52013DC0710

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1........... Εισαγωγή...................................................................................................................... 3

2........... Εξέλιξη του κανονιστικού πλαισίου.............................................................................. 4

2.1........ Τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009.................................................. 4

2.2........ Εθνικά μέτρα εφαρμογής.............................................................................................. 5

2.3........ Έκθεση σχετικά με τη θέσπιση των γενικών αδειών εξαγωγής της ΕΕ....................... 5

3........... Εφαρμογή του κανονισμού — η τρέχουσα κατάσταση................................................ 6

3.1........ Δραστηριότητες της συντονιστικής ομάδας διπλής χρήσης......................................... 6

3.2........ Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τους ελέγχους των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης 7

3.3........ Επισκέψεις ομοτίμων................................................................................................... 8

3.4........ Ανταλλαγή πληροφοριών και θέσπιση ενός ασφαλούς και κρυπτογραφημένου ηλεκτρονικού συστήματος...................................................................................................................................... 8

3.5........ Διαφάνεια και διάλογος με τον κλάδο και την ακαδημαϊκή κοινότητα......................... 9

3.6........ Παρακολούθηση και επιβολή ελέγχου των εξαγωγών................................................. 9

4........... Έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ — Βασικά δεδομένα........................................................ 10

4.1........ Εμπόριο ειδών διπλής χρήσης της ΕΕ: είδη και προορισμοί...................................... 10

4.2........ Αιτήσεις, άδειες, αρνήσεις......................................................................................... 12

5........... Έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ — Επίδραση στην ασφάλεια και το εμπόριο................... 14

5.1........ Έλεγχοι εξαγωγών: ένα βασικό μέσο για την προώθηση της ασφάλειας σε έναν παγκοσμιοποιημένο πολυπολικό κόσμο...................................................................................................... 14

5.2........ Ο αόριστος «τομέας ειδών διπλής χρήσης»: ένα κλειδί για την ευρωπαϊκή καινοτομία και ανταγωνιστικότητα...................................................................................................... 15

5.3........ Το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ: μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του           15

5.4........ Έλεγχος εξαγωγών και ανταγωνιστικότητα: στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και ευκαιρίες για διαμόρφωση ισότιμων όρων σε παγκόσμιο επίπεδο....................................................................... 16

6........... Οι έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ σε έναν κόσμο που αλλάζει — η επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών.................................................................................................................... 17

6.1........ Δημόσιες διαβουλεύσεις σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών.......................... 17

6.2........ Προοπτικές για εξέλιξη του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ.................. 18

6.3........ Επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ: τα επόμενα βήματα...... 18

Παράρτημα I – Κατάλογος αρκτικόλεξων................................................................................ 19

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009 περί κοινοτικού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης

1.           Εισαγωγή

Οι έλεγχοι των εξαγωγών ειδών και τεχνολογίας διπλής χρήσης διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην καταπολέμηση της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ) και των συμβατικών όπλων και συμβάλλουν σημαντικά στην περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια και σταθερότητα. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 428/2009 περί κοινοτικού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης (εφεξής: «ο κανονισμός») εκπληρώνει διεθνείς δεσμεύσεις βάσει της απόφασης 1540 (2004) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, διεθνών συμφωνιών όπως η σύμβαση για τα χημικά όπλα (CWC) και η συνθήκη περί μη διαδόσεως των πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ), και πολυμερών συστημάτων ελέγχου των εξαγωγών, όπως ο διακανονισμός του Wassenaar, η ομάδα πυρηνικών προμηθευτών (NSG), η ομάδα της Αυστραλίας και το καθεστώς ελέγχου της τεχνολογίας πυραύλων (MTCR).

Το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1990 βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 3381/94 και της απόφασης 94/942/ΚΕΠΠΑ, και ενισχύθηκε σημαντικά με τη θέσπιση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1334/2000. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 428/2009 θέσπισε σημαντικές βελτιώσεις σε σχέση με το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ, ιδίως στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ κατά της διάδοσης των ΟΜΚ, η οποία καθιερώθηκε τον Δεκέμβριο του 2003, και βάσει εκθέσεων από τους εξαγωγείς και τον κλάδο. Ο κανονισμός προβλέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των ειδών διπλής χρήσης —με ορισμένες εξαιρέσεις— εντός της ΕΕ και ορίζει βασικές αρχές και κοινούς κανόνες για τον έλεγχο των εξαγωγών, τη μεσιτεία, τη διαμετακόμιση και τη μεταφορά ειδών διπλής χρήσης, στο πλαίσιο της κοινής εμπορικής πολιτικής. Προβλέπει επίσης διοικητική συνεργασία και εναρμονισμένες πολιτικές και εργαλεία για την εφαρμογή και την επιβολή της νομοθεσίας. Ο κανονισμός εφαρμόζεται άμεσα στους «εξαγωγείς», αλλά απαιτεί ορισμένα πρόσθετα μέτρα εφαρμογής από τα κράτη μέλη της ΕΕ στο πλαίσιο ενός «υβριδικού» συστήματος, βάσει του οποίου οι αρμόδιες εθνικές αρχές έχουν ιδιαίτερα την ευθύνη για τις αποφάσεις αδειοδότησης.

Το άρθρο 25 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1232/2011, καλεί την Επιτροπή να υποβάλλει, ανά τριετία, στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο μια «πλήρη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή και τον αντίκτυπο [του κανονισμού]», η οποία, ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να περιλαμβάνει προτάσεις για τροποποιήσεις. Το άρθρο 25 παράγραφος 3 ορίζει ότι η έκθεση περιλαμβάνει ειδικά τμήματα σχετικά με τα πεπραγμένα της συντονιστικής ομάδας διπλής χρήσης (DUCG), την καθιέρωση ενός ασφαλούς και κρυπτογραφημένου συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής, καθώς και την εφαρμογή του άρθρου 15 παράγραφοι 1 και 2, όσον αφορά την ενημέρωση των καταλόγων ελέγχου, και του άρθρου 24, το οποίο αφορά τις εθνικές κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης του κανονισμού. Επιπλέον, το άρθρο 25 παράγραφος 4 υποχρεώνει την Επιτροπή να υποβάλει, το αργότερο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2013, έκθεση σχετικά με τη θέσπιση των γενικών αδειών εξαγωγής βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1232/2011. Το άρθρο 25 ορίζει ότι τα κράτη μέλη παρέχουν στην Επιτροπή όλα τα κατάλληλα στοιχεία για την εκπόνηση της εν λόγω έκθεσης. Η έκθεση αυτή παρέχει πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή και τον αντίκτυπο του κανονισμού από τη θέσπισή του έως τις αρχές του 2013 και, επομένως, καλύπτει κυρίως τις δραστηριότητες των ετών 2010, 2011 και 2012.

2.           Εξέλιξη του κανονιστικού πλαισίου

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 428/2009 του Συμβουλίου εκδόθηκε στις 5 Μαΐου 2009 και τέθηκε σε ισχύ στις 27 Αυγούστου 2009. Κατάργησε τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1334/2000. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, και σύμφωνα με το άρθρο 207 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η διαδικασία τροποποίησης του κανονισμού άλλαξε, και άρχισε να εφαρμόζεται η συνήθης νομοθετική διαδικασία.

2.1.        Τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009

Κατά την περίοδο αναφοράς, ο κανονισμός τροποποιήθηκε δύο φορές:

– Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1232/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, θέσπισε 5 νέες γενικές άδειες εξαγωγής της ΕΕ (ΓΑΕΕΕ) για την εξαγωγή ορισμένων ειδών διπλής χρήσης προς ορισμένους προορισμούς, σε μια προσπάθεια για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου και τη διαμόρφωση ισότιμων όρων για τους εξαγωγείς της ΕΕ. Λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τους σχετικούς κινδύνους, οι νέες ΓΑΕΕΕ διευκολύνουν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την εξαγωγή τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και χημικών ουσιών προς ορισμένους προορισμούς, καθώς και την εξαγωγή ορισμένων ειδών μετά από επισκευή/αντικατάσταση και για προσωρινή παρουσίαση σε εκθέσεις. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1232/2011 τροποποίησε επίσης το άρθρο 25 του κανονισμού και θέσπισε ενισχυμένες διατάξεις για την υποβολή εκθέσεων και τη διαφάνεια.

– Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 388/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Απριλίου 2012[1], ενημέρωσε τον κατάλογο ελέγχου της ΕΕ στο παράρτημα I του κανονισμού και ενσωμάτωσε τις τροποποιήσεις που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο των πολυμερών συστημάτων ελέγχου των εξαγωγών το 2009 και το 2010. Οι τροποποιήσεις περιλαμβάνουν την κατάργηση των ελέγχων για ορισμένα είδη, καθώς και τροποποιήσεις στην περιγραφή και τους ορισμούς των εμπορευμάτων. Ο νέος ενημερωμένος και ενοποιημένος κατάλογος ελέγχου της ΕΕ τέθηκε σε ισχύ στις 15 Ιουνίου 2012, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό στην ΕΕ να τηρήσει τις διεθνείς δεσμεύσεις της όσον αφορά τους ελέγχους των εξαγωγών και την παροχή βοήθειας στους εξαγωγείς της ΕΕ σε περιπτώσεις όπου οι παράμετροι των ελέγχων ήταν χαλαρές.

Επιπλέον, με βάση το άρθρο 15 του κανονισμού, το οποίο ορίζει ότι ο κατάλογος ελέγχου της ΕΕ θα πρέπει να ενημερώνεται σε τακτική βάση σύμφωνα με τις αλλαγές που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο των πολυμερών συστημάτων, η Επιτροπή εξέδωσε, στις 7 Νοεμβρίου 2011, πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού και την εκχώρηση της αρμοδιότητας για την ενημέρωση του καταλόγου ελέγχου της ΕΕ στην Επιτροπή («πράξεις κατ’ εξουσιοδότηση»)[2]. Η πρόταση εκχώρησε την αρμοδιότητα στην Επιτροπή να τροποποιεί το παράρτημα ΙΙ του κανονισμού, ως απάντηση στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, και να καταργεί ορισμένους προορισμούς και/ή είδη από το πεδίο εφαρμογής των ΓΑΕΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση τον Οκτώβριο του 2012, αλλά η εν λόγω νομοθετική πρόταση παραμένει υπό συζήτηση, με την προοπτική να ολοκληρωθεί η σχετική νομοθετική διαδικασία πριν από τον Απρίλιο του 2014.

Η περαιτέρω εξέλιξη του κανονιστικού πλαισίου παραμένει ανοικτή προς εξέταση. Έτσι, μετά την έκδοση του κανονισμού, το Συμβούλιο και η Επιτροπή δήλωσαν ότι ο κατάλογος ειδών για τα οποία απαιτείται άδεια για μεταφορές εντός της ΕΕ θα υποβληθεί σε αξιολόγηση, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές του τίτλου II κεφάλαιο 9 της συνθήκης Ευρατόμ (Η κοινή πυρηνική αγορά) και του άρθρου 36 της ΣΛΕΕ. Αργότερα, μετά την έκδοση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1232/2011, η Επιτροπή ανήγγειλε την πρόθεσή της να αναθεωρήσει τη δυνατότητα έκδοσης μιας ΓΑΕΕΕ για αποστολές μικρής αξίας έως το τέλος του 2013[3]. Τα θέματα αυτά μελετώνται αυτή τη στιγμή στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης αναθεώρησης της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών, και στις αρχές του 2013 δημιουργήθηκε μια άτυπη ομάδα εργασίας με στόχο να εξετάσει τον κατάλογο των στοιχείων που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ελέγχων μεταφοράς, καθώς και τις λεπτομέρειες του ελέγχου.

2.2.        Εθνικά μέτρα εφαρμογής

Ο κανονισμός είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος, αλλά, παρ' όλα αυτά, προβλέπει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων, και ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα εν λόγω μέτρα θα πρέπει να δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ανακοινώσεις των κρατών μελών δημοσιεύτηκαν στις 6 Μαρτίου 2012[4] και παρέχουν μια γενική εικόνα των μέτρων που έχουν λάβει τα κράτη μέλη σε ό,τι αφορά π.χ. την επέκταση των ελέγχων μεσιτείας, την εφαρμογή ελέγχων διαμετακόμισης, την επέκταση των ελέγχων σε μη απαριθμούμενα είδη για λόγους δημόσιας ασφάλειας και ανθρώπινων δικαιωμάτων, τη θέσπιση εθνικών γενικών αδειών εξαγωγής, την εφαρμογή ελέγχων σχετικά με τις μεταφορές εντός της ΕΕ για μη απαριθμούμενα είδη, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τις εθνικές αρχές ελέγχου των εξαγωγών. Επιπλέον, μια ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2012[5] πληροφορεί ότι η Ιταλία ενημέρωσε σχετικά με την επιβολή συγκεκριμένης εθνικής απαίτησης άδειας για την εξαγωγή στη Συρία ορισμένων ειδών τηλεπικοινωνιών που δεν απαριθμούνται στο παράρτημα Ι, για λόγους δημόσιας ασφάλειας και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Τα εθνικά μέτρα εφαρμογής που αφορούν τους όρους και τις απαιτήσεις που έχουν επιλέξει τα κράτη μέλη σε σχέση με τη χρήση των ΓΑΕΕΕ υπόκεινται επίσης στη δημοσίευση ενημερωτικού σημειώματος.

2.3.        Έκθεση σχετικά με τη θέσπιση των γενικών αδειών εξαγωγής της ΕΕ           

Με βάση τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1232/2011, και λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το άρθρο 25 παράγραφος 4 του κανονισμού, όπως τροποποιήθηκε, η συντονιστική ομάδα διπλής χρήσης ανέλαβε να αξιολογήσει την εφαρμογή των πρόσφατα θεσπισμένων ΓΑΕΕΕ. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, συγκεντρώθηκαν πληροφορίες σχετικά με τις προϋποθέσεις και τις απαιτήσεις χρήσης για δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα. Επιπλέον, οι διαβουλεύσεις με τις αρμόδιες αρχές κατέληξαν στα ακόλουθα συμπεράσματα:

· Σε ό,τι αφορά τις προϋποθέσεις και απαιτήσεις χρήσης, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει απαιτήσεις καταχώρισης και απαιτούν επίσης εκ των υστέρων κοινοποίηση μετά την πρώτη χρήση, παρά το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη απαιτούν προηγούμενη κοινοποίηση. Τα περισσότερα κράτη μέλη απαιτούν στοιχεία εξαγωγέα, περιγραφή και κατηγορία του είδους, αξία και όγκο των συναλλαγών, προορισμό και στοιχεία τελικού χρήστη. Ορισμένα κράτη μέλη αξιοποιούν επίσης τα σχετικά τελωνειακά δεδομένα. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει απαιτήσεις για τακτική υποβολή εκθέσεων, αν και η συχνότητα διαφέρει από κράτος σε κράτος, ενώ σε ορισμένα ισχύουν επίσης υποχρεώσεις τήρησης αρχείων και ελέγχου.

· Συνολικά, πάνω από 4 000 κοινοποιήσεις χρήσης ΓΑΕΕΕ έχουν ληφθεί από τις αρμόδιες αρχές, ενώ εκτιμάται ότι περίπου 3 500 εταιρείες χρησιμοποιούν ΓΑΕΕΕ. Όλες οι ΓΑΕΕΕ χρησιμοποιούνται από οικονομικούς φορείς, αν και η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη είναι η ΓΑΕΕΕ 001. Οι οικονομικοί φορείς χρησιμοποιούν ΓΑΕΕΕ σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, αλλά οι οικονομικοί φορείς σε κάποια κράτη μέλη δεν έχουν ακόμα χρησιμοποιήσει τις νέες ΓΑΕΕΕ που θεσπίστηκαν το 2011.

· Σχεδόν όλες οι κατηγορίες ειδών διπλής χρήσης εξάγονται βάσει ΓΑΕΕΕ, σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων «παραδοσιακών» τομέων ειδών διπλής χρήσης όπως η αεροδιαστημική, το λογισμικό και η ηλεκτρονική. αλλά και σε άλλους τομείς, όπως ο κλάδος των τροφίμων ή η βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού.

· Οι εξαγωγές βάσει ΓΑΕΕΕ προορίζονται κατά μεγάλο μέρος για τις ΗΠΑ και άλλες «χώρες EU001» (Αυστραλία, Καναδάς, Ιαπωνία, Ελβετία, Νορβηγία, Νέα Ζηλανδία), αλλά υπάρχουν και άλλοι προορισμοί που επωφελούνται από τις ΓΑΕΕΕ, όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Νότια Κορέα, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Νότια Αφρική και η Τουρκία.

3.           Εφαρμογή του κανονισμού — η τρέχουσα κατάσταση

3.1.        Δραστηριότητες της συντονιστικής ομάδας διπλής χρήσης

Με το άρθρο 23 του κανονισμού συστήνεται συντονιστική ομάδα διπλής χρήσης (DUCG) με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και των κρατών μελών, η οποία εξετάζει κάθε θέμα σχετικό με την εφαρμογή των ελέγχων των εξαγωγών, με σκοπό την πρακτική βελτίωση της συνέπειας και της αποτελεσματικότητάς τους σε όλη την ΕΕ. Η DUCG παρέχει ένα μοναδικό φόρουμ για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και πληροφοριών μεταξύ των υπαλλήλων ελέγχου των εξαγωγών και αποτελεί τη βάση ενός «ενωσιακού δικτύου» υπηρεσιών ελέγχου των εξαγωγών. Κατά την περίοδο αναφοράς, η DUCG συνεδρίασε σε τακτική βάση. Από την έναρξη ισχύος του κανονισμού έως σήμερα πραγματοποιήθηκαν 16 συνεδριάσεις. Η DUCG πραγματοποίησε συζητήσεις για μια σειρά από επίκαιρα θέματα σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού, όπως οι προσεγγίσεις των κρατών μελών ως προς τις ΓΑΕΕΕ και τις εθνικές γενικές άδειες εξαγωγής (ΕΓΑΕ), οι έλεγχοι των εξαγωγών όσον αφορά τον τομέα της έρευνας κ.λπ. Η DUCG παρείχε επίσης ένα φόρουμ για διαβουλεύσεις σχετικά με συγκεκριμένες περιπτώσεις εφαρμογής των ελέγχων, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων οι οποίες αφορούσαν ζητήματα που αναφέρθηκαν από τη βιομηχανία, π.χ. εξαγωγή αεριοστροβίλων σε ορισμένους προορισμούς, εξαγωγή συστατικών γραφίτη και άνθρακα κ.λπ.

Η DUCG πραγματοποιεί τακτικές κοινές συνεδριάσεις με ενδιαφερομένους —συγκεκριμένα, πραγματοποίησε δύο κοινές συνεδριάσεις με τους τελωνειακούς υπαλλήλους τον Οκτώβριο του 2010 και τον Σεπτέμβριο του 2011, οι οποίες εστιάστηκαν στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών αδειοδότησης και των τελωνειακών αρχών προκειμένου να αποφεύγονται οι εκτροπές και οι παράνομες εξαγωγές. Η DUCG πραγματοποιεί επίσης περιστασιακά κοινές συνεδριάσεις με εκπροσώπους των κλάδων, ενώ τον Φεβρουάριο του 2013, για παράδειγμα, διοργάνωσε κοινό σεμινάριο με το ευρωπαϊκό φόρουμ για την πυρηνική ενέργεια, προκειμένου να συζητήσουν τους ελέγχους των εξαγωγών πυρηνικών και να εξετάσουν τις ανησυχίες του κλάδου σχετικά με το συνακόλουθο κόστος συμμόρφωσης, τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και τις μεταφορές πυρηνικών αγαθών και τεχνολογίας εντός της ΕΕ.

Η DUCG συζήτησε επίσης επιλογές για την ενίσχυση των τεχνικών ικανοτήτων και της εμπειρογνωμοσύνης, ως βασικό στοιχείο για τη διαδικασία αδειοδότησης και την επιβολή της νομοθεσίας στα σύνορα. Υπάρχουν διάφορες εθνικές πρωτοβουλίες κατάρτισης σχετικά με τον έλεγχο των εξαγωγών, ενώ το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής, σε συνεργασία με εθνικούς εμπειρογνώμονες από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, έχει επίσης διοργανώσει τεχνικά σεμινάρια για υπαλλήλους που ασχολούνται με την αδειοδότηση ελέγχου των εξαγωγών και τεχνικούς εμπειρογνώμονες Σε αυτό το πλαίσιο, η DUCG πραγματοποίησε πιλοτικά σεμινάρια κατάρτισης με στόχο την προετοιμασία για ένα πιθανό μελλοντικό σύνθετο πρόγραμμα «εσωτερικής» κατάρτισης της ΕΕ σχετικά με τον έλεγχο των εξαγωγών, το οποίο θα πρέπει να στοχεύει κατά κύριο λόγο σε εμπειρογνώμονες σε θέματα αδειοδότησης και σε τελωνειακά και τεχνικά θέματα, καθώς και σε άλλους κρατικούς υπαλλήλους από συναφείς τομείς (εξωτερικές υποθέσεις, άμυνα, απόρρητες πληροφορίες).

3.2.        Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τους ελέγχους των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης

Προκειμένου να υποστηρίξει την πρακτική εφαρμογή των μέτρων ελέγχου των εξαγωγών και, ιδίως, να αποσαφηνίσει τις διάφορες διαδικασίες διαβουλεύσεων και ανταλλαγής πληροφοριών που προβλέπονται βάσει του κανονισμού, η DUCG έχει αναπτύξει «κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης». Αυτή τη στιγμή, οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ προορίζονται για επίσημη χρήση από τις αρχές ελέγχου των εξαγωγών των κρατών μελών· δεν είναι νομικά δεσμευτικές και δεν προορίζονται για δημοσιοποίηση. Οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ αποτελούν ένα ζωντανό έγγραφο, το οποίο θα επικαιροποιείται και θα επεκτείνεται σε τακτική βάση, ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες ανάγκες και τις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Μετά από μελέτη που διεξήγαγε η Επιτροπή το 2010, η DUCG συνέταξε κατευθυντήριες γραμμές για τη σύσταση μιας «ομάδας εμπειρογνωμόνων»[6], δηλαδή ενός σύνθετου μηχανισμού για τη διάδοση της εμπειρογνωμοσύνης που έχει συγκεντρωθεί στα διάφορα κράτη μέλη προς όφελος όλων, με στόχο την υποστήριξη της λήψης συνεκτικών αποφάσεων σε θέματα ελέγχου. Οι κατευθυντήριες γραμμές καθιερώνουν τυποποιημένα υποδείγματα και διαδικασίες για την παροχή, σε εθελοντική βάση, μη δεσμευτικών συμβουλών προς τις αρμόδιες αρχές σχετικά με ζητήματα ιδιαίτερα τεχνικού χαρακτήρα, όπως οι αξιολογήσεις και η ταξινόμηση των εμπορευμάτων.

Σχήμα 1: Η έννοια της ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για είδη διπλής χρήσης

3.3.        Επισκέψεις ομοτίμων

Οι επισκέψεις ομοτίμων, τις οποίες διοργανώνουν από κοινού η Επιτροπή και η προεδρία της ΕΕ, αντιπροσωπεύουν άλλο ένα βασικό στοιχείο του δικτύου ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ και προσφέρουν μια ευκαιρία για την εκτεταμένη ανταλλαγή πληροφοριών με επίκεντρο ένα συγκεκριμένο ζήτημα που αφορά τον έλεγχο των εξαγωγών. Ως εκ τούτου, κατά την περίοδο αναφοράς διοργανώθηκαν συνολικά 6 επισκέψεις ομοτίμων, οι οποίες αφιερώθηκαν π.χ. στους ελέγχους των μεταφορών εντός της ΕΕ, στην εφαρμογή γενικών ελέγχων, στις άυλες μεταφορές τεχνολογίας, στον έλεγχο των πληροφοριών και στον επικοινωνιακό εξοπλισμό.

3.4.        Ανταλλαγή πληροφοριών και θέσπιση ενός ασφαλούς και κρυπτογραφημένου ηλεκτρονικού συστήματος

Το ηλεκτρονικό σύστημα για τα είδη διπλής χρήσης (DUeS), ένα ασφαλές ηλεκτρονικό σύστημα το οποίο φιλοξενείται από την Επιτροπή με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών, τέθηκε σε εφαρμογή τον Ιανουάριο του 2011 και κατέστη πλήρως λειτουργικό τον Ιούνιο του 2012, με όλα τα κράτη μέλη να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν ενεργά το σύστημα. Από τότε, αναβαθμίστηκε με νέες εκδόσεις, οι οποίες εισάγουν πρόσθετες λειτουργίες και βελτιώσεις όπως, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα για καταχώριση πληροφοριών σχετικά με τις αρνήσεις που αφορούν είδη διπλής χρήσης, για ανταλλαγή εγγράφων σε βιβλιοθήκη ή για την πλήρη εξαγωγή δεδομένων. Η DUCG εργάζεται αδιάκοπα για την περαιτέρω ανάπτυξη του DUeS, έτσι ώστε να είναι δυνατή η αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών ελέγχου των εξαγωγών και της Επιτροπής, προκειμένου π.χ. να περιλαμβάνονται λειτουργίες οι οποίες απαιτούνται από τη θέσπιση νέων νομοθετικών πράξεων όπως ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1232/2011 ή περιοριστικών μέτρων (κυρώσεων) σχετικά με το εμπόριο ειδών διπλής χρήσης. Έχουν επίσης ξεκινήσει συζητήσεις σχετικά με την πιθανή επέκταση του DUeS στις αρνήσεις εξαγωγών όπλων βάσει της κοινής θέσης 2008/944 του Συμβουλίου, καθώς και στις αρνήσεις εξαγωγών ειδών βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1236/2005 για το εμπόριο ορισμένων αντικειμένων δυναμένων να χρησιμοποιηθούν για τη θανατική ποινή, για βασανιστήρια ή άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία.

Εκτός από το DUeS, οι αρμόδιες αρχές έχουν επίσης άμεση συνεργασία σε ειδικές περιπτώσεις και επί ad hoc βάσης, χρησιμοποιώντας τα σημεία επαφής του δικτύου ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ, ορισμένες δε έχουν λάβει ειδικά μέτρα σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφοι 1 και 2 με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών όπως π.χ. οι λεπτομέρειες των συναλλαγών.

Η DUCG συζήτησε και προώθησε την καθιέρωση ηλεκτρονικών συστημάτων αδειοδότησης από τις αρμόδιες αρχές, καθώς τα συστήματα αυτά απλοποιούν τη διαδικασία αδειοδότησης και μειώνουν τους χρόνους επεξεργασίας, ενώ παράλληλα επιτρέπουν την καλύτερη εποπτεία των διαδικασιών αδειοδότησης και τη βελτίωση του συντονισμού στο πλαίσιο ενός διοικητικού φορέα. Συνολικά 8 κράτη μέλη εφαρμόζουν πλέον ηλεκτρονικά συστήματα, ενώ άλλα 6 εργάζονται για την ανάπτυξη ανάλογων συστημάτων κατά την περίοδο 2012-2013 και τρία λαμβάνουν προπαρασκευαστικά μέτρα.

3.5.        Διαφάνεια και διάλογος με τον κλάδο και την ακαδημαϊκή κοινότητα

Βάσει του άρθρου 23 παράγραφος 2, η Επιτροπή έχει διοργανώσει τακτικές συνεδριάσεις με τον κλάδο. Η Επιτροπή πραγματοποίησε ένα φόρουμ για τους παράγοντες του κλάδου το 2010 και διοργάνωσε μια διάσκεψη εισαγωγέων το 2011, με περισσότερους από 200 συμμετέχοντες από τον κλάδο, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τις δημόσιες αρχές και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, με στόχο την ενημέρωση σχετικά με τις νέες ΓΑΕΕΕ και την έναρξη μιας δημόσιας διαβούλευσης σχετικά με το πράσινο βιβλίο. Το 2013, εκτός από την έγκριση του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD(2013)7) στο οποίο διατυπώνονται τα συμπεράσματα από τη δημόσια συζήτηση που διοργανώθηκε μετά την έκδοση του πράσινου βιβλίου, η Επιτροπή διοργανώνει, από κοινού με την ιρλανδική προεδρία, μια «Στρατηγική διάσκεψη για τον έλεγχο των εξαγωγών», με στόχο να παρέχει ένα φόρουμ στο οποίο θα συζητηθούν οι προτεραιότητες όσον αφορά την επανεξέταση του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών στην ΕΕ.

Οι αρμόδιες αρχές διεξάγουν σημαντικές δραστηριότητες ενημέρωσης του κλάδου και παρέχουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες σε οικονομικούς παράγοντες, ακαδημαϊκούς φορείς και άλλους ενδιαφερομένους που βρίσκονται στο στάδιο πριν από την αδειοδότηση, με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με ένα υπεύθυνο εμπόριο ειδών διπλής χρήσης. Οι αρμόδιες αρχές παρέχουν ως επί το πλείστον πληροφορίες στον δικτυακό τους τόπο και, ενίοτε, μέσω ενημερωτικών δελτίων· επιπλέον, διατηρούν συνήθως άμεση επαφή με τους φορείς εκμετάλλευσης και διοργανώνουν τακτικά είτε γενικές ενημερωτικές συναντήσεις —«Ημέρα ελέγχου των εξαγωγών»— είτε ειδικά σεμινάρια για φορείς εκμετάλλευσης. Ορισμένες αρχές εκδίδουν ειδικά καθοδηγητικά έγγραφα κατά την έννοια του άρθρου 19 παράγραφος 5, π.χ. φυλλάδια σχετικά με τα εσωτερικά προγράμματα συμμόρφωσης (ΕΠΣ), τις άυλες μεταφορές τεχνολογίας και τη μεσιτεία, ενώ μερικές διαθέτουν ένα «εγχειρίδιο» σχετικά με τον έλεγχο εξαγωγών.

Μερικές αρμόδιες αρχές υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με το εμπόριο ειδών διπλής χρήσης προς τα εθνικά κοινοβούλια και, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι πληροφορίες αυτές είναι διαθέσιμες στο κοινό.

3.6.        Παρακολούθηση και επιβολή ελέγχου των εξαγωγών

Η Επιτροπή προωθεί την αποτελεσματική επιβολή των ελέγχων των εξαγωγών στην ΕΕ μέσω διάφορων δράσεων στήριξης, όπως η σύνταξη ενός «πίνακα αντιστοιχίας» ο οποίος αντιστοιχίζει τελωνειακούς κωδικούς με ταξινομήσεις ειδών διπλής χρήσης, η ένταξη παραμέτρων ελέγχου των εξαγωγών στην ηλεκτρονική βάση δασμολογικών δεδομένων της ΕΕ (ΤΑRIC) και οι αναλύσεις τελωνειακού κινδύνου, καθώς και οι δραστηριότητες ενημέρωσης όσον αφορά τον έλεγχο των εξαγωγών στο πλαίσιο της κατάρτισης που παρέχεται από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής, π.χ. για τους συνοριοφύλακες.

Από την πλευρά τους, σύμφωνα με τον κανονισμό, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίζουν αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις οι οποίες εφαρμόζονται σε περιπτώσεις παραβιάσεων του ελέγχου των εξαγωγών. Έχουν θεσπίσει μια σειρά από διάφορες εθνικές διοικητικές και ποινικές κυρώσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται συνήθως η επιβολή προστίμων και η κατάσχεση εμπορευμάτων, καθώς και η κάθειρξη.

Οι εθνικές αρχές είναι πρωτίστως υπεύθυνες για την επιβολή των ελέγχων των εξαγωγών. Κατά την περίοδο αναφοράς αναφέρθηκαν κάποιες παραβιάσεις σε σχέση π.χ. με την εξαγωγή ειδών χωρίς άδεια, οι οποίες οδήγησαν στην επιβολή προστίμων και/ή στην κατάσχεση των ειδών, ενώ κάποιες υποθέσεις παραπέμφθηκαν στα δικαστήρια.

4.           Έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ — Βασικά δεδομένα

Είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τις εξαγωγές ειδών διπλής χρήσης, δεδομένου ότι δεν υπάρχει αντίστοιχα καθορισμένος οικονομικός τομέας, ούτε έχει αναπτυχθεί μέχρι σήμερα κάποια ειδική μεθοδολογία για την καταγραφή δεδομένων και τον υπολογισμό στατιστικών στοιχείων όσον αφορά το εμπόριο ειδών διπλής χρήσης. Ωστόσο, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συγκεντρώνουν δεδομένα που επιτρέπουν κατά προσέγγιση εκτιμήσεις όσον αφορά τις εξαγωγές ειδών διπλής χρήσης με βάση, αφενός, τα τελωνειακά εμπορεύματα που προσδιορίζονται από τον πίνακα αντιστοιχίας και τα οποία περιλαμβάνουν τα είδη διπλής χρήσης, και, αφετέρου, συγκεκριμένα δεδομένα που συλλέγονται από τις αρμόδιες αρχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις σχετικά με τις εξαγωγές που παρουσιάζονται παρακάτω δεν καλύπτουν τις υπηρεσίες και τις άυλες μεταφορές τεχνολογίας που συνδέονται με το εμπόριο ειδών διπλής χρήσης.

4.1.        Εμπόριο ειδών διπλής χρήσης της ΕΕ: είδη και προορισμοί

Ο κανονισμός αφορά κατά κύριο λόγο τις εξαγωγές 1 600 περίπου ειδών διπλής χρήσης τα οποία απαριθμούνται στο παράρτημα Ι —ο κατάλογος ελέγχου της ΕΕ, όπως ενημερώθηκε το 2012— και ταξινομούνται σε 10 κατηγορίες (σχήμα 2).

Σχήμα 2: Αριθμός ειδών διπλής χρήσης που απαριθμούνται στις κατηγορίες του παραρτήματος Ι.

Αυτά τα είδη διπλής χρήσης αφορούν περίπου 1 000 τελωνειακά εμπορεύματα[7], στα οποία περιλαμβάνονται χημικές ουσίες, μέταλλα και μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ηλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα, ηλεκτρικός εξοπλισμός, μηχανήματα, οχήματα και εξοπλισμός μεταφορών κ.λπ. και, σε αυτόν τον ευρύ και πολυσύνθετο χώρο εμπορευμάτων, κατατάσσονται συνήθως στα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Εκτιμάται ότι, αν και η αξία των ελεγχόμενων εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης αντιπροσωπεύει περίπου το 2 % του συνόλου των εξαγωγών, οι έλεγχοι επηρεάζουν έμμεσα έναν «εξαγωγικό κλάδο» ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 20 % του συνόλου των εξαγωγών (σχήμα 3).

Σχήμα 3: Εκτιμώμενη αξία των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης σε σύγκριση με τον «εξαγωγικό κλάδο ειδών διπλής χρήσης» και το σύνολο των εξαγωγών

Ένα μεγάλο μέρος του εξαγωγικού κλάδου ειδών διπλής χρήσης αφορά το ενδοενωσιακό εμπόριο ή τις εξαγωγές προς τις «χώρες E001» οι οποίες επωφελούνται από τις γενικές άδειες εξαγωγής. Αυτό αντικατοπτρίζει τη δομή της εξαγωγικής αγοράς της ΕΕ όσον αφορά τα αντίστοιχα προϊόντα, καθώς και τη διευκόλυνση του εμπορίου μέσω των ΓΑΕΕΕ (σχήμα 4).

Σχήμα 4: Χώρες προορισμού για τον εξαγωγικό κλάδο ειδών διπλής χρήσης της ΕΕ το 2012.

4.2.        Αιτήσεις, άδειες, αρνήσεις

Η DUCG έχει ανταλλάξει πληροφορίες και έχει συλλέξει δεδομένα σχετικά με το εμπόριο ελεγχόμενων ειδών, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των ελέγχων των εξαγωγών και της οικονομικής τους επίδρασης. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα δεδομένα που συλλέχθηκαν για την περίοδο αναφοράς· θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι δεν συγκεντρώνουν όλα τα κράτη μέλη όλα τα δεδομένα. Τα στοιχεία που παρέχονται παρακάτω αντιπροσωπεύουν επομένως κατά προσέγγιση εκτιμήσεις όσον αφορά τις συνολικές ποσότητες και τη συνολική αξία, μέσα στα όρια των δεδομένων που ήταν διαθέσιμα κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας έκθεσης.

Σχήμα 5: Αριθμός εγκρίσεων και αρνήσεων για τα έτη 2010, 2011 και 2012[8]

Σχήμα 6: Αξία εγκρίσεων και αρνήσεων για τα έτη 2010, 2011 και 2012 (σε εκατ. ευρώ)

Σχήμα 7: Συγκριτικός αριθμός αδειών και εγκρίσεων ανά κατηγορία (στοιχεία 2011)

Συνολικά, οι αιτήσεις τείνουν σήμερα να υπερβαίνουν τα 30 δισ. ευρώ ετησίως και αντιπροσωπεύουν περίπου το 2,5 % του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ, ενώ οι περίπου 3 500 ενεργές αρνήσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 0,01 % του συνολικού εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ[9]. Ωστόσο, τα κατ' εκτίμηση δεδομένα δείχνουν σαφή αύξηση των ελεγχόμενων συναλλαγών κατά τα τελευταία έτη. Αντίθετα, ο αριθμός των αρνήσεων την ίδια περίοδο φαίνεται να μειώνεται[10].

5.           Έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ — Επίδραση στην ασφάλεια και το εμπόριο

Με βάση την απαίτηση που διατυπώνεται στο άρθρο 25 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009, όπως τροποποιήθηκε, για υποβολή εκ μέρους της Επιτροπής «πλήρους έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή και τον αντίκτυπό του», η έκθεση σχετικά με τη δημόσια διαβούλευση η οποία παρουσιάζεται στο SWD(2013)7 του Ιανουαρίου 2013 προβλέπει σημαντικό ρόλο για τις απόψεις των ενδιαφερομένων όσον αφορά την επίδραση των ελέγχων των εξαγωγών τόσο στην ασφάλεια όσο και στο εμπόριο. Οι απόψεις των ενδιαφερομένων σε σχέση με αυτό το θέμα συνοψίζονται παρακάτω.

5.1.        Έλεγχοι εξαγωγών: ένα βασικό μέσο για την προώθηση της ασφάλειας σε έναν παγκοσμιοποιημένο πολυπολικό κόσμο

Οι ενδιαφερόμενοι αναγνωρίζουν ότι οι έλεγχοι των εξαγωγών, ως εμπορικό μέσο που συνδέεται με την ασφάλεια, παραμένουν, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, στην πρώτη γραμμή των διεθνών προσπαθειών για τη μη διάδοση, και πρέπει να προσαρμόζονται στην εξέλιξη των κινδύνων και των απειλών που παρουσιάζονται στον τομέα της ασφάλειας —συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων μορφών τρομοκρατίας και των προσπαθειών που καταβάλλουν ορισμένα κράτη και μη κρατικοί φορείς, προκειμένου να αποκτήσουν όπλα μαζικής καταστροφής και την αντίστοιχη τεχνολογία και εξοπλισμό. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι υποστηρίζουν επίσης ότι οι έλεγχοι των εξαγωγών πρέπει να προσαρμοστούν στις πολιτικές προκλήσεις και στη μετατόπιση των στόχων της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, π.χ. σε σχέση με την Αραβική Άνοιξη και ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο, ή σε θέματα πρόληψης των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα σε καταπιεστικά καθεστώτα μέσω του κρατικού ελέγχου επί των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών.

Οι ενδιαφερόμενοι εντοπίζουν διάφορες προκλήσεις σε σχέση με την πολιτική ελέγχου των εξαγωγών. Οι προκλήσεις αυτές αφορούν την αυξανόμενη καινοτομία και παραγωγική ικανότητα των αναδυόμενων οικονομιών και τη συνεπακόλουθη διαθεσιμότητα ευαίσθητων προϊόντων στο εξωτερικό, τον ρόλο των πολυεθνικών εταιρειών και των βιομηχανικών διεργασιών στο πλαίσιο των παγκόσμιων δικτύων παραγωγής και αλυσίδων εφοδιασμού, καθώς και την παγκοσμιοποίηση και την αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών. Η ταχεία εξάπλωση των τεχνολογικών και επιστημονικών εξελίξεων και η κινητικότητα των γνώσεων, καθώς και η εμφάνιση νέων και προηγμένων τεχνολογιών που αλλάζουν τα δεδομένα —όπως το υπολογιστικό νέφος, τα κυβερνοεργαλεία και η έρευνα διπλής χρήσης στις βιοεπιστήμες— κάνουν ακόμα πιο περίπλοκους τους ελέγχους των εξαγωγών.

5.2.        Ο αόριστος «τομέας ειδών διπλής χρήσης»: ένα κλειδί για την ευρωπαϊκή καινοτομία και ανταγωνιστικότητα

Οι ενδιαφερόμενοι συμφωνούν σε γενικές γραμμές ότι οι εξαγωγές ειδών διπλής χρήσης έχουν μεγαλύτερη σημασία για την οικονομία της ΕΕ απ’ ό,τι φαίνεται να δείχνει το ποσοστό των ελεγχόμενων συναλλαγών, δεδομένου ότι επηρεάζουν σημαντικά βασικούς τομείς της οικονομίας της ΕΕ. Πράγματι, οι έλεγχοι των εξαγωγών για είδη διπλής χρήσης επηρεάζουν την έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), την παραγωγή και το εμπόριο σε ένα ευρύ φάσμα μη στρατιωτικών κλάδων —π.χ. ενέργεια (πυρηνική ενέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο), αεροδιαστημική, άμυνα και ασφάλεια, λέιζερ και συστήματα πλοήγησης, τηλεπικοινωνίες, βιοεπιστήμες, χημική και φαρμακευτική βιομηχανία, εξοπλισμός επεξεργασίας πρώτων υλών, ηλεκτρονική, βιομηχανίες ημιαγωγών και πληροφορικής, ιατρικός κλάδος, αυτοκινητοβιομηχανία— και τα ελεγχόμενα προϊόντα εισέρχονται σε ευρεία βάση στη διεθνή αλυσίδα αξίας. Ένα εξαιρετικά σημαντικό σημείο που τονίζουν οι ενδιαφερόμενοι είναι ότι τα είδη διπλής χρήσης αντιπροσωπεύουν συχνά προηγμένα, υψηλής τεχνολογίας προϊόντα σε σχέση με τα οποία οι επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν εδραιώσει ηγετικό ρόλο, με αποτέλεσμα πολλές τεχνολογίες αιχμής να επηρεάζονται στο σύνολό τους ή εν μέρει από τους ελέγχους των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης.

Οι ενδιαφερόμενοι τονίζουν ότι οι εκτεταμένες «βιομηχανίες ειδών διπλής χρήσης» της ΕΕ συγκεντρώνουν χιλιάδες μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες παρέχουν θέσεις εργασίας με υψηλή προστιθέμενη αξία και τεχνογνωσία —συμπεριλαμβανομένης σημαντικής εργασίας στον τομέα της Ε&Α— σε ένα ευρύ φάσμα βασικών τομέων της οικονομίας της ΕΕ. Οι βιομηχανίες αυτές υποστηρίζουν μεγάλο μέρος του εμπορίου της ΕΕ με στρατηγικούς εταίρους και, επομένως, η πραγματοποίηση αποτελεσματικών ελέγχων έχει καθοριστική σημασία για την πορεία της ΕΕ προς την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.

5.3.        Το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ: μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του

Οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι θεωρούν ότι το ισχύον σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ παρέχει ένα ισχυρό αλλά και ευέλικτο πλαίσιο και σημειώνουν ότι η κατασκευή του είναι μοναδική, δεδομένου ότι παρέχει μία ενιαία νομική βάση, με κοινούς κανόνες, ορισμούς, κριτήρια για τις άδειες και έναν κοινό κατάλογο ελέγχου, αλλά επιπλέον συνδυάζει αρχές και κανονισμούς που ισχύουν για όλη την ΕΕ με εθνικούς κανόνες και αποφάσεις. Οι ενδιαφερόμενοι αναγνωρίζουν ότι το κύριο όφελος των κανονιστικών ρυθμίσεων της ΕΕ προκύπτει από την ελεύθερη κυκλοφορία των ειδών διπλής χρήσης εντός της εσωτερικής αγοράς. Εκτιμούν επίσης τη σχετική τους απλότητα (π.χ. ενιαίος κατάλογος ελέγχου). Επιπλέον, πολλοί ενδιαφερόμενοι τονίζουν τη σημαντική —και θετική— ανάπτυξη των ελέγχων των εξαγωγών της ΕΕ κατά τα τελευταία χρόνια, χάρη σε σημαντικές πρωτοβουλίες όπως η θέσπιση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009, η έκδοση νέων ΓΑΕΕΕ, η δημιουργία του DUeS, καθώς και οι προτάσεις για τη διασφάλιση της τακτικής ενημέρωσης του καταλόγου ελέγχου της ΕΕ.

Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι, ωστόσο, θεωρούν ότι το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ συνεχίζει να παρεμποδίζει την ανταγωνιστικότητα, ιδίως από τη στιγμή που οι πολιτικές, κανονιστικές και λειτουργικές διαφορές που ενσωματώνονται στο σύστημα της ΕΕ ενδέχεται να οδηγήσουν σε σημαντικές αποκλίσεις όσον αφορά τον χρόνο επεξεργασίας για τις άδειες εξαγωγής και τις διαφορετικές ερμηνείες των κανόνων της ΕΕ. Υποστηρίζουν ότι η «ασύμμετρη εφαρμογή» των ελέγχων των εξαγωγών της ΕΕ δημιουργεί στρεβλώσεις των συναλλαγών και μερικές φορές έχει ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της αγοράς, γεγονός που έχει επιπτώσεις ως προς την ίση μεταχείριση των ευρωπαϊκών εταιρειών. Θεωρούν ότι οι έλεγχοι των εξαγωγών της ΕΕ δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς τα διαφοροποιημένα επίπεδα κινδύνου, ενώ μερικές φορές η επιβολή της νομοθεσίας παραμένει κατακερματισμένη λόγω έλλειψης συστηματικής συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών. Από την άποψη της ασφάλειας, ορισμένοι ενδιαφερόμενοι κρίνουν ότι η ύπαρξη διαφορετικών επιπέδων ελέγχου αυξάνει τον κίνδυνο έκθεσης των «αδύναμων κρίκων» στην αλυσίδα ελέγχου των εξαγωγών και μπορεί να μειώσει τη συνολική αποτελεσματικότητα των ελέγχων των εξαγωγών της ΕΕ.

Επιπλέον, η προβολή του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ σε πολυμερές και διεθνές επίπεδο παραμένει ατελής, καθώς ούτε όλα τα κράτη μέλη ούτε η ΕΕ συμμετέχουν σε όλα τα πολυμερή καθεστώτα ελέγχου των εξαγωγών[11]. Παρά το γεγονός αυτό, καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου, η ΕΕ ανέπτυξε σχέσεις με βασικούς εταίρους, όπως π.χ. με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Κίνα, με σκοπό να συζητηθούν θέματα κοινού ενδιαφέροντος που αφορούν τον έλεγχο των εξαγωγών. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τη μεταρρύθμιση των ελέγχων εξαγωγών των ΗΠΑ και, μετά τη θέσπιση της στρατηγικής εμπορικής άδειας (Strategic Trade Authorisation – STA) το 2011, έχουν τονίσει την ανάγκη επέκτασής της σε όλα τα κράτη μέλη.

5.4.        Έλεγχος εξαγωγών και ανταγωνιστικότητα: στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και ευκαιρίες για διαμόρφωση ισότιμων όρων σε παγκόσμιο επίπεδο

Οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι αναγνωρίζουν ότι οι υγιείς έλεγχοι των εξαγωγών έχουν καθοριστική σημασία για τη φήμη του κλάδου, τονίζουν όμως το υψηλό κόστος συμμόρφωσης που συνδέεται με τη διαχείριση των διαδικασιών ελέγχου των εξαγωγών, το οποίο αντιπροσωπεύει μια πραγματική διοικητική επιβάρυνση για ορισμένους κλάδους. Θεωρούν γενικά ότι, κατ' αυτόν τον τρόπο, οι έλεγχοι των εξαγωγών έχουν καταστεί σημαντικός παράγοντας ανταγωνιστικότητας, ως αποτέλεσμα των διασυνδεδεμένων αλυσίδων εφοδιασμού και της διεθνούς συνεργασίας στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας. Υπογραμμίζουν ότι ο συνδυασμός της διαθεσιμότητας στο εξωτερικό ορισμένων ειδών διπλής χρήσης με την ασύμμετρη εφαρμογή των διεθνών υποχρεώσεων λόγω των διαφοροποιημένων πολιτικών ελέγχου των εξαγωγών επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα ορισμένων οικονομικών φορέων της ΕΕ. Πιστεύουν ότι μπορεί να προκύψουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού λόγω των διαφορών στη νομοθεσία και τους κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένων διάφορων εξαιρέσεων και άλλων ρυθμίσεων διευκόλυνσης, λόγω του παρωχημένου καταλόγου ελέγχου της ΕΕ, καθώς και λόγω καθυστερήσεων στην παράδοση που προκαλούνται από συστήματα αιτήσεων άδειας στα οποία δεν υπόκεινται ορισμένοι ανταγωνιστές. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελούν οι λιγότερο αυστηροί ή απλούστεροι έλεγχοι των εξαγωγών που εφαρμόζονται σε τρίτες χώρες οι οποίες δεν συμμετέχουν στα πολυμερή καθεστώτα ελέγχου των εξαγωγών. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παγκόσμια αγορά ζητούν πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις βιομηχανίες της ΕΕ, ώστε να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις και να ενθαρρύνεται η μεγαλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών και η ρυθμιστική συνεργασία μεταξύ των σημαντικότερων εμπορικών εταίρων.

Ταυτόχρονα, οι ενδιαφερόμενοι αναγνωρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση παρουσιάζει ευκαιρίες για πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού, δεδομένου ότι η απόφαση 1540 του ΣΑΗΕ απαιτεί από όλες τις χώρες να εφαρμόζουν αποτελεσματικούς ελέγχους των εξαγωγών και ότι τα πολυμερή συστήματα ελέγχου των εξαγωγών αποτελούν σημαντικό πρότυπο για τους νεοεμφανιζόμενους προμηθευτές ευαίσθητων ειδών. Ως αποτέλεσμα, οι τρίτες χώρες που δεν συμμετέχουν σε πολυμερή συστήματα αναπτύσσουν σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό εθνικά συστήματα ελέγχου των εξαγωγών σε όλες τις περιοχές του κόσμου. Επιπλέον, τα προγράμματα συνεργασίας και ευαισθητοποίησης της ΕΕ, καθώς και η προσέγγιση των κανονιστικών διατάξεων στις υποψήφιες χώρες μέσω της διαδικασίας διεύρυνσης, προωθούν τη διεθνή σύγκλιση, και μπορεί κανείς να πει ότι το σύστημα της ΕΕ έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο σημείο αναφοράς.

6.           Οι έλεγχοι εξαγωγών της ΕΕ σε έναν κόσμο που αλλάζει — η επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών

Κατά την περίοδο αναφοράς, εκτός από τις νομοθετικές τροποποιήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, η Επιτροπή ξεκίνησε επίσης μια ευρεία επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών.

6.1.        Δημόσιες διαβουλεύσεις σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών

Η Επιτροπή πραγματοποιεί τακτικές δημόσιες διαβουλεύσεις, μέσω των οποίων ζητά τις απόψεις των ενδιαφερομένων σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών. Τον Απρίλιο του 2011, η Επιτροπή πραγματοποίησε τεχνική διαβούλευση σχετικά με τον κατάλογο ελέγχου της ΕΕ, με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών όσον αφορά τη διαθεσιμότητα στο εξωτερικό ειδών που υπόκεινται σε ελέγχους.

Στο πλαίσιο των απαιτήσεων του άρθρου 25, η Επιτροπή εξέδωσε τον Ιούνιο του 2011 ένα πράσινο βιβλίο[12] μέσω του οποίου αναδεικνύεται η ανάπτυξη του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ κατά την τελευταία δεκαετία και ξεκινά μια ευρεία δημόσια συζήτηση σχετικά με τη λειτουργία και τις μελλοντικές στρατηγικές επιλογές του. Το πράσινο βιβλίο αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την προετοιμασία της αναθεώρησης που απαιτείται βάσει του άρθρου 25 του κανονισμού. Ως εκ τούτου, το πράσινο βιβλίο περιλάμβανε ερωτήσεις σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 428/2009, αλλά και πιο στρατηγικά ερωτήματα που είχαν σκοπό να συμβάλουν στον καθορισμό της κατεύθυνσης προς την οποία θα πρέπει να εξελιχθεί το σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ.

Τον Ιανουάριο του 2013, το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής[13] «Στρατηγική ελέγχων κατά την εξαγωγή: εξασφάλιση ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο» εξέτασε περισσότερες από 100 συνεισφορές που είχαν ληφθεί και προσδιόρισε τα βασικά ζητήματα που τέθηκαν από τους ενδιαφερομένους (κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων εθνικών κοινοβουλίων και πολιτικών κομμάτων, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, βιομηχανικές ενώσεις και οικονομικούς φορείς, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ακαδημαϊκούς φορείς κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης), οι οποίοι εξέθεσαν επίσης τις απόψεις τους όσον αφορά τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ.

6.2.        Προοπτικές για εξέλιξη του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ.

Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρουσιάζει επίσης τις απόψεις των ενδιαφερομένων σχετικά με τις πιθανές βελτιώσεις και τις δυνατότητες εξέλιξης προς ένα πιο ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ «στην εποχή της πληροφορίας», το οποίο θα εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού και, επιπλέον, θα «ανυψώσει τον κοινό παρονομαστή». Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι ιδίως ζητούν να εναρμονιστεί περαιτέρω η πολιτική ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ, καθώς και να ληφθούν υπόψη οι πρόσφατες εξελίξεις σε θέματα πολιτικής, όπως η χρήση πληροφορικών συστημάτων υποκλοπής και παρακολούθησης ή «κυβερνοεργαλείων». Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι προτείνουν επίσης προσαρμογές για τη βελτίωση του πλαισίου αδειοδότησης, π.χ. μέσω μιας διευρυμένης και βασιζόμενης στην επικινδυνότητα χρήσης των ΓΑΕΕΕ και της επανεξέτασης των εθνικών ελέγχων. Ζητούν βελτιστοποίηση του γενικού μηχανισμού και κριτική επανεξέταση των μεταφορών εντός της ΕΕ, προκειμένου να μειωθούν οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Ορισμένοι κάνουν υποδείξεις για την ενίσχυση των ελέγχων μεσιτείας και διαμετακόμισης και υπογραμμίζουν τη σημασία της τακτικής ενημέρωσης των καταλόγων ελέγχου με βάση τις τεχνολογικές και εμπορικές εξελίξεις.

Οι ενδιαφερόμενοι αποδίδουν επίσης ιδιαίτερη σημασία στην αποτελεσματική εφαρμογή των ελέγχων, ενώ κάποιοι από αυτούς προωθούν ιδέες σχετικά με την ανάπτυξη ενός δικτύου ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ με ενισχυμένα κοινά χαρακτηριστικά ως προς την υποδομή, το οποίο θα βασίζεται π.χ. στη διαρθρωμένη συνεργασία, στη συγκέντρωση πόρων και την ανταλλαγή πληροφοριών, στα κοινά εργαλεία, κριτήρια και αξιολογήσεις κινδύνου, καθώς και στην κατάρτιση. Ζητούν επίσης μεγαλύτερη διαφάνεια και διάλογο με τον ιδιωτικό τομέα και την ακαδημαϊκή κοινότητα, με στόχο τη βελτίωση τόσο της ασφάλειας δικαίου όσο και της αποτελεσματικότητας των ελέγχων, π.χ. μέσω της αναγνώρισης των εσωτερικών προγραμμάτων συμμόρφωσης (ΕΠΣ) και της παροχής κατευθυντήριων γραμμών.

6.3.        Επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ: τα επόμενα βήματα.

Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής και η έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποτελούν κατ' αυτόν τον τρόπο μέρος μιας ευρύτερης επανεξέτασης του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ. Ανοίγουν τον δρόμο για την προετοιμασία μιας ανακοίνωσης της Επιτροπής που θα εκδοθεί στις αρχές του 2014, η οποία θα σκιαγραφήσει πιθανώς μια μακροπρόθεσμη προοπτική για τους στρατηγικούς ελέγχους των εξαγωγών της ΕΕ και ενδέχεται να εξαγγείλει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες πολιτικής για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ και την προσαρμογή του στις ταχέως μεταβαλλόμενες τεχνολογικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 25 του κανονισμού για τον έλεγχο των εξαγωγών.

Παράρτημα I – Κατάλογος αρκτικόλεξων

AG || Ομάδα της Αυστραλίας

CWC   || Σύμβαση για τα χημικά όπλα

DUCG || Συντονιστική ομάδα διπλής χρήσης

DUeS || Ηλεκτρονικό σύστημα διπλής χρήσης

DUWP || Ομάδα «Αγαθά διπλής χρήσης»

ΕΕ || Ευρωπαϊκή Ένωση

ΓΑΕΕΕ || Γενική άδεια εξαγωγής της ΕΕ

ΕΠΣ MTCR || Εσωτερικό πρόγραμμα συμμόρφωσης Καθεστώς ελέγχου της τεχνολογίας πυραύλων

NPT NSG || Συνθήκη περί μη διαδόσεως των πυρηνικών όπλων Ομάδα πυρηνικών προμηθευτών

TARIC || Ολοκληρωμένο Δασμολόγιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

ΟΜΚ || Όπλα μαζικής καταστροφής

[1]               ΕΕ L 129 της 16.5.2012, σ. 12.

[2]               COM(2011) 704 τελικό.

[3]               Δήλωση της Επιτροπής και δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής για τις αποστολές μικρής αξίας οι οποίες συνδέονται με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1232/2011.

[4]               ΕΕ C 67 της 6.3.2012, σ. 1.

[5]               ΕΕ C 283 της 19.9.2012, σ. 4.

[6]               Η ομάδα εμπειρογνωμόνων δημιουργήθηκε αρχικά κατ' εφαρμογή σύστασης που περιέχονταν στην αξιολόγηση από ομοτίμους του 2004 και, αργότερα, επισημοποιήθηκε και ενισχύθηκε, προκειμένου να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση.

[7]               Η έννοια του εξαγωγικού κλάδου ειδών διπλής χρήσης αναφέρεται στον ευρύ και πολυσύνθετο χώρο εμπορευμάτων ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη διπλής χρήσης. Το εμπόριο ειδών διπλής χρήσης λαμβάνει χώρα εντός του εν λόγω χώρου εμπορευμάτων, αλλά δεν είναι ταυτόσημο με αυτόν, καθώς επ' ουδενί δεν είναι ελεγχόμενες οι εξαγωγές όλων των εμπορευμάτων στον εξαγωγικό κλάδο ειδών διπλής χρήσης, ενώ τα είδη διπλής χρήσης κατατάσσονται συνήθως στα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας αυτού του κλάδου. Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής, με βάση τη βάση δεδομένων COMEXT της Eurostat, οδηγούν σε μια σταθερή εκτίμηση σύμφωνα με την οποία ο «εξαγωγικός κλάδος ειδών διπλής χρήσης» αντιπροσωπεύει περίπου το 20 % του συνόλου των εισαγωγών της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένου του ενδοενωσιακού εμπορίου).

[8]               Η μείωση των αιτήσεων το 2012 (όσον αφορά τον όγκο στο σχήμα 5 και την αξία στο σχήμα 6) οφείλεται σε ελλιπή στοιχεία, καθώς μέχρι τον χρόνο κατάρτισης της έκθεσης δεν είχαν συγκεντρωθεί όλα τα στοιχεία για το 2012. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι αιτήσεις δεν αποτελούν κατ’ ανάγκη το άθροισμα των εγκρίσεων και των αρνήσεων, καθώς κάποιες αιτήσεις ενδέχεται να ακυρωθούν και κάποιες να μην ολοκληρωθούν εντός του ίδιου έτους.

[9]               Ο αριθμός αυτός αφορά τον συνολικό αριθμό των αρνήσεων που εξακολουθούσαν να ισχύουν στο τέλος της περιόδου αναφοράς, συμπεριλαμβανομένων των αρνήσεων που εκδόθηκαν νωρίτερα. Αντίθετα, τα δεδομένα στα σχήματα 5 και 6 αναφέρονται μόνο σε 1 700 περίπου αρνήσεις που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς.

[10]             Σημειώνεται ότι αυτό μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η καλύτερη ενημέρωση των εταιρειών σχετικά με κρίσιμες περιπτώσεις, η θέσπιση καθεστώτων απαγόρευσης (κυρώσεων) κ.λπ.

[11]             Η Επιτροπή —και, μετά την έναρξη ισχύος της συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΕ— είναι μέλος της ομάδας της Αυστραλίας, ενώ η Επιτροπή είναι επίσης παρατηρητής στην NSG και συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες των εν λόγω πολυμερών συστημάτων ελέγχου των εξαγωγών. Η ΕΕ δεν διαθέτει επίσημο καθεστώς στα άλλα συστήματα ελέγχου των εξαγωγών —το MTCR και τον διακανονισμό του Wassenaar. Οκτώ κράτη μέλη δεν είναι μέλη του MTCR, ενώ η Κύπρος δεν είναι μέλος ούτε στον διακανονισμό του Wassenaar.

[12]             COM(2011)393 της 30.6.2011.

[13]             SWD(2013)7 της 17.1.2013.