: Good and Bad News. (Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις των φορολογικών συστημάτων στην ΕΕ: Καλά και κακά νέα). Έγγραφο για τη φορολογία, 39. Ευρωπαϊκή Επιτροπή

[12] Βλ. π.χ. Eurofound (2013), Tackling Undeclared Work in 27 European Union Member States and Norway: Approaches and Measures Since 2008 (Καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας σε 27 κράτη μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία: Προσεγγίσεις και μέτρα από το 2008), Eurofound, Δουβλίνο, Hazans, M. (2011), Informal Workers Across Europe (Παράνομοι εργαζόμενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη), Research Paper 5912, World Bank, Washington DC. 

[13] Ο λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος S80/S20 είναι ένα μέτρο της ανισότητας στην κατανομή του εισοδήματος. Υπολογίζεται ως το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το υψηλότερο εισόδημα (ανώτερο πεμπτημόριο) προς το εισόδημα που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το χαμηλότερο εισόδημα (κατώτερο πεμπτημόριο). Όλα τα εισοδήματα καταγράφονται ως ισοδύναμα διαθέσιμα εισοδήματα.

[14] Τα τελευταία στοιχεία των στατιστικών της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC) περιλαμβάνουν εκτιμήσεις της Eurostat για την ΕΕ των 28 και την ΕΕ των 27 για το 2012 (λείπουν τα αποτελέσματα για AT, BE, IE και UK). Τα στοιχεία αναφοράς των στατιστικών SILC για το 2012 αφορούν το έτος εισοδήματος 2011.

[15] Βλ. Απασχόληση και κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη 2012, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 

[16] Ομοίως

[17] Βλ. έγγραφο εργασίας EUROMOD 13.02 Avram, Figari, Leventi, Levy, Navicke, Matsaganis, Militaru, Paulus, Rastringina, Sutherland: The Distributional Effects of Fiscal Consolidation in Nine Countries (Οι επιπτώσεις της κατανομής που προκύπτουν από τη δημοσιονομική εξυγίανση σε εννέα χώρες). Μια νέα έκδοση του εγγράφου πρόκειται να υποβληθεί σύντομα. Στις εννέα χώρες που εξετάστηκαν στη μελέτη, ο αντίκτυπος των μέτρων που βασίζονται στο εισόδημα των νοικοκυριών (π.χ. οι αλλαγές στο φορολογικό σύστημα και το σύστημα παροχών και οι περικοπές των μισθών που πραγματοποιήθηκαν από το 2007 έως τα μέσα του 2012) κυμαινόταν από το 1,6% του προ κρίσης διαθέσιμου εισοδήματος στην IT και το 1,9% στο UK στο 9,1% στη LV και στο 11,6% στην EL.

[18] Βλ. Τριμηνιαία επισκόπηση για την κατάσταση της απασχόλησης και την κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ του Μαρτίου 2013. Η ανάλυση δείχνει ότι η προσαρμογή προς τα κάτω των κοινωνικών δαπανών που παρατηρείται από το 2011 εμφανίζεται εντονότερα σε σύγκριση με παρόμοια περιστατικά ύφεσης κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών.

[19] Τα στοιχεία για το 2011 θα είναι διαθέσιμα σύντομα

[20] Αυτή η ενότητα παρέχει μια ενημέρωση για την κατάσταση όπως παρουσιάστηκε στην προηγούμενη κοινή έκθεση για την απασχόληση και λόγω περιορισμένου χώρου, δεν είναι εξαντλητική και δεν αποσκοπεί να αναφέρει όλες τις μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα πολιτικής.   

[21] Απόφαση 2010/707/ΕΕ του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών.

[22] Ο όρος προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα αναφέρεται σε όλες τις μορφές της περίθαλψης και της εκπαίδευσης από τη γέννηση μέχρι την έναρξη της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

[23] Βλέπε συμπληρωματική αναφορά σχετικά με το θέμα αυτό στο κεφάλαιο που αφορά την κοινωνική ένταξη.

[24] Promoting green jobs throughout the crisis: a handbook of best practices in Europe (Προώθηση πράσινων θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια της κρίσης: ένα εγχειρίδιο βέλτιστων πρακτικών στην Ευρώπη), Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Απασχόλησης 2013

[25] COM(2013) 690

[26] Ο πίνακας που περιλαμβάνεται σε αυτήν την έκδοση του σχεδίου της κοινής έκθεσης για την απασχόληση δύναται να επικαιροποιηθεί τον Δεκέμβριο 2013 μόλις καταστεί διαθέσιμη η νέα ροή ετήσιων κοινωνικών δεδομένων. 

[27] Ως μέρος του σχεδίου κοινής έκθεσης για την απασχόληση, βάσει του άρθρου 148 της ΣΛΕΕ και για την ένταξή του στη διαδικασία Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο πίνακας αποτελεσμάτων καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και οι συγκρίσεις πραγματοποιούνται σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Παράλληλα, απαιτείται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις στατιστικές αποκλίσεις από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ καθώς η σύγκλιση των κοινωνικο-οικονομικών αποτελεσμάτων είναι ζωτικής σημασίας για την ορθή λειτουργία μιας νομισματικής ένωσης με μια ενιαία νομισματική πολιτική.

[28] Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 24/25 Οκτωβρίου 2013.

[29] Για τη λεπτομερή επισκόπηση των δευτερογενών επιπτώσεων των εξελίξεων απασχόλησης και των κοινωνικών εξελίξεων πέραν των συνόρων, ανατρέξτε στο: Κοινωνική κατάσταση και κατάσταση της απασχόλησης στην Ευρώπη. Τριμηνιαία επισκόπηση, Σεπτέμβριος 2013, διατίθεται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=1974&furtherNews=yes

[30] Η Επιτροπή είναι πρόθυμη να εξετάσει πιθανές βελτιώσεις του πίνακα αποτελεσμάτων στις μελλοντικές εκδόσεις, με βάση τις τρέχουσες τεχνικές αναλύσεις στο πλαίσιο των επιτροπών απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας, καθώς και αντιδράσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.

[31] COM(2013) 690, σελίδα 6.

[32] Οροθέτηση των ζωνών: Βορράς και πυρήνας της ΖΕ: AT, BE, DE, FI, FR, LU, NL· Νότος και περιφέρεια της ΖΕ: EE, EL, ES, IE, IT, CY, MT, PT, SI, SK· Εκτός ΖΕ – Βορράς: CZ, DK, PL, SE, UK· Εκτός ΖΕ - Νότος και περιφέρεια: BG, HR, LV, LT, HU, RO.

[33] Για το ποσοστό του κινδύνου της φτώχειας, το έτος αναφοράς του εισοδήματος είναι το ημερολογιακό έτος που προηγείται του έτους της έρευνας (δηλ. το 2010), με εξαίρεση το UK (έτος διεξαγωγής της έρευνας) και την IE (12 μήνες πριν την έρευνα). Το ίδιο ισχύει και για τον δείκτη των ανισοτήτων (λόγος S80/S20).

[34] Ο λόγος μεταξύ των εισοδημάτων του 20% του πληθυσμού με τα υψηλότερα εισοδήματα και των εισοδημάτων του 20% με τα χαμηλότερα εισοδήματα.

[35] Βλ. Έγγραφο εργασίας EUROMOD 2/13.

[36] http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/13/st10/st10373-re01.en13.pdf

[37] ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=9235&langId=en