52011DC0712

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1........... Εισαγωγή...................................................................................................................... 3

2........... Τι είναι η διπλή φορολόγηση;....................................................................................... 4

3........... Αποτελεί πρόβλημα η διπλή φορολόγηση;................................................................... 6

4........... Σύγχρονες απαντήσεις και οι περιορισμοί τους για την επίλυση των κύριων προβλημάτων           8

5........... Πιθανές λύσεις........................................................................................................... 10

5.1........ Ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών................................................................... 10

5.2........ Επέκταση της κάλυψης και του πεδίου εφαρμογής των συμβάσεων διπλής φορολόγησης            10

5.3........ Ενέργειες για να επιτευχθεί η συνεπέστερη ερμηνεία και εφαρμογή των διατάξεων ΣΔΦ μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.............................................................................................................. 10

5.4........ Διευκόλυνση και επιτάχυνση της επίλυσης διαφορών εντός της ΕΕ.......................... 11

6........... Περαιτέρω ενέργειες και συμπεράσματα................................................................... 12

1. Εισαγωγή

Η προώθηση μιας ανταγωνιστικότερης οικονομίας, ως κινητήριας δύναμης της έξυπνης και βιώσιμης ανάπτυξης, αποτελεί επιτακτική ανάγκη, ειδικά στην παρούσα περίοδο κρίσης, η οποία έχει καταστήσει σαφές πόσο αλληλεξαρτώμενες είναι οι οικονομίες των κρατών μελών της ΕΕ. Η Επιτροπή το επεσήμανε αυτό στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»[1], προσθέτοντας ότι το πλήρες εύρος ων πολιτικών της ΕΕ, και ιδίως η ενιαία αγορά, πρέπει να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά, εξαλείφοντας τα εναπομείναντα εμπόδια, για την επίτευξη αυτών των στόχων.

Συγκεκριμένα, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 24ης/25ης Μαρτίου και της 24ης Ιουνίου 2011, υπογραμμίζουν την ανάγκη ενός ρεαλιστικού συντονισμού των φορολογικών πολιτικών, ως στοιχείου του εντονότερου συντονισμού της οικονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ, για να υποστηριχθούν η δημοσιονομική εξυγίανση και η οικονομική ανάπτυξη.

Η ανάπτυξη εξαρτάται κυρίως από την υγεία των αγορών, ενώ ο ανταγωνισμός τονώνει τις επιχειρήσεις. Υπάρχουν ακόμη πολλά εμπόδια που πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να υπάρξει εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των εμποδίων στις διασυνοριακές δραστηριότητες και της νομικής πολυπλοκότητας, αφού υπάρχουν έως και 27 διαφορετικά πλαίσια κανόνων για ορισμένες συναλλαγές.

Τα φορολογικά συστήματα στην ΕΕ δεν συμβάλλουν στην απλούστευση του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Σχεδόν 20 χρόνια μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, οι επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στην αγορά της ΕΕ διατρέχουν κίνδυνο φορολόγησης από περισσότερα του ενός κράτη μέλη για την ίδια πρόσοδο, από τη στιγμή που περνούν ένα εσωτερικό σύνορο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διαφύγουν από κάθε φορολόγηση[2]. Σε μια περίοδο που τα κράτη μέλη αναζητούν ασφαλή και πρόσθετα φορολογικά έσοδα είναι σημαντικό για την αξιοπιστία τους έναντι των φορολογουμένων τους να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την εξάλειψη της διπλής φορολόγησης και της διπλής μη φορολόγησης. Επίσης, και οι δύο καταστάσεις μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την πραγματική ιδέα της ενιαίας αγοράς και, επομένως, είναι απολύτως απαράδεκτες.

Η άσκηση των θεμελιωδών ελευθεριών στις διασυνοριακές δραστηριότητες στην εσωτερική αγορά της ΕΕ από τις επιχειρήσεις και τους πολίτες δεν θα πρέπει ποτέ να οδηγεί σε αυξημένη φορολόγηση, σε σύγκριση με τη φορολόγηση παρόμοιων φορολογουμένων εντός του κράτους μέλους τους. Η διπλή φορολόγηση σε διασυνοριακό πλαίσιο, ως αποτέλεσμα της μη συνεπούς αλληλεπίδρασης των διαφόρων εγχώριων φορολογικών συστημάτων, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο και πραγματική πρόκληση για την εσωτερική αγορά[3]. Η αρχή της εξάλειψης της διπλής φορολόγησης που προκύπτει από τον μη συντονισμό των φορολογικών πολιτικών πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε μακροπρόθεσμης στρατηγικής της Επιτροπής.

Η αρνητική επίδραση της διπλής φορολόγησης και η ανάγκη βελτίωσης της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς μέσω του ενισχυμένου συντονισμού της φορολογικής πολιτικής έχουν υπογραμμιστεί ποικιλοτρόπως[4]. Επιπλέον, τα στοιχεία[5] δείχνουν ότι πολλοί φορολογούμενοι της ΕΕ αντιμετωπίζουν ζητήματα διπλής φορολόγησης.

Όπως είχε προαναγγελθεί[6], η παρούσα ανακοίνωση εντοπίζει διασυνοριακά προβλήματα διπλής φορολόγησης[7] καθώς και τον αντίκτυπό τους στην εσωτερική αγορά. Στην ανακοίνωση εξηγείται ποιες λύσεις έχουν ήδη διερευνηθεί από τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, καθώς και ποιοι τομείς χρειάζονται περαιτέρω συντονισμένες δράσεις για την αποφυγή περιπτώσεων διπλής φορολόγησης, ώστε στη συνέχεια να εξασφαλιστεί μια αποτελεσματική, γρήγορη και χαμηλού κόστους μέθοδος για την επίλυση διαφορών σε περιπτώσεις διπλής φορολόγησης.

Η υλοποίηση παρόμοιων επιτυχών δράσεων θα καταστήσει την ΕΕ πιο ελκυστική για τη λειτουργία επιχειρήσεων, ενώ ο δίκαιος ανταγωνισμός θα ενδυναμώσει την εσωτερική αγορά. Αυτό θα συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της αξιοποίησης του πλήρους δυναμικού μιας ολοκληρωμένης αγοράς της ΕΕ, όπως προτείνεται στην Πράξη για την Ενιαία Αγορά[8], και της άρσης των εμποδίων για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ, όπως τονίζεται στην έκθεση 2010 για την ιθαγένεια της ΕΕ[9].

2. Τι είναι η διπλη φορολογηση;

Η διπλή φορολόγηση, υπό την έννοια που εξετάζεται στο παρόν έγγραφο, μπορεί να περιγραφεί ως η επιβολή συγκρίσιμων φόρων από δύο (ή περισσότερες) φορολογικές δικαιοδοσίες επί του ίδιου φορολογητέου εισοδήματος ή κεφαλαίου[10]. Παρ’ ότι διπλή φορολόγηση μπορεί επίσης να σημειωθεί σε αμιγώς εγχώριες καταστάσεις, ιδίως όσον αφορά οικονομική διπλή φορολόγηση, η παρούσα ανακοίνωση εστιάζεται μόνο σε διασυνοριακές καταστάσεις.

Σε διεθνές πλαίσιο, η διπλή φορολόγηση μπορεί να προκύψει σε περίπτωση διπλής κατοικίας ή λόγω της φορολόγησης τόσο στο κράτος διαμονής όσο και στο κράτος προέλευσης του εισοδήματος.

Τα παραδείγματα που ακολουθούν καταδεικνύουν τις δύο καταστάσεις.

Παράδειγμα 1. Όσον αφορά τη διπλή φορολογική κατοικία, η διπλή φορολόγηση μπορεί να προκύψει από την εφαρμογή αποκλινόντων κριτηρίων. Για παράδειγμα, μια εταιρεία μπορεί να θεωρείται, για φορολογικούς σκοπούς, ότι έχει την έδρα της σε ένα κράτος μέλος στο οποίο είναι νομίμως καταχωρημένη και, ταυτόχρονα, σε ένα διαφορετικό κράτος μέλος στο οποίο αναπτύσσει την κύρια δραστηριότητά της. Στην περίπτωση αυτή, η εταιρεία θα μπορούσε ενδεχομένως να υποχρεωθεί να καταβάλει εταιρικό φόρο σε διεθνή βάση και στα δύο κράτη μέλη και, συνεπώς, να καταβάλει διπλό φόρο για το ίδιο εισόδημα.

Παράδειγμα 2. Ένα κράτος μέλος επιβάλλει, συνήθως, φόρο σε φορολογουμένους της αλλοδαπής για εισόδημα από πηγές στο εν λόγω κράτος μέλος. Αυτή η φορολόγηση στην πηγή μπορεί να επικαλύπτεται με τη φορολόγηση του παγκόσμιου εισοδήματος στο κράτος κατοικίας του φορολογουμένου. Για παράδειγμα, ένας καλλιτέχνης, κάτοικος ενός κράτους μέλους, υπογράφει συμβόλαιο για παραστάσεις σε πολλά κράτη μέλη, για την αδειοδότηση της ραδιοφωνικής εκπομπής των συναυλιών και για την κυκλοφορία μουσικού δίσκου με την περιοδεία. Το εισόδημα που προκύπτει από το συμβόλαιο αυτό μπορεί να φορολογηθεί δύο ή περισσότερες φορές (στο κράτος κατοικίας και στα κράτη που έγιναν οι συναυλίες), ενώ μπορεί να φορολογηθούν διπλά και τα πνευματικά δικαιώματα του καλλιτέχνη.

Γενικά, τα κράτη μέλη αποφεύγουν τη διπλή φορολόγηση μέσω μονομερών[11], διμερών[12] ή και πολυμερών μέτρων[13]. Ωστόσο, στην παρούσα φάση της νομοθεσίας της ΕΕ, δεν υποχρεούνται να εξαλείψουν τη διπλή φορολόγηση ως γενικό κανόνα. Όντως, οι κανόνες των κρατών μελών που δίνουν προτεραιότητα σε εγχώριες καταστάσεις έναντι διασυνοριακών καταστάσεων, για παράδειγμα στον τομέα της οικονομικής διπλής φορολόγησης, αντιβαίνουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες, εφόσον δεν υπάρχει σχετική αιτιολόγηση[14]. Ωστόσο, η διπλή φορολόγηση δεν αντιβαίνει τις Συνθήκες, αφού πηγάζει από την παράλληλη άσκηση της φορολογικής κυριαρχίας από τα οικεία κράτη μέλη[15].

Συμπερασματικά, στο παρόν στάδιο της νομοθεσίας της ΕΕ, ελλείψει πρωτοβουλίας της ΕΕ, τα κράτη μέλη δεν είναι υποχρεωμένα να αποτρέπουν τη διπλή φορολόγηση της δεύτερης περίπτωσης, κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επίσης «μη διακριτική» διπλή φορολόγηση, αφού το φαινόμενο αυτό δεν εμπίπτει στο πεδίο των θεμελιωδών ελευθεριών[16].

Ο κ. Damseaux, κάτοικος Βελγίου, έλαβε μερίσματα από γαλλική εταιρεία το διάστημα 2005-2007. Στα μερίσματα αυτά επιβλήθηκε από τη Γαλλία παρακράτηση φόρου 15%. Στο εναπομένον μετά τη φορολόγηση αυτή ποσό (85% των μερισμάτων) επιβλήθηκε από το Βέλγιο πρόσθετη παρακράτηση φόρου 15%. Συνεπώς, η συνολική φορολόγηση αυτών των μερισμάτων ήταν 27,75%.

Από την άλλη, μερίσματα που έχουν καταβληθεί από βελγικές εταιρείες σε κάτοικο του Βελγίου φορολογήθηκαν μόνο με 15% στο πλαίσιο της βελγικής νομοθεσίας.

Το ΔΕΕ αποφάσισε ότι, στο βαθμό που η νομοθεσία της ΕΕ δεν καθορίζει γενικά κριτήρια κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με την εξάλειψη της διπλής φορολόγησης εντός της Κοινότητας, τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να αποφεύγουν την προκύπτουσα νομική διπλή φορολόγηση[17].

3. Αποτελεί προβλημα η διπλη φορολογηση;

Τα κράτη μέλη αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα της εξάλειψης της διπλής φορολόγησης και, στις περισσότερες περιπτώσεις, την αποφεύγουν. Ωστόσο, εξακολουθεί να υφίσταται κάποια διπλή φορολόγηση, η οποία δημιουργεί εμπόδια στη διασυνοριακή εγκατάσταση, δραστηριοποίηση και επένδυση στην ΕΕ, εμπόδιο που πρέπει να εξαλειφθεί προς το συμφέρον των επιχειρήσεων και των πολιτών, όπως αναφέρεται στην πρόσφατη έκθεση Monti[18].

Η διπλή φορολόγηση είναι ένα από τα μείζονος ενδιαφέροντος θέματα για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Στην έκθεση του 2010 για την ιθαγένεια της ΕΕ, τα προβλήματα που σχετίζονται με τη διπλή φορολόγηση συγκαταλέχθηκαν στα κύρια εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι πολίτες σε διασυνοριακές καταστάσεις. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, σύμφωνα με την κοινή γνώμη, η διπλή φορολόγηση αποτελεί φλέγον θέμα[19]. Επιπλέον, η διπλή φορολόγηση, αυτή καθ’ εαυτή, αποτελεί πηγή νομικής αβεβαιότητας για τους φορολογουμένους, όπως επισημαίνεται συχνά από τις επιχειρηματικές ενώσεις και τους εκπροσώπους των φορολογουμένων[20].

Πράγματι, τα αποτελέσματα τριών πρόσφατων δημόσιων διαβουλεύσεων της Επιτροπής[21] επιβεβαιώνουν ότι οι φορολογούμενοι της ΕΕ εξακολουθούν να πλήττονται σοβαρά από τη διπλή φορολόγηση.

Συγκεκριμένα, στην ειδική δημόσια διαβούλευση για τη διπλή φορολόγηση διατυπώθηκε ότι το πρόβλημα ήταν σημαντικό: κατά μέσο όρο, πάνω από 20% των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν αντιστοιχούσαν σε περισσότερα από 1 εκατ. ευρώ για φορολογούμενες εταιρείες, ενώ πάνω από 35% των περιπτώσεων αντιστοιχούσαν σε περισσότερα από 100.000 ευρώ για φυσικά πρόσωπα.

Σημαντικό είναι, επίσης, να εξασφαλιστεί η διαφάνεια του πλαισίου κανόνων για την πρόληψη της διπλής φορολόγησης, ώστε να αποφεύγονται αποκλίνουσες ερμηνείες και, έτσι, να επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιπλέον, η έλλειψη διαφάνειας μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στις διασυνοριακές δραστηριότητες[22].

Η μη αποφυγή της διπλής φορολόγησης αυξάνει τη συνολική φορολογική επιβάρυνση και, επομένως, μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στις επενδύσεις κεφαλαίου. Η εμπειρική έρευνα δείχνει ότι ο αντίκτυπος της εταιρικής φορολόγησης στις αποφάσεις χωροθέτησης των άμεσων ξένων επενδύσεων δεν είναι αμελητέος[23]. Από αυτό συμπεραίνεται ότι η διπλή φορολόγηση στην ΕΕ μπορεί να αποθαρρύνει τις επενδύσεις εκτός ΕΕ και να θέσει σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ.

Ελλείψει πραγματικών φορολογικών στοιχείων από τις εθνικές αρχές, είναι δύσκολο να γίνουν πλήρως αξιόπιστες εκτιμήσεις της άμεσης επίπτωσης της διπλής φορολόγησης[24]. Στην πραγματικότητα, οι φορολογούμενοι, εφόσον έχουν την επιλογή, αποφεύγουν τη διπλή φορολόγηση με την προσαρμογή τους στις ισχύουσες συνθήκες. Επομένως, η διπλή φορολόγηση δεν αποτελεί μόνο επιβάρυνση αλλά και εμπόδιο για τις οικονομικές δραστηριότητες[25].

Αυτή η έμμεση επίδραση είναι ακόμη δυσκολότερο να μετρηθεί. Ωστόσο, μια πρόσφατη δημοσίευση εκτιμά ότι μετά τη θέσπιση της σύμβασης για τη διπλή φορολόγηση (ΣΔΦ), οι διμερείς ροές επενδύσεων χαρτοφυλακίου μεταξύ των χωρών που υπέγραψαν τη σύμβαση μπορεί να αυξηθεί έως και 50%. Η ΣΔΦ συνδέεται επίσης με την αύξηση της αποτίμησης των ιδίων κεφαλαίων και εμφανίζεται ως παράγοντας μείωσης του κόστους του μετοχικού κεφαλαίου στις χώρες της σύμβασης κατά 0,24% περίπου το χρόνο[26].

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξάλειψη της διπλής φορολόγησης, ακόμη και όταν είναι νομικά εφικτή, συνεπάγεται σημαντική επιβάρυνση, τόσο από πλευράς χρόνου όσο και από πλευράς διοικητικού κόστους. Τα αποτελέσματα μελέτης που διενεργήθηκε το 2007 από μεγάλη φοροτεχνική εταιρεία[27] έδειξαν ότι το μέσο κόστος της φορολογικής συμμόρφωσης για τη φορολόγηση εταιρικού εισοδήματος ανέρχεται στο 2,2% των καταβληθέντων φόρων. Περίπου το 15% του χρόνου που δαπανήθηκε για τις ενέργειες συμμόρφωσης αφορούσαν διεθνείς πτυχές της εταιρικής φορολόγησης. Επιπλέον, το 14,6% των εταιρειών και το 31% των ατόμων που απάντησαν στο σημείο αυτό στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για τη διπλή φορολόγηση αποφάσισε να μην επιδιώξει διορθωτικά μέτρα για την εξάλειψη της διπλής φορολόγησης.

Η έκθεση του 2010 για την ιθαγένεια αναφέρει την ακαταλληλότητα των «υφιστάμενων μηχανισμών για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης».

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η σώρευση φόρων που επιβάλλονται από περισσότερα του ενός κράτους μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα, σε ορισμένα τουλάχιστον κράτη μέλη, που ενδεχομένως θα κρίνονταν δημευτικά, και επομένως παράνομα, αν τα αποτελέσματα αυτά είχαν προκύψει από τις διατάξεις μόνο αυτού του κράτους.

Ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα επισημαίνουν την τρέχουσα κατάσταση, όπου πολίτες και επιχειρήσεις είναι, στην πράξη, πολύ πιθανόν να αντιμετωπίσουν πρακτικά εμπόδια όσον αφορά την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων τους και την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

Σε αναφορά προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο[28], ένας γερμανός πολίτης ανέφερε ότι διέμενε στη Γαλλία και εργαζόταν στη Γερμανία ως ελεύθερος συνεργάτης ορισμένων γερμανικών νοσοκομείων. Λόγω της αποκλίνουσας ερμηνείας της ΣΔΦ μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας φορολογήθηκε και από τα δύο κράτη μέλη. Έπρεπε να μεταβεί στη Γερμανία για να επιλύσει το πρόβλημα.

Ένας ιταλός πολίτης[29] διαμένει στη Γερμανία και εργάζεται για ιταλική μεταφορική εταιρεία. Οδηγεί φορτηγό σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λόγω της αποκλίνουσας ερμηνείας της ΣΔΦ μεταξύ Ιταλίας και Γερμανίας φορολογήθηκε και από τη Γερμανία και από την Ιταλία. Η διαδικασία αμοιβαίας συμφωνίας, που άρχισε το 2005, δεν είχε ολοκληρωθεί έως το 2010.

Η Επιτροπή, επίσης, έχει επίγνωση της διπλής φορολόγησης και εξετάζει την κατάσταση με σκοπό να προτείνει κατάλληλες ενέργειες.

4. Σύγχρονες απαντησεισ και οι περιορισμοι τους για την επιλυση των κυριων προβληματων

Η διπλή φορολόγηση έχει ήδη εξεταστεί σε επίπεδο ΕΕ. Σχετικά παραδείγματα αυτών των προσπαθειών είναι η οδηγία για τις μητρικές και θυγατρικές εταιρείες[30], η οδηγία για τους τόκους και τα δικαιώματα[31], η σύμβαση διαιτησίας (ΣΔ)[32], τα επιτεύγματα του κοινού φόρουμ σχετικά με τις τιμές μεταβίβασης (ΚΦΤΜ) – ιδίως ο κώδικας δεοντολογίας για την αποτελεσματική εφαρμογή της ΣΔ[33] -, και η σύσταση σχετικά με τη διαδικασία ελάφρυνσης της παρακράτησης φόρου[34].

Η Επιτροπή υπέβαλε πρόσφατα πρόταση οδηγίας σχετικά με τη δημιουργία μιας Κοινής Ενοποιημένης Φορολογικής Βάσης για τις Εταιρείες (ΚΕΒΦΕ)[35]. Εφόσον εκδοθεί, η οδηγία θα επιλύσει προβλήματα διπλής φορολόγησης, σε επίπεδο ΕΕ, για πολυεθνικούς ομίλους που θα επιλέγουν αυτόν το μηχανισμό.

Ωστόσο, επειδή το πεδίο εφαρμογής αυτής της πρότασης είναι περιορισμένο, δεν θα καλύπτονται όλες οι περιπτώσεις διπλής φορολόγησης: μόνο επιλέξιμες εταιρείες που θα επιλέγουν το σύστημα θα μπορούν να επωφεληθούν από το καθεστώς ΚΕΒΦΕ (άρθρα 2 και 6 της πρότασης[36].

Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των υπόλοιπων καταστάσεων διπλής φορολόγησης. Συγκεκριμένα: το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τους τόκους και τα δικαιώματα είναι περιορισμένο· η ΣΔΦ δεν καλύπτει όλους τους φόρους από πλευράς ενιαίας αγοράς (π.χ. τέλη καταχώρισης), δεν προβλέπει την πλήρη εξάλειψη της διπλής φορολόγησης και, κυρίως, δεν προβλέπει ενιαία λύση για τριμερείς και πολυμερείς σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών· ο χρόνος που απαιτείται για τις διαδικασίες σύναψης διμερών συμφωνιών σε περίπτωση διαφορών διπλής φορολόγησης, τόσο στο πλαίσιο της ΣΔ όσο και σε αυτό της ΣΔΦ, είναι μεγάλος και αυτές οι διαδικασίες, συχνά, δεν επιτυγχάνουν την επίλυση των υποβαλλόμενων προβλημάτων.

Επιπλέον, οι υφιστάμενοι μηχανισμοί για την άρση της διπλής φορολόγησης δεν λειτουργούν πάντοτε αποτελεσματικά. Συγκεκριμένα, οι διατάξεις της ΣΔΦ δεν ερμηνεύονται και εφαρμόζονται με συνέπεια από τα οικεία κράτη μέλη. Παρόμοιες αντικρουόμενες πρακτικές αφορούν κυρίως τον ορισμό εννοιών όπως τα δικαιώματα, το επιχειρηματικό εισόδημα, τα μερίσματα και η μόνιμη εγκατάσταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι οι φορολογούμενοι υπόκεινται σε διπλή φορολόγηση, αντίθετα με τον στόχο που επιδιώκει η ΣΔΦ.

Επιπλέον, οι πολίτες της ΕΕ που κληρονομούν σε άλλο κράτος μέλος μπορεί επίσης να έρθουν αντιμέτωποι με επιβάρυνση φόρου κληρονομιάς υψηλότερο απ’ ό,τι σε μια αμιγώς εγχώρια αντίστοιχη κατάσταση σε καθένα από τα οικεία κράτη μέλη.

Υπάρχουν έντονες προσδοκίες ότι τα προβλήματα αυτά, συχνά σύνθετα από την πλευρά του φορολογουμένου, πρέπει να επιλυθούν σε επίπεδο ΕΕ, όπου είναι δυνατόν. Από την πλευρά του, ο ΟΟΣΑ (μέλη του οποίου είναι 21 κράτη μέλη της ΕΕ) αναγνωρίζει ρητώς την ανάγκη εξάλειψης των εμποδίων που προκύπτουν από τη διπλή φορολόγηση[37]. Επιπλέον, η έκθεση Monti συνιστά περαιτέρω προσπάθειες για την εξάλειψη των φορολογικών εμποδίων που προκύπτουν από τη διπλή φορολόγηση προσώπων. Επομένως, υπάρχει είναι σαφής επιθυμία των φορολογουμένων και τα κρατών μελών να αντιμετωπιστεί η διασυνοριακή διπλή φορολόγηση.

5. Πιθανές λύσεις

Τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί μπορούν να επιλυθούν με τη βελτίωση των υφιστάμενων μηχανισμών για την αντιμετώπιση καταστάσεων διπλής φορολόγησης ή με την πρόταση νέων μηχανισμών και λύσεων.

Τα διαφορετικά προβλήματα διπλής φορολόγησης μπορούν να αντιμετωπιστούν με διαφορετικούς τρόπους, κάποια μέσω διμερών συμβάσεων φορολόγησης, κάποια μέσω της νομοθεσίας της ΕΕ (εντός των ορίων της νομικής βάσης που προσφέρεται από τη Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), ή με άλλους τρόπους, μέσω ειδικών λύσεων και μηχανισμών.

Αυτές οι πιθανές λύσεις περιλαμβάνουν:

5.1. Ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών

Ταυτόχρονα με την παρούσα ανακοίνωση υποβάλλεται πρόταση αναδιατύπωσης της οδηγίας για τους τόκους και τα δικαιώματα Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του υφιστάμενου κειμένου απαοσκοπούν στη μείωση των περιπτώσεων εμφάνισης διπλής φορολόγησης όπου ένα κράτος μέλος εφαρμόζει φόρο παρακράτησης σε μία πληρωμή και ένα άλλο κράτος μέλος φορολογεί την ίδια πληρωμή.

5.2. Επέκταση της κάλυψης και του πεδίου εφαρμογής των συμβάσεων διπλής φορολόγησης

Η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να ολοκληρωθεί το πλαίσιο των ΣΔΦ μεταξύ των 27 κρατών μελών[38] και θα ενθαρρύνει το διάλογο μεταξύ των κρατών μελών σε περίπτωση διαφωνίας που παρεμποδίζει τη σύναψη ΣΔΦ.

Η Επιτροπή προτίθεται να εξετάσει, από κοινού με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, τρόπους αντιμετώπισης τριμερών καταστάσεων[39], καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισης οντοτήτων και φόρων που δεν καλύπτονται από ΣΔΦ εντός της ΕΕ. Θα αναλάβει κατάλληλες πρωτοβουλίες, ιδίως για το φόρο κληρονομιάς.

5.3. Ενέργειες για να επιτευχθεί η συνεπέστερη ερμηνεία και εφαρμογή των διατάξεων ΣΔΦ μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ

Η διπλή φορολόγηση οφείλεται συχνά σε διαφορετικές ερμηνείες. Πρέπει να εκτιμηθεί το πεδίο ανάπτυξης στην ΕΕ, όπου είναι δυνατό, μιας κοινής κατανόησης ορισμένων εννοιών που περιέχονται σε ΣΔΦ που ισχύουν μεταξύ των κρατών μελών (π.χ. δικαιώματα, επιχειρηματικό εισόδημα, μερίσματα, μόνιμη εγκατάσταση, φορολογική κατοικία, διασυνοριακοί εργαζόμενοι…). Ανάλογα την περίπτωση, ενδέχεται να είναι προτιμότερο να λαμβάνονται υπόψη πανομοιότυπες ή παρόμοιες έννοιες της νομοθεσίας της ΕΕ, ως ειδική διάσταση της ΕΕ στο πρόβλημα. Λόγω της σπουδαιότητάς τους για την εσωτερική αγορά, κρίνεται σκόπιμο να συζητηθούν τα θέματα αυτά σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, αυτός ο συντονισμός μπορεί επίσης να συμβάλει στις συζητήσεις που διεξάγονται από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ και ο ΟΗΕ, καθώς και στην ανάπτυξη ευρύτερων διεθνών προτύπων. Αξιοποιώντας τη θετική εμπειρία του ΚΦΤΜ, υπάρχει πεδίο εξέτασης των δυνητικών οφελών από τη δημιουργία ενός φόρουμ εκπροσώπων των κρατών μελών (φόρουμ της ΕΕ για τη διπλή φορολόγηση). Με βάση τις συζητήσεις που θα πραγματοποιηθούν στο εν λόγω φόρουμ, η Επιτροπή θα εξετάσει την κατάρτιση ενός κώδικα δεοντολογίας για τη διπλή φορολόγηση.

5.4. Διευκόλυνση και επιτάχυνση της επίλυσης διαφορών εντός της ΕΕ

Η ΣΔ σχεδιάστηκε για να παρέχει μια μέθοδο επίλυσης διαφορών που προκύπτουν κυρίως από τις τιμές μεταφοράς. Ωστόσο, παρά τη θέσπιση (και την αναθεώρηση) ενός κώδικα δεοντολογίας, η σωστή λειτουργία της ΣΔ μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω, όπως δείχνει η διάρκεια, γενικά, των διαδικασιών φιλικού διακανονισμού (ΔΦΔ)[40]. Όσον αφορά τη ΣΔ, τα τελευταία 5 έτη για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οι μισές από τις εκκρεμείς διαφορές στο τέλος κάθε έτους βρίσκονταν σε εκκρεμότητα για περισσότερα από δύο έτη[41].

Οι εισηγήσεις στις δημόσιες διαβουλεύσεις του 2010 επικρίνουν το γεγονός ότι η ΣΔΦ δεν επιτρέπουν την έγκαιρη επίλυση διαφορών. Οι φορολογούμενοι κάνουν, συνήθως, χρήση μόνο του μηχανισμού επίλυσης διαφορών που προβλέπεται από τη σχετική ΣΔΦ, βάσει του παλιού άρθρου 25 της πρότυπης σύμβασης του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί πλήρως: απλά, απαιτείται από τα συμβαλλόμενα κράτη να προσπαθήσουν για την εξεύρεση λύσης. Ο φορολογούμενος δεν έχει καμία εγγύηση για την εξάλειψη της διπλής φορολόγησης και για την ταχεία αντίδραση των φορολογικών αρχών. Ο ΟΟΣΑ αναγνωρίζει ότι ο αριθμός των ανεπίλυτων υποθέσεων (21,3% αύξηση από το 2008 έως το 2009) αποτελεί ζήτημα μείζονος προβληματισμού[42].

Από την οπτική γωνία της ΕΕ, η έλλειψη μιας συνολικά δεσμευτικής διαδικασίας επίλυσης διαφορών είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, τόσο για λόγους της ενιαίας αγοράς όσο και για λόγους ευρύτερης παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας (που αφορά την ελκυστικότητα της ΕΕ για ξένους επενδυτές). Ούτε η ΣΔ αλλά ούτε και οι ΣΔΦ των κρατών μελών προβλέπουν μια ολοκληρωμένα επιτυχή μέθοδο.

Μια ενδεχόμενη λύση περιέχεται στην τελευταία εκδοχή του άρθρου 25 του μοντέλου φορολογικής σύμβασης του ΟΟΣΑ (2008), που προβλέπει διαδικασία φιλικού διακανονισμού με δεσμευτική διαδικασία επίλυσης διαφορών για όλες τις ανεπίλυτες υποθέσεις διπλής φορολόγησης, εάν το ζητήσει ο φορολογούμενος. Ωστόσο, οι διατάξεις αυτές περιλαμβάνονταν, έως τώρα, μόνο σε έναν μικρό αριθμό ΣΔΦ που έχουν συναφθεί μεταξύ των κρατών μελών[43].

Η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να αναλυθούν οι βελτιώσεις που μπορούν να γίνουν στις διαδικασίες επίλυσης διαφορών διπλής φορολόγησης εντός της ΕΕ. Συγκεκριμένα, πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός μηχανισμού για την αποτελεσματική και γρήγορη επίλυση αυτών των διαφορών σε όλους τους τομείς άμεσης φορολόγησης.

6. Περαιτέρω ενεργειεσ και συμπερασματα

Η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα σχετικά με τη διπλή φορολόγηση στην ΕΕ και να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες. Για το σκοπό αυτό υπάρχουν δύο προτάσεις. Πρόκειται για τις ακόλουθες:

· η πρόταση σχετικά με μια κοινή ενοποιημένη φορολογική βάση για τις εταιρείες – που εγκρίθηκε το Μάρτιο του 2011·

· η πρόταση αναδιατύπωσης της οδηγίας για τους τόκους και τα δικαιώματα, που υποβάλλεται ταυτόχρονα με την παρούσα ανακοίνωση.

Εκτός από τις δύο αυτές προτάσεις, η Επιτροπή:

· θα προτείνει, σύντομα, πιθανές λύσεις για την εξάλειψη εμποδίων στις διασυνοριακές υποθέσεις φόρου κληρονομιάς εντός της ΕΕ·

· θα εξακολουθήσει να αξιοποιεί το πρόσφατα ανανεωμένο ΚΦΤΜ για την αντιμετώπιση θεμάτων που αφορούν τη διπλή φορολόγηση τιμών μεταφοράς·

· θα προτείνει λύσεις, το 2012, για τη διασυνοριακή διπλή φορολόγηση μερισμάτων που καταβάλλονται στο χαρτοφυλάκιο επενδυτών·

· θα εργαστεί για την εξέλιξη των επιλογών που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση, ιδίως για τη δημιουργία του φόρουμ για τη διπλή φορολόγηση για αμιγώς φορολογικά θέματα της ΕΕ, την πρόταση ενός κώδικα δεοντολογίας για τη διπλή φορολόγηση και την σκοπιμότητα δημιουργίας ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών, με σκοπό την εξεύρεση των πιο αποτελεσματικών τρόπων εξάλειψης της διπλής φορολόγησης.

· θα δρομολογήσει, όσον αφορά τη διπλή φορολόγηση, μια διαδικασία διαβούλευσης για τη διαπίστωση πραγματικών στοιχείων, με σκοπό να διαπιστωθεί η πλήρης κλίμακα του φαινομένου. Τα αποτελέσματα αυτής της διαβούλευσης θα αξιοποιηθούν για τον εντοπισμό και την ανάπτυξη της κατάλληλης πολιτικής απάντησης.

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να συζητήσουν και να υποστηρίξουν αυτές τις κατευθύνσεις.

Καλούνται όλοι οι ενδιαφερόμενοι να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με την παρούσα πρωτοβουλία και να κοινοποιήσουν στην Επιτροπή τις συγκεκριμένες ενέργειες που προτείνουν.

[1]               COM(2010)2020 της 3.3.2010.

[2]               Η Επιτροπή προβληματίζεται για τις καταστάσεις διπλής μη φορολόγησης που σημειώνονται σήμερα στην ΕΕ. Η Επιτροπή εξετάζει τη διεξαγωγή δημόσιας διαβούλευσης στον τομέα της εταιρικής διπλής μη φορολόγησης, όπως προτάθηκε πρόσφατα από τη βουλευτή κ. Bowles, Πρόεδρο της οικονομικής και νομισματικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Φορολογικό Φόρουμ των Βρυξελλών 2011).

[3]               COM(2006) 823 της 19.12.2006, σημείο 1.

[4]               Βλ. για παράδειγμα τα συμπεράσματα των επικεφαλής των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων της ζώνης του ευρώ, της 11ης Μαρτίου 2011.

[5]               Βλ. τη δημόσια διαβούλευση της Επιτροπής: http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/consultations/tax/2010_04_doubletax_en.htm και τις υποσημειώσεις 25 και 26.

[6]               COM(2010) 769 της 20.12.2010, σημείο 4.1.

[7]               Η αμιγώς εγχώρια διπλή φορολόγηση, όποτε εμφανίζεται, αποτελεί θέμα ρύθμισης από τον εθνικό νομοθέτη.

[8]               COM(2011)206 της 13.4.2011.

[9]               Έκθεση της Επιτροπής 2010 για την ιθαγένεια της ΕΕ «Άρση των εμποδίων στα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ», COM(2010)603 της 27.10.2010.

[10]             Βλ. IBFD Tax Glossary, λήμμα «διπλή φορολόγηση». Παραδοσιακά, χωρίζεται σε δύο είδη, τη νομική διπλή φορολόγηση και την οικονομική διπλή φορολόγηση. Στην περίπτωση της νομικής διπλής φορολόγησης, δύο συγκρίσιμοι φόροι επιβάλλονται στον ίδιο φορολογούμενο για το ίδιο εισόδημα ή κεφάλαιο. Γενικά, η έκφραση οικονομική διπλή φορολόγηση χρησιμοποιείται όταν διαφορετικοί φορολογούμενοι φορολογούνται για το ίδιο εισόδημα ή κεφάλαιο.

[11]             Π.χ. εξαιρώντας το εισόδημα εξωτερικού ενός ημεδαπού φορολογουμένου ή με τη χορήγηση έκπτωσης για τον φόρο που καταβάλλεται στην αλλοδαπή.

[12]             Διμερή μέτρα που προβλέπονται από συμβάσεις διπλής φορολόγησης, βάσει των οποίων δύο χώρες συμφωνούν πώς και σε ποιο βαθμό αίρεται η διπλή φορολόγηση μεταξύ των κατοίκων τους.

[13]             Π.χ. η σύμβαση μεταξύ των σκανδιναβικών χωρών για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης εισοδήματος και κεφαλαίου, η λεγόμενη «σύμβαση διαιτησίας» (ΣΔ): Σύμβαση για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας σε περίπτωση διορθώσεως των κερδών συνδεδεμένων επιχειρήσεων (90/436/ΕΟΚ) , ΕΕ L 225 της 20.8.1990.

[14]             Π.χ. ΔΕΕ, 12 Δεκεμβρίου 2002, υπόθεση C-324/00 (Lankhorst-Hohorst), παρ. 32· ΔΕΕ, 14 Δεκεμβρίου 2006, υπόθεση C-170/05 (Denkavit Internationaal), παρ. 39· ΔΕΕ, 8 Νοεμβρίου 2007, υπόθεση C-379/05 (Amurta), παρ. 28· ΔΕΕ, 14 Ιουλίου 2010, υπόθεση C-233/09 (Dijkman), παρ. 23· ΔΕΕ, 22 Δεκεμβρίου 2010, υπόθεση C-287/10 (Tankreederei I), παρ. 15.

[15]             ΔΕΕ, 14 Νοεμβρίου 2006 (Kerckhaert-Morres)· 12 Φεβρουαρίου 2009 (Block)· 16 Ιουλίου 2009 (Damseaux).

[16]             Προτάσεις του ΓΕ: Geelhoed στην υπόθεση Kerckhaert-Morres, παρ.38.

[17]             ΔΕΕ, Damseaux, cit.

[18]             Έκθεση στον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (από τον πρώην επίτροπο της ΕΕ κ. Monti), «Μια νέα στρατηγική για την ενιαία αγορά», 9 Μαΐου 2010, παρ. 3.5., σ. 83.

[19]             Για παράδειγμα, κατά τη συνεδρίαση της επιτροπής αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που έγινε στις 14 και 15 Ιουνίου 2011, 4 από τις 11 αναφορές που περιλαμβάνονταν στο κεφάλαιο περί φορολογίας αφορούσαν τη διπλή φορολόγηση. Βλ. επίσης τη μελέτη του Ευροβαρομέτρου του Σεπτεμβρίου 2011 σχετικά με τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στην εσωτερική αγορά, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/quali/ql_obstacles_en.pdf

[20]             Τα σχόλια της MEDEF για τις προτεινόμενες αλλαγές στο άρθρο 15 παράγραφος 2 της πρότυπης σύμβασης του ΟΟΣΑ, του 2007, είναι διαθέσιμα στη δικτυακή διεύθυνση: http://www.oecd.org/dataoecd/14/62/39547932.pdf.

[21]             http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/consultations/tax/2010_04_doubletax_en.htm·

                http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/consultations/tax/2010_06_inheritance_en.htm·

                http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/consultations/tax/2010_08_royalty_en.htm.

[22]             ΟΟΣΑ. Tax Effects on Foreign Direct Investment, 2007, σ. 33.

[23]             Π.χ., βλ.: Hajkova, D. et al., «Taxation, Business Environment and FDI Location in OECD Countries», OECD Economics Department Working Papers, αριθ. 502, 2006, στη διεύθυνση http://dx.doi.org/10.1787/874058477248.

[24]             Εκτίμηση επιπτώσεων της πρότασης οδηγίας του Συμβουλίου για την ΚΕΒΦΕ, 16.3.2011.

[25]             Μνεία της διάκρισης μεταξύ επιβάρυνσης και εμποδίου όσον αφορά τη διπλή φορολόγηση έγινε ήδη το 1923 από την Κοινωνία των Εθνών. Για παράδειγμα, βλ.: Economic and Financial Commission, Report on Double Taxation submitted to the Financial Committee, έγγραφο E.F.S.73. F.19, σ. 11, 5 Απριλίου 1923.

[26]             Parkih, Jain and Spahr, The impact of Double Taxation on Cross Border Equity Flows, Valuations and Cost of Capital, 2011, EFMA, Braga Meeting.

[27]             PWC LLP, Total Tax Contribution, 2007 Survey of the Hundred Group of Finance UK Directors (ένωση των 100 μεγαλύτερων εισηγμένων εταιρειών στο ΗΒ).

[28]             ΕΚ, Επιτροπή αναφορών, αναφορά 1404/2010.

[29]             ΕΚ, Επιτροπή αναφορών, αναφορά 1053/2010.

[30]             Οδηγία 90/435/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 23ης Ιουλίου 1990 σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το οποίο ισχύει για τις μητρικές και τις θυγατρικές εταιρείες διαφορετικών κρατών μελών.

[31]             Οδηγία 2003/49/ΕΚ του Συμβουλίου, της 3ης Ιουνίου 2003 , για την καθιέρωση κοινού συστήματος φορολόγησης των τόκων και των δικαιωμάτων που καταβάλλονται μεταξύ συνδεδεμένων εταιρειών διαφορετικών κρατών μελών.

[32]             Σύμβαση για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας σε περίπτωση διορθώσεως των κερδών συνδεδεμένων επιχειρήσεων (90/436/ΕΟΚ), ΕΕ L 225 της 20.8.1990.

[33]             http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/company_tax/transfer_pricing/index_en.htm

[34]             C/2009/7924, http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/common/whats_new/c(2009)7924_en.pdf

[35]             COM(2011) 121· 16.3.2011.

[36]             Η πρόταση οδηγίας καθιερώνει ένα σύστημα ως κοινή βάση για τη φορολόγηση ορισμένων εταιρειών και ομίλων εταιρειών (άρθρο 1 της πρότασης).

[37]             Βλ. ανωτέρω υποσημείωση 3.

[38]             Την 1.1.2011 10 διμερείς σχέσεις μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ δεν καλύπτονταν από ΣΔΦ.

[39]             Στον τομέα της τιμών μεταφοράς έχουν γίνει κάποιες ενέργειες από το ΚΦΤΜ· βλ. την επόμενη υποσημείωση.

[40]             http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/company_tax/transfer_pricing/forum/jtpf/2010/

/jtpf_2010_06_08_number_open_cases_en.pdf

[41]             http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/company_tax/transfer_pricing/forum/jtpf/2010/

/jtpf_2010_06_08_number_open_cases_en.pdf

[42]             http://www.oecd.org/document/11/0,3746,en_2649_33747_46499831_1_1_1_1,00.html; 63,4 % αύξηση, σε σύγκριση με το διάστημα 2006-2009.

[43]             π.χ. μεταξύ FR και UK (19/6/2008), NL και UK (26/9/2008), DE και UK (30/3/2010).