52012DC0341

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

«Ευρωπαϊκή στρατηγική για βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής – γέφυρα για ανάπτυξη και απασχόληση»

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

1.           εισαγωγη

Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να συμβαδίσει με την εξέλιξη των κύριων διεθνών ανταγωνιστών της και να επιτύχει τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη του 2020». Ένα σημαντικό στοιχείο για να επιτευχθεί αυτό είναι η αντιμετώπιση των μέγιστων κοινωνικών προκλήσεων με μια ανταγωνιστική βιομηχανία παγκοσμίου κύρους. Η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη και τη βιομηχανική εκμετάλλευση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής (ΒΤΓΕ) (Key Enabling Technologies – KET) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συμβολή για τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι, πέρα από την ουσιαστική ανάγκη για δημοσιονομική εξυγίανση, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την προώθηση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2012, οι ευρωπαίοι ηγέτες ενίσχυσαν την προσέγγιση αυτή, ιδίως υποστηρίζοντας την ενίσχυση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής (ΒΤΓΕ)[1].

Η παρούσα ανακοίνωση περιγράφει μια ενιαία στρατηγική για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, προκειμένου να καταστεί δυνατή η μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση του δυναμικού της ΕΕ σε ανταγωνιστικές αγορές. Επιπλέον, παρέχει υλικό ανάδρασης για το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ύστερα από την πρώτη ανακοίνωση για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής[2] το 2009 και ανταποκρίνεται στις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΟΕΥΕ/ΒΤΓΕ)[3].

2.           Το οικονομικο πλαισιο – ο ρολοσ των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής για την ενίσχυση της ανάπτυξης στην ΕΕ

Η Επιτροπή ορίζει τις ΒΤΓΕ ως «τεχνολογίες που απαιτούν υψηλό επίπεδο γνώσεων και συνδέονται με Ε&Α υψηλής έντασης, ταχείς κύκλους καινοτομίας, υψηλές κεφαλαιουχικές δαπάνες και θέσεις απασχόλησης υψηλής ειδίκευσης. Διευκολύνουν την καινοτομία όσον αφορά τις μεθόδους, τα αγαθά και τις υπηρεσίες σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας και παρουσιάζουν συστημικό ενδιαφέρον. Έχουν διεπιστημονικό χαρακτήρα, που τέμνει διαφόρους τεχνολογικούς τομείς και τείνει προς τη σύγκλιση και την ολοκλήρωση. Οι ΒΤΓΕ μπορούν να βοηθήσουν τους πρωτοπόρους στην τεχνολογία άλλων τομέων να αξιοποιήσουν τις ερευνητικές τους προσπάθειες»[4]. Με βάση την τρέχουσα έρευνα, τις οικονομικές αναλύσεις των τάσεων της αγοράς και τη συμβολή τους στην επίλυση κοινωνικών προκλήσεων, η μικρο/νανοηλεκτρονική, η νανοτεχνολογία, η φωτονική, τα προηγμένα υλικά, η βιομηχανική βιοτεχνολογία και οι προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής (αναγνωρισμένες ως «εγκάρσιες» βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής-ΒΤΓΕ) έχουν επισημανθεί ως οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής της ΕΕ.

Οι ΒΤΓΕ αποτελούν βασική πηγή καινοτομίας. Παρέχουν απαραίτητα στοιχεία τεχνολογίας που διευκολύνουν ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απαιτούνται για την ανάπτυξη τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τη βελτίωση της αποδοτικότητας της ενέργειας και των πόρων, την ενίσχυση του αγώνα κατά της αλλαγής του κλίματος ή τη δυνατότητα υγιούς γήρανσης.

Μολονότι είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το ακριβές δυναμικό της αγοράς των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής λόγω της εγγενούς ικανότητά τους να καθιστούν δυνατή την πρόοδο σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους και τομείς, ο άμεσος οικονομικός αντίκτυπος είναι σημαντικός. Στην έκθεση της Επιτροπής για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα του 2010 διαπιστώνεται σήμερα παγκόσμιος όγκος αγοράς 646 δισεκατομμυρίων ευρώ (γύρω στο 2006/2008), που προβλέπεται να αυξηθεί σε πάνω από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ έως το 2015[5].

Η άμεση απόδοση των επενδύσεων στις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής είναι σημαντική. Μελέτες ειδικών περιπτώσεων δείχνουν ότι οι δημόσιες επενδύσεις μπορούν να δημιουργήσουν επιστροφές σε πρόσθετους φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης μέχρι και άνω του τετραπλασίου της αρχικής επένδυσης[6]. Ακόμα πιο σημαντικές είναι οι εφαρμογές των ΒΤΓΕ που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και δημιουργούν θέσεις εργασίας, ανάπτυξη και ευημερία στην οικονομία[7].

Οι ΒΤΓΕ συμβάλλουν σε πολλές και διάφορες αλυσίδες αξίας και κλάδους παραγωγής της βιομηχανίας με ετερογενείς τρόπους. Δημιουργούν αξία σε ολόκληρη την αλυσίδα – από τα υλικά με τον εξοπλισμό και τις συσκευές μέχρι τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Λόγω αυτού του εγκάρσιου χαρακτήρα και της συστημικής σπουδαιότητας για τους ευρωπαϊκούς κλάδους παραγωγής, οι ΒΤΓΕ θα αποτελέσουν τον καταλύτη για την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό της βιομηχανικής βάσης καθώς και την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη εντελώς νέων κλάδων παραγωγής κατά τα επόμενα έτη. Αυτός ο εγκάρσιος και πολύπλευρος ρόλος αντικατοπτρίζεται στον αριθμό των ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ΒΤΓΕ και στον αριθμό των θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας που δημιουργούνται. Π.χ., στον τομέα της νανοτεχνολογίας και μόνον, οι εκτιμήσεις για την απασχόληση δείχνουν ότι υπάρχουν παγκοσμίως 160 000 εργαζόμενοι. Ο αριθμός αυτός αποτελεί μια αύξηση κατά 25% από το 2000[8]. Η βιομηχανία μικρο/νανοηλεκτρονικής και οι φυσικές της κατάντη βιομηχανίες ΤΠΕ δημιούργησαν περισσότερες από 700.000 πρόσθετες θέσεις εργασίας κατά την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη, παρουσιάζοντας μια τάση προς πιο προσανατολισμένες στις υπηρεσίες και με υψηλή εξειδίκευση θέσεις εργασίας και ραγδαία ανάκαμψη μετά την κρίση[9]. Η βιομηχανική βιοτεχνολογία αναγνωρίστηκε ως η ΒΤΓΕ μοχλός για τη βιοοικονομία. Υπολογίζεται ότι κάθε ευρώ που επενδύθηκε στην έρευνα και στην καινοτομία στον εν λόγω τομέα θα αποφέρει τη δεκαπλάσια απόδοση[10]. Επιπλέον, οι ΜΜΕ αποτελούν βασική κινητήρια δύναμη για την καινοτομία και την απασχόληση στην Ευρώπη και αναμένεται να προσφέρουν τις περισσότερες μελλοντικές θέσεις εργασίας στον τομέα των ΒΤΓΕ. Στον τομέα της φωτονικής η πλειονότητα των 5 000 ευρωπαϊκών εταιρειών είναι ΜΜΕ. Στη Γερμανία, το 80 % περίπου των εταιρειών νανοτεχνολογίας είναι μικρομεσαίου μεγέθους[11].

3.           Αναλυση της καταστασησ – σημαντικα πλεονεκτηματα με τον κινδυνο να χασει την ανταγωνιστικη θεση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέχει ηγετική θέση στην ανάπτυξη των ΒΤΓΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχει όλα τα αναγκαία χαρακτηριστικά για να παραμείνει στη θέση αυτή. Με βάση τα στοιχεία για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, το 2010 η έκθεση για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και η έκθεση της ομάδας υψηλού επιπέδου για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής επιβεβαίωσε ότι η ΕΕ έχει ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα: είναι η μόνη περιφέρεια που κατέχει και τις έξι ΒΤΓΕ. Με την πάροδο των ετών, η ισχυρή βάση Ε & Α της Ευρώπης υποστηρίζει τις έξι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, διατηρώντας την ηγετική θέση με 32% των παγκόσμιων αιτήσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μεταξύ του 1991 και του 2008[12]. Ωστόσο, παρά τα πλεονεκτήματα αυτά, η ΕΕ δεν κεφαλαιοποιεί τη βάση των γνώσεων της.

Όπως τονίσθηκε στην ανακοίνωση για τις ΒΤΓΕ του 2009 και επιβεβαιώθηκε από την ομάδα υψηλού επιπέδου για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, η μεγαλύτερη αδυναμία της ΕΕ έγκειται στο να μετατραπεί η βάση γνώσεων σε αγαθά και υπηρεσίες. Η παραγωγή σε τομείς συναφείς με τις ΒΤΓΕ μειώνεται[13] και η αξιοποίηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της ΕΕ, πραγματοποιείται, όλο και περισσότερο, εκτός της ΕΕ. Το 2011 ο πίνακας επιδόσεων στην καινοτομία παρουσιάζει παρόμοιες τάσεις και τον αρνητικό αντίκτυπο στις ΜΜΕ[14]. Η ομάδα υψηλού επιπέδου για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής ονόμασε το κενό αυτό μεταξύ της δημιουργίας βασικών γνώσεων και της επακόλουθης εμπορευματοποίησης αγαθών και υπηρεσιών, η «κοιλάδα του θανάτου». Η επείγουσα ανάγκη για άμεση δράση διαφαίνεται επίσης από πρόσφατες εξελίξεις στη βιομηχανία των εργαλειομηχανών, έναν από τους σημαντικούς τομείς βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής: το ευρωπαϊκό μερίδιο στην παγκόσμια παραγωγή μειώθηκε από 44% το 2008 σε 33% το 2010, προς όφελος των ασιατικών ανταγωνιστών, δηλαδή της Κίνας (συμπεριλαμβανομένης της Ταϊβάν) και της Κορέας[15]. Αυτή η έλλειψη παραγωγής στον τομέα των ΒΤΓΕ είναι ακόμη πιο δυσμενής για την ΕΕ για δύο λόγους. Πρώτον, θα χαθούν βραχυπρόθεσμα οι ευκαιρίες ανάπτυξης και δημιουργίας θέσεων εργασίας· δεύτερον, μακροπρόθεσμα, μπορεί επίσης να υπάρχει απώλεια στη δημιουργία γνώσης, επειδή η Ε&Α και ο τομέας μεταποίησης συνδέονται εγγενώς, ενισχύονται αμοιβαία και, συνεπώς, συμβαδίζουν πολύ κοντά μεταξύ τους.

Οι λόγοι για τους οποίους η ΕΕ δεν έχει εκμεταλλευτεί επαρκώς και εγκαίρως τα εμπορικά πλεονεκτήματα της άριστης ερευνητικής βάσης της στον τομέα των ΒΤΓΕ είναι οι εξής:

Μέχρι πρόσφατα, η ΕΕ δεν είχε κοινό ορισμό και κοινή κατανόηση για τις ΒΤΓΕ. Η ανακοίνωση του 2009 σχετικά με τις ΒΤΓΕ έδωσε για πρώτη φορά ορισμό των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής της ΕΕ και συστάσεις για κοινή κατανόηση και σε επίπεδο κρατών μελών. Επίσης, εντόπισε τις βασικές πολιτικές, που θα χρειαζόταν να εξεταστούν προκειμένου να επιταχυνθεί η βιομηχανική αξιοποίηση των ΒΤΓΕ. Υπάρχουν ανεπαρκείς πολιτικές με στόχο (1) την αξιοποίηση του συνεργιστικού αντίκτυπου των ΒΤΓΕ και (2) την επιτάχυνση του «χρόνου διάθεσής τους στην αγορά».

Τα περισσότερα καινοτόμα προϊόντα, όπως τα έξυπνα τηλέφωνα ή τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, περιλαμβάνουν ταυτόχρονα πολλές ΒΤΓΕ, ως μεμονωμένα ή ενσωματωμένα μέρη. Συνεπώς, ο συνδυασμός των ΒΤΓΕ είναι σημαντικός για την εξασφάλιση της μεγιστοποίησης του συνεργιστικού αντίκτυπου. Μολονότι πραγματοποιούνται σήμερα ήδη προσπάθειες συνεργασίας, ιδίως με τη βιομηχανία στο πλαίσιο συμπράξεων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και το σχέδιο SET[16], ο διεπιστημονικός χαρακτήρας μεμονωμένων ΒΤΓΕ σε όλη την αλυσίδα αξίας πρέπει να ενισχυθεί περισσότερο και, συνεπώς, απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην υποστήριξη των ΒΤΓΕ.

Η έγκαιρη εμπορευματοποίηση των ΒΤΓΕ απαιτεί την ανάπτυξη σχεδίων υψηλού κινδύνου για την επίδειξη προϊόντων και την απόδειξη της δυνατότητας υλοποίησης. Η εμβληματική πρωτοβουλία της Επιτροπής «Ένωση καινοτομίας»[17] επιβεβαίωσε την προσέγγιση αυτή και οι προτάσεις στο πλαίσιο του «Ορίζοντα 2020»[18] προβλέπουν αυξημένες δραστηριότητες επίδειξης προϊόντων στο εν λόγω πλαίσιο. Το μέγεθος, το πεδίο εφαρμογής και το κόστος αυτών των δραστηριοτήτων βιομηχανικής έρευνας και πειραματικής ανάπτυξης, συχνά σε υψηλότερη κλίμακα από τις βασικές ερευνητικές δραστηριότητες, απαιτούν πιο αποτελεσματική χρήση και συντονισμό των δημόσιων πόρων. Επιπλέον, αυτά τα σχέδια καινοτομίας είναι πιο κοντά στην αγορά και, όπου αποτελούν αντικείμενο κρατικής ενίσχυσης, η δημόσια υποστήριξη υπόκειται στους κανόνες κρατικής ενίσχυσης.

Τα προϊόντα που βασίζονται στις ΒΤΓΕ απαιτούν υψηλή ένταση κεφαλαίου. Η περίοδος έρευνας και καινοτομίας που απαιτείται είναι μακρά και οι διαδικασίες παραγωγής περιλαμβάνουν πολύπλοκες μεθόδους συναρμολόγησης. Συνεπώς, για ιδιωτικούς επενδυτές, οι ΒΤΓΕ συνδέονται με εξαιρετικά υψηλούς κινδύνους. Αυτό σε συνδυασμό με την ανεπαρκή πρόσβαση σε κατάλληλες πηγές επιχειρηματικού κεφαλαίου στην ΕΕ, από τις οποίες εξαρτώνται ειδικότερα οι νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις και οι ΜΜΕ, οδηγεί στο γεγονός ότι πολλές καινοτομίες δεν εισέρχονται ποτέ στην αγορά. Με την οικονομική κρίση, η κατάσταση έχει γίνει ακόμη πιο κρίσιμη. Π.χ., το 2000 αντλήθηκαν 22 δισεκατομμύρια επιχειρηματικού κεφαλαίου στην Ευρώπη. Το 2010, το ποσό που αντλήθηκε έφθασε μόλις στα 3 μόλις δισεκατομμύρια ευρώ. Επίσης, λαμβάνοντας υπόψη τους σημερινούς περιορισμούς των δημοσίων οικονομικών, είναι σημαντικό να συγκεντρώνονται και συντονίζονται οι δημόσιοι πόροι από τα διάφορα μέσα χρηματοδότησης της ΕΕ και να επιτυγχάνεται η πιο αποτελεσματική και πιο στοχευμένη χρήση τους.

Ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, οι ανεπάρκειες συντονισμού και άλλα εμπόδια για τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό στις αγορές των ΒΤΓΕ (π.χ. οι φραγμοί εισόδου) μειώνουν το δυναμικό ανάπτυξης των ΒΤΓΕ. Είναι η μεγαλύτερη ολοκληρωμένη αγορά στον κόσμο επιδεκτική στις καινοτομίες, με παγκόσμιες πρωτοστατούσες βιομηχανίες στους κλάδους των αυτοκινήτων, των χημικών, της αεροναυπηγικής, του διαστήματος, της υγείας και της ενέργειας – πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούν τις ΒΤΓΕ στα προϊόντα τους. Συνεπώς, η συνεργασία μεταξύ των συντελεστών σε όλο το μήκος της βιομηχανικής αλυσίδας αξίας στην ΕΕ προσφέρει τεράστιο δυναμικό από την άποψη σύμπραξης και πρόσβασης στις αγορές. Ωστόσο, λόγω των ασυμμετριών στην πληροφόρηση ιδίως των νεοσυσταθεισών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ, που αντιμετωπίζουν φραγμούς και υψηλό κόστος συναλλαγών στην εξεύρεση των σωστών εταίρων, πολλά από αυτά τα δυναμικά παραμένουν ανεκμετάλλευτα[19]. Συνεπώς χρειάζεται, μια πιο αποτελεσματική και διαφανής ροή πληροφοριών και δεδομένων σχετικά με την ανάπτυξη των ΒΤΓΕ και των δραστηριοτήτων εξάπλωσης στην ΕΕ. Η εξάλειψη των ρυθμιστικών διαφορών μεταξύ των κρατών μελών, της διακριτικής εφαρμογής και άλλων μορφών αυθαιρεσίας θα μπορούσε να συμβάλλει περισσότερο στην αξιοποίηση του δυναμικού που προσφέρει η εσωτερική αγορά. Επομένως, θα χρειαστεί ενίσχυση η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων περιφερειών και των κρατών μελών.

Το μέγιστο πρόβλημα της ΕΕ εξακολουθεί να είναι η έλλειψη επαρκώς ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και επιχειρηματιών ικανών να χειριστούν τον εξαιρετικά πολυεπιστημονικό χαρακτήρα των ΒΤΓΕ. Π.χ., στον τομέα των ηλεκτρονικών δεξιοτήτων, το επίπεδο των αποφοίτων της πληροφορικής μειώνεται ενώ θα χρειαστούν μέχρι και 700.000 επαγγελματίες ΤΠΕ για να πληρωθούν οι κενές θέσεις εργασίες στην ΕΕ έως το έτος 2015. Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα ΒΤΓΕ της νανοτεχνολογίας, οι εκτιμήσεις καταδεικνύουν ότι 400.000 θέσεις εργασίας θα χρειαστούν στην Ευρώπη έως το 2015[20]. Για την φωτονική, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι θα χρειαστούν 80.000 πρόσθετοι εξειδικευμένοι εμπειρογνώμονες[21] προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αναμενόμενη ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη και η συνταξιοδότηση ειδικευμένων εργαζομένων.

Συνεπώς, είναι αναγκαία μια συνεκτική ευρωπαϊκή στρατηγική για να επιλυθούν τα προβλήματα που εντοπίστηκαν προκειμένου να αξιοποιηθούν οι δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς όφελος της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

4.           Το επόμενο βήμα – ευρωπαϊκή στρατηγική για τισ βασικεσ τεχνολογιεσ γενικής εφαρμογής

Σήμερα, οι αρμοδιότητες για τις ενέργειες στον τομέα των ΒΤΓΕ κατανέμονται ανάμεσα σε διάφορους φορείς (EΕ, εθνικές και περιφερειακές αρχές). Πρωταρχικός στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να δημιουργηθούν συνέργιες μεταξύ των πολιτικών και των μέσων της ΕΕ και να εξασφαλιστεί ο συντονισμός των δραστηριοτήτων της ΕΕ και των εθνικών δραστηριοτήτων.

Εξάλλου, η εν λόγω οριζόντια στρατηγική που αφορά όλες τις ΒΤΓΕ, επειδή αποτελεί την υπερκείμενη πολιτική για πρωτοβουλίες που απευθύνονται πιο αναλυτικά σε συγκεκριμένες τεχνολογίες[22], αποσκοπεί πάνω από όλα στην ευθυγράμμιση των προσπαθειών που αποβλέπουν στη βέλτιστη δυνατή χρήση δημόσιων πόρων με στοχοθετημένο και προσανατολισμένο στην επίτευξη αποτελεσμάτων τρόπο. Το νέο αυτό πλαίσιο, δεν προτείνει αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης για τις ΒΤΓΕ, αλλά παρέχει τη δυνατότητα για πιο αποτελεσματική και παραγωγική διάθεση αυτών των πόρων.

Η Επιτροπή έχει ήδη επισημάνει την προτεραιότητα των ΒΤΓΕ στην στρατηγική της «Ευρώπη 2020» και στις εμβληματικές πρωτοβουλίες της[23] και τώρα προτείνει μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τις ΒΤΓΕ που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τεχνολογική έρευνα, επίδειξη προϊόντων και δραστηριότητες ανταγωνιστικών κατασκευών.

Η στρατηγική για τις ΒΤΓΕ θα συμβάλει στην αναχαίτιση της απώλειας σπουδαιότητας του μεταποιητικού κλάδου και στην επιτάχυνση του ρυθμού της μεταφοράς, της χρήσης και της αξιοποίησης των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στην ΕΕ, προκειμένου να τονωθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση.

Η ΕΕ δεν μπορεί, ωστόσο, να αντιμετωπίσει μόνη της αυτές τις προκλήσεις. Για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής χρειάζεται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Οι δραστηριότητες της ΕΕ δεν είναι αποτελεσματικές εάν δεν εναρμονίζονται σωστά και δεν συμπληρώνονται από εθνικές και περιφερειακές δραστηριότητες. Στην ετήσια επισκόπηση για την ανάπτυξη του 2012[24] της Επιτροπής τονίζεται ότι οι εθνικές προσπάθειες πρέπει να ενισχυθούν για να προωθήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Επειδή οι ΒΤΓΕ αποτελούν τη κινητήρια δύναμη πίσω από την ανάπτυξη νέων αγαθών και υπηρεσιών, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν μεγάλο ενδιαφέρον να τους δώσουν προτεραιότητα. Οι εθνικές προσπάθειες θα πρέπει να εντατικοποιηθούν, προκειμένου οι πολιτικές καινοτομίας να προσαρμοστούν στη βιομηχανία και να θεσπιστούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί.

Τέλος, τα ενδιαφερόμενα μέρη της ΕΕ, ιδίως η βιομηχανία, θα πρέπει να διαδραματίσουν τον ρόλο τους. Η Επιτροπή έχει εκδηλώσει την προθυμία της να προωθήσει πιο επικίνδυνα και δαπανηρά σχέδια καινοτομίας τα οποία βρίσκονται πιο κοντά στην αγορά και έχουν θεμελιώδη σημασία για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Σε περιόδους περιορισμένων δημόσιων οικονομικών, είναι ακόμη πιο σημαντικό ότι οι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να συμβάλουν στην απόδοση των επενδύσεων υπέρ της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Σε αυτό το πλαίσιο, τα μέλη της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου συμφώνησαν σε αναλήψεις υποχρεώσεων από τα ενδιαφερόμενα μέρη για τη δημιουργία βιομηχανικών πιλοτικών γραμμών. Με βάση τις δεσμεύσεις αυτές, η Επιτροπή αναμένει οι ενδιαφερόμενοι του κλάδου παραγωγής να αναπτύξουν και να υπογράψουν μνημόνιο συμφωνίας (ΜΣ) μεταξύ τους, το οποίο θα εκφράζει τη δέσμευσή τους να συμβάλουν μέσω των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στην στρατηγική «Ευρώπη του 2020».

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί ώστε οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ, κρατών μελών και περιφερειών να μπορούν να διαθέτουν τα σωστά μέσα και το κανονιστικό πλαίσιο, έτσι ώστε όλα τα βασικά στάδια των δραστηριοτήτων έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας των ΒΤΓΕ, να μπορέσουν να αναπτυχθούν κατά τρόπο που να διασφαλίζει την αποτελεσματική λειτουργία ανταγωνιστικών αγορών.

Η στρατηγική στην παρούσα ανακοίνωση έχει στόχο: · να εστιαστούν οι πολιτικές της ΕΕ για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στην έρευνα, στην καινοτομία και την πολιτική συνοχής, και να ιεραρχηθούν οι δραστηριότητες δανειοδότησης της ΕΤΕπ υπέρ της ανάπτυξης βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής· · να διασφαλιστεί ο συντονισμός των δραστηριοτήτων της ΕΕ και των κρατών μελών ώστε να επιτευχθούν συνέργιες και συμπληρωματικότητα μεταξύ των δραστηριοτήτων αυτών και για τη συγκέντρωση των πόρων, όπου είναι απαραίτητο· · να συγκροτηθεί εξωτερική ομάδα για θέματα ΒΤΓΕ η οποία θα συμβουλεύει την Επιτροπή σε θέματα πολιτικής που σχετίζονται με τις ΒΤΓΕ. · να κινητοποιηθούν τα υφιστάμενα εμπορικά μέσα για την εξασφάλιση του θεμιτού και ισότιμου ανταγωνισμού.

5.           Ολοκληρωμενο πλαισιο για τις ΒΤΓΕ

Η Επιτροπή ανταποκρίθηκε στην ανάγκη για την αντιμετώπιση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής με συνεκτικό τρόπο, στις προτάσεις της για τη νέα γενιά χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ.

Στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) η Επιτροπή πρότεινε μια περισσότερο ισόρροπη και αποτελεσματική κατανομή των πόρων της ΕΕ για όλα τα στάδια της ανάπτυξης και της αξιοποίησης των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής. Συνεπώς, οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», η πολιτική συνοχής της ΕΕ (διαρθρωτικά ταμεία) και οι πολιτικές του ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προσαρμόζονται και συντονίζονται στενά, ώστε να συμβάλουν στην ευρωπαϊκή στρατηγική για τις ΒΤΓΕ.

Ένα βασικό στοιχείο του συντονισμού αυτού έγκειται στη μόχλευση των χρηματοδοτικών μέσων που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ. Για το σκοπό αυτό, με τον προτεινόμενο κανονισμό κοινών διατάξεων[25] της νέας πολιτικής συνοχής θα διευκολυνθεί η πιθανή συνδυασμένη χρηματοδότηση των σχεδίων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής μέσω του «Ορίζοντα 2020», των διαρθρωτικών ταμείων και των δανείων της ΕΤΕπ. Το διάγραμμα στο παράρτημα διευκρινίζει τον ρόλο καθενός από αυτά τα μέσα, τα οποία θα πρέπει επίσης να αλληλοσυμπληρώνονται για την υποστήριξη των πρωτοβουλιών ΒΤΓΕ.

Η χρήση των δημόσιων συμβάσεων καινοτομίας, ειδικότερα όταν πρόκειται για προεμπορικές δημόσιες συμβάσεις, θα πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν. Οι κρατικές προμήθειες αποτελούν το 19% του ΑΕγχΠ της ΕΕ και σε ορισμένους ειδικούς τομείς στους οποίους ανήκουν και οι ΒΤΓΕ, οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο του «πρώτου πελάτη ή του πελάτη εκκίνησης» για τις επιχειρήσεις.

Όταν χρησιμοποιείται δημόσια χρηματοδότηση για τις ΒΤΓΕ, θα πρέπει να στοχεύει σε αποδεδειγμένες αποτυχίες της αγοράς που εμποδίζουν την ανάπτυξη και την εξάπλωση των ΒΤΓΕ. Επειδή ο ανόθευτος ανταγωνισμός είναι η αποτελεσματικότερη κινητήριος δύναμη για επενδύσεις σε ΒΤΓΕ, αυτή η χρηματοδότηση πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων για την πρόληψη των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, όπως ο παραγκωνισμός της ιδιωτικής χρηματοδότησης, η δημιουργία μη αποδοτικών δομών της αγοράς ή η διατήρηση μη αποδοτικών εταιρειών. Το σημερινό μακροοικονομικό περιβάλλον απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στη λήψη αποφάσεων και στον σχεδιασμό των δημόσιων δαπανών με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο ώστε να εξασφαλιστούν τα μέγιστα δυνατά οφέλη για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Η Επιτροπή αποσκοπεί στην περαιτέρω ενίσχυση της συνοχής και της παραγωγής συνεργειών, όπως περιγράφεται στα κεφάλαια παρακάτω.

5.1.        Χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας στις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής - μία ολοκληρωμένη προσέγγιση

Ο «Ορίζοντας 2020»[26] είναι το νέο πρόγραμμα πλαίσιο το οποίο, για πρώτη φορά, συνδυάζει έρευνα και καινοτομία που καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας. Υποστηρίζει την ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό δυνατή τη μετατροπή της γνώσης σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες.

Ο Ορίζοντας 2020 δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή των ΒΤΓΕ, τονίζοντας τη σημασία τους για τη μεγέθυνση και τις θέσεις εργασίας. Με προτεινόμενο συνδυασμένο προϋπολογισμό ύψους 6.663 δισεκατομμυρίων ευρώ, οι ΒΤΓΕ αποτελούν σημαντικό στοιχείο του σκέλους «Πρωτοπορία στις τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και στις βιομηχανικές τεχνολογίες» (LEIT) της πρότασης της Επιτροπής. Γι’ αυτό το σκέλος προτεραιότητας προτείνεται μια συστημική προσέγγιση με στρατηγικούς και λειτουργικούς στόχους για κάθε μία από τις έξι ΒΤΓΕ. Περιλαμβάνει την υποστήριξη τόσο της ειδικής ανά τεχνολογία όσο και της διεπιστημονικής έρευνας, και το σημαντικότερο, μια έντονα ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση είναι σημαντική για την μετατροπή της έρευνας και της ανάπτυξης της τεχνολογίας σε εμπορεύσιμα προϊόντα και σε οικονομική ανάπτυξη. Ένας αποτελεσματικός τρόπος για την υλοποίηση αυτής της προσέγγισης είναι οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες (ETΠ) με στόχο την καινοτομία και οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ). Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η κοινή τεχνολογική πρωτοβουλία ENIAC (ΚΤΠ) για τη νανοηλεκτρονική, τα εργοστάσια του μέλλοντος καθώς και οι ΣΔΙΤ για ενεργειακά αποδοτικά κτίρια. Νέες ΣΔΙΤ μπορούν επίσης να ξεκινήσουν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για την φωτονική και τις μεταποιητικές βιομηχανίες. Αυτές οι ΣΔΙΤ πρέπει να πληρούν τα κριτήρια επιλογής που ορίζονται στο «Ορίζοντας 2020»[27] και θα πρέπει να βασίζονται στο κριτήριο αριστείας, να επικεντρώνονται στα πραγματικά διασυνοριακά στοιχεία για την ενίσχυση της βάσης των γνώσεων της ΕΕ και τη μόχλευση πρόσθετων επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία, να έχουν μακροπρόθεσμες βιομηχανικές δεσμεύσεις σε ένα κοινό όραμα και να εργάζονται σαφώς προς την επίτευξη κοινών στόχων καθώς και να παρακολουθούν την πρόοδο προς την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων.

Μολονότι οι επιμέρους ΒΤΓΕ αναγνωρίζονται ως απαραίτητες πηγές καινοτομίας, η αμοιβαία ανταλλαγή γόνιμων στοιχείων μεταξύ των διαφόρων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως για τη μετάβαση από την Ε & Α στην παραγωγή πιλοτικής και βιομηχανικής κλίμακας. Σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής που προγραμματίστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα αφιερωθούν σε εγκάρσιες δραστηριότητες, που θα συνδυάσουν διάφορες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και για τη συμβολή στην επίλυση κοινωνιακών προκλήσεων.

Με τον τρόπο αυτόν:

· με την ειδική στήριξη για ευρύτερης κλίμακας πιλοτικές γραμμές και έργα επίδειξης με την εκμετάλλευση της διεπιστημονικής φύσης των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής θα επιτευχθούν επικύρωση υπό βιομηχανικές συνθήκες και ειδικευμένα συστήματα παραγωγής που συντομεύουν τον χρόνο διοχέτευσης στην αγορά·

· οι δεσμοί μεταξύ των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, της ανάπτυξης και της υλοποίησης προϊόντων θα επιτρέψουν στην απαιτούμενη διεπιστημονική έρευνα και καινοτομία να προσφέρουν καινοτόμες λύσεις για τις κοινωνιακές προκλήσεις[28], συμπεριλαμβανομένων των διεθνώς αναγνωρισμένων προκλήσεων ανάπτυξης, και να μειώσουν τον χρόνο που απαιτείται για τη διάθεση αγορά· και

· εντός της Επιτροπής και στο πλαίσιο των δομών διακυβέρνησης του «Ορίζοντα 2020» μια διϋπηρεσιακή ομάδα θα εξασφαλίζει την κατάρτιση του κοινού προγράμματος εργασίας για εγκάρσιες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και τη συνοχή μεταξύ όλων των προγραμμάτων που έχουν σχέση με τις ΒΤΓΕ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Αυτό περιλαμβάνει συνέργειες με κοινωνιακές προκλήσεις και δραστηριότητες στο πλαίσιο της πολιτικής-πλαισίου για τη συνοχή, καθώς και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT).

Τα καινοτόμα σχέδια βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στο πλαίσιο LEIT, που βρίσκονται κοντά στην αγορά, είναι καθοριστικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μολονότι η αριστεία είναι το κύριο κριτήριο επιλογής και επιδόσεων, αυτό απαιτεί ενδεχομένως πρόσθετες υποχρεώσεις στο επίπεδο της συμφωνίας επιδότησης, όπως η ανάπτυξη λεπτομερούς επιχειρηματικού σχεδίου και το αίτημα για τη δημιουργία κοινοπραξιών κατά μήκος ολόκληρης της βιομηχανικής αλυσίδας αξίας. Επίσης, ενδέχεται οι συμμετέχοντες στο σχέδιο να κληθούν να αποδείξουν στον σχεδιασμό τους αξιοποίησης, τον τρόπο με τον οποίο τα αποτελέσματα του σχεδίου θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση στην ΕΕ. Οι απαιτήσεις αυτές θα αποσκοπούν στην αύξηση του αποτελέσματος μόχλευσης του σχεδίου έρευνας και ανάπτυξης, δηλαδή για την εξασφάλιση της απόδοσης των επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην ΕΕ, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη του 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

Η Επιτροπή: · πρότεινε να χορηγήσει 6.663 δισεκατ. ευρώ σε βιομηχανικές ικανότητες βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Αυτό περιλαμβάνει υποστήριξη για πιλοτικές γραμμές και σχέδια επίδειξης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων ευρύτερης κλίμακας, για την επίτευξη της επικύρωσης της τεχνολογίας και των προϊόντων υπό βιομηχανικές συνθήκες και τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση και αμοιβαία ανταλλαγή γόνιμων στοιχείων μεταξύ των έξι ΒΤΓΕ. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα έργα τα οποία ενσωματώνουν τις διάφορες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής ή ενσωματώνουν τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής με τις εφαρμογές τους ώστε να αντιμετωπιστούν οι κοινωνιακές προκλήσεις· · θα εργαστεί κατά τη διάρκεια του 2012 με στόχο τη σύνθεση των αντίστοιχων δραστηριοτήτων στον τομέα των ΒΤΓΕ σε διάφορες ομάδες (ΕΤΠ, ΣΔΙΤ, οι ΚΤΠ) με σκοπό να αξιολογηθούν οι τρέχουσες εγκάρσιες δραστηριότητες ΒΤΓΕ και για να εντοπιστούν οι μελλοντικές τεχνολογικές ανάγκες στην αγορά. Στόχος είναι η κατάρτιση πολυετούς προγράμματος εργασίας για εγκάρσιες δραστηριότητες ΒΤΓΕ και ο στενός συντονισμός με άλλα σχετικά προγράμματα (ΕΙΤ κοινότητες γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) και διαρθρωτικά ταμεία, κλπ.)· και · πρότεινε την υλοποίηση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με προσανατολισμό την καινοτομία για εκείνες τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, για τις οποίες οι αναγκαίοι όροι καθορίζονται στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Οι εν λόγω ΣΔΙΤ θα εξασφαλίζουν τη στενή αλληλεπίδραση μεταξύ των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας και την προώθηση της συνεργασίας όλων των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και των τελικών χρηστών, σε όλη την αλυσίδα αξίας. Θα βασίζεται σε μια μακροπρόθεσμη δέσμευση από όλους τους εταίρους με τη συμμετοχή σε ένα κοινό όραμα και με σαφώς καθορισμένους στόχους.

5.2.        Οι ΒΤΓΕ στην πολιτική συνοχής

Οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής διαθέτουν το δυναμικό για να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των περιφερειών και στη βελτίωση της συνολικής ανταγωνιστικότητάς τους. Έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν τις βιομηχανικές αλυσίδες αξίας σε όλες τις περιφέρειες στην Ευρώπη, από τους υπεύθυνους για την ανάπτυξη τεχνολογίας και μέσω των προμηθευτών έως τους παραγωγούς, και έτσι να δώσουν τη δυνατότητα σε κάθε ευρωπαϊκή περιφέρεια να βρει τη δική της θέση στην αγορά. Ειδικότερα για λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, η πρόσβαση στις τεχνολογίες αυτές είναι ζωτικής σημασίας για τον εκσυγχρονισμό της βιομηχανικής βάσης και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Η Επιτροπή έχει συνεπώς προσδιορίσει τις ΒΤΓΕ ως μία από τις προτεραιότητες σε θέματα επενδύσεων για τη χρηματοδότηση της περιφερειακής καινοτομίας στην πρότασή της για την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Με την εισαγωγή της νέας έννοιας για την «έξυπνη εξειδίκευση» ως προϋπόθεση, έχει προταθεί μια πιο στρατηγική προσέγγιση στη χρηματοδότηση της περιφερειακής καινοτομίας. Η έξυπνη εξειδίκευση επιδιώκει τη συμμετοχή όλων των περιφερειών με την αξιοποίηση της ποικιλομορφίας τους προς όφελός τους, ώστε να επιτύχουν έξυπνη ανάπτυξη.

Για την προτεινόμενη νέα περίοδο οικονομικού προγραμματισμού, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες καλούνται να αναπτύξουν εθνικές και/ή περιφερειακές στρατηγικές για την έρευνα και την καινοτομία για έξυπνη εξειδίκευση επισημαίνοντας τα μοναδικά θετικά τους στοιχεία και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά τους. Οι περιφέρειες παροτρύνονται να προσδιορίσουν την ιδιαίτερη θέση τους στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας όσον αφορά την ανάπτυξη και/ή την εξέλιξη των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής. Η νέα πρόταση σχετικά με το ΕΤΠΑ παρέχει ευρύτερες ευκαιρίες για τις περιφέρειες ώστε να υποστηρίξουν όλα τα βασικά στάδια της τεχνολογίας και της ανάπτυξης προϊόντων. Το πεδίο εφαρμογής για επιλέξιμη χρηματοδότηση περιλαμβάνει την «τεχνολογική και εφαρμοσμένη έρευνα, τις πιλοτικές γραμμές, τις ενέργειες έγκαιρης επικύρωσης προϊόντων, τις προηγμένες κατασκευαστικές ικανότητες παραγωγής και την πρώτη παραγωγή»[29]. Πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στην προαναφερόμενη γόνιμη αλληλεπίδραση των διαφόρων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής.

Η πολιτική της Επιτροπής για τους συνεργατικούς σχηματισμούς[30] αποτελεί ένα πρόσθετο εργαλείο για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων εντός και μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Παρέχει εύφορο επιχειρηματικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις νέες επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ, για να συνεργαστούν με ερευνητικούς οργανισμούς, προμηθευτές, πελάτες, βιομηχανίες και ανταγωνιστές που βρίσκονται στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, η δημιουργία κρίσιμης μάζας γίνεται όλο και πιο σημαντική. Η ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας είναι αναγκαία για να μπορέσουν οι περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις αντίστοιχες συμπληρωματικότητές τους. Δραστηριότητες των διαχειριστών συνεργατικών σχηματισμών για περισσότερη κατάρτιση και για τη σύναψη σχέσεων θα μπορούσε να συμβάλει περαιτέρω στη διαδικασία αυτή. Η ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία (ειδικότερα η INTERREG[31]), αποσκοπεί στην παροχή στις περιφέρειες των μέσων συνεργασίας γι’ αυτόν τον σκοπό.

Η Επιτροπή: · θα προωθήσει ειδικές ενέργειες συνεργατικών σχηματισμών σχετικά με τις KET και σε συναφείς με αυτές τομείς, όπως σεμινάρια κατάρτισης των εκπαιδευτών που απευθύνονται σε διαχειριστές συνεργατικών σχηματισμών, επισκέψεις σε συνεργατικούς σχηματισμούς για την ενθάρρυνση της συνεργασίας και την κατανομή αρμοδιοτήτων και εκδηλώσεις για τη σύναψη διεθνών σχέσεων με στόχο την προώθηση της εμπορευματοποίησης προϊόντων με βάση τις KET στο εξωτερικό· · θα ξεκινήσει μελέτη για τις εθνικές πολιτικές που αφορούν τις KET ώστε να προωθηθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών σε αυτόν τον τομέα· και · θα εξασφαλίσει ότι θα ενισχυθεί η συνεργασία με την Επιτροπή των Περιφερειών στον τομέα των KET, σύμφωνα με το πρωτόκολλο για τη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών. Τα κράτη μέλη καλούνται: · να αξιοποιήσουν τις στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για έξυπνη εξειδίκευση, ώστε να υποστηριχθεί η μετάδοση του αντικτύπου των λύσεων με βάση τις KET για την ενίσχυση των υφιστάμενων και ενδεχομένως τη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών βιομηχανικών αλυσίδων αξίας· · να ενθαρρύνουν τις διαχειριστικές αρχές που είναι αρμόδιες για την ανάπτυξη στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης, με σκοπό τη στενή συνεργασία με άλλες αρχές που είναι αρμόδιες για τις πολιτικές έρευνας και καινοτομίας, ιδίως όσον αφορά τα προγράμματα της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020». Έτσι θα μπορέσουν να αναπτυχθούν οι μέγιστες δυνατές συνέργιες στον τομέα των KET. Η Επιτροπή θα βοηθήσει τη διαδικασία αυτή μέσω της πλατφόρμας έξυπνης εξειδίκευσης[32]· και · να αξιοποιήσουν την INTERREG και τα άλλα προγράμματα των διαρθρωτικών ταμείων για την ανάπτυξη συμπληρωματικοτήτων μεταξύ περιφερειακών στρατηγικών για την έξυπνη εξειδίκευση και την υποστήριξη της μετάδοσης του αντικτύπου λύσεων με βάση τις KET για την ενίσχυση των υφιστάμενων και ενδεχομένως τη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών βιομηχανικών αλυσίδων αξίας, μέσω της διεθνούς και πολυτομεακής συνεργασίας.

5.3.        Κρατική ενίσχυση

Ο λιγότερο στρεβλωτικός τρόπος για να υποστηριχτούν οι ΒΤΓΕ είναι μέσω μέτρων που δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ (π.χ. με γενικά φορολογικά μέτρα, προώθηση των εταιρικών σχέσεων γνώσης, γενικά μέτρα κατάρτισης κ.ά.). Στο βαθμό που είναι αναγκαία η κρατική ενίσχυση, πρέπει να είναι συμβατή με την εσωτερική αγορά. Οι κανόνες κρατικής ενίσχυσης παρέχουν στα κράτη μέλη κριτήρια συμβατότητας και καθορίζουν το φάσμα δυνατοτήτων που διαθέτουν τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, μπορούν να υποστηρίξουν επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των KET με τη χορήγηση κρατικής ενίσχυσης για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία (Ε&Α&Κ) και με άλλο είδος ενίσχυσης, όπως τις ενισχύσεις για τις επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων.

Το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για την Ε&Α&Κ[33] παρέχει τη βάση για την αξιολόγηση της κρατικής ενίσχυσης για δραστηριότητες Ε&Α&Κ που αφορούν τις ΒΤΓΕ στην ΕΕ. Υπό τον όρο ότι οι κρατικές ενισχύσεις καλύπτουν μια σαφώς αναγνωριζόμενη ανεπάρκεια της αγοράς, περιορίζονται στο ελάχιστο αναγκαίο και λειτουργούν πράγματι ως κίνητρο, το πλαίσιο για την Ε&Α&Κ επιτρέπει τις ενισχύσεις για μια σειρά δραστηριοτήτων. Αυτές περιλαμβάνουν μελέτες τεχνικής σκοπιμότητας, βιομηχανική έρευνα και πειραματική ανάπτυξη, καθώς και δαπάνες για δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας για τις ΜΜΕ και ενίσχυση για νέες καινοτόμες επιχειρήσεις και για συνεργατικούς σχηματισμούς (cluster) καινοτομίας. Σε όλες τις περιπτώσεις, το πλαίσιο για την Ε&Α&Κ προβλέπει σαφή κριτήρια συμβατότητας βάσει του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ και, έτσι, παρέχει ασφάλεια δικαίου και για πολύ μεγάλα έργα ή ομάδες έργων που κοινοποιούνται από κοινού στην Επιτροπή[34]. Επιπλέον, τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγήσουν ενίσχυση για την Ε&Α&Κ χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Επιτροπή, υπό τον όρο ότι οι ενισχύσεις αυτές είναι εντός των ορίων που καθορίζονται στον Γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία (ΓΚΑΚ)[35]. Κατ’ αυτό τον τρόπο απλουστεύθηκε σημαντικά η χορήγηση ενίσχυσης[36]. Το πλαίσιο Ε&Α&Κ, στο μεγαλύτερο μέρος του, βασίζεται στο άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ, το οποίο αποτέλεσε τη νομική βάση για όλες τις περιπτώσεις κρατικής ενίσχυσης που στοχεύουν στις ΒΤΓΕ στο πλαίσιο του τρέχοντος πλαισίου Ε&Α&Κ. Το πλαίσιο Ε&Α&Κ προβλέπει επίσης ειδικά κριτήρια για την αξιολόγηση της ενίσχυσης για Ε&Α&Κ για ένα σημαντικό σχέδιο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ. Αυτή η νομική βάση χρησιμοποιήθηκε σπάνια για σχέδια και μόνο πριν από τη θέση σε ισχύ του τρέχοντος πλαισίου Ε&Α&Κ (π.χ. το γαλλικό πρόγραμμα «Medea+»: Απόφαση 702/A/2001, της 12.3.2002, το οποίο περιλάμβανε υποστήριξη σε σχέδια μικρο- και νανοηλεκτρονικής· και υποστήριξη για την τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας). Βάσει μιας κατά περίπτωση αξιολόγησης, παρόμοια ενίσχυση μπορεί να εγκρίνεται στο επίπεδο που κρίνεται αναγκαίο για την υπερκέραση σημαντικών αδυναμιών της αγοράς και για την αντιμετώπιση κινδύνων που εμποδίζουν την ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας και διασυνοριακών σχεδίων. Το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για Ε&Α&Κ ισχύει έως τις 31.12.2013 και θα επανεξεταστεί σύμφωνα με τους στόχους του εκσυγχρονισμού των κρατικών ενισχύσεων που αποφασίστηκε πρόσφατα.

Η Επιτροπή: · υπενθυμίζει την πρόθεσή της να εκσυγχρονίσει τους κανόνες κρατικής ενίσχυσης, όπως ανακοινώθηκε στην ανακοίνωσή της για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις[37], συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου Ε&Α&Κ, για να υποστηριχθεί η υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την ανάπτυξη και για να αυξηθεί η ποιότητα των δημόσιων δαπανών. Ιδίως, οι εκσυγχρονισμένοι κανόνες θα πρέπει να διευκολύνουν την επεξεργασία κρατικών ενισχύσεων που είναι καλά σχεδιασμένες, στοχεύουν σε εντοπιζόμενες αδυναμίες της αγοράς λειτουργούν σαφώς ως κίνητρο και έχουν περιορισμένες επιπτώσεις στον ανταγωνισμό· ·

5.4.        Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), το χρηματοδοτικό όργανο της ΕΕ, υποστηρίζει τους πολιτικούς στόχους της ΕΕ μέσω της χρηματοδότησης βιώσιμων επενδυτικών σχεδίων. Η ΕΤΕπ διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της οικονομίας της ΕΕ που βασίζεται στη γνώση. Έχει υποστηρίξει ενεργά ευρωπαϊκά σχέδια Ε&Α με τη χορήγηση δανείων περίπου 103 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2000-2011, εκ των οποίων, μόνο το 2011, 10 δισεκατομμύρια ευρώ επενδύθηκαν σε δάνεια, εγγυήσεις και επιχειρηματικά κεφάλαια. Στον τομέα των ΒΤΓΕ, η ΕΤΕπ παρέχει περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ ανά έτος. Επιπλέον, λόγω της φήμης της ΕΤΕπ όσον αφορά τη συνετή πολιτική της δανεισμού και την ισχυρή τεχνογνωσία της σε θέματα αγοράς και τεχνολογίας, η Τράπεζα αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την προσέλκυση πρόσθετης χρηματοδότησης από δημόσιους και ιδιώτες επενδυτές.

Η ΕΤΕπ θα παραμείνει σημαντικός παράγοντας όσον αφορά τη χρηματοδότηση όλων των κρίσιμων σταδίων της ανάπτυξης και αξιοποίησης των ΒΤΓΕ. Για την υποστήριξη της Ε&Α&Κ, ο μηχανισμός χρηματοδότησης με επιμερισμό των κινδύνων (RSFF), ένα κοινό χρηματοοικονομικό προϊόν της Επιτροπής που είναι στη διάθεση δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων όλων των μεγεθών, αποτελεί ελκυστική πηγή χρηματοδότησης για τη στήριξη υψηλού κινδύνου σχεδίων για την Ε&Α&Κ στον τομέα των ΒΤΓΕ. Έως τώρα έχει χρηματοδοτήσει 75 εταιρείες για σχέδια Ε&Α&Κ με περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Επιτροπή προτίθεται να αξιοποιήσει την επιτυχία του προγράμματος με την επέκταση του RSFF στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».

Στις 5 Δεκεμβρίου 2011 η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων καθιέρωσαν το μηχανισμό καταμερισμού κινδύνου για τις ΜΜΕ (RSI), ο οποίος θα βοηθήσει τις καινοτόμες και ταχέως αναπτυσσόμενες ΜΜΕ να χρηματοδοτούν σχέδια για την Ε&Α&Κ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων θα διαχειρίζεται αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα μέσω καθεστώτος εγγυήσεων καταμερισμού κινδύνου με τις τράπεζες. Έχουν ληφθεί πρόσθετα μέτρα για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης σχεδίων για ερευνητικές υποδομές, με την αξιοποίηση πόρων του RSFF. Αυτά τα νέα προγράμματα θα πρέπει επίσης να διευκολύνουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για μια ευρύτερη ομάδα συμμετεχόντων στον τομέα των ΒΤΓΕ. Χωριστά, για σχέδια που βρίσκονται εγγύτερα στην αγορά, όπως οι δοκιμαστικές γραμμές παραγωγής, οι εγκαταστάσεις επίδειξης και οι επενδύσεις σε καινοτόμα περιουσιακά στοιχεία που αφορούν εγκαταστάσεις παραγωγής, η ΕΤΕπ θα συνεχίσει τις σημαντικές δανειοδοτικές δραστηριότητές της όσον αφορά τα δάνεια και τις εγγυήσεις. Τέλος, η ΕΤΕπ και η Επιτροπή, σε κοινή συμφωνία, θα προσδιορίσουν επενδυτικές δραστηριότητες προτεραιότητας για τις ΒΤΓΕ.

Η Επιτροπή: · θα επεξεργαστεί συμφωνία με την ΕΤΕπ, στην οποία θα εντοπίζονται οι ΒΤΓΕ ως τομέας αμοιβαίας προτεραιότητας και θα παρέχονται λεπτομέρειες σχετικά με την επιλέξιμη υποστήριξη για σχέδια που αφορούν τις ΒΤΓΕ, συμπεριλαμβανομένων όλων των σταδίων Ε&Α&Κ παραγωγής, έως και την πρώτη παραγωγή· · θα εξασφαλίσει, από κοινού με την ΕΤΕπ, την απαραίτητη δανειοδότηση επιλέξιμων επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα σε σχέδια επίδειξης προϊόντων και πρώτης παραγωγής που προβάλλουν τις ΒΤΓΕ σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες· και · θα συνεχίσει, από κοινού με την ΕΤΕπ, τη ζωτικής σημασίας υποστήριξή της από πλευράς Ε&Α&Κ σε σχέδια για τις ΒΤΓΕ, ιδίως στο πλαίσιο του RSFF, και να παρέχει πρόσθετους πόρους μέσω του νέου μηχανισμού κατανομής κινδύνου για τις ΜΜΕ (το RSI που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοδότησης) για την επόμενη περίοδο χρηματοδότησης.

5.5.        Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας υπέρ των ΒΤΓΕ

Η Επιτροπή εργάζεται προς την κατεύθυνση ενός ευνοϊκότερου εμπορικού περιβάλλοντος σε διμερές και πολυμερές επίπεδο. Αρκετές από αυτές τις δραστηριότητες είναι θεμελιώδους σημασίας για τους φορείς στον τομέα των ΒΤΓΕ. Σε αυτές περιλαμβάνονται προσπάθειες για τη βελτίωση της προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) και διατάξεις για την εξάλειψη των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών[38]. Επιπλέον, η Επιτροπή έχει ως στόχο την εξασφάλιση του θεμιτού ανταγωνισμού και την αντιμετώπιση των αδικαιολόγητων επιδοτήσεων. Στο πολυμερές πλαίσιο της συνόδου των κυβερνήσεων/αρχών για τους ημιαγωγούς [Government/Authorities Meeting on Semiconductors (GAMS)], η Επιτροπή προέβη σε ενέργειες σχετικά με την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης, τη διαφάνεια των κρατικών μέτρων στήριξης και την απελευθέρωση των δασμών για νέα προϊόντα ημιαγωγών.

Σε εναρμόνιση με την πρόταση της «Ορίζοντας 2020», η Επιτροπή θα προωθήσει περαιτέρω τη συνεργασία με τρίτες χώρες στον τομέα των ΒΤΓΕ, με βάση το κοινό συμφέρον και το αμοιβαίο όφελος. Αυτή η διεθνής συνεργασία σε επιστημονικές, τεχνολογικές και καινοτόμες δραστηριότητες θα συμβάλλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και των δεσμεύσεων της Ένωσης όσον αφορά τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας[39].

Η Επιτροπή: · θα επιδιώξει την εξασφάλιση ενός ευνοϊκού εμπορικού περιβάλλοντος και ενός ισότιμου πεδίου ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό περιλαμβάνει τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά και σε καλύτερες επενδυτικές ευκαιρίες αποφεύγοντας στρεβλώσεις της διεθνούς αγοράς, τη βελτίωση της προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, την προώθηση της αμοιβαιότητας κυρίως στις δημόσιες συμβάσεις, τη μείωση της χρήσης επιδοτήσεων και δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών σε παγκόσμιο επίπεδο και τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ και του ΠΟΕ.

5.6.        Δεξιότητες

Οι ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές σε τομείς σχετικούς με τις ΒΤΓΕ απαιτούν αύξηση του αριθμού των επαγγελματιών σε όλα τα τεχνικά επίπεδα και σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Ήδη σήμερα, υπάρχει σημαντικό κενό μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (ΕΤΜΜ), όσον αφορά την εκπαίδευση και τις σταδιοδρομίες[40].

Η προσεχής πρωτοβουλία «Πανόραμα Δεξιοτήτων της ΕΕ», την οποία θα δρομολογήσει η Επιτροπή έως το τέλος του 2012, θα αποτελέσει ένα εργαλείο πρόβλεψης υφιστάμενων και μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες στις αγορές εργασίας. Αυτό το επιγραμμικό εργαλείο θα παρουσιάζει βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προοπτικές για δεξιότητες και θέσεις εργασίας σε εθνικό, κλαδικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις για τα επίσημα συστήματα εκπαίδευσης και την πρόσβαση σε δυνατότητες δια βίου μάθησης για τους ενήλικες. Η «Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας» της Επιτροπής[41] ανταποκρίνεται στις ανάγκες αυτές υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα της προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών, των προγραμμάτων κατάρτισης ή των αναγκών σε προσόντα και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της οικονομίας της γνώσης, με ιδιαίτερη επικέντρωση στην επιχειρηματικότητα, τις δεξιότητες στους τομείς των ΤΠΕ, τη διεπιστημονικότητα και τη δημιουργικότητα. Αυτές οι δεξιότητες, σε συνδυασμό με εξειδικευμένες γνώσεις, είναι ζωτικής σημασίας για τη βέλτιστη αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων που προσφέρονται από την ανάπτυξη και την εφαρμογή των ΒΤΓΕ. Τα σχολεία, τα κολέγια επαγγελματικής κατάρτισης και τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να παρέχουν φιλική προς τις τεχνολογίες εκπαίδευση και να αναπτύξουν μια νοοτροπία δημιουργικής επίλυσης προβλημάτων. Η κατάρτιση με βάση τις ανάγκες της βιομηχανίας ή η μάθηση με βάση την εργασία, η ανοιχτή και ευέλικτη μάθηση μέσω των ΤΠΕ και η ανάπτυξη δεξιοτήτων στην εργασία είναι επίσης σημαντικά μέρη των στρατηγικών της διά βίου μάθησης.

Η ενίσχυση και η διασύνδεση δραστηριοτήτων γύρω από το τρίγωνο της γνώσης, μεταξύ της έρευνας, της εκπαίδευσης και της καινοτομίας, έχει καθοριστική σημασία στο πλαίσιο αυτό. Ενώ είναι ζωτικής σημασίας να αναπτυχθεί μια μεγάλη δεξαμενή ταλέντων, είναι ακόμη πιο σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλες δεξιότητες στον κατάλληλο τόπο και την κατάλληλη στιγμή. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα υποστηρίξει δραστηριότητες κατάρτισης που αποσκοπούν στη βελτίωση των δεξιοτήτων (όχι μόνο τις τεχνικές αλλά και τις επιχειρηματικές) σε σχέδια επίδειξης προϊόντος σχετικά με τις ΒΤΓΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Το ΕΙΤ και οι «Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας» (ΚΓΚ) του διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, κυρίως στην αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης στους συναφείς τομείς προτεραιότητας. Η συνεργασία ανάμεσα στα αντίστοιχα περιφερειακά σχολεία και τις εταιρείες όσον αφορά την ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης θα μπορούσε να αποτελέσει μια πολλά υποσχόμενη λύση για την ανάπτυξη συναφών δεξιοτήτων.

Με τη δημιουργία στενότερων δεσμών μεταξύ των αναγκών της αγοράς εργασίας και της προσφοράς εκπαίδευσης ή κατάρτισης, οι ΚΓΚ προωθούν τη μεταπτυχιακή επαγγελματική κατάρτιση και τμήματα πρακτικής εξάσκησης στη βιομηχανία. Για τις επόμενες δημοσιονομικές προοπτικές, η Επιτροπή πρότεινε την παραγωγή προστιθέμενης αξίας[42] ως μία από τις νέες ΚΓΚ μετά το 2013. Το εν λόγω ΚΓΚ θα αποτελέσει το φόρουμ για διάδραση και προώθηση διεπιστημονικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων, ώστε να αντιμετωπιστεί η ανάγκη για υψηλής ειδίκευσης εργατικού δυναμικού σε τομείς που αφορούν τις ΒΤΓΕ.

Στις περαιτέρω ενέργειες της Επιτροπής περιλαμβάνονται οι δράσεις «Μαρία Κιουρί» (ΔΜΚ) που βελτιώνουν τις προοπτικές κατάρτισης και σταδιοδρομίας των ερευνητών, συμπεριλαμβανομένων των τομέων που στηρίζουν άμεσα τις ΒΤΓΕ. Επίσης, οι «Συμμαχίες Γνώσης», που ξεκίνησαν ως πιλοτικό σχέδιο της Επιτροπής το 2011, θα συμβάλλουν στην ενίσχυση των δεξιοτήτων που είναι συναφείς με τις ΒΤΓΕ. Ως μελλοντικό τμήμα του «Erasmus για όλους», θα φέρουν σε επαφή επιχειρήσεις και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο δομημένων εταιρικών σχέσεων ώστε να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί το ευρωπαϊκό δυναμικό καινοτομίας. Επιπλέον, το 2012 Επιτροπή θα εξετάσει τις «συμμαχίες τομέων δεξιοτήτων», οι οποίες αποτελούν στρατηγικές συμπράξεις για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) με στόχο την παροχή δεξιοτήτων και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας παραδοσιακών ή αναδυόμενων τομέων. Τέλος, σε εναρμόνιση με πρωτοβουλίες όπως η οδηγία της ΕΕ για την μπλε κάρτα[43] ή η πρόταση της Επιτροπής για τους ενδοεπιχειρησιακά μετατιθέμενους στην ΕΕ[44], θα μπορούσε να προσελκυστεί υψηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό από χώρες εκτός ΕΕ, ώστε να καλυφθούν ελλείψεις στις εν λόγω δεξιότητες.

Η Επιτροπή: · στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα συνεχίσει και θα ενισχύσει τις ενέργειες προσέλκυσης νεαρών ατόμων στις ΒΤΓΕ και θα συμπεριλάβει δραστηριότητες κατάρτισης που αποσκοπούν στη βελτίωση των δεξιοτήτων σε σχέδια επίδειξης προϊόντων· · θα ενθαρρύνει τη δημιουργία από το ΕΙΤ ενός ΚΓΚ για τη μεταποίηση προστιθέμενης αξίας που θα ενσωματώνει τις επιχειρήσεις, την έρευνα και την τριτοβάθμια εκπαίδευση στον εν λόγω τομέα και, μεταξύ άλλων, θα διευκολύνει τη στοχευμένη ανάπτυξη δεξιοτήτων και τη σχετική εκπαίδευση και ενέργειες καινοτομίας· · θα δημοσιεύσει ανακοίνωση που θα καλύπτει τις μεταβαλλόμενες και ταχέως εξελισσόμενες προκλήσεις για την προσφορά δεξιοτήτων στην ΕΕ έως το τέλος του 2012· · θα αναπτύξει συμπράξεις μεταξύ της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων, όπως οι συμμαχίες γνώσης μεταξύ ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για την προώθηση της καινοτομίας και για τη διαμόρφωση πιο στοχευμένων προγραμμάτων σπουδών σε ό,τι αφορά τις ανάγκες της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των ΒΤΓΕ· και · θα εξετάσει τρόπους για την αύξηση της προσφοράς εργατικού δυναμικού ειδικευμένου σε τομείς σχετικούς με τις ΒΤΓΕ, συμπεριλαμβανομένου εργατικού δυναμικού υψηλής ειδίκευσης από χώρες εκτός ΕΕ.

5.7.        Συλλογή στοιχείων της αγοράς στον τομέα των ΒΤΓΕ - δημιουργία του μηχανισμού παρακολούθησης των ΒΤΓΕ

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν επικυρωμένα στοιχεία της αγοράς όσον αφορά την ανάπτυξη και την εφαρμογή των ΒΤΓΕ στην ΕΕ. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θα δημιουργήσει έναν μηχανισμό εποπτείας (παρατηρητήριο), για την παρακολούθηση, τη μέτρηση και την αξιολόγηση της ανάπτυξης των ΒΤΓΕ στην ΕΕ. Για το σκοπό αυτό έχει αρχίσει μελέτη σκοπιμότητας με στόχο τη δημιουργία του παρατηρητηρίου το 2013. Στόχος του παρατηρητηρίου είναι να παρέχει στους ους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο πληροφορίες για την καλύτερη ανάπτυξη και εφαρμογή της βιομηχανικής πολιτικής για την ανάπτυξη των ΒΤΓΕ. Επιπλέον, θα παρέχει στα ενδιαφερόμενα μέρη πληροφορίες σχετικές με τις τάσεις και τις εξελίξεις σε τομείς σχετικούς με τις ΒΤΓΕ στην ΕΕ, με αναφορές σε άλλες ανταγωνιστικές οικονομίες.

Η Επιτροπή: · θα καθιερώσει μηχανισμό εποπτείας για τις ΒΤΓΕ το 2013, το οποίο θα παρέχει στοιχεία της αγοράς σχετικά με την προσφορά και τη ζήτηση ΒΤΓΕ στην ΕΕ και σε άλλες περιφέρειες· και · θα δημοσιεύει τα αποτελέσματα του μηχανισμού εποπτείας σε ειδικό δικτυακό τόπο.

6.           Συμπερασματα/επομενα βηματα

Η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη και τη βιομηχανική εφαρμογή των ΒΤΓΕ θα καθορίσει, σε μεγάλο βαθμό, τη μελλοντική της πορεία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει τρεις κύριες προκλήσεις: α) τη διατήρηση της παγκόσμιας τεχνολογικής πρωτοκαθεδρίας· β) την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων που προκύπτουν από τις εφαρμογές των ΒΤΓΕ· και γ) τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της βιομηχανικής της βάσης.

Οι ΒΤΓΕ που εντοπίστηκαν το 2009 αποτελούν πλέον προτεραιότητα στην ατζέντα της ΕΕ. Αυτό αντικατοπτρίζεται περαιτέρω από τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν στις προτάσεις της Επιτροπής στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή προτείνει μια σφαιρική και μακροπρόθεσμη στρατηγική, η οποία περιλαμβάνει όλες τους σχετικούς κοινοτικούς μηχανισμούς και τα κύρια ενδιαφερόμενα μέρη.

Η συστημική σημασία των ΒΤΓΕ για την ικανότητα της ΕΕ να καινοτομεί και να εκσυγχρονίζει τη βιομηχανική της βάση απαιτεί τη μόνιμη προσοχή της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα μεριμνά για την τακτική παρακολούθηση, αξιολόγηση και προσαρμογή των πολιτικών της. Στη διαδικασία αυτή θα συμπεριλαμβάνονται τακτικές συζητήσεις με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1.         Ορισμοσ προϊοντοσ που βασιζεται στις ΒΤΓΕ

Προϊόν που βασίζεται στις ΒΤΓΕ είναι:

α) ένα βασικό προϊόν για την ανάπτυξη αγαθών και υπηρεσιών που αυξάνει τη συνολική εμπορική και κοινωνική τους αξία·

β) αποτελείται από συστατικά μέρη που βασίζονται στη νανοτεχνολογία, στη μικρο/νανοηλεκτρονική, στη βιομηχανική βιοτεχνολογία, στα προηγμένα υλικά και/ή στη φωτονική· και, χωρίς όμως να περιορίζεται σε αυτό,

γ) παράγεται από προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής.

2.           Επιλεξιμεσ δυνατοτητεσ χρηματοδοτησησ ΒΤΓΕ στο πλαισιο μηχανισμων της ΕΕ

Οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί που εφαρμόζονται για ενέργειες έρευνας και καινοτομίας συναφείς με τις ΒΤΓΕ χρησιμοποιούν ελαφρώς διαφοροποιημένη ορολογία. Ο πίνακας που ακολουθεί βοηθά στη σαφήνεια των σταδίων της τεχνολογικής εξέλιξης στα οποία αντιστοιχεί η σχετική ορολογία. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις ΒΤΓΕ εργάστηκε με την κλίμακα «επίπεδο τεχνολογικής ετοιμότητας» (TRL), που εφαρμόζεται από πολλούς δημόσιους και βιομηχανικούς φορείς για την αξιολόγηση της ωριμότητας εξελισσόμενων τεχνολογιών (υλικά, συστατικά μέρη, διατάξεις κ.ά.). Πρέπει να σημειωθεί ότι όπου η κλίμακα TRL και οι μηχανισμοί της ΕΕ περιγράφουν διαδικασίες, η μέτρηση της ΕΤΕπ περιγράφει τη φάση ανάπτυξης ενός προϊόντος.

Ο πίνακας είναι ενδεικτικός.

2.1.       Ορισμοί και κριτήρια που εφαρμόζονται για τη χρηματοδότηση της Ε&Α&Κ στο πλαίσιο των πολιτικών και της νομοθεσίας της ΕΕ

[1]               Βλέπε στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 2ας Mαρτίου 2012, το αίτημα να επιταχυνθούν οι προσπάθειες ώστε «να ενισχυθούν οι σημαντικότερες απαραίτητες βασικές τεχνολογίες με συστημική σπουδαιότητα για τις δυνατότητες καινοτομίας της βιομηχανίας και της όλης οικονομίας».

[2]               Προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής στην ΕΕ, COM(2009) 512.

[3]               Η Επιτροπή δημιούργησε την ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις βασικές τεχνολογίες ως εξωτερικό συμβουλευτικό φορέα σύμφωνα με το COM(2009) 512. Η εντολή της ήταν 1) να αξιολογήσει την ανταγωνιστική κατάσταση των σχετικών τεχνολογιών στην ΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στη βιομηχανική ανάπτυξη και στη συμβολή τους στην αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων· 2) να αναλύσει σε βάθος το διαθέσιμο δυναμικό Ε&Α για τις ΒΤΓΕ στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στην ΕΕ (σε όλα τα επίπεδα)· και 3) να προτείνει ειδικές συστάσεις πολιτικής για μια πιο αποτελεσματική βιομηχανική ανάπτυξη των ΒΤΓΕ στην ΕΕ.

[4]               Σημερινή κατάσταση των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στην Ευρώπη, SEC(2009) 1257.

[5]               Τα αρχικά ποσά ήταν, αντιστοίχως, 830 – 970 δισεκατομμύρια δολάρια και 1300 – 4400 δισεκατομμύρια δολάρια, SEC(2010) 1276, σ. 176.

[6]               Για την περίοδο 1994 έως 2010, από τους υπολογισμούς προέκυψε ότι οι ενισχύσεις του δημόσιου τομέα στην μικρο-νανοηλεκτρονική με τη μορφή επιδοτήσεων και επιχορηγήσεων ανήλθαν σε 1.219 δισεκατομμύρια ευρώ στη Δρέσδη. Οι επιστροφές με τη μορφή φόρων υπολογίστηκε σε 1.956 δισεκατομμύρια ευρώ και εκείνες της κοινωνικής ασφάλισης σε 3.932 δισεκατομμύρια ευρώ. Βλέπε VDI-TZ/Prognos (2008): Der Halbleiterstandort Dresden; Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) (2002): Gesamtwirtschaftliche und regionale Bedeutung der Entwicklung des Halbleitstandorts Dresden

[7]               Στους κύριους τομείς εφαρμογής περιλαμβάνονται η αυτοκινητοβιομηχανία, τα τρόφιμα, οι χημικές ουσίες, η ηλεκτρονική, η κλωστοϋφαντουργία, η ενέργεια, το περιβάλλον, τα φάρμακα, οι δομικές κατασκευές, η αεροδιαστημική και η τηλεπικοινωνία. SEC(2010) 1276, σ. 153. Για πιο διεξοδική ανάλυση βλέπε: Juluissen, Robinson (2010): The future competitiveness of the European automotive embedded software industry, JRC-IPTS/Eurοpean Commission, http://ipts.jrc.ec.europa.eu/publications/pub.cfm?id=3780

[8]               Βλέπε ΟΟΣΑ: ‘Nanotechnology: An overview based on indicators and statistics’ Directorate for Science, Technology and Industry, 2009 (μέσω παρατηρητηρίου νανοτεχνολογίας - ObservatoryNano)

[9]               Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Η έκθεση του 2010 σχετικά με την Ε&Α στις ΤΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση· και Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Η έκθεση του 2011 σχετικά με την Ε&Α στις ΤΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, http://is.jrc.ec.europa.eu/pages/ISG/PREDICT.html.

[10]             Καινοτομία για βιώσιμη ανάπτυξη: μια βιοοικονομία για την Ευρώπη, COM(2012) 60

[11]             Βλέπε OECD (2009) (μέσω παρατηρητηρίου νανοτεχνολογίας -ObservatoryNano).

[12]             SEC(2010) 1276.

[13]             Βλέπε επίσης Académie Royale de Belgique (2010): Η αποβιομηχανοποίηση της Ευρώπης· EIB Papers 11.No 1/2006, An industrial policy for Europe? Context and concepts.

[14]             Μολονότι αυξήθηκαν οι ευρωπαϊκές επιδόσεις στον τομέα της Ε&Α αυξήθηκε μεταξύ του 2010 και 2011, όπως επιδεικνύεται π.χ. με την αύξηση κατά 6% σε διεθνείς επιστημονικές συνδημοσιεύσεις, οι δραστηριότητες εμπορευματοποίησης μειώθηκαν, όπως φαίνεται από την κατά 0,7 % μείωση των ευρωπαϊκών ΜΜΕ που εισαγάγουν καινοτομίες σε προϊόντα και διαδικασίες και μια μείωση των πωλήσεων νέων στην αγορά και καινοτομίες εταιρειών κατά 1,2 %. Βλέπε πίνακας επιδόσεων στην καινοτομία του 2011, 7 Φεβρουαρίου 2012, http://www.proinno-europe.eu/inno-metrics/page/innovation-union-scoreboard-2011. Οι ίδιες τάσεις παρουσιάστηκαν στον πίνακα επιδόσεων του .

[15]             Βλέπε CECIMO: Study on the Competitiveness of the European Machine Tool Industry', http://www.cecimo.eu/comunications/news/161-cecimocompstudy.html

[16]             Επενδύσεις στην ανάπτυξη τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (Σχέδιο ΣΕΤ), COM(2009) 519

[17]             COM(2010) 546.

[18]             COM(2011) 808, 809, 810 και 811 της 30ής Noεμβρίου 2011.

[19]             Βλέπε InnovaEurope with Technopolis: 'Feasibility study on new forms of EU support to Member States and Regions to foster SMEs innovation capacity', Κεφάλαιο 8.

[20]             Βλέπε ΟΟΣΑ: ‘Nanotechnology: An overview based on indicators and statistics’ Directorate for Science, Technology and Industry, 2009 (via ObservatoryNano)

[21]             Βλέπε Έκθεση της ομάδας εργασίας για την φωτονική, ΟΥΕ-ΒΤΓΕ.

[22]             Βλέπε π.χ., «Μια βιοοικονομία για την Ευρώπη, COM(2012)60», «Φως στο μέλλον » COM(2011) 889.

[23]             Βλέπε «Ένωση καινοτομίας» (COM(2010) 546), «Ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης» (COM(2010) 614), «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη» (COM(2010) 245).

[24]             Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης 2012, COM(2011) 815.

[25]             Βλέπε άρθρο 55 παράγραφος 8 της πρότασης κανονισμού περί καθορισμού κοινών διατάξεων , COM(2011) 615.

[26]             COM(2011) 808, 809, 810 και 811 της 30ής Noεμβρίου 2011.

[27]             Άρθρο 19, COM(2011) 809 τελικό

[28]             Όπως η υγεία και η ευεξία, η καθαρή και αποδοτική ενέργεια, οι έξυπνες, πράσινες και ολοκληρωμένες μεταφορές, η αποδοτικότητα των πόρων ή η κλιματική αλλαγή

[29]             Βλέπε άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο γ) πρόταση ΕΤΠΑ, COM(2011) 614.

[30]             Προς τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών (clusters) παγκοσμίου κύρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, COM(2008) 652.

[31]             http://ec.europa.eu/regional_policy/how/index_en.cfm#3

[32]             SWD(2012) 61.

[33]             Κοινοτικό πλαίσιο σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την Έρευνα και Ανάπτυξη και την Καινοτομία, ΕΕ C 323 της 30.12.2006, σ. 1.

[34]             Από το 2007 και μετά η Επιτροπή έχει εγκρίνει περισσότερα από 200 προγράμματα ενισχύσεων των κρατών μελών για τις ΒΤΓΕ εντός του πλαισίου για την Ε&Α&Κ. Επιπλέον, εγκρίθηκαν πάνω από 30 επιμέρους μέτρα για μεγάλης κλίμακας σχέδια καινοτομίας στον τομέα των ΒΤΓΕ συνολικής ενίσχυσης άνω του 1,7 δισεκατομμυρίου ευρώ.

[35]             Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 800/2008 της Επιτροπής, της 6ης Αυγούστου 2008. ΕΕ L 214 της 9.8.2008, σ. 3.

[36]             Από τη θέσπισή του το 2008, τα κράτη μέλη εφάρμοσαν πάνω από 300 προγράμματα ενισχύσεων για την Ε&Α&Κ.

[37]             COM(2012) 209 τελικό της 8.5.2012.

[38]             Βλ., π.χ., τη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με τη Νότιο Κορέα, http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/bilateral-relations/countries/korea/

[39]             Αιτιολογική σκέψη 30, COM((2011) 809/3.

[40]             Βλ. OECD/PISA (2009). Σύμφωνα με τη γερμανική ένωση μηχανικών (VDI), μόνο στη Γερμανία υπήρχαν περίπου 80 000 κενές θέσεις μηχανικών το 2011, http://www.vdi.de/uploads/media/Ingenieurmonitor_2012-02.pdf.

[41]             COM(2010) 682.

[42]             Η παραγωγή προστιθέμενης αξίας ορίζεται ως ολοκληρωμένο σύστημα που παράγει αξία με την παροχή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, με τη δημιουργία διαδικασιών αριστείας, με την επίτευξη υψηλής αναγνωρισιμότητας του σήματος και/ή με τη συμβολή σε μια αειφόρο κοινωνία. Βλ. πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ): η συνεισφορά του EIT σε μια πιο καινοτόμο Ευρώπη, COM(2011) 822.

[43]             Οδηγία 2009/50/ΕΚ του Συμβουλίου, της 25ης Μαΐου 2009, σχετικά με τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό την απασχόληση υψηλής ειδίκευσης.

[44]             Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους όρους εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών στο πλαίσιο ενδοεπιχειρησιακής μετάθεσης, COM(2010) 378.